Łagodne nowotwory skóry

i tkanki podskórnej

• Nowotwory łagodne skóry

rozwijają się z różnych tkanek
(najczęściej z nabłonka) i mogą
zawierać barwnik lub być bezbarwne.

Włókniak

• Włókniak (fibroma) jest nowotworem tkanki łącznej

i pojawia się w różnych okolicach ciała. Włókniaki

występują w postaci włókniaków miękkich o

charakterze wrodzonym, ale objawiające się w

różnym wieku oraz w postaci włókniaków twardych.

• Włókniaki miękkie występują głównie jako zmiany

mnogie, są barwy skóry lub nieco ciemniejszej.

Często obserwuje się je w formie workowato

zwisających zmian skórnych (tj. w chorobie

Recklinghausena). Występują szczególnie często na

skórze szyi i karku. Zwykle nie ustępują samoistnie.

Włókniak

• Włókniaki twarde są na ogół pojedyncze i

występują w skórze o prawidłowym

zabarwieniu lub o zabarwieniu brunatnym.

Najczęściej zlokalizowane są na kończynach,

zwłaszcza u osób w starszym wieku.

• Leczenie włókniaka polega na obserwacji,

jeśli włókniak nie powoduje objawów

uciskowych lub na chirurgicznym usunięciu

zmiany (wycięcie, laserem, krioterapia),

szczególnie ze względów kosmetycznych.

Naczyniak

• Naczyniak jest zmianą, która występuje zazwyczaj

już od urodzenia. Powstaje w wyniku rozszerzenia

naczyń krwionośnych, rozrostu naczyń włosowatych,

tętniczych, żylnych lub chłonnych. Z pośród

naczyniaków wyróżnia się naczyniaki krwionośne

(angioma) oraz naczyniaki chłonne (lymphangioma).

• Naczyniaki krwionośne dzielą się na naczyniaki

płaskie oraz jamiste. Naczyniaki płaskie

zlokalizowane są w poziomie skóry, często

jednostronnie w okolicy twarzy i karku. Natomiast

naczyniaki jamiste występują w formie guzkowej lub

podskórnej i najczęściej umiejscawiają się na twarzy,

w okolicy owłosionej skóry głowy, na błonach

śluzowych jamy ustnej. Mają tendencję do

samoistnego ustępowania (w około 70% przypadków).

Naczyniak

• Leczenie naczyniaków krwionośnych

polega na chirurgicznym usunięciu zmiany po
uprzednim podwiązaniu naczyń
doprowadzających, laseroterapii lub
zamrażaniu płynnym azotem.

• Naczyniak chłonny jest guzem, który na ogół

pokryty jest pęcherzykami. Po nakłuciu z
pęcherzyków wydobywa się przezroczysty
płyn. Leczenie naczyniaków chłonnych opiera
się na chirurgicznym usunięciu lub
laseroterapii.

Cysta naskórkowa

(kaszak)

• Cysta naskórkowa (cystis epidermoidales) zwana

kaszakiem (atheroma) jest torbielą powstałą w

obrębie gruczołu łojowego skóry wypełnioną

masami rogowymi i łojowymi.

• Występuje w obrębie skóry głowy, twarzy i karku,

ale również tułowia i moszny. Jest to zmiana w

postaci guzka o kulistej i elastycznej powierzchni

pokryta skórą prawidłową, zwykle przesuwalna

względem podłoża. Uwagę zwraca

charakterystyczny zaczopowany otwór na szczycie

zmiany, z którego pod wpływem ucisku wydobywa

się żółtawa masa kaszowata o nieprzyjemnym

zapachu. Kaszak często ulega wtórnemu zakażeniu.

• Leczenie kaszaków polega na chirurgicznym

wycięciu zmiany, lub usunięciu laserem.

Tłuszczak

• Tłuszczak (lipoma) jest najczęstszym łagodnym

nowotworem tkanki podskórnej, rzadko ulega

zezłośliwieniu. Zwykle występuje jako zmiana

pojedyncza, rzadziej mnoga (sporadyczne

przypadki rodzinne). Zmiany spotyka się głównie

na tułowiu, karku, pośladkach, przedramionach i

ramionach. Tłuszczak charakteryzuje się

powolnym wzrostem oraz brakiem dolegliwości.

Typowy tłuszczak jest miękką zmianą guzową o

kulistym kształcie przesuwalną względem

podłoża. Leczenie oparte jest na chirurgicznym

usunięciu zmiany, szczególnie ze względów

kosmetycznych.

