Zakażenia szpitalne

=

Zakażenie szpitalne to takie, które nie

występowało ani nie znajdowało się w

okresie wylęgania gdy chory był

przyjmowany do szpitala.

Może ujawnić się zarówno podczas

hospitalizacji, jak i po wypisaniu chorego

do domu.

Zakażenia nie szpitalne

=

Infekcje przedszpitalne

• Zakażenie przed przyjęciem do szpitala

• symptomy manifestujące się podczas lub po

hospitalizacji

Infekcje poszpitalne

Okres inkubacji określa moment

zakażenia!!!

Najczęstsze lokalizacje zakażeń
szpitalnych:

-drogi moczowe
-zapalenia płuc
-rany
-krew (posocznica)
-skóra

Podział zakażeń szpitalnych

• Zakażenia endogenne – zakażenia własnymi

mikroorganizmami saprofitycznymi

• Zakażenia egzogenne – zakażenia od

zewnętrznych źródeł

Czynniki ryzyka

• Niedostateczna higiena personelu
• Niewłaściwa dezynfekcja/sterylizacja sprzętu czy/lub

pościeli , etc.

• Zła organizacja pracy
• Mikrobiologicznie zanieczyszczona żywność lub woda
• Niewłaściwe gospodarka antybiotykami i/lub

środkami dezynfekcyjnymi

• Zły stan techniczny szpitala
• Obniżenie odporności pacjentów
• Nadmierne zagęszczenie łóżek

Skóra rąk jest w normalnych warunkach
zanieczyszczona drobnoustrojami, które
znajdują się na jej powierzchni lub w
głębszych warstwach, w szczelinach,
mieszkach włosowych i zachyłkach
gruczołów potowych.

Drobnoustroje znajdujące się na
powierzchni skóry nazywamy florą
przejściową, natomiast bytujące w głębi
skóry – florą osiadłą.

W skład flory przejściowej mogą wchodzić
wszystkie drobnoustroje, z którymi styka
się ręka, oraz drobnoustroje wydzielane z
głębi skóry.

Są one łatwo usuwalne już przez zwykłe
mycie wodą z mydłem lub z dodatkiem
detergentu

Mycie rąk

• socjalne
• hygieniczne
• chirurgiczne

Powierzchnie najczęściej omijane podczas

mycia:

• Powierzchnie między palcami
• zagięcia
• paznokcie



Przed dotykaniem żywności,

jedzeniem i karmieniem pacjenta



Po opuszczeniu toalety



Przed i po zabiegach pielęgnacyjnych

na pacjencie



Zawsze po każdym kontakcie z ziemią



przed praca i po dłuższych przerwach

(np. na papierosa!!)



Po wykonaniu prac porządkowych

Socjalne mycie rąk

Sposoby mycia rąk:

 zwykłe mycie rąk - mydłem przez ok. 1min.

 higieniczne mycie rąk ( dezynfekcja rąk) -

wcieranie w skórę przez 30 sek. środka 3
ml dezynfekującego

chirurgiczne mycie rąk - mycie przez ok. 1

min skóry aż po łokieć, następnie
wysuszenie i wcieranie 5 ml alkoholu przez
3- 5 min.

Przestrzeganie zasad sterylizacji i
dezynfekcji jest podstawą profilaktyki
zakażeń

 Sanityzacja usuwanie zanieczyszczeń a wraz z nimi
drobnoustrojów

Dezynfekcja - odkażanie , nie wyjaławia jest
procesem prowadzącym do zniszczenia lub usunięcia
wegetatywnych form drobnoustrojów przeważnie nie
niszczący zarodników

Sterylizacja - wyjaławianie - oznacza proces
prowadzący do zniszczenia wszystkich
drobnoustrojów ( bakterii, grzybów i ich zarodników,
wirusów )

Aseptyka - technika , której celem jest utrzymywanie
wszystkich mikroorganizmów poza polem pracy lub
obserwacji

Metody sanityzacji

czyszczenie ręczne,

mechaniczne z zastosowaniem
ultradźwięków np. do czyszczenia
narzędzi chirurgicznych w tzw.
zmywarkach ultradźwiękowych

