Wydział Zarządzania i Dowodzenia

Zarządzanie lotnictwem

gr.D

AKADEMIA OBRONY NARODOWEJ

Jarosław Kłos

Proces dowodzenia 

Całość przedsięwzięć związanych z 
dowodzeniem, realizowanych przez 
komórki organizacyjne i osoby 
funkcyjne na stanowiskach 
dowodzenia w ramach systemu 
dowodzenia, składa się na proces 
dowodzenia. 



ustalenie położenia,



planowanie,



stawianie zadań,



kontrole. 

Poniższy 
rysunek 
przedstawia 
cykl 
decyzyjny, 
według 
którego 
odbywa się 
wypracowani
e decyzji na 
szczeblach 
taktycznych.

Relacje pomiędzy Centrum 
Dowodzenia (CD SD) a 
Centrum Zabezpieczenia 
Działań (CZD SD)
Przebieg cyklu decyzyjnego w 
komórkach logistycznych jest 
odmienny od cyklu realizowanego 
w komórkach operacyjnych. 
Różnica wynika przede wszystkim 
z usługowego charakteru 
działania logistyki. Aby SD mogło 
wypracować kolejne dokumenty, 
musi otrzymać wcześniej pewne 
dane z komórki logistycznej. I 
odwrotnie, aby rozpocząć 
planowanie działań logistycznych 
konieczna jest na CZD znajomość 
pewnych danych z CD. Aby taki 
system zadziałał poprawnie musi 
istnieć ścisła korelacja pomiędzy 
tymi centrami.

Aby relacje te zistniały na 
odpowiednim poziomie konieczne 
wydaje się posiadanie oficera 
koordynacyjnego logistyki, który 
będzie odpowiedzialny za 
nawiązanie i utrzymanie więzi 
informacyjnych pomiędzy CD a 
CZD

Ustalenie położenia 

Ciągły proces realizowany we 

wszystkich komórkach 

organizacyjno-funkcjonalnych 

stanowiska dowodzenia. Z chwilą 

otrzymania zadania następuje 

jednak szczególne nasilenie 

czynności w ramach ustalania 

położenia, ukierunkowane właśnie na 

nowe zadanie. Pozwala to na jego 

zakwalifikowanie jako (pierwszej) 

fazy cyklu dowodzenia.

W trakcie ustalania położeni 

analizowane i przedstawiane są 
następujące grupy informacji:



posiadane (informacje sytuacyjne),



wpływające (informacje sytuacyjne i 
dyrektywne),



zdobywane (informacje sytuacyjne).

Informacje posiadane 

(istniejące)

Z chwilą otrzymania zadania w 
pierwszej kolejności brane są pod 
uwagę informacje posiadane 
(istniejące). Informacje te 
zawarte są między innymi w 
dokumentach normatywnych, 
regulaminach oraz bazach danych 
przygotowanych zawczasu.

Informacje wpływające 

Informacje posiadane są w sposób ciągły 

uzupełniane poprzez informacje 

wpływające, do których zalicza się:



rozkazy (zarządzenia) operacyjne 

(bojowe),



zarządzenia przygotowawcze,



komunikaty,



meldunki,



inne uzyskane dane.

Rozkazy oraz 

zarządzenia 

przełożonego

Są jedynymi z zasadniczych 
dokumentów wykorzystywanych 
przy ustaleniu położenia. Zawierają 
one informacje wywierające 
bezpośredni wpływ na dalsze 
działania.

Zarządzenia 

przygotowawcze

Umożliwiają podległym dowódcom 
przygotowanie we właściwym czasie 
odpowiedniej ilości informacji oraz 
zapewniają możliwość ich wymiany z 
sąsiadami i podwładnymi

Komunikaty

Różnego rodzaju siły i środki 
rozpoznania dostarczają dane o 
sytuacji przedstawiane w 
komunikatach, których analiza 
stanowi istotny wkład do 
prowadzenia ciągłej oceny sytuacji. 