Rak skóry

• Rak skóry jest częstym nowotworem u

ludzi rasy białej. Najczęściej występuje
między 6 a 7 dekadą życia.

• Głównym czynnikiem predysponującym do

pojawienia się raka są promienie
ultrafioletowe, zwłaszcza UVB.

• Raki skóry występują w dwóch głównych

postaciach jako rak
podstawnokomórkowy i rak
kolczystokomórkowy

Rak

podstawnokomórkowy

• Rak podstawnokomórkowy (carcinoma

basocellulare, basalioma) jest najczęstszą postacią

nowotworów skóry. Zwykle nie daje przerzutów i

charakteryzuje się powolnym wzrostem oraz małą i

miejscową złośliwością.

• Nowotwór często lokalizuje się w obrębie twarzy

(skóra powiek, nosa, czoła i policzków), natomiast

rzadko pojawia się na dłoniach, stopach i błonach

śluzowych. Zmiana nowotworowa jest twarda,

przezroczysta i częściowo zawiera barwnik, posiada

perełkowaty brzeg utworzony z przeświecających

guzków. Może również pojawić się owrzodzenie

zmiany i naciek w obrębie tkanki kostnej.

Rak

podstawnokomórkowy

Rak kolczystokomórkowy

• Rak kolczystokomórkowy (carcinoma

spinocellulare) charakteryzuje się większą

złośliwością ze skłonnością do naciekania oraz

dawania przerzutów głównie do regionalnych

węzłów chłonnych oraz przerzutów odległych (do

kości, płuc, mózgu).

• Powstaje w każdym miejscu na skórze (głowy,

szyi, tułowiu, kończynach, narządach płciowych)

lub błonach śluzowych, szczególnie na pograniczu

błon śluzowych i skóry (np. warga dolna) lub w

ogniskach stanu przedrakowego. Zmiany skórne

przyjmują postać brodawkującą lub wrzodziejącą

z naciekiem podstawy i wywiniętym brzegiem.

Rak kolczystokomórkowy

Klasyfikacja TNM

zaawansowania raka skóry

(poza rakiem powiek, sromu i prącia)

• Cecha T - guz pierwotny

Tx - nie można ocenić guza pierwotnego

T0 - nie stwierdza się obecności guza pierwotnego

Tis- rak przedinwazyjny - nie naciekający warstwy brodawkowatej

skóry

T1 - guz o średnicy do 2 cm

T2 - guz o średnicy 2 - 5 cm

T3 - guz o średnicy > 5 cm

T4 - guz naciekający struktury znajdujące się pod skórą (mięśnie

szkieletowe, kości)

• Cecha N - regionalne węzły chłonne

Nx - nie można ocenić okolicznych węzłów chłonnych

N0 - nie stwierdza się przerzutów w okolicznych węzłach chłonnych

N1 - stwierdza się przerzuty w regionalnych węzłach chłonnych

• Cecha M - przerzuty odległe

Mx - nie można ocenić przerzutów odległych

M0 - nie stwierdza się przerzutów odległych

M1 - stwierdza się przerzuty odległe

Leczenie raka skóry

• Rozpoznanie raka skóry opiera się przede

wszystkim na podstawie wyglądu i badaniu

histologicznym zmiany.

• Leczenie raka skóry polega przede wszystkim na

chirurgicznym wycięciu zmiany nowotworowej z

marginesem zdrowej tkanki (zwykle 5-10mm).

Leczenie miejscowe opiera się na wycięciu i zaszyciu

pozostałej skóry, zaś przy większych zmianach

ubytek pokrywa się przeszczepem skóry. Stosuje się

również metodę elektrochirurgiczną, czyli usunięcie

zmiany specjalnym nożem elektrycznym lub metodę

kriochirurgiczną (miejscowe niszczenie tkanki przez

jej zamrażanie w niskiej temperaturze).

Leczenie raka skóry

• Przerzuty do węzłów chłonnych leczy

się przez chirurgiczne ich usunięcie.

Ponadto, jeśli badanie

patomorfologiczne wykaże naciekanie

torebki węzła, to uzupełniająco stosuje

się radioterapię.

• W przypadku raka

podstawnokomórkowego leczenie jest

pomyślne i uzyskuje się nawet 100%

wyleczeń. Natomiast rokowanie

dotyczące raka kolczystokomórokowego

zależy od stopnia zaawansowania.

Zwykle 5-letnie przeżycie wynosi 90%.

