Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze
Oddział Kardiochirurgii Szpital im J Strusia, Poznań
Oddział Kardiochirurgii Szpital im J Strusia, Poznań
Kierownik: Prof. dr hab. Ryszard Kalawski
Kierownik: Prof. dr hab. Ryszard Kalawski
Zakład Profilaktyki Chorób Układu Krążenia
Zakład Profilaktyki Chorób Układu Krążenia
Kierownik: Prof. dr hab. Tomasz Siminiak
Kierownik: Prof. dr hab. Tomasz Siminiak
Dr
Dr
n med
n med
Krzysztof Greberski
Krzysztof Greberski
Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze
definicja
definicja
Nadciśnienie tętnicze (HA, AH)
Nadciśnienie tętnicze (HA, AH)
(łac. hypertonia arterialis) -
(łac. hypertonia arterialis) -
choroba układu krążenia, która
choroba układu krążenia, która
charakteryzuje się stale lub
charakteryzuje się stale lub
okresowo podwyższonym
okresowo podwyższonym
ciśnieniem tętniczym krwi.
ciśnieniem tętniczym krwi.
Epidemiologia
Epidemiologia
W 2000 roku 972 miliony dorosłych
W 2000 roku 972 miliony dorosłych
ludzi na świecie chorowało na HA
ludzi na świecie chorowało na HA
W 2025 będzie na świecie 1,5
W 2025 będzie na świecie 1,5
miliarda osób z nadciśnieniem
miliarda osób z nadciśnieniem
W Polsce rozpowszechnienie
W Polsce rozpowszechnienie
nadciśnienia- 29%
nadciśnienia- 29%
W Polsce prawidłowa kontrola wśród
W Polsce prawidłowa kontrola wśród
wszystkich chorych jedynie
wszystkich chorych jedynie
12,5%,dla porównania - w USA 31%.
12,5%,dla porównania - w USA 31%.
Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze
Zdecydowana większość (ponad
Zdecydowana większość (ponad
90%) przypadków nadciśnienia
90%) przypadków nadciśnienia
jaki ma charakter?
jaki ma charakter?
Etiologia nadciśnienia tętniczego
Etiologia nadciśnienia tętniczego
pierwotnego nie została w pełni
pierwotnego nie została w pełni
ustalona.
ustalona.
Pozostałe przypadki to choroba o
Pozostałe przypadki to choroba o
charakterze wtórnym
charakterze wtórnym
Przyczyny nadciśnienia
Przyczyny nadciśnienia
tętniczego
tętniczego
1. Antyzdrowotny styl życia:
1. Antyzdrowotny styl życia:
•
•
•
dieta wysokoenergetyczna, bogata w tłuszcze nasycone, prowadzące
dieta wysokoenergetyczna, bogata w tłuszcze nasycone, prowadzące
do dodatniego bilansu energetycznego wskutek niedostatecznego
do dodatniego bilansu energetycznego wskutek niedostatecznego
wydatku energetycznego związanego z małą aktywnością fizyczną.
wydatku energetycznego związanego z małą aktywnością fizyczną.
•
•
•
wysokie spożycie alkoholi i soli,
wysokie spożycie alkoholi i soli,
•
•
•
małe spożycie owoców i warzyw,
małe spożycie owoców i warzyw,
•
•
•
intensywne palenie tytoniu.
intensywne palenie tytoniu.
2. Uwarunkowania genetyczne
2. Uwarunkowania genetyczne
3. Długotrwały stres Hałas powyżej 65 decybeli
3. Długotrwały stres Hałas powyżej 65 decybeli
4. Zmiany w tarczycy
4. Zmiany w tarczycy
5. Zmiany miąższowe i naczyniowe w nerkach, kamica nerkowa i
5. Zmiany miąższowe i naczyniowe w nerkach, kamica nerkowa i
stany zapalne nerek
stany zapalne nerek
6. Choroby nadnerczy
6. Choroby nadnerczy
7. Cukrzyca, głównie typu drugiego
7. Cukrzyca, głównie typu drugiego
8. Na stałe przyjmowane leki:
8. Na stałe przyjmowane leki:
•
•
•
przeciwreumatyczne
przeciwreumatyczne
•
•
•
przeciwzapalne
przeciwzapalne
•
•
•
hormonalne, zwłaszcza doustne środki antykoncepcyjne.
hormonalne, zwłaszcza doustne środki antykoncepcyjne.
Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze
-
-
pierwotne
pierwotne
Predyspozycje genetyczne do
Predyspozycje genetyczne do
adaptacji tętnic na częste
adaptacji tętnic na częste
pobudzenia współczulne odpowiadają
pobudzenia współczulne odpowiadają
za nadciśnienie pierwotne.
za nadciśnienie pierwotne.
Przebudowa ścian tętnic oporowych
Przebudowa ścian tętnic oporowych
prowadzi do wzrostu obwodowego
prowadzi do wzrostu obwodowego
oporu naczyniowego (TPR) i zmusza
oporu naczyniowego (TPR) i zmusza
serce do większej pracy.
serce do większej pracy.
Nadciśnienie tętnicze wtórne-
Nadciśnienie tętnicze wtórne-
przyczyny
przyczyny
choroby związane z nerkami
choroby związane z nerkami
•
choroby miąższowe
choroby miąższowe
ostre i przewlekłe zapalenie kłębuszków nerkowych
ostre i przewlekłe zapalenie kłębuszków nerkowych
•
choroby tętnic nerkowych
choroby tętnic nerkowych
inne przyczyny niedokrwienia nerek
inne przyczyny niedokrwienia nerek
•
nowotwory wydzielające
nowotwory wydzielające
•
zespoły pierwotnej retencji sodu (
zespoły pierwotnej retencji sodu (
,
)
)
choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego
choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego
•
choroby nadnerczy
choroby nadnerczy
przerostem nadnerczy
przerostem nadnerczy
)
•
•
choroby tarczycy (zwłaszcza
choroby tarczycy (zwłaszcza
)
•
•
choroby neurologiczne
choroby neurologiczne
•
•
•
zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe
zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe
•
rodzinna desautonomia
rodzinna desautonomia
nadciśnienie wywołane ciążą
nadciśnienie wywołane ciążą
zespół obturacyjnego
zespół obturacyjnego
ostry
(oparzenia, abstynencja alkoholowa u osób
(oparzenia, abstynencja alkoholowa u osób
uzależnionych, psychogenna hiperwentylacja,
uzależnionych, psychogenna hiperwentylacja,
,
,
okres okołooperacyjny)
okres okołooperacyjny)
leki - egzogenne hormony (
leki - egzogenne hormony (
,
,
,
,
,
,
)
substancje toksyczne:
,
,
,
,
Diagnostyka
Diagnostyka
pomiar ciśnienia tętniczego
pomiar ciśnienia tętniczego
dokładny wywiad
dokładny wywiad
badanie przedmiotowe
badanie przedmiotowe
W
W
ywiad
ywiad
dotychczasowy przebieg HA
dotychczasowy przebieg HA
objawy guza chromochłonnego i
objawy guza chromochłonnego i
hiperaldestoronizmu
hiperaldestoronizmu
przyjmowane leki
przyjmowane leki
obecność innych czynników ryzyka
obecność innych czynników ryzyka
sercowo-naczyniowego
sercowo-naczyniowego
objawy powikłań narządowych
objawy powikłań narządowych
Badania pomocnicze
Badania pomocnicze
morfologia krwi,
morfologia krwi,
glukoza na czczo,
glukoza na czczo,
poziom sodu i potasu,
poziom sodu i potasu,
kwas moczowy,
kwas moczowy,
kreatynina,
kreatynina,
lipidogram,
lipidogram,
badanie ogólne moczu,
badanie ogólne moczu,
EKG
EKG
Technika pomiaru ciśnienia
Technika pomiaru ciśnienia
po zapewnieniu pacjentowi kilku
po zapewnieniu pacjentowi kilku
minut odpoczynku w pozycji
minut odpoczynku w pozycji
siedzącej
siedzącej
Dokonuje się 2 pomiarów z
Dokonuje się 2 pomiarów z