Meldunki sytuacyjne 

W czasie prowadzenia walki 
(operacji) wyodrębnia się meldunki 
terminowe oraz meldunki doraźne. 

Meldunki terminowe

Składane są w określonym terminie 
wyznaczonym przez przełożonego, 
jeżeli we właściwych dokumentach 
normatywnych nie ma ustaleń 
dotyczących systemu 
meldunkowego. Zawierają 
informacje na temat sytuacji 
taktycznej (operacyjnej) w rejonie 
(pasie) odpowiedzialności 
meldującego dowódcy 

Meldunki doraźne

Składane są przez podwładnego po 
zaistnieniu sytuacji, o której należy 
niezwłocznie powiadomić 
przełożonego, lub na jego 
(przełożonego) żądanie. Jeżeli 
meldunki doraźne przekazywane są 
ustnie (przez środki łączności), 
powinny być następnie 
potwierdzone w formie pisemnej.

Inne uzyskane dane 

Jeżeli zaistnieje potrzeba pozyskania 
dodatkowych informacji, dowódca 
danego szczebla dowodzenia powinien:



zwrócić się z prośbą do przełożonego o 
dostarczenie informacji w wymaganym 
zakresie,



zarządzić rozpoznanie przeciwnika i 
tereny własnymi środkami,



zażądać kolejnych meldunków od 
podwładnych.

Dla uzyskania rzeczywistego obrazu 
sytuacji oprócz informacji 
dotyczących wojsk własnych i 
przeciwnika istotne są także dane 
dotyczące środowiska, w jakim 
prowadzone będą działania. 
Podstawowym źródłem wiedzy w tym 
zakresie jest geografia wojskowa 
oraz informacje pozyskane poprzez 
rozpoznanie terenu.

Obraz sytuacji

Posiadane, wpływające i zdobywane 
informacje, tworzące obraz sytuacji, 
przedstawia się w postaci:



map sytuacyjnych,



tabel,



diagramów,



schematów organizacyjnych,



innych dokumentów pomocniczych.

Obraz sytuacji

Wymienione przedsięwzięcia muszą 
doprowadzić do stworzenia 
dowódcy maksymalnie 
przejrzystego obrazu sytuacji, na 
podstawie którego może on ją 
ocenić, podjąć decyzję postawić 
zadania i dowodzić podległymi 
siłami.

Mapy sytuacyjne

Opracowywane są we wszystkich 
komórkach organizacyjno-
funkcjonalnych stanowisk 
dowodzenia. Na niższych 
szczeblach dowodzenia oraz w 
warunkach statycznej sytuacji 
dopuszcza się wykorzystywanie 
wspólnej mapy sytuacyjnej przez 
więcej niż jednego użytkownika.

Zawierają:



linie rozgraniczenia,



inne linie koordynacyjne oraz elementy 

dowodzenia i koordynacji działań,



wybrane informacje na temat przełożonego i 

sąsiadów istotne dla prowadzonych działań,



położenia i charakter działań wojsk własnych 

(dwa szczeble w dół),



rozmieszczenie stanowisk dowodzenia,



położenie i działania przeciwnika,



inne informacje ważne dla danej komórki 

SD.

W celu zachowania czytelności 
mapy sytuacyjnej zaleca się 
stosowanie kilku nakładanych na 
siebie folii zawierających określone 
grupy informacji (np. przeciwnik, 
wojska własne - jednostki bojowe, 
zabezpieczenia logistycznego, 
ocena terenu itp.). 

Mapy sytuacyjne

W wypadku funkcjonowania na 
danym szczeblu dwóch lub trzech 
stanowisk dowodzenia mapy 
sytuacyjne prowadzone są 
równolegle we wszystkich 
komórkach organizacyjno-
funkcjonalnych tych stanowisk. 

Bibliografia

J. Wołejszo, J. Kręcikij - Podstawy 

dowodzenia, Warszawa 2007