PARAZYTOLOGIA 

LEKARSKA

4. STAWONOGI 

(ARTHROPODA)

4.1. ROZTOCZE (ACARI)

Zbigniew Pokora

Opracowanie to nie stanowi wytycznych do 

testowego egzaminu z przedmiotu. Przygotowując 

się do niego proszę ograniczać się do haseł 

dotyczących gatunków obowiązujących i taksonów 

bliskich im filogenetycznie, jeżeli opisywane są one 

w podręczniku w podrozdziale na temat 

medycznego znaczenia gatunku podstawowego.

Choroba z Lyme

 (ang. Lyme disease) – choroba infekcyjna o wielonarządowym 

obrazie klinicznym, wywoływana przez krętki Borrelia burgdorferi, przenoszona 

przez kleszcze rodziny Ixodidae.

Dur powrotny

 (ang. Relapsing Fever, Recurrent Fever) – choroba bakteryjna 

wywoływana przez krętki Borrelia duttoni, przenoszona głównie przez obrzeżka 

Ornithodoros moubata (i inne gatunki tego rodzaju; Afryka, wschodnia część 

basenu Morza Śródziemnego, Azja Centralna, Indie, tropikalna i subtropikalna 

Ameryka, Ameryka Północna).

Dur zaroślowy

 (ang. Scrub Typhus, Tsutsugamushi Disease, Japanese River 

Fever) – riketsjoza, w grupie gorączek plamistych guzkowych, wywoływana przez 

Rickettsia tsutsugamushi, przenoszona przez roztocze rodzaju Leptotrombidium, 

filogenetycznie bliskiego Neotrombicula autumnalis (Actinedida, Trombiculidae) 
(Korea, Tajwan, Filipiny, południowe Chiny, Tybet, Indochiny, północna Tajlandia, 

Birma, Pakistan, Indie, Cejlon, Malediwy, Andamany i Nikobary, Malezja, Indonezja, 

Nowa Gwinea, Wyspy Salomona, Queensland = północno-wschodnia Australia).

Gorączka kleszczowa Kolorado

 

(ang. Colorado Tick Fever) – choroba 

infekcyjna o etiologii wirusowej (Orbivirus), przenoszona głównie przez kleszcza 

Dermacentor andersoni (Ameryka Północna).

Gorączka krwotoczna krymsko-kongijska

 (ang. Crimean-Congo 

Hemorrhagic Fever, CCHF) - wywoływana przez Nairovirus CCHF, przenoszona 

przez kleszcze, głównie rodzajów Rhipicephalus lub Boophilus, ale także 

Hyalomma, Ixodes, Haemaphysalis, Dermacentor, Amblyomma (Indie, Pakistan, 

Afganistan, Iran, azjatycka i europejska część byłego Związku Radzieckiego, 

Bułgaria, kraje byłej Jugosławii, Grecja, Węgry, Francja, Afryka Środkowa, 

Etiopia, Egipt).

Gorączka Lasu Kyasanur

 (ang. Kyasanur Forest Disease) – wirusowa gorączka 

krwotoczna przenoszona przez kleszcze rodzaju Haemaphysalis (Indie).

Gorączka plamista Gór Skalistych

 (ang. Rocky Mountain Spotted Fever, 

RMSF) – riketsjoza, w grupie gorączek plamistych guzkowych, powodowana przez 

Rickettsia ricketsii, w transmisji której uczestniczy gównie Dermacentor 

andersoni (ang. the Rocky Mountain wood tick), ale także Dermacentor variabilis 

(ang. the American dog tick) i Amblyomma americanum (ang. the Lone Star 

tick), a w Ameryce Środkowej i Południowej – Rhipicephalus sanguineus (Meksyk) 

i Amblyomma cajannense (Panama, Kolumbia, Brazylia).

Gorączka Q

 (ang. Q-fever, nine-mile fever of western Montana, Balkan grippe) – 

choroba infekcyjna, powodowana przez Coxiella burnetti, przenoszona przez 

kleszcze rodziny Ixodidae.

Gorączka śródziemnomorska

 (=marsylska) – riketsjoza, w grupie gorączek 

plamistych guzkowych, powodowana przez Rickettsia conori, w transmisji której 

podstawową rolę odgrywa kleszcz psi, Rhipicephalus sanguineus (Europa, Afryka, 

Indie).

Hipopus 

– obecna w cyklach życiowych niektórych roztoczy (Acarus siro) forma 

nimfy przemieszczająca się foretycznie.

Kleszcze właściwe

 

(ang. hard ticks) – kleszcze rodziny Ixodidae, 

hematofagiczne pasożyty człowieka i zwierząt oraz wektory wielu chorób 

infekcyjnych i inwazyjnych. 

Kleszczowe zapalenie mózgu

 (ang. tick encephalitis) – choroba powodowana 

przez Flavivirus TBE, przenoszona przez obrzeżki, w tym Argas reflexus, oraz 

niektóre rodzaje Ixodidae, w tym Dermacentor.

Obrzeżki 

(ang. soft ticks) – kleszcze rodziny Argasidae, pasożyty gniazdowo-

norowe ptaków i drobnych ssaków, ludzie są atakowani głównie przez gatunki 

rodzaju Argas.

Omska gorączka krwotoczna

 (ang. Omsk Hemorrhagic Fever, OHF) – 

krwotoczna choroba wirusowa powodowana przez Flavivirus OHF, w 

transmisji którego wiodącą rolę odgrywa kleszcz Dermacentor pictus,w 

mniejszej mierze inne gatunki tego rodzaju oraz gatunki rodzaju Ixodes 

(południowo-wschodnia Syberia).

Ospa riketsjowa

 (ang. Rickettsialpox) – riketsjoza, w grupie gorączek 

plamistych guzkowych, powodowana przez Rickettsia akari, przenoszona 

przez roztocza Liponyssoides (=Allodermanyssus) sanguineus, 

filogenetycznie biskiego Dermanyssus gallinae (oba w rodzinie 

Dermanyssidae, rząd Gamasida) (przypadki notowane były głównie w USA i 

na terenie byłego Związku Radzieckiego).