WYMIAR KULTURY

Ciało w kulturze



Ciało jako narzędzie –chodzenie, bieganie, jedzenie.



Ciało jako znak
- naturalny (wypieki)
- konwencjonalny (znak kulturowy)
- ikoniczny (zdjęcie w dowodzie)
- abstrakcyjny (słowo)



Upiększanie ciała
- ubiór
- ozdoby
- makijaż



Ciało jako ideał piękna

Historia ubioru



Ubiory, okrycia ciała wykonane z różnych tworzyw naturalnych lub sztucznych,

dostosowane do warów klimatycznych, używane dla ozdoby, ochrony lub

pełniące określone funkcje informacyjne; ozdobny ubiór o specjalnym

przeznaczeniu nazywa się strojem ( np. strój dworski, ceremonialny itp.) dla

określenia ubiorów właściwych danej epoce lub środowisku etnicznemu stosuje

się określenie kostium ( np. kostium odrodzenia, francuski itp.)



Pierwsze ubiory wykonane były z tworzyw naturalnych ( rośliny, skóry ) ; do

ozdoby służyły pióra, muszle, kły zwierzęce , barwne kamienie oraz farby.



W starożytności przeważały ubiory o formie prostokąta, wykonane z tkaniny

lnianej lub wełnianej, zwykle wiązane, drapowane i spinane.



W Egipcie, w okresach Starego i Średniego Państwa, mężczyźni opasywali

biodra płatem prostokątnej tkaniny lnianej, w stroju dworskim ozdobnie

fałdowanej ; w okresie Nowego Państwa noszono ubiór z marszczonych cienkich

chust wiązanych na szytej tunice oraz ozdobne peruki.



Ubiory greckie w okresie archaicznym znane są głównie z malarstwa wazowego;

ubiory męskie składały się z lnianych, drobno fałdowanych –chitonów; kobiety

nosiły barwne, wzorzyste, spięte na ramionach, i lniane chitony; w okresie

klasycznym przeważały tkaniny wełniane, zwłaszcza w ubiorach męskich;

popularne były chitony spinane na ramionach, -chlamidy, i spinane na prawym

ramieniu. Noszono skórzane sandały, a także buty do konnej jazdy; w ubiorach

kobiecych przeważały wełniane peplosy, zazwyczaj z odrzutką, oraz lniane

chitony

Historia ubioru 2



W Rzymie początkowo przeważały wzory etruskie i greckie; w okresie

cesarstwa ubiorem patrycjuszy była- toga, o stałym układzie fałdów,

obrzeżona purpurą, oraz tunika z szerokim, pionowym szlakiem purpury;

ubiór patrycjuszek zameżnych stanowiły- stola, obszyta bortą u dołu,

wykonana z cienkiej tkaniny lnianej lub bawełnianej, z purpurowym szlakiem

z przodu, oraz okrycia wierzchnie- palla; obuwie kobiece było pełne, podobne

do greckiego koturna, w domu noszono sandały.



Od XII w w. weszły w użycie ubiory krojone i szyte lub łączone sznurowaniem

albo guzami i pętlicami ; ubiory wykonywano z sukna o intensywnych

barwach i zdobiono obszyciami z wzorzystych tkanin. W okresie gotyku XIV-

XV w. ubiory kobiece charakteryzowała wąska talia, wysoki stan, długie treny

i wąskie nakrycia głowy. Mężatki przykrywały włosy białymi chustami –

określenie „białogłowy”. Mężczyźni nosili watowane ubranie , które

akcentowały szerokość ramion, a także podkreślały szczupłość talii. W XV w.

pojawił się hennin – wysoki czepiec w kształcie sztywnego stożka przykrytego

welonem sięgającym ziemi. W średniowieczu zaczęto nosić bieliznę – lniane

tuniki.. Noszone stroje podkreślały wdzięki ciała, jednocześnie były swobodne

i wygodne. Kobiety nosiły szerokie fałdowane spódnice z obcisłym stanikiem.

Panowie nosili bufiaste spodnie, dziane pończochy i płytkie pantofle. Na

głowie beret ze strusim piórem. W Polsce pojawiły się żupany przepasywane

jedwabnym pasem.

Historia ubioru 3



W renesansie była moda na pełne kształty kobiet. Barokowa moda lansowała

smukłe damy w sukniach o głębokich dekoltach i drapowanych spódnicach bez

usztywnień. W epoce rokoka nowością była suknia o usztywnionym staniku i

dolnej części sukni usztywnionej konstrukcją fiszbinową spłaszczonej z przodu

i z tyłu. Mężczyźni nosili surduty o usztywnionych połach, na szyi drapowane

chusty i koszule z marszczonymi żabotami.



W 2 poł. XVII w. wprowadzono wielkie męskie peruki oraz wysokie fryzury

kobiece z rusztowaniami. W ciągu XVIII w. utrzymywało się w modzie

dworskiej suknie kobiece, podtrzymywane przez obręcze (panier), o

zmieniającej się sylwetce i różnych proporcjach, szyte przeważnie z jasnych w

kolorze tkanin. W ubiorach męskich modny był- habit u dołu rozkloszowany. W

końcu XVIII w. moda przejęła różne ubiory kobiece mieszczańskie.