zachowaniem dwuminutowej przerwy
zachowaniem dwuminutowej przerwy
na obu ramionach
na obu ramionach
Samokontrola ciśnienia pozwala na
Samokontrola ciśnienia pozwala na
uniknięcie "efektu białego fartucha"
uniknięcie "efektu białego fartucha"
Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze
jest jednym z najważniejszych
jest jednym z najważniejszych
czynników ryzyka sercowo-
czynników ryzyka sercowo-
naczyniowego
naczyniowego
aż do chwili wystąpienia powikłań,
aż do chwili wystąpienia powikłań,
zwykle przebiega skrycie
zwykle przebiega skrycie
Podwyższone wartości ciśnienia
Podwyższone wartości ciśnienia
tętniczego wykrywane są w wyniku
tętniczego wykrywane są w wyniku
rutynowego badania lekarskiego
rutynowego badania lekarskiego
bądź incydentalnym pomiarem
bądź incydentalnym pomiarem
Objawy
Objawy
Przez wiele lat istniejącemu nadciśnieniu
Przez wiele lat istniejącemu nadciśnieniu
mogą nie towarzyszyć żadne objawy
mogą nie towarzyszyć żadne objawy
(
(
nietypowe:
nietypowe:
, nadmierna pobudliwość,
, nadmierna pobudliwość,
, łatwe męczenie, czasem uczucie kołatania
, łatwe męczenie, czasem uczucie kołatania
serca, zaczerwienienie twarzy, szyi, klatki piersiowej
serca, zaczerwienienie twarzy, szyi, klatki piersiowej
)
)
Powikłania
Powikłania
:
:
•
uszkodzenie nerek (przewlekła niewydolność
uszkodzenie nerek (przewlekła niewydolność
nerek, aż do konieczności dializy),
nerek, aż do konieczności dializy),
•
układu krążenia (niewydolność mięśnia
układu krążenia (niewydolność mięśnia
sercowego, zawał serca)
sercowego, zawał serca)
•
powikłania ze strony układu nerwowego
powikłania ze strony układu nerwowego
(niedokrwienny udar mózgu, zespół otępienny
(niedokrwienny udar mózgu, zespół otępienny
)
)
Pacjenci z nadciśnieniem
Pacjenci z nadciśnieniem
tętniczym
tętniczym
Powikłania
Powikłania
przede wszystkim uszkodzenie nerek
przede wszystkim uszkodzenie nerek
(przewlekła
(przewlekła
, aż
, aż
do konieczności dializy
do konieczności dializy
)
)
układu krążenia (
układu krążenia (
)
powikłania ze strony układu
powikłania ze strony układu
nerwowego (niedokrwienny
nerwowego (niedokrwienny
Stadia nadciśnienia tętniczego
Stadia nadciśnienia tętniczego
wg WHO
wg WHO
I - brak zmian w narządach
I - brak zmian w narządach
II - przerost lewej komory
II - przerost lewej komory
i/lub
i/lub
retinopatia nadciśnieniowa I°/II° i/lub
retinopatia nadciśnieniowa I°/II° i/lub
białkomocz
białkomocz
III - nadciśnieniowe uszkodzenie
III - nadciśnieniowe uszkodzenie
(niewydolność lewokomorowa),
(niewydolność lewokomorowa),
i
(retinopatia III°/IV°)
(retinopatia III°/IV°)
Zapobieganie nadciśnieniu -
Zapobieganie nadciśnieniu -
zmiana stylu życia
zmiana stylu życia
istotnie obniża wartości ciśnienia
istotnie obniża wartości ciśnienia
tętniczego u osób z ciśnieniem
tętniczego u osób z ciśnieniem
podwyższonym
podwyższonym
może zapobiegać rozwojowi choroby
może zapobiegać rozwojowi choroby
u osób, które mają do niej
u osób, które mają do niej
genetycznie uwarunkowane
genetycznie uwarunkowane
skłonności
skłonności
