PATOLOGIE SPOŁECZNE.

Patologia społeczna -

definicja

• "Pod pojęciem patologia społeczna rozumie się

określony stan postaw, zachowań i sytuacji

życiowych, (...) które są szkodliwe dla

historycznie uwarunkowanego postępu i

powodują ujemne następstwa dla

wszechstronnego rozwoju jednostki, grupy lub

całego społeczeństwa, a polegają na

nieprzestrzeganiu obowiązujących przepisów

prawa, norm moralnych, obyczajowych i

kulturowych oraz na odrzucaniu lub

nieposzanowaniu wartości obiektywnie

zgodnych z interesami jednostki i ogółu

obywateli na określonym etapie rozwoju kraju.„

A. Lipka

Aby określić zachowanie jako patologiczne

(dewiacyjne), muszą występować dwa
elementy:

1) działania podmiotu zachowania
(np. przestępcy);
2) działania jego otoczenia, w kierunku

uznania jego zachowania za dewiacyjne
(w tym np. instytucji zajmujących się
patologią).

Do określenia zachowań dewiacyjnych i

uznania ich jako zjawiska patologiczne,
muszą być spełnione określone warunki:

 doniosłość norm (zwyczajowych,

prawnych) naruszanych przez dewiantów;

 poczucie, że zachowanie ich zagraża

wartością systemu kulturowego
społeczeństwa;

 zasięg występowania naruszeń norm.

Prof. A. Rajkiewicz wyróżnia trzy grupy

zjawisk patologii społecznych:

- zjawiska negatywne związane z fizycznym

bytem jednostki,

- zjawiska negatywne związane z życiem

rodziny,

- ujemne zjawiska, które powstają lub

utrzymują się na tle zorganizowanej

działalności gospodarczej lub w określonych

grupach społecznych.

Klasyfikacja zjawisk patologii

społecznej.

M. Jarosz wymienia następujące grupy

zjawisk patologii społecznej:

przestępczość, alkoholizm, narkomanię i

lekomanię, zachowania autodestrukcyjne,
zaburzenia nerwowe i psychiczne,
dewiacyjne zachowania seksualne, inne
zachowania dysfunkcjonalne wobec
istniejącego systemu społecznego,
powodujące np. wzrost liczby rodzin
rozbitych, rozwodów, skali sieroctwa
społecznego.

Szczegółową systematyzację zjawisk

patologicznych prezentuje I. Kokotkiewicz:

a)

Patologia stosunków społecznych:

(dysfunkcja rodziny, alkoholizm,

toksykomania, zaburzenia w stosunkach

międzyludzkich, przestępczość);

b)

Patologia funkcjonowania instytucji i struktur

społecznych: (patologia funkcjonowania

instytucji, patologia sfery usług, patologia

pracy, patologia struktur ludności, patologia

warunków życia ludności);

c)

Patologia środowiska: (zagrożenie

ekologiczne, dysfunkcja przestrzeni,

zagrożenia stanu zdrowia).

Główne przyczyny problemów

społecznych, powodujących zjawiska
patologiczne.

Do społeczno-ekonomicznych przyczyn

patologii zalicza się: ubóstwo, wzrost
populacyjny, niedostateczne warunki
mieszkaniowe, bezrobocie młodzieży, rozbicie
wspólnoty rodzinnej, zanikanie tradycyjnych
wartości, wzrastającą rolę mass-mediów, złe
funkcjonowanie systemu opieki społecznej czy
niewydolność systemu szkolno-
wychowawczego.

Przyczyny patologii rozwijającej się

wśród dzieci i młodzieży

- przede wszystkim niekorzystne,

wadliwe warunki socjalizacji dzieci w
rodzinach dysfunkcjonalnych,
rozbitych, niepełnych np. z powodu
rozwodu czy chorób rodziców lub ich
niewydolności pedagogicznej,
socjalnej, ekonomicznej, edukacyjnej,
itp.

Rodzaje patologii społecznej.

