DZIECIŃSTWO- W KONTEKŚCIE

HISTORYCZNYM

• ( na podstawie materiałów zawartych

w National Geographic czerwiec
2007).

• W starożytności okres przed pełną

dorosłością dzielono na:
niemowlęctwo, dzieciństwo i
młodzieńczość.

• Niemowlęta nie miały żadnych praw!

• Stosowano liczne rytuały i zabiegi, które

miały sprawdzić kondycję noworodka.

• I tak w starożytnej Sparcie kobiety myły

noworodki w winie ,aby sprawdzić czy nie są

chore na epilepsję. Wierzono bowiem, że

dzieci chore na epilepsję po zetknięciu z

winem dostawały konwulsji.( epilepsja,

choroba św. Witta, inaczej padaczka, napady

padaczkowe, padaczka pourazowa – objawy,

co najczęściej powoduje napady, leczenie

skuteczne, metoda diagnozowania EEG,

psychologia sądowa, okoliczność łagodząca).

• Jeśli nowo narodzone dziecko nie

przeszło pomyślnie drobiazgowych
badań przeprowadzanych przez
konsylia starszyzny, ponieważ np.
było zniekształcone skazywano je na
śmierć przez zrzucenie ze skały.

• W starożytnej Grecji przyjmowano, że

syna wychowuje się zawsze nawet
jeśli jest się biednym, córkę można
porzucić zawsze nawet jeśli jest się
bogatym. Niechciane dzieci wkładano
do glinianych naczyń i wynoszono do
lasu.

• Podobnie było w Egipcie, Zachował

się list z 1 r.n.e., w którym Egipcjanin
Hiparion tak pisał do żony: musisz
wiedzieć, że jestem jeszcze w
Aleksandrii. Nie niepokój się!(…)
gdybyś urodziła, to jeśli będzie
chłopiec to zostaw jeśli dziewczynka
to wyrzuć.

• Także w dawnej Polsce dziecko było

całkowicie zależne od ojca, który miał
je prawo przyjąć do rodziny ,
odrzucić, ukarać a nawet zabić.
( Dziecko w dawnej Polsce).

• Zwyczaj zabijania dziewczynek przez

zakopanie w piasku stosowany był w
krajach Arabskich stosunkowo
niedawno.

• W starożytności przyjął się zwyczaj

krępowania niemowląt powijakami.

Wełnianymi opaskami owijano: palce,

nadgarstki, klatkę piersiowa, nogi

osobno, a potem jeszcze raz stopy i

kostki.

• W założeniu miało to chronić przed

skrzywieniem rożnych części ciała w

rzeczywistości prowadziło często do

wywichnięcia stawów.

• Zwyczaj krępowania niemowlęcia stosowano

jeszcze w XVIII- wiecznej Francji.

• Skutki takiego opakowania były jak najgorsze

pisze Elizabeth Batinder w Historii miłości

macierzyńskiej. – Pasy okrężne wbijają swoje ostre

brzegi w skórę niemowlęcia i kiedy się je rozwija

całe ciałko okazuje się poorane, zaczerwienione i

poranione. Zwoje bielizny wpychane między uda

powodują to samo i przeszkadzają w odpłynięciu

moczu i ekskrementów od ciała. Stąd

zaczerwienienia i skrofuliczne wrzody. (…) Tak

opakowane dziecko przez większość czasu

zanosiło się od płaczu i dostawało konwulsji.

• W Polsce ten zwyczaj nie był tak

powszechny- zachowała się relacja

francuskiego podróżnika, który pisze

polskie dzieci rzadko płaczą i zdaje się

, że to dlatego, że ich się nie obwija

powijakami. Mają wielką swobodę

ruchów podczas gdy we Francji są jak

spętane.

• ( koncepcja rozwojowa w której

pojawiał się element krępowania)

• Wśród niemowląt panowała ogromna

śmiertelność (obecnie przeżywają
prawie wszystkie dzieci). Szacuje się, że
w Polsce dorosłość osiągało co trzecie
dziecko. Słynna ze swej urody Maria
Kazimiera – Królowa Marysieńka urodziła
swemu mężowi Janowi III Sobieskiemu
czternaścioro dzieci, z których do
dorosłości przeżyło jedynie czworo.