Wiek XIX to powrót do powrót do natury i swobody. Panie nosiły zwiewne i

lekkie sukienki z charakterystycznym stanem podniesionym wysoko pod same

piersi z głębokim dekoltem. Pod koniec wieku moda nakazała zakrycie

odsłoniętych partii ciała. Do łask powróciły gorsety. Kobieta musiała mieć talię

osy i spadziste ramiona. W modzie męskiej pojawiły się marynarki

praktykowane do dziś.



Wiek XX przyniósł rewolucję w modzie. Gorsety zastąpiły staniki, skrócono

spódnice. U kobiet była moda na chłopczycę. Suknie wieczorowe urozmaicone

były głębokim dekoltem z tyłu

Historia makijażu



Egipcjanie szczególną wagę przywiązywali do makijażu oczu.

Brzeg górnych i dolnych powiek Egipcjanki obwodziły czarnym

ołówkiem z węgla, a wypukłą część powieki malowały zieloną

farbą z malachitu. Rzęsy przyciemniały i usztywniały mieszaniną

sadzy, oliwy i białka.



Ciekawe, że zwyczaj malowania powiek przyjęli również

mężczyźni i dzieci, i to ze wszystkich warstw społecznych. chętnie

sięgali po hennę, którą barwili sobie brwi, rzęsy, włosy, a panowie

nawet wąsy, na kolor czerwonobrunatny.



Henna używana była również do malowania paznokci. Egipcjanki

pudrowały twarz jasną ochrą, a policzki barwiły liśćmi henny.



Greczynki chętnie sięgały po róż i szminkę, pudrowały się i

cieniowały powieki czarnym węglem. Nade wszystko ceniono

wówczas jasną, lśniącą skórę, którą panie starały się jeszcze

bardziej rozjaśnić za pomocą środków wybielających. Do

najpopularniejszych kosmetyków należały maseczki kosmetyczne,

które sporządzano z mleka i chleba oraz germańskie mydło z

koziego tłuszczu i bukowego popiołu

Historia makijażu 2



Makijaż w starożytnym Rzymie obejmował wszystkie widoczne

części ciała. Ramiona malowano farbą ołowianą na biało,

policzki i usta ochrą na kolor czerwony, zaś rzęsy i całe

powieki sadzą lub antymonem na czarno.



Rzymianki, tak jak Greczynki, nade wszystko ceniły jasną cerę,

stosowały zatem najróżniejsze maseczki, które miały za

zadanie jeszcze bardziej ją wybielić. odstawą kosmetyki w

starożytnym Rzymie była zdecydowanie higiena.



W wiekach średnich całą Europę opanowała asceza. Kult ciała

stracił rację bytu, a kosmetyka przestała się rozwijać,

pielęgnowanie ciała uznano za oznakę próżności .



Czternastowieczna dama poprawiała swoją urodę, farbując

usta i dziąsła korą z pnia lub korzenia orzechowca.

Popularnym sposobem na pozbycie się nieprzyjemnego

zapachu z ust było wkładanie pod język listka laurowego albo

odrobiny muszkatu.

Historia makijażu 3



Maść odmładzającą robiono z miodu i jajek, zaś ze zmarszczkami

walczono, stosując kąpiele parowe. Dłonie panie pielęgnowały

suszoną gorczycą albo mielonymi migdałami. Jednak za

najcenniejsze środki kosmetyczne uważano wodę z marcowego

śniegu i pierwszą deszczówkę.



W okresie odrodzenia – w związku z powrotem zachwytu nad

pięknem ciała ludzkiego – wzrasta zainteresowanie sztuką

upiększania. Jednocześnie zanikają podstawowe zasady higieny. –

ludzie uwierzyli, że woda szkodzi zdrowiu, osłabia, niszczy skórę i

tworzy idealne podłoże do szerzenia się chorób zakaźnych. Zamiast

codziennego mycia ciała stosowano maseczki odżywcze z pasty

chlebowej z mlekiem i żelatyny, do których dodawano migdały,

ziarna sosny i melonów.



W XVII i XVIII w. korygowano, upiększano, malowano i sznurowano

co tylko się dało. Podstawowym środkiem kosmetycznym rokoko był

puder. Pudrowano sobie nie tylko twarz, ale też dekolt, ramiona,

dłonie, a nawet peruki. Co ciekawe, pudru używały nie tylko damy,

ale również mężczyźni i dzieci. Nakładano go, by nadać licu modną

bladość, ukryć oznaki starzenia się, zmarszczki oraz siwe włosy.

Historia makijażu 4



Dla kontrastu, do twarzy upudrowanej prawie na biało używano w

nadmiarze tuszu do rzęs, ołówka do brwi i pomadki do warg. Rumieńce

malowano różem na warstwie pudru. Wszystkie pryszcze, wągry i blizny

po ospie damy ukrywały pod plasterkami piękności, zwanymi muszkami



Kobieta pierwszej połowy XIX wieku była naturalna i skromna. Jeśli w

ogóle się malowała, to dodawała sobie jedynie świeżości i zdrowego

wyglądu odrobiną różu na policzkach i lekkim przypudrowaniem noska.