• Metody dezynfekcji:
      chemiczna - ma działanie bakteriobójcze lub

bakteriostatyczne - środki w postaci roztworów lub par

      termiczna - wykorzystuje ciepło wilgotne - możliwa

jest kontrola skuteczności ( rurki Brown’a typu DCT)

      komorowo - parowa - wykorzystuje parę wodna o

temp. 110

0

C - zalecana do odzieży bawełnianej lub

bawełnopodobnej

      komorowa parowo-formalinowa - w parach formaliny

i amoniaku - stosowana do odzieży, pościeli, ceraty itp.

• pasteryzacja - ogrzewanie parą wodną lub wodą w temp.

75-100

0

C przez ok. 20 min., a następnie schładzanie do

temp 10

0

C

• Metody sterylizacji:
        parowa - pod ciśnieniem w temp. > 100

0

C

        metoda parowa stosowana jest również

do utylizacji odpadów zakaźnych

        w suchym gorącym powietrzu w temp. od

160 do 180

0

C - stosowana głównie w

gabinetach stomatologicznych

        gazowa tlenkiem etylenu TE

        parami formaldehydu
        plazmowa
        radiacyjna zastosowanie promieniowania

gamma - stosowana jedynie na skalę

przemysłową

• UV - stosowana w placówkach służby zdrowia i

w przemyśle farmaceutycznym do wyjaławiania

powietrza

Skutki zakażeń szpitalnych

• Dodatkowa chorobowość
• Przedłużona hospitalizacja
• Długotrwałe fizyczne, neurologiczne

rozwojowe następstwa

• Wzrost kosztów hospitalizacji
• zgony

Inne metody niszczenia

drobnoustrojów:

•  

spalanie

• wyżarzanie
• tyndalizacja
• filtracja z zastosowaniem specjalnych

filtrów najczęściej filtry membranowe,
rzadziej - np z ziemi okrzemkowej,
porcelany nieglazurowanej, szkła
spiekanego, azbestowe –

• uwaga: filtry nie zatrzymują wirusów!

Organizacja pracy

• strefa brudna - służy do składowania,

czyszczenia i dezynfekcji przedmiotów i

wielokrotnego użytku

•  
• strefa czysta - rozpakowywanie

wyczyszczonych i wydezynfekowanych

materiałów oraz przygotowanie do

sterylizacji

•  
• strefa sterylna

Podział środowiska szpitalnego

• Strefa I

• Strefa

II

• Strefa

III

• Strefa

IV

• Ciągłej czystości ( magazyn

materiałów sterylnych, boksy

jałowe)

• Ogólnej czystości medycznej

(sale chorych , gabinety,

korytarze)

• Strefa czystości zmiennej (sale

operacyjne, porodowe,

gabinety zabiegowe)

• Strefa ciągłego skażenia

(brudowniki, magazyny

odpadów medycznych

Łańcuch epidemiologiczny

Wrota wyjścia

Wrota wejścia

czynnik

Wrażliwy gospodarz

Sposób transmisji

rezerwuar

Osoba do
osoby

Źródła zakażenia w
szpitalu:

-chorzy z infekcjami,
-nosiciele,

-asymptomatyczni
w okresie inkubacji
chronicy
ozdrowieńcy

-personel
-odwiedzający
-środowiska wodne
-zwierzęta

Drogi transmisji

Bezpośrednia

Bezpośrednie kontakty

wydzieliny, krew, wydaliny

Droga kropelkowa

Pośrednia

Żyność/woda
Aerozol
zwierzęta
wymiociny
Sprzęt medyczny i zabiegi

Drogi transmisji –

drogi wyjścia

Człowiek/zwierzę

układ oddechowy

układ moczowo-płciowy

odchody

ślina

skóra

wydzielina spojówek

łożysko

środowisko

nawilżacze, klimatyzatory

Drogi transmisji –

drogi wejścia

Układ oddechowy

Usta (transmisja fekalno-oralna)

skóra

śluzówka

Krew

Główne czynniki etiologiczne

Bakterie

Gram-dodatnie cocci

• Staphylococcus aureus
• Coagulase-negative staphylococci
• Enterococci

Gram-dodatnie bacilli

• Clostridium sp.

