Marcin Okniński

Armia rzymska do czasów reformy Gajusza

Mariusza była obywatelska – na każdym

obywatelu (z wyjątkiem najuboższych) w wieku

od 17 do 46 lat spoczywał obowiązek służby

wojskowej. Piechur musiał odbyć 16 wypraw,

jeździec - 10. (wyprawy były zazwyczaj

jednoroczne)

Początkowo słowem LEGIO nazywano całość sił

zbrojnych republiki rzymskiej. Z czasem

odpowiadało określonej liczbie żołnierzy (od

4500 do 6000).

Armią dowodzili dwaj konsulowie wybierani na roczne

kadencje. Każdy z nich miał do dyspozycji 2 legiony

po ok. 4500 ludzi każdy (teoretycznie, w praktyce

legiony rzadko osiągały pełny stan):

-

3000 legionistów (po 1200 hastati i principes, 600

triari)

-

1200 velitów

-

300 jeźdźców

Dodatkowo do dyspozycji konsulów były oddziały

sprzymierzeńców Rzymu w liczbie odpowiadającej

legionom.

Piechota w legionach rzymskich dzieliła się na

30 manipułów po 120 ludzi (hastati i
principes) i 60 (triari). Każdy z manipułów
składał się z 2 centurii po 60 (hastati i
principes) i 30 (triari) legionistów.

Hastati

–

najmłodsi

legioniści (do 24 roku
życia),

słabiej

wyposażeni

od

triari

(posiadali

scutum,

gladius, 2 x pilum, hełm
typ.

Montefortino,

pektorał oraz nagolennik
na lewej nodze). W
bitwie ruszali jako 2 (po
velitach).

Principes

–

„mężczyźni

w

kwiecie

wieku”.

Wyposarzeni
podobnie

do

Hastati. Do bitwy
ruszali jeżeli Hastati
nie

pokonali

przeciwnika.

Triari – najstarsi i najbardziej

doświadczeni

legioniści.

Byli lepiej wyposażeni niż
principes i hastati. Nie
posiadali

pilum

lecz

włócznie. Mieli kolczugi, 2
nagolenniki. Walczyli w
szyku zwartym na wzór
greckiej falangi. Ruszali do
bitwy jako ostatni. „Res ad
triarios venit” – sprawa
doszła do triariuszy.

Velites

–

lekkozbrojna

piechota rekrutująca się

z

ubogich

obywateli

których nie było stać na

droższe

wyposażenie.

Nie posiadali pancerza

ochronnego.

Miotali

oszczepy na początku

bitwy. Chronili się za

małymi

tarczami.

Czasem posiadali hełm.

Głowy nakrywali skórami

zwierzęcymi.

Equites – jazda rzymska

składająca

się

z

najbogatszych obywateli.
Ekwici posiadali płaskie
owalne tarcze. Walczyli
włóczniami a po ich
złamaniu

gladiusami.

Jazda

stała

na

skrzydłach,

miała

wykonywać decydujące
szarże

lub

gonić

pokonanego przeciwnika.

Legion rzymski do walki ruszał ustawiony w tzw.

„triples acies”. Legioniści ustawieni byli w 3 liniach

układających się w szachownicę. Przed szykiem

stali velici, na skrzydłach ustawiona była jazda.

W 1 fazie bitwy velci obrzucali przeciwnika

oszczepami po czym wycofywali się na tyły armii

lukami między oddziałami ciężkozbrojnej piechoty.

Następnie atakowali Hastati rzucając w przeciwnika

pilum tuż przed starciem w czasie którego

posługiwali się gladiusami(2). Gdy ich atak nie

przełamał lini przeciwnika wycofywali się na tyły(3).

Po Hastati do walki wkraczali Principes(4). Gdy ich atak

też nie przyniósł oczekiwanego rezultatu wycofywali

się między lukami między manipułami Triari(5).

Triari ustawiali się w falangę dając czas reszcie wojsku na

przegrupowanie i kolejne ataki lub sami atakowali.

Płócienny pancerz

zaczerpnięty z

wyposażenia greckiego.

Stosowany przez okres

wczesnej republiki potem

stopniowo wypierany

przez inne pancerze.

Kolczuga, wynaleziona

prawdopodobnie przez
Celtów początkowo
używana przez bogatszych
obywateli rzymskich potem
stała się standardowym
typem pancerza legionisty.
Składa się z połączonych
ze sobą kółek zrobionych z
drutu. Często wzmocniona
ochroną na barki (tzw.
„klapy”)

Pancerz mniej

zamożnych
obywateli republiki.
Kwadratowe lub
okrągłe płyty
metalowe
naszywane na
tunikę.

Tarcza. Wysokość ok.

1,2m szerokość w
najszerszym miejscu ok.
0,76 m. Okuta na
brzegach z umbem
taśmowatym wspartym
spiną na wzór celtycki.

Rzymianie na wzór grecki

osłaniali łydki
nagolennikami. Hastati i
principes nosili jeden
nagolennik (na lewej nodze).
Triari posiadali dwa
nagolenniki.

Ciężkozbrojni

legioniści osłaniali
głowę hełmem.
Najpopularniejszy był
typ Montefortino.
Cechą wyróżniającą
hełmy rzymskie były
ruchome napoliczniki.

Podstawowa broń miotana

legionisty rzymskiego. Pila
miały różną długość. Hastati i
principes wyposażeni byli w
dwa. Pilum dzięki swojej
budowie spełniało 2 cele, po
pierwsze zabijało przeciwnika
nim trafionego, po drugie gdy
trafiało w tarczę przebijało ją
oraz wyginało się co
uniemożliwiało dalsze
posługiwanie się trafioną tarczą.

Krótki (51-61 cm)

miecz obosieczny
służący głównie do
zadawania pchnięć.
Sprawdzał się najlepiej
w dużym ścisku jaki
zazwyczaj panował
wśród pierwszych linii
walczących armii.
Noszony był przy
prawym boku.

Sztylet legionisty

rzymskiego służący do
dobijania rannych
przeciwników lub po
straceniu gladiusa jako
broń podstawowa.
Długość ok. 20-35 cm.

Włócznia (ok. 2,1 – 2,4 m)

służąca do walki
Triariuszom, lub jednostkom
strażniczym.