Czerniak złośliwy skóry

• Czerniak złośliwy skóry (melanoma

malignum) należy do najbardziej
złośliwych nowotworów skóry.
Charakteryzuje się różnym przebiegiem
i zwykle złym rokowaniem. Powstaje w
skórze niezmienionej bądź w
znamionach barwnikowych. Może
pojawić się również w błonach
śluzowych oraz gałce ocznej.

Czerniak złośliwy

• Czerniak złośliwy skóry rozwija się z melanocytów

(komórek barwnikowych). Przekształcenie

prawidłowej komórki barwnikowej w komórkę

nowotworową następuje głównie pod wpływem

promieniowania ultrafioletowego (słonecznego), ale

również wskutek nie poznanych jeszcze procesów.

Przerzuty nowotworowe umiejscawiają się głównie w

skórze, węzłach chłonnych, płucach, wątrobie,

kościach i ośrodkowym układzie nerwowy.

• Czynnikami predysponującymi do rozwoju czerniaka

są: jasna skóra, jasne włosy, zielone lub

niebieskie oczy, obecność znamion

dysplastycznych, podatność na oparzenia

słoneczne lub przebyte oparzenia słoneczne w

przeszłości oraz rodzinna skłonność do

występowania czerniaka czy zmiana w

wyglądzie znamion.

Typy czerniaka

złośliwego

• Czerniak szerzący się

powierzchownie (postać najczęstsza).

• Czerniak guzkowy.
• Czerniak w plamie soczewicowatej.
• Czerniak owrzodziały.
• Czerniak umiejscowiony na

kończynach.

• Czerniak podpaznokciowy

objawy czerniaka

złośliwego

• W początkowym okresie zmiany są płaskie o

nieregularnych brzegach. W późniejszym okresie

stają się wyniosłe ponad poziom skóry.

Charakterystyczny jest również nierównomierny

rozkład barwnika, a nawet odbarwienie, swędzenie

czy owrzodziała lub krwawiąca powierzchnia w

zmianie. Często występują przerzuty w

regionalnych węzłach chłonnych powodujące ich

powiększenie lub tworzące konglomeraty.

• Rozpoznanie czerniaka skóry opiera się na

podstawie charakterystycznych objawów skórnych

oraz na badaniu histopatologicznym zmiany

Leczenie czerniaka

złośliwego

• Leczenie czerniaka złośliwego polega na

chirurgicznym usunięciu zmiany wraz z

marginesem zdrowej skóry (przynajmniej do 3

mm) najczęściej w znieczuleniu miejscowym i w

warunkach ambulatoryjnych. W razie

potwierdzenia raka w badaniu histopatologicznym

margines ten poszerza się nawet do 3 cm. Zwykle

chirurg profilaktycznie usuwa również okoliczne

węzły chłonne. W zasadzie lekarz powinien

wykonać najpierw biopsję najbliższego węzła

wartowniczego (pierwszego węzła chłonnego, do

którego spływa chłonka) i przy dodatnim wyniku

biopsji usunąć węzły chłonne.

Leczenie czerniaka

złośliwego

• Czerniak wywodzący się z plamy

soczewicowatej jest jedyną postacią

reagującą na radioterapię. Jako leczenie

uzupełniające napromieniowanie stosuje się

również przy czerniakach umiejscowionych

w obrębie głowy i szyi z przerzutami do

węzłów chłonnych. Natomiast w zmianach

zaawansowanych stosuje się chemioterapię

jednym cytostatykiem (dakarbazyna,

cisplatyna, karboplatyna, winkrystyna) lub

izolowaną kończynową chemioterapię

perfuzyjną, w której podaje się dotętniczo

duże dawki cytostatyku.

Leczenie czerniaka

złośliwego

• Po zakończonym leczeniu należy pamiętać o

badaniach kontrolnych, które przez pierwsze dwa

lata powinno się wykonywać co 3 miesiące, a po

pięciu latach co pół roku. Co pól roku należy

wykonywać badanie rentgenowskie klatki

piersiowej oraz usg jamy brzusznej, a przez 2 lata

po zabiegu operacyjnym badanie usg węzłów

chłonnych co 3 miesiące.

• Ryzyko nawrotu czerniaka skóry wynosi ok. 3-15

%. Natomiast 5-letnie przeżycie dla stopnia I

szacuje się na 97%, dla stopnia II - 74%, dla

stopnia III - 41% oraz dla stopnia IV poniżej 10%.

Stany

przednowotworowe

Stany przednowotworowe

• Stany przednowtworowe to schorzenia skóry, które w

wysokim odsetku poprzedzają lub usposabiają do

występowania nowotworów skóry.