• patologia indywidualna,

• patologia rodziny (małej grupy
społecznej),
• patologia struktur organizacyjnych.

Przejawy patologii indywidualnej:

•uzależnienia (narkomania,

alkoholizm, lekomania),
•samobójstwa,
•przestępczość (osoby nieletnie),
•prostytucja,
•dewiacje seksualne

Przejawy patologii rodziny:

•rozpad rodziny,

•przemoc w rodzinie,
•pozbawienie praw rodzicielskich,
•osłabienie funkcji wychowawczej
rodziny,
•sieroctwo społeczne.

Przejawy patologii struktur

organizacyjnych:

•biurokracja,

•korupcja,
•bezrobocie,
•ubóstwo.

Sposobem na zwalczanie patologii w

społeczeństwie są ośrodki pomocy,
organizacje i placówki terapeutyczno-
opiekuńcze, takie jak:

•Poradnie Psychologiczne;

•Centra terapii uzależnionych;
•Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej;
•Centra Pomocy Rodzinie;
•Policja „Niebieska karta”;
•MONAR.

•W grudniu 1996 r. powstało ogólnopolskie

porozumienie „niebieska Linia”, skupiające
organizacje społeczne i instytucje
pomagające ofiarom przemocy w rodzinie.

•W październiku 1998 r. wszedł w życie
rządowy program przeciwdziałania
przemocy w rodzinie „niebieska karta”
którego jednym z realizatorów jest policja.

Wyróżnia się trzy poziomy profilaktyki

niedostosowania społecznego.
- Profilaktyka pierwszego stopnia

(pierwszorzędowa) obejmująca środki, które
umożliwiają zwalczanie zasadniczych przyczyn
patologii, promocję zdrowia psychicznego i
fizycznego oraz przedłużanie życia człowieka.

- Profilaktyka drugiego stopnia

(drugorzędowa) określająca postępowanie, które
zmierza do ujawnienia i eliminowania możliwie
najszybciej, wszelkiego rodzaju niedostosowań i
zaburzeń osobowości, zanim nastąpi stan
charakterystyczny dla danego zjawiska patologii.

- Profilaktyka trzeciego stopnia

(trzeciorzędowa), oznacza interwencję, która ma
na celu zapobiec komplikacjom i następstwom
społecznym z powodu wystąpienia stanu dewiacji.

Z. Gaś przytoczył cele profilaktyki obowiązujące dziś

na świecie, charakterystyczne dla każdej jej odmiany i
stopnia. Są to:

1. Rozpowszechnienie prawdziwych i realnych
informacji o zjawisku, którego profilaktyka dotyczy.
2. Kształtowanie świadomych wzorców
konsumpcyjnych.
3. Kształtowanie umiejętności interpersonalnych,
samooceny i samodyscypliny.
4. Rozwijanie umiejętności interpersonalnych, a
szczególnie umiejętności empatii, współpracy,
komunikowania się, rozwiązywania konfliktów.
5. Rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji oraz
rozwiązywania problemów, obejmujących między
innymi zdolność do wybierania pozytywnych, a nie
negatywnych stylów życia.

6. Rozwijanie związków z grupą społeczną i poczucia

odpowiedzialności za grupę, do której jednostka
należy (rodzina, lokalna społeczność, klasa).
7. Rozwijanie dojrzałej odpowiedzialności jako
właściwego wzorca ról do naśladowania przez innych
(obejmujący np. styl życia, postawy wobec używania
środków odurzających).
8. Rozwijanie środowiska rodzinnego, społecznego i
środowiska pracy, które podniosłoby jakość życia
wszystkich jego członków.
9. Kształtowanie reguł prawnych i publicznych tak, by
były zgodne z ludzkimi potrzebami i wspierały
pozytywne style życia.
10. Umożliwianie wczesnego rozpoznania,
diagnozowania zagrożeń oraz rozwijania strategii
przeciwdziałania, bazujących na znajomości przyczyn
szkodliwych uwarunkowań.