Kształtowanie osobowości

w procesie socjalizacji

Mgr Anna Bizoń

Proces socjalizacji

• Jest to proces jakiemu poddawana

jest każda istota od momentu
urodzenia. Jest to nieprzerwany
proces interakcji pomiędzy jednostką
a otoczeniem, który pozwala
jednostce rozwinąć swoją tożsamość,
przekonania i wiele umiejętności
niezbędnych do aktywnego udziału w
społeczeństwie.

Natura a wychowanie?

• Od lat trwa spór czy nasza tożsamość to efekt

dziedziczenia biologicznego czy doświadczenia

społecznego.

• Po stronie natury opowiadają się instynktywiści,

którzy twierdzą, że ludzkie zachowanie jest

wynikiem działania instynktów czyli wrodzonych,

niezmiennych, genetycznie zaprogramowanych

wzorów działań, które są wspólne całemu

gatunkowi i nie podlegają różnicowaniu ze względu

na doświadczenie jednostki

• Do instyktów odpowiedzialnych za zachowania

społeczne zaliczamy m.in. Agresję, afiliację

(instynkt społeczny)

Determinizm społeczny

• Zakłada, że ludzkie zachowanie jest

wynikiem działania środowiska
społecznego (Watson) i ludzka
tożsamość może być kształtowana w
dowolny, żądany sposób. Zakładał,
że natura jest nieistotna, bo tylko
świat społeczny może determinować
zachowanie ludzi.

Natura + wychowanie

• Obecnie panuje zgoda co do tego, że

zarówno wychowanie jak i natura
przyczyniają się do rozwoju jednostki

Znaczenie izolacji w

dzieciństwie

• Jednym ze sposobów badania wpływu

kontekstu społecznego na rozwój jednostki

jest obserwacja jednostek, które w

dzieciństwie nie miały kontaktów społecznych

lub te kontakty były bardzo ograniczone

• Dzikie dzieci

• Dzieci wychowywane w odosobnieniu

• Ludzki rozwój wymaga ludzkiej troski i

kontaktów z ludźmi, możliwości

obserwowania i uczenia się od innych, oraz

bliskiego kontaktu fizycznego z innymi

istotami ludzkimi

Badania nad socjalizacją

• Psychoanaliza (Z. Freud)
• Teoria poznawcza (J.Piaget)
• Interakcjonizm symboliczny (G.H.

Mead)

Psychoanaliza – fundamentalne

potrzeby ludzkie

• Eros – instynkt życia, który wyjaśnia ludzką

potrzebę tworzenia związków i więzi z
innymi

• Tanatos – instynkt śmierci, który stanowi

podstawę naszych zachowań agresywnych

• Te popędy są w opozycji wobec siebie

czego konsekwencją jest ich konflikt, co
stanowi podstawę dramatu ludzkiej
egzystencji

Struktura osobowości wg

psychoanalizy

•

3 elementy osobowości

1. Id – sfera popędów biologicznych, domaga się

natychmiastowego zaspokojenia, często

nieuświadomiona i działa zgodnie z zasadą

przyjemności. Niemowlę wg. Tej koncepcji jest

samym id.

2. Superego – wymagania życia społecznego, jest

podobne do tego, co nazywamy sumieniem.

Powstaje dzięki nakazom i ograniczeniom

narzucanym dziecku przez rodziców a potem

społeczeństwo.

3. Ego – jest częścią osobowości, która ma kontakt z

rzeczywistością. Spełnia funkcję mediatora między

nierealistycznymi żądaniami id a restryktywnymi

wymaganiami superego. Próbuje dostosować te

dwa elementy do rzeczywistości społecznej

Rozwój osobowości

1.

Faza oralna – 1 rok życia człowiek odnajduje przyjemność

w ssaniu i gryzieniu

2.

Faza analna – centralną sprawą tego etapu jest kontrola

nad wypróżnianiem się

3.

Faza falliczna (3-5 r. ż) jest to okres wstępnej inicjacji

seksualnej. W tym czasie tworzy się kompleks Edypa

dotyczy on dziecięcej skłonności do tworzenia silnej więzi

emocjonalnej o seksualnych implikacjach z rodzicem płci

przeciwnej i do wrogiej rywalizacji z rodzicem tej samej

płci. Kompleks rozwiązuje się w trakcie identyfikacji z

rodzicem tej samej płci

4.

Faza latencji w centrum znajduje się rozwój umiejętności

fizycznych i intelektualnych

5.

Faza genitalna – dojrzałe zach. Seksualne dzielenie

przyjemności z innymi

Teoria poznawcza Piageta

•

Bierze pod uwagę obszary rozwoju poznawczego,

wyróżnił 4 fazy rozwoju:

1.

Faza sensomotoryczna (12-18mc.ż)

2.

Faza przedoperacyjna (1,5 – 7r.ż) – rozwija się

umiejętność posługiwania się symbolami (szczególnie

językiem). Potrafią rozróżniać rzeczywistość od fantazji.

Cechuje je egocentryczne spojrzenie na świat

3.

Faza operacji konkretnych (7-11 r.ż) – stosowanie logiki i

alternatywnych perspektyw. Logika pozwala pojąć naturę

związków przyczynowo – skutkowych. Dziecko zaczyna

doceniać inne niż własna perspektywy i rozumieć

możliwość alternatywnych punktów widzenia. Ma

trudności z pojęciami abstrakcyjnymi

4.

Faza operacji formalnych – zaczyna się myślenie

abstrakcyjne, dziecko potrafi wyobrazić sobie przyszłość i

miejsca w których nigdy nie były.

Interakcjonizm symboliczny

(G.H. Mead)

• Badał rozwój i organizację jaźni (ja).

Interesowała go rola jaźni w
rozwiązywaniu konfliktu pomiędzy
wolnością a kontrolą, zmianą a
stabilizacją, twórczością a
konformizmem. Jaźń stała się
najważniejszym elementem w
podejściu do socjalizacji

Rozwój jaźni

• Jaźń wyrasta z doświadczenia

społecznego, ponieważ jednostka
potrafi patrzeć na własne działania z
perspektywy swoich partnerów. Staje
się to możliwe dzięki językowi

• Jaźń staje się coraz bardziej złożona

w wyniku poszerzania się kręgu
społecznych doświadczeń

Okresy rozwoju jaźni

1. Okres przedwerbalny
2. Okres werbalny – dopiero gdy dzieci rozwiną

zdolność rozumienia i korzystania z komunikacji

symbolicznej zaczynają aktywnie wpływać na na

swój rozwój. Poznawcze umiejętności dziecka

rozwijają się głównie poprzez interakcję

społeczną: zabawę, zorganizowaną grę,

uogólniony inny (umiejętność spojrzenia na

siebie nie tylko z perspektywy innej osoby, ale

także z punktu widzenia wspólnoty jako całości.

Rola ta sprawia, że robimy to co uważamy za

słuszne i właściwe, a nie to co uważają inni

rodzice czy inne osoby

Faza mnie i faza ja

• Faza mnie = faza społeczna jaźni
• Faza ja = innowacyjna, twórcza, i

nieprzewidywalna faza jaźni

Czynniki socjalizacji

• Rodzina
• Szkoła
• Grupa rówieśnicza
• Mass media
• Inne czynniki (religijne, sąsiedztwo,

organizacje rekreacyjne, wspólnoty)

Resocjalizacja

• Dobrowolna
• Przymusowa
• Socjalizacja w wieku dojrzałym