• Śmierć dziecka była w dawnych

czasach odbierana jako niemal
banalny wypadek, który
zrekompensują następne urodziny.

• W historii Polski można jednak

odnaleźć przykłady prawdziwego
smutku po śmierci dziecka ( Jan
Kochanowski, Treny).

• Jeśli dziecko przetrwało okres

niemowlęcy

• ( jak widać niełatwy – prawdziwy

dobór naturalny) dość szybko
wchodziło w świat dorosłych.( w
dawnej Polsce śmiertelność wśród
niemowląt wynosiła 65% dziś nie
przekracza 0,7%).

• W starożytności i w średniowieczu

okres niemowlęctwa- dzieciństwa nie
był wyraźnie oddzielony od
dorosłości.

• Nie istniały specjalne zabawy

dziecięce. Ludzie wtedy nie chodzili
do teatru, kina , nie oglądali telewizji,
wieczory wypełniali zabawą włączając
w nią dzieci.

• To samo dotyczy zabawek. Najstarszą

zabawką na ziemiach polskich jest
grzechotka, która początkowa była
traktowana jako przedmiot magiczny
odstraszający złe duchy. Jeśli robiono
dzieciom zabawki to naśladowały one
elementy świata dorosłych, np.
drewniane koniki, lalki.

• Wiek 7-miu lat był pewnego rodzaju cezurą,

kresem dzieciństwa, którego koniec związany
był z pewnymi zwyczajami np. na ziemiach
polskich w czasach pogańskich istniał
zwyczaj postrzyżyn - obcinania włosów 7-
letnim chłopcom. Chłopca zabierano wtedy
od matki i oddawano pod całkowitą opiekę
ojca. Wiek 7 lat jest wiekiem do tej pory w
wielu krajach arabskich kiedy dziecko
przechodzi- staje się własnością ojca.

• Również u wielu ludów pierwotnych

istniał zwyczaj zabierania chłopców
od matek, którzy do uzyskania
dorosłości przebywali w grupach
rówieśniczych, pod opieką ojców i
starszyzny plemiennej

• Mniej więcej od 7-ego roku życia dzieci

były włączane do społeczeństwa
dorosłych poprzez pracę, nie widziano
niczego szczególnego w
wykorzystywaniu pracy dzieci nawet
kilkuletnich szczególnie na wsi, była to
często praca ponad siły (do dzisiaj na
świecie wykorzystuje się niewolnicza
pracę dzieci Chiny, Indie)

• Dopiero wiek XVI przyniósł zmiany jeśli

chodzi o podejście do dzieciństwa. Przede

wszystkim zaczęto dostrzegać wagę i

potrzebę edukacji. Edukacją zajmowały się

wówczas zakonnicy przeważnie jezuici.

• Zmiana ta polegała na zyskaniu

świadomości, że dzieciństwo jest czymś

odrębnym od dorosłości, nie przyznawano

jednak odrębnych praw dziecku.

• W szkołach stosowano dosyć okrutne i

upokarzające kary, a od nauczycieli nie

żądano żadnych kwalifikacji.

• XVIII szczególnie we Francji modna była

instytucja mamek, kobiet, które karmiły

niemowlę, w ten sposób zarabiając na

życie. Od mamki dziecko jeśli przeżyło

odbierano, gdy skończyło 4-5 lat. We

Francji dzieci były wysyłane do mamek

na wieś, w Polsce, mamki były trzymane

w domu, co zapewniało lepszą opiekę

nad dzieckiem.( w literaturze pięknej

Nędznicy Wiktora Hugo)

• Stopniowo w całej Europie i także w Polsce

zaczęła tworzyć się nowa koncepcja

dzieciństwa.

• Kulturowo oddzielono je od dorosłości.