BAKTERIE

Gram-ujemne

• Escherichia coli
• Salmonella sp.
• Klebsiella sp.
• Enterobacter sp.
• Pseudomonas aeruginosa
• Legionella pneumophila

Główne czynniki etiologiczne

Główne czynniki etiologiczne

VIRUSY – (5-6% wszystkich zakażeń)

• HBV and HCV
• HIV
• Influenza and parainfluenza
• rotawirusy

• GRZYBY

• Candida albicans
• Aspergillus

Drogi szerzenia się
drobnoustrojów: personel
medyczny (nosiciele, skóra rąk),
niejałowe narzędzia, sprzęt
medyczny, aparatura, leki,
materiały zanieczyszczone,
powietrze, bielizna, cewniki

Drobnoustroje najczęściej
wywołujące zakażenia szpitalne:

- Escherichia coli,
- Klebsiella-Enterobacter
- Pseudomonas sp.
- Proteus sp.
- Acinetobacter
- Serratia marcescens
- Staphylococcus aureus et
epidermalis
- Streptococcus foecalis

Drobnoustroje najczęściej

powodujące zgony w związku z

posocznicą:

Staphylococc

us aureus

28%

Pseudomonas

aeruginosa

23,4%

Acinetobacter

sp.

13,1%

Escherichia

coli

9,35%

Drobnoustroje najczęściej

powodujące

zakażenia szpitalne w Europie/USA

• Enterobacteriacae
• Staphylococcus

aureus

• Pseudomonas

aeruginosa

• Gronkowce

koagulazoujemne

• grzyby

• ca 35% ca 18%
• ca 30% ca 12%

• ca 29% ca 13,5%

• ca 19% ca 10,5%

• ca 17% ca 7%

Na zakażenia szpitalne szczególnie
narażeni są pacjenci:

-z cukrzycą
-leczeni glikokortykoidami
-odwodnieni
-alkoholicy
-leczeni preparatami
immunosupresyjnymi,
cytotoksycznymi, energią
promienistą
-z chorobami upośledzającymi
odporność
-z oparzeniami, urazami
wielonarządowymi, marskością
wątroby, nowotworami
-niemowlęta i starcy

Zakażenie związane z zabiegiem
chirurgicznym może polegać na zakażeniu
rany operacyjnej, a także dotyczyć zapalenia
płuc, dróg moczowych lub innych ognisk
zapalnych, które rozwijają się u osłabionego
operacją chorego.

Podział ran w zależności od zagrożenia

zakażeniem:

1. Rany czyste

- 2%

2. Rany czyste skażone

- 3-4%

3. Rany skażone

- 10-15%

4. Rany brudne

- 25-40%

ASEPTYKA

Jest to postępowanie mające na celu
zapobieganie zakażeniu, tj. niedopuszczenie
do zainfekowania rany, czyli otrzymanie
tzw. bakteriologicznej jałowości.

Aseptyka jest niezbędnym elementem
prawidłowego postępowania chirurgicznego.

Wszystko, co będzie stykać się z raną musi
być jałowe, tzn. pozbawione bakterii,
wirusów
i grzybów.

Postępowanie aseptyczne
powinno uwzględniać
wszystkie możliwe drogi
szerzenia, źródła zakażenia,
rezerwuary
i umiejętnie je ograniczać.

Związki i preparaty dezynfekcyjne:

- związki fenolowe,

- związki chloru,
- aldehydy,

- czwartorzędowe związki amoniowe.

ANTYSEPTYKA

Jest to stosowanie środków
bakteriobójczych w miejscu ich
wysiewu, we wrotach możliwego
wtargnięcia zakażenia na
powierzchni ciała – skóra, błony
śluzowe, zranienia, lub też w polach
chirurgicznie odsłoniętych lub
otwartych.

Celem antyseptyki jest
zapobieganie kolonizacji lub
zakażenia przez przywrócenie
jałowości zakażonym przedmiotom
lub ranom, w wyniku stosowania
preparatów bakteriobójczych.