• Do stanów usposabiających zalicza się:

• blizny po oparzeniach i toczniu gruźliczym

• starcze zwyrodnienie skóry

• Do właściwych stanów przednowotworowych zalicza

się:

• starcze i poarsenowe rogowacenie skóry,

• róg skóry

Stany przednowotworowe

• Róg skórny to ciemny twór o rogowatej powierzchni,

przybierający różne kształty, jest szczególną odmianą

starczego rogowacenia. Róg skórny może także występować u

dzieci, jednakże w ich przypadku nie stanowi on stanu

przedrakowego.

• Rogowacenie białe (leukoplakia) błon śluzowych. Schorzenie

polegające na pojawianiu się w obrębie śluzówki jamy ustnej,

błon śluzowych, czy narządów płciowych białych plam o

gładkiej lub lekkobrodawkowej powierzchni. Ich ciągłe

drażnienie w jamie ustnej jest czynnikiem prowokującym. Białe

smugi, czy plamy zgrubiałego nabłonka wykazują lekką

opalizację. Są lekko bruzdowane na powierzchni, a u podstawy

są lekko stwardniałe. Najczęściej są one umiejscowione:

- w jamie ustnej, na policzkach przy kącikach ust, a także przy

linii zgryzu

- na języku i ustach - czerwień wargowa

- na błonach śluzowych dróg rodnych u kobiet, u mężczyzn na

wewnętrznej części napletka i na rowku zażołędnym.

• Leukoplakia może dać początek nowotworom.

Stany przednowotworowe

• Rogowacenie starcze (posłoneczne)

występuję najczęściej. Są to

złuszczające się, zrogowaciałe zmiany,

zlokalizowane przede wszystkim w

miejscach narażonych na

promieniowanie UV. Pojawiają się u

osób dorosłych.

• Uszkodzenie skóry wywołane przez

promieniowanie rentgenowskie.

• Skóra pergaminowa i barwnikowa.

znamiona barwnikowe

• Znamiona barwnikowe są zmianami skórnymi

zawierającymi pigment i jest to powód stosunkowo

częstego niepokoju pacjentów. U ludzi z białą skórą

z reguły znajduje się kilka - kilkanaście znamion

barwnikowych i nie jest to patologia. Znamiona

barwnikowe jednak powinny być oglądane co

pewien czas przez lekarza, ponieważ mogą one

ulegać przemianie nowotworowej. U dzieci

przemiana w nowotwór złośliwy jest niezwykle

rzadka. Znamiona o jednolitym zabarwieniu

wyraźnej granicy, regularnym kształcie, rzadko

podlegają przemianie nowotworowej.

• Znamiona ocenione przez lekarza jako podejrzane

powinny zostać wyciete chirurgicznie z badaniem

histopatologicznym.

znamiona barwnikowe

Łagodne znamiona barwnikowe
Znamię brzeżne

•

Jest płaskie, gładkie, nieduże 1-2 mm średnicy. Często

na dłoniach i stopach. Może z nich rozwijać się czerniak.

Znamię złożone

•

Brunatne lub czarne znamię do 1cm średnicy, dobrze

odgraniczone od otoczenia, lekko wypukłe często

owłosione. Bardzo rzadko zezłośliwia się.

Znamie barwnikowe śródskórne

•

Jasne znamiona do 1 cm średnicy, dobrze odgraniczone

od otoczenia. Czesto owłosione. Jest bezpieczne.

znamiona barwnikowe

Znamię barwnikowe olbrzymie

• Jest brązowe lub czarne, owłosione, ma nieregularną

guzkowatą powierzchnię, zajmuje dużą powierzchnie skóry.

Dość często ulega przemianie nowotworowej.

Znamię błękitne

• Gładkie, nieowłosione znamie, z reguły małej średnicy. Jest

bezpieczne.

Znamię Spitza

• Czerniak młodzieńczy. Okrągłe, gładkie znamię o średnicy

1-2 cm, barwy od różowej do czarnej, bezpieczne.

Leczenie

Wskazaniem do usunięcia chirurgicznego są :
- znamię brzeżne
- znamię olbrzymie
- oraz wszystkie znamiona , które według lekarza wzbudzają

niepokój.

Wskazaniem do wycięcia chirurgicznego są również:
- zmiana barwy kształtu
- zmiana konsystencji,
- zmiana wielkości,
- bolesność,
- pojawienie się guzków satelitarnych,
- stan zapalny,
- powiększenie regionalnych węzłów chłonnych.