Bardzo ważnym elementem kobiecej urody stał się dekolt, który

poddawano rozmaitym zabiegom kosmetycznym. Damy malowały

paznokcie, i to w fantazyjne monogramy, miniaturowe krajobrazy

i popiersia.



Do zaróżowienia policzków panie sięgały po buraka, sok truskawkowy,

karmin, które można było znaleźć w każdej kuchni. Inne „domowe”

receptury wymagały użycia takich substancji, jak alkohol, rtęć,

gliceryna, boraks i środki wybielające.



W połowie wieku w wielu francuskich domach zainstalowano pierwsze

wanny, a w Anglii rozpoczęto na wielką skalę produkcję mydła, które,

jak dotąd, dostępne było tylko dla zamożnych dam. Kąpiel uważano za

czynność wstydliwą, dlatego też poddawano się jej w samotności.

Sacrum i profanum



Sacrum –właściwość, która przysługuje niektórym

przedmiotom (narzędzia kultu religijnego, szaty,

księgi), istotom (król, kapłan), przestrzeniom

(świątynia, wzniesienie), okresom (niedziela, czas

postu. Bezpośredni kontakt z sacrum może być dla

zwykłego człowieka niebezpieczny, a jednocześnie

może być źródłem błogosławieństwa, pomyślności.



Profanum – pojęcie przeciwne sacrum. Profanum to

nicość, która degraduje i burzy, a kontakt z nią stwarza

wielkie zagrożenie dla sacrum (profanacja kościoła..)



Społeczną konsekwencją funkcjonowania sacrum i

profanum jest wyodrębnienie się dwóch sfer życia –

sakralnej i świeckiej

Czas kultury



Czas realny – czas przyrodniczy, który dzieli się na fizyczny,

astronomiczny, geologiczny, biologiczny.



Czas kulturowy – indywidualny czas jednostki i czas

społeczeństwa. To czas przeżywany, doświadczany indywidualnie.



Czas cykliczny. Czas dzieli się na cyklicznie powracające odcinki –

lata, miesiące, pory roku, dzień, noc.



Czas linearny – znaczenie dla tego czasu miał judaizm, który jako

pierwszy system światopoglądowy nie opisywał świata jako

cyklicznego, a zaczął to robić jako zmierzający do pewnych

zdarzeń w przyszłości (nadejście Mesjasza)



Czas historyczny - nastawiony jest na kolejność zdarzeń po sobie

następujących, bardzo skupia się na przeszłości.



Czas liturgiczny - przyjęty w danej religii cykliczny podział roku z

wyróżnieniem obchodzonych dni świątecznych, obrzędów i

innych, związanych z liturgią i teologią danego wyznania

.

Duchowość w kulturze



wiedza, którą odnieść można do pojęć opartych na konkluzjach

wynikających z doświadczenia empirycznego



przekonania, które nie maja potwierdzenia w odpowiedzialnej

wiedzy empirycznej, umożliwiającej uznanie ich za prawdziwe



wartości, które wskazują, co dla społeczeństwa jest dobre, słuszne.

Są to pojęcia abstrakcyjne.



normy, czyli zbiory przepisów i uregulowań społecznych, które

wskazują odpowiednie zachowania



zwyczaje, czyli rutynowe zachowania z życia codziennego



obyczaje, czyli normy, które uważa się za najbardziej istotne, żeby

życie społeczne mogło funkcjonować jako wartość



tabu, czyli takie obyczaje, dzięki którym wiadomo, czego się robić

nie powinno



prawa, czyli normy, które ustanawia i wymusza władza państwowa



symbole, które zyskują na znaczeniu na podstawie umowy

społecznej. Są to gesty, słowa, przedmioty, obrazy

Obyczaje



Tradycja- jest to ogół obyczajów, norm, poglądów, zachowań itp.

właściwych jakiejś grupie społecznej, przekazywanych z pokolenia na

pokolenie; też: ciągłość tych obyczajów, norm, poglądów lub zachowań..



Obyczaj – ujednolicony i usystematyzowany sposób zachowania

(norma), schemat zachowania akceptowany w danej społeczności

oparty na obowiązującej w niej tradycji, której przestrzeganie jest

regulowane przez sankcje społeczne.



O polskich zwyczajach i obyczajach można mówić w różnych

kategoriach. Są więc
-

Obyczaje religijne z różnego typu świętami,

-

Obyczaje związane z pracą rolniczą,

-

Obyczaje rodzinne związane z życiem rodzinnym ze

szczególnymi, ważnymi wydarzeniami w życiu człowieka jak

ciąża, poród, ślub, wesele, pogrzeb, 
-

Obyczaje związane ze specyfiką życia miejskiego i wiejskiego,

-

Obyczaje związane wychowywaniem dzieci,

-

Obyczaje związane z poglądami na świat

-

Obyczaje związane z miejscem pracy