W skład flory przejściowej mogą
wchodzić wszystkie
drobnoustroje, z którymi styka
się ręka, oraz drobnoustroje
wydzielane z głębi skóry.

Są one łatwo usuwalne już przez
zwykłe mycie wodą z mydłem
lub z dodatkiem detergentu.

Niezwykle ważnym elementem dla
całości postępowania
antyseptycznego jest mycie i
antyseptyka rąk stosowana przez
personel szpitalny pomiędzy
pielęgnacją kolejnych chorych.

Pielęgnacja chorych zakażonych
lub nosicieli szczepów
wieloopornych na antybiotyki
wymaga zmiany fartuchów.

-Zabezpieczanie i usuwanie
zużytych opatrunków i
zmienianej bielizny

-Materace i poduszki z materiału
niewrażliwego na wyjaławianie
termiczne

-Dokładna dezynfekcja, mycie i
wyjaławianie narzędzi
wielokrotnego użycia, sprzętu
diagnostycznego, elementów
układu oddechowego
respiratora, itp.

Drobnoustroje stanowiące florę
osiadłą są trudne lub wręcz
niemożliwe do usunięcia nawet przez
intensywne mycie i szorowanie także
z użyciem środka antyseptycznego.

Podczas długotrwałych operacji,
wskutek pocenia się rąk,
drobnoustroje pozostałe w skórze
wydostają się na zewnątrz i
nagromadzają się w pocie w
rękawiczkach.

W razie uszkodzenia rękawiczki mogą
przedostać się do rany i spowodować
rozwój zakażenia.

Antyseptyki stosowane do
odkażania rąk:

- alkohol etylowy,

- alkohol izopropylowy,

- mydła antyseptyczne usuwają
jedynie florę przejściową.

Antyseptyki tzw. dwufazowe
zawierające chloroheksydynę,
alkohol i bromek benzalkoniowy
(Manusan, Dishand) powodują
zniszczenie flory przejściowej i
częściowo flory osiadłej.

STERYLIZACJA

Są to zabiegi umożliwiające
uzyskanie bakteriologicznej
jałowości. Pozwalają one uwolnić
przedmioty od drobnoustrojów
chorobotwórczych i/lub ich
przetrwalników, powodują
nieodwracalną inaktywację
wirusów.

Sterylizacja nie ogranicza się tylko
do samego zniszczenia
drobnoustrojów, ale uwzględnia
poprzedzające i następowe
postępowanie:

1. Sposób przygotowania materiałów

(odpowiednia dezynfekcja i
opakowanie)

2. Prawidłowo prowadzony proces

sterylizacji (właściwe ułożenie w
komorze sterylizatora, kontrola
procesu sterylizacji)

3. Przechowywanie (warunki, które

wykluczają możliwość wtórnego
zanieczyszczenia)

METODY STERYLIZACJI

1. Fizyczno-termiczne:

- parą wodną,
- suchym gorącym powietrzem.

2. Fizyczne, nietermiczne:

- za pomocą promieni jonizujących,
- filtracyjna (w stopniu
ograniczonym)

3. Chemiczno-fizyczne:

- gazowa tlenkiem etylenu
- formaldehydowa.

Metody sterylizacji

• autoklawowanie – z para nasyconą

121°C, 1.5 at
134°C, 2.5 at

• Tlenek etyleny

Material sterylizowany wymaga odgazowania

przynajmniej przez 12 godzin

• w parach formaldehydu
• Plazma gazowa

Kontrola sterylizacji

• Wskaźniki fizyczne (manometry,

termometry, kontrolki świetlne, karty

kontrolne, etc.)