• Uznano za okres niewinności, swobody, który

należy chronić. Takie tematy jak przemoc, a

szczególnie seks stały się niewłaściwe dla

dzieci. Powstała literatura dziecięca, a także

wprowadzono obowiązek szkolny.

• (Pawlikowska- Jasnorzewska, Maria i

Magdalena, książki Magdaleny Samozwaniec)

• W 1900 roku Ellen Key, Szwedka, opublikowała

książkę Stulecie dziecka, w której postulowała by

nadchodzący wiek XX stał się wiekiem dzieci.

Pisała(…) nowe pokolenie, jego powstanie,

pielęgnacja i wychowanie stanie się

pierwszorzędnym zadaniem społeczeństwa, że w

koło tego zadania skupiać się będą prawa i

obyczaje, urządzenia i instytucje społeczne, że z

tego stanowiska wreszcie rozstrzygać się będą

wszelkie zawiłe kwestie i uchwalać wszelkie

rezolucje.

• Książka Elen Key jest dziś uważana za kamień

milowy nowoczesnej pedagogiki.

• Wiek XX przyznał dzieciom takie

prawa jakich w historii nigdy nie
miały.

• W 1989 roku Zgromadzenie Ogólne

ONZ przyjęło Konwencję o prawach
dziecka, ratyfikowana także przez
Polskę. Dziś już trzyletnie dzieci
uczone są w przedszkolach, o swoich
prawach.

• Ile trwa okres dzieciństwo?
• Według ONZ „dziecko” oznacza

każdą istotę ludzką w wieku poniżej
18 lat, chyba, że zgodnie z prawem
odnoszącym się do dziecka uzyska
ono wcześniej pełnoletniość.

• Polskie prawo karne traktuje jako dorosłe

osoby, które ukończyły 17 lat, a rozpatruje
się projekt obniżenia tego wieku do lat 15-
u.

• Zakazane jest współżycie seksualne z

osobą poniżej 15 roku życia.

• Jeśli sąd zezwoli kobieta może wyjść za mąż
• w wieku lat 16-u i pełnię praw

obywatelskich.

• Niektórzy naukowcy określają

mianem dziecka osobę przed
okresem dojrzewania tj. 11-12-
letnią. Inni naukowcy za kres
dzieciństwa uznają osiągnięcie
samodzielności, a więc za dziecko
może być uznana osoba nawet 40-
letnia pozostająca na utrzymaniu
rodziców.

• Dzisiaj dzieciństwo jest bardziej

komfortowe, lecz jednocześnie
zaczyna być bardzo przeciążone
obowiązkami szczególnie
edukacyjnymi. Lista zajęć
dodatkowych jest zastraszająco
długa. A dzieci szybko wkraczają w
świat dorosłych.

• W jaki sposób?

• Właśnie poprzez nakładanie obowiązków

edukacyjnych ( podwórko, koledzy,
niekiedy duże odległości zamieszkania od
rówieśników, wożenie dzieci
samochodem).

• W dzisiejszych czasach wiele dzieci ucieka

przed zbyt wymagającym środowiskiem w
narkotyki i nie są to dzieci z tzw.
marginesu, ale dzieci z tzw. dobrych
rodzin.

• W Europie rodzi się coraz mniej dzieci

i dlatego zyskują one bardzo istotną

pozycję w rodzinie, właściwie

centralną. (kiedyś centralną pozycję

w rodzinie zajmował ojciec, dzieci

pełniły peryferyjne role).

• Dziecko stało się ważnym klientem –

konsumentem, coraz więcej pieniędzy

przeznaczone się na dziecko.

• Ofertę dla dzieci przygotowuje wiele firm-

produktów podobnych do produktów dla

dorosłych np. dziecięce kosmetyki, kremy, cienie

do powiek, szminki dla dziewczynek,

• zabawki itp.
• Organizuje się specjalne programy, w których

biorą udział dzieci, teleturnieje, popisy wokalne

np. w Polsce „Od przedszkola do Opola”, a nawet

wybory miss 4- latek w USA.

• W wielu krajach 13- latek ma prawo założyć konto

bankowe.