normalizacja masy ciała,
normalizacja masy ciała,
przestrzeganie odpowiedniej diety
przestrzeganie odpowiedniej diety
(
(
w tym nienadużywanie alkoholu i
w tym nienadużywanie alkoholu i
soli, ograniczenie spożycia
,
zwłaszcza nasyconych
zwłaszcza nasyconych
)
)
zaprzestanie palenia tytoniu
zaprzestanie palenia tytoniu
zwiększenie aktywności fizycznej
zwiększenie aktywności fizycznej
Leczenie
Leczenie
lek
lek
i
i
hipotensyjn
hipotensyjn
e:
e:
•
inhibitory ACE (ACE-I)
inhibitory ACE (ACE-I)
•
antagoniści receptora angiotensynowego
antagoniści receptora angiotensynowego
(sartany, ARB)
(sartany, ARB)
•
β-blokery (β-adrenolityki)
β-blokery (β-adrenolityki)
•
blokery kanału wapniowego (antagoniści
blokery kanału wapniowego (antagoniści
wapnia)
wapnia)
•
diuretyki tiazydowe i tiazydopodobne (grupa
diuretyki tiazydowe i tiazydopodobne (grupa
leków moczopędnych)
leków moczopędnych)
•
inne leki hipotensyjne stopniowo tracące na
inne leki hipotensyjne stopniowo tracące na
znaczeniu (metyldopa, rezerpina)
znaczeniu (metyldopa, rezerpina)
Przełom nadciśnieniowy
Przełom nadciśnieniowy
Nagle wyst
Nagle wyst
ępujące HA z
ępujące HA z
uszkodzeniem narządów
uszkodzeniem narządów
wewnętrznych powodującym
wewnętrznych powodującym
zagrożenie życia
zagrożenie życia
•
Encefalopatia nadciśnieniowa
Encefalopatia nadciśnieniowa
•
Przeciążenie lewej komory (obrzęk płuc)
Przeciążenie lewej komory (obrzęk płuc)
•
Napad dusznicy bolesnej
Napad dusznicy bolesnej
•
Tętniak rozwarstwiający (ryzyko
Tętniak rozwarstwiający (ryzyko
wystąpienia)
wystąpienia)
Ebrantil
Ebrantil
(
(
zmniejszeni
zmniejszeni
e
e
napięcia układu
napięcia układu
sympatycznego
sympatycznego
)
)
, zmniejsza on opór
, zmniejsza on opór
naczyniowy.
naczyniowy.
•
D
D
awkowanie
awkowanie
:
:
w szybkim wstrzyknięciu
w szybkim wstrzyknięciu
dożylnym 12,5-50 mg, wstrzyknięcia można
dożylnym 12,5-50 mg, wstrzyknięcia można
powtarzać do dawki 100 mg na dobę lub we
powtarzać do dawki 100 mg na dobę lub we
wlewie dożylnym 200-250 mg w 500 ml 0,9%
wlewie dożylnym 200-250 mg w 500 ml 0,9%
NaCl. Zapewni to obniżenie wartości ciśnienia
NaCl. Zapewni to obniżenie wartości ciśnienia
do 160 - 170 mm Hg.
do 160 - 170 mm Hg.
•
Celem postępowania w przełomie nie jest
Celem postępowania w przełomie nie jest
obniżanie ciśnienia do wartości normalnych lecz
obniżanie ciśnienia do wartości normalnych lecz
do wartości bezpiecznych, bardzo szybko można
do wartości bezpiecznych, bardzo szybko można
obniżyć ciśnienie i doprowadzić do udaru
obniżyć ciśnienie i doprowadzić do udaru
niedorwiennego
niedorwiennego
!!!
!!!
Nitroprusydek sodu,
Nitroprusydek sodu,
•
bardzo szybki początek działania, silę
bardzo szybki początek działania, silę
działania zależną od wielkości dawki
działania zależną od wielkości dawki
oraz krótki czas działania (1-3 minut)
oraz krótki czas działania (1-3 minut)
•
lekiem z wyboru w stanach nagłych w
lekiem z wyboru w stanach nagłych w
nadciśnieniu.
nadciśnieniu.
•
D
D
awkowani
awkowani
e
e
wynosi 0,5 - 10 μg/kg/min
wynosi 0,5 - 10 μg/kg/min
PYTANIA?
PYTANIA?