• Wskaźniki chemiczne :

- wewnętrzne

- zewnętrzne

• Testy mikrobiologiczne

Wymagania dla środków

dezynfekcyjnych

•

Maksymalna skuteczność przeciw
mikroorganizmom

•

Maksymalne spektrum działania

•

Wiele aktywnych komponentów

•

Minimalna szkodliwość dla człowieka

•

Minimalna szkodliwość dla materiałów
odkażanych i powierzchni

•

Minimalna szkodliwość dla środowiska

ODPADY MEDYCZNE

SKŁAD: odpady ogólnokomunalne, szczątki ludzkie,

opatrunki, materiały z oddziałów zakaźnych, ciała zwierzą
doświadczalnych, hodowle z kultur bakteriologicznych,
środki farmaceutyczne, strzykawki, igły, odpady
radioizotopowe

• I GRUPA – odpady nie przedstawiające żadnego zagrożenia

infekcyjnego i nie wymagające specjalnego traktowania

• II GRUPA – odpady nieinfekcyjne, traktowane jako

niebezpieczne wewnątrz szpitala

• III GRUPA – odpady niebezpieczne zarówno wewnątrz jaki

na zewnątrz szpitala (typowe tylko dla szpitali jak
materiały zainfekowane, części amputowane, zwierzęta
doświadczalne itp.

• IV GRUPA – inne odpady niebezpieczne jak baterie,

termometry i manometry rtęciowe, odpady radioaktywne,
przestarzałe leki i odczynniki

Krwiopochodne zakażenia –

HBV

Czynniki etiologiczny HBV (Hepatitis B Virus)
• DNA-wirus
• przeżywa 100ºC
• Wrażliwy na autoklawowanie
Epidemiologia w Polsce
• 4 000-6 000 przypadków rocznie
• ca 60% w jednostkach medycznych
• ca 500 000 HBV nosicieli
zakażenia
• parenteralne – kontakt z krwią lub innymi płynami
• Minimalna dawka zakaźna=0.00004 ml of HBV-zwieratości

krwi!!!

HBV

Diagnostyka

• Specyficzne przeciwciała w osoczu

• Genetyczny test DNA in osoczu

• Próby wątrobowe (AspAT, AlAT,

bilirubin)

• urobilinogen w moczu

HBV

Symptomy
• Okres inkubacji 14-180 dni (przeciętnie 3-6 miesięcy)
• Różne formy: od umiarkowanej do fluminant one (2-3%)
• Zakażenia asymptotyczne (50-60%)
• Utrata apetytu nudności wymioty
• Symptomy grypopodobne
• zżółknięcie
• Powiększenie wątroby
• możliwość przejścia w postać chroniczna – marskość

wątroby

• trwała odporność po zakażeniu

Zaraźliwość przed pojawnieniem się symptomów!!!

• 10% długoczasowych nosicieli po zakażeniu

Krwiopochodne zakażenia –

HCV

Czynnik etiologiczny

• HCV (Hepatitis C Virus) odkryty w 1989

Epidemiologia (wg WHO)

• 170 millionów osób zakazonych

• wykrywalność – ca 15%

HCV

Diagnostyka

• Specyficzne przeciwciała w osoczu

• Genetyczny test RNA in osoczu

• 6 genotypów o różnej wrażliwości na

leczenie

• Próby wątrobowe (AspAT, AlAT, bilirubin)

• urobilinogen w moczu

HCV

Zarażenie – kontakt z krwią

• Przez skórę, śluzówkę

• Niewysterylizowany lub zanieczyszczony sprzęt

medyczny)

Symptomy

• asymptomatyczny (ca 60%)

• myalgia i arthralgia, osłabienie, nnudności,

zaburzenia koncentracji, depresja, niepokój

• Utrata apetytu, spadek wagi, brązowy kolor moczy

• Marskość wątroby
leczenie

• Eliminacja wirusa – interferon, ribavirin

• Ochrona funkcji wątroby

HIV

• Wirus z rodzaju lentiwirusów, z rodziny

retrowirusów. Atakuje głównie limfocyty T-

pomocnicze (limfocyty Th). Wiriony mają budowę

kulistą i otoczone są otoczką lipidową,

zawierającą liczne białka.

• Dotychczas poznano 2 typy wirusa:
• HIV-1
• HIV-2
• Epidemiologia
• W Polsce zdiagnozowano ponad 10 tys. zakażeń, a

szacuje się, że liczba osób żyjących z HIV

przekracza 30 tys. czyli 0,07% populacji