• Reklamy telewizyjne, w których występują dzieci.

• Tak więc dzieciństwo zrobiło się

bardzo krótkie, właściwie można
powiedzieć, o powrocie do punktu
wyjścia, do czasów, gdy światy
dziecka i dorosłego nie były
oddzielone, różnicą jednak na
korzyść naszych czasów są prawa
dziecka do, których można się
odwołać.

• W dzisiejszych czasach w zależności od

regionu geograficznego i jego zamożności

okres dzieciństwa ma też swoje plagi- ciemne

strony.

• I tak w świecie Zachodu plagą stały się

rozwody, szacuje się, ze w USA 40% dzieci

dorasta bez ojców( z psychologicznego

punktu widzenia trudno wytworzyć u dziecka

tzw. schemat ojca, czyli jak być mężczyzną

jak być mężem, jak być ojcem, akceptacja

nowych partnerów rodziców, może pojawić

się brak bezpieczeństwa seksualnego ze

strony nowych partnerów rodziców itp.).

• Zmiana roli dziadków. W Polsce

jeszcze włączają się do wychowania
dzieci szczególnie kiedy są małe,
jednak w Europie coraz rzadziej
zajmują się wnukami. Dzieci są coraz
częściej oddawane pod opiekę
instytucji lub nie spokrewnionych
opiekunek.

• Problemy żywieniowe – kraje rozwinięte –OTYŁOŚĆ.
• Najwięcej dzieci w wieku 13-15 lat cierpi na otyłość

w Stanach Zjednoczonych. Jest to bardzo złożony

problem fizyczno – psychologiczny ( obniżone

poczucie własnej wartości, zdarza się już w tej

chwili, że rodzicom ewidentnie nie stosującym się

do zaleceń prawidłowego żywienia, w wyniku czego

powstaje otyłość dziecka są ograniczane prawa

rodzicielskie, ciekawostką jest, że przekarmianie

dotyczy także zwierząt domowych, szczególnie

psów i wtedy też interweniują odpowiednie władze.

• Jedną z metod fizjoterapeutycznych redukujących

nadwagę jest masaż

• O ile dzieci z krajów rozwiniętych

borykają się z otyłością , dzieci z
krajów Trzeciego Świata borykają się
z niedożywieniem, brakiem wody
pitnej i brakiem opieki medycznej.

•

Ale nie tylko ponieważ w krajach tych dochodzi

często do krwawych wojen i konfliktów dzieci te

doświadczają psychicznego okrucieństwa, i

dlatego stają się łatwiej żołnierzami- oprawcami.

•

Dzieci osierocone lub porwane z rodzinnych

domów są wcielane do rebelianckich armii, są

poddawane tresurze i terrorowi po to, aby się

stały okrutne, dzieci mogą popełniać

najokrutniejsze zbrodnie.

•

Dzieci odcięte od rodziny, przyjaciół, znajomych,

jeśli nie nauczą się zabijać same zostaną zabite.

• W naszej rzeczywistości dzieci mogą

być okrutne w stosunku do swoich
niepełnosprawnych rówieśników. Co
jest istotne, jaki ważny czynnik
rozwojowy jest potrzebny, aby tak się
nie działo?

• Reasumując dzieciństwo może być

okresem niezwykle przyjemnym,
może też mieć przebieg dramatyczny.

• Ważną rzeczą jest zachować umiar i

rozsądek, co do wymogów
stawianych dziecku, zwracać uwagę
na jego indywidualne cechy i
umiejętności.

• Jak sądzicie powyższe uwagi o

dzieciństwie do jakiej koncepcji
rozwoju człowieka pasują
najbardziej?

• Czy znacie twórcę i wielkiego

propagatora praw dziecka w Polsce
pedagoga, pisarza, lekarza, opiekuna
sierot, twórcę pojęcia „godność
dziecka”, autora zbioru esejów

• „ Jak kochać dziecko”.Dobrowolnie

poszedł do obozu koncentracyjnego
bo nie chciał opuścić dzieci, którymi
się opiekował?