PODSTAWY

IMMUNOLOGII

www.amp.edu.pl/immuno

Jan Żeromski

WPROWADZENIE DO

IMMUNOLOGII

• Układ odpornościowy (UO):

odporność wrodzona i nabyta,

• Rozwój UO,
• Komórki i tkanki UO,
• Cytokiny,
• Antygeny,
• Immunopatologia.

DWA TYPY ODPORNOŚCI

Nieswoista (wrodzona)

• Fizyczne i chemiczne bariery
• Lizozym
• Białka ostrej fazy
• Układ dopełniacza
• Cytokiny (chemokiny)
• Receptory Toll-podobne i inne
• Fagocyty (granulocyty,

makrofagi)

• Komórki NK (Natural Killers)
• Komórki dendrytyczne

Swoista

(nabyta)

• Limfocyty B

– Przeciwciała

• Limfocyty T

CECHY ODPORNOŚCI

WRODZONEJ

• Istnieje od urodzenia
• Obecna u wszystkich zwierząt
• Reaguje tylko przeciwko substancjom

drobnoustrojów

• Jej swoistość polega na rozpoznawaniu

makromolekuł występujących tylko na

drobnoustrojach („wzory molekularne

związane z patogenami” – PAMP)

• Warunkuje skuteczną odpowiedź

odporności nabytej

MECHANIZMY ODPORNOŚCI

WRODZONEJ – AKTYWATORY

NEUTROFILI

• Uwalniane z bakterii N-

formylowane peptydy(FMLP)

• Składowe dopełniacza (iC3b)
• Leukotrieny (produkty

metabolizmu kwasu
arachidonowego)

• Cytokiny (TNF, IL-8, GM-CSF)

INNE BIAŁKA ODPORNOŚCI

WRODZONEJ

•

Kolektyny: białka wiążące węglowodany
-lektyna wiążąca mannozę (MBL),
konglutyniny

•

Białka surfaktanta w pęcherzykach płucnych

•

Białka ostrej fazy (amyloid AA,
ceruloplazmina, transferyna, białko C-
reaktywne, α1-antytrypsyna

•

Cekropiny, magaininy, defenzyny (antybiotyki
peptydowe komórek) – pow. lizę bakterii

EFEKTY BIOLOGICZNE

AKTYWACJI UKŁADU

DOPEŁNIACZA

1)

• Ułatwia zabijanie bakterii
• Oczyszczanie z kompleksów immunol.
• Indukowanie i wzmaganie odpowiedzi

humoralnej

• Szkodliwy w przypadku aktywacji na

dużą skalę np. w posocznicy

bakteriami Gram ujemnymi, w

martwicy tkanek, w autoimmunizacji

EFEKTY BIOLOGICZNE

AKTYWACJI UKŁADU

DOPEŁNIACZA

2)

• Chemotaksja (wędrówka komórek do

miejsc infekcji)

• Opsonizacja (ułatwianie fagocytozy)
• Wzrost przepływu krwi
• Zwiększona przepuszczalność naczyń
• Niszczenie błony komórkowej
• Uwalnianie mediatorów zapalnych z

komórek tucznych

SIEĆ CYTOKIN

• INTERLEUKINY

- ukierunkowują inne komórki do podziałów i różnicowania

• INTERFERONY

- typ I (alpha/beta), typ 2-gamma

• CZYNNIKI STYMULUJĄCE KOLONIE

(colony stimulating

factors -CSF)

– warunkują rozwój i różnicowanie komórek macierzystych

w szpiku

• CHEMOKINY

– powodują ukierunkowany ruch komórek

• INNE

–

TNF



, TNF



, TGF



– zaangażowane w procesach zapalnych, cytotoksyczności

a także immunosupresji

RECEPTORY TOLL-PODOBNE

(TLR)

•

Obecne na niemal wszystkich komórkach

układu odpornościowego i na wielu innych

•

Rozpoznają tzw. wzory molekularne

tzn.struktury chemiczne znamienne dla

drobnoustrojów (LPS, peptydoglikany, CpG

DNA, wirusowy RNA itd.)

•

Związanie TLR z ligandem aktywacja

komórki (transdukcja sygnału) produkcja

cytokin

•

U człowieka 11 typów TLR ale są one obecne

już u muszki owocowej

CECHY ODPORNOŚCI

NABYTEJ

1.

Swoistość

2.

Różnorodność

3.

Pamięć

4.

Wzmożona odpowiedź przy kolejnym
kontakcie z tym samym antygenem

5.

Samoograniczanie

6.

Rozróżnianie między swój-obcy

ANTYGENY

• TD (thymus dependent) – grasiczo

zależne

• TI-1 (thymus independent) –

grasiczo niezależne 1 – poliklonalne

aktywatory limf.B (LPS, dextran)

• TI-2 – poliwalentne, częściowo

grasiczo niezależne (ficoll,

polisacharydy pneumokoków i inne)

CZĄSTECZKI WIĄŻĄCE

ANTYGEN

1. Błonowe Ig
2. Receptory limf. T (TCR T-cell

receptors)

3. HLA (MHC) klasy I
4. HLA (MHC) klasy II
5. Cząsteczki wrodzonej odporności

(lektyny i inne)

GŁÓWNA FUNKCJA KOMÓREK

ZAANGAŻOWANYCH W ODPOWIEDŹ

IMMUNOLOGICZNĄ

• Limf.B

- rozpoznanie antygenu i

produkcja przeciwciał,

• Plazmocyty

- produkcja przeciwciał,

• Limf.Th

- pomoc w odpowiedzi

immunologicznej, produkcja cytokin,

• Limf.Treg

-

hamowanie odpowiedzi immunol.,

produkcja cytokin.

• Limf.Tc

- zabijanie komórek docelowych.

• Komórki NK

- zdolne do zabicia komórek

zainfekowanych wirusem i

nowotworowych.

• Komórki dendrytyczne

- prezentują antygeny

limfocytom

WŁAŚCIWOŚCI KOMÓREK

PREZENTUJĄCYCH ANTYGEN

• Zdolność do pobrania i częściowej

degradacji antygenu,

• Ekspresja cząsteczek MHC (klasy I i

II),

• Ekspresja dodatkowych cząsteczek

interakcji między komórkami
(cząsteczki adhezyjne),

• Wydzielanie cytokin

FAZY ODPOWIEDZI

IMMUNOLOGICZNEJ

• Faza rozpoznania – wiązanie obcego

antygenu do swoistych receptorów

• Faza aktywacji: a/proliferacja klonu

limfocytów, b/różnicowanie komórek
proliferujących

• Faza efektorowa (wykonawcza):

cytotoksyczność, wydzielanie cytokin
itp.

LIMFOCYTY CD4 Th1 i Th2

– PROFIL PRODUKOWANYCH

CYTOKIN

Th1

Th2

IL-2 IL-4
IFN-gamma
Limfotoksyna –beta IL-5

IL-6
IL-10
IL-13

IMMUNOPATOLOGIA

• Nadwrażliwość

– nadmierna odpowiedź

immunologiczna (OI)

• Niedobory immunologiczne

– nieefektywna OI

• Autoimmunizacja

– reakcja na własne antygeny

• Odrzucanie przeszczepu

KONIEC – Uff!!

Dziękuję za uwagę!