PRAWO FINANSOWE

Finanse publiczne

Przestroga

• ... Prawa finansowego można nie

kochać, ale trzeba je znać, w
przeciwnym razie bardzo brutalnie
poczujemy jego moc.

» Cezary Kosikowski

FINANSE

• Zjawiska związane z

gromadzeniem i wydatkowaniem
środków pieniężnych, immanentnie
związane z pieniądzem

zjawiska
pieniężn
e

zjawiska
finansow
e

FINANSE PUBLICZNE

• publiczne zasoby pieniężne,

operacje tymi zasobami oraz normy
prawne je regulujące

• wyraz stosunków społecznych i

ekonomicznych powstających w trakcie
nieustannych, dynamicznie ujętych
procesów gromadzenia dochodów i
przychodów oraz dokonywania wydatków
i rozchodów na cele publiczne

FINANSE PUBLICZNE A

FINANSE PRYWATNE

• równowaga

finansów
publicznych i
przemieszczanie
zasobów
publicznych -
zdominowane
przez interwencje
państwa,
wyznaczone przez
władzę publiczną

• równowaga

finansów
prywatnych i
przemieszczanie
zasobów
prywatnych
kształtowane
głównie przez
prawa gospodarki
rynkowej

FINANSE PUBLICZNE A

FINANSE PRYWATNE

• przynajmniej jeden

z podmiotów

uczestniczących w

stosunkach

finansowych jest

podmiotem prawa

publicznego

(wyposażonym w

atrybut władzy -

państwo,

województwo,

powiat, gmina,)

• podmioty

uczestniczące w
stosunkach
finansowych są
podmiotami prawa
prywatnego lub
podmiotami z nimi
zrównanymi (banki
państwowe, spółki
SP)

FINANSE PUBLICZNE A

FINANSE PRYWATNE

• możliwość

władczego

wiążącego

kształtowania

sytuacji prawnej

jednego podmiotu

(podporządkowane

go) przez inny

(nadrzędny), w celu

zapewnienia

dochodów władzy

publicznej i

stabilności na

rynku finansowym

• równorzędny

charakter stosunków

prawnych

FINANSE PUBLICZNE A

FINANSE PRYWATNE

• związane z

realizacją
interesu
publicznego

• zasadniczo

związane z
realizacją
interesu
prywatnego,
indywidualnego
(wyjątek – np.
finanse fundacji
lub niektórych
stowarzyszeń)

FINANSE PUBLICZNE A

FINANSE PRYWATNE

• koncentracja

zasobów
publicznych

• rozdrobnienie

zasobów
prywatnych,
operacje nie mają
decydującego
wpływu na
kształtowanie się
równowagi
finansowej
państwa

FINANSE PUBLICZNE A

FINANSE PRYWATNE

• wysoki stopień

reglamentacji prawnej

(dotyczących źródeł

dochodów, sposobu

wydatkowania

środków pieniężnych

oraz organizacji

zasobów pieniężnych)

– w postaci norm

prawnych

kształtujących

instytucje

finansowoprawne jak i

norm prawnych

wynikających z planów

finansowych

•

funkcjonują głównie
w ramach
uregulowań prawa
prywatnego, niektóre
ich aspekty w ogóle
nie podlegają
reglamentacji
prawnej (np. sposób
przeprowadzania
rozliczeń pieniężnych
pomiędzy nie-
przedsiębiorcami)

FINANSE PUBLICZNE A

FINANSE PRYWATNE

• mogą mieć

charakter
scentralizowany
(finanse państwa)
jak i
zdecentralizowany
(finanse
województw,
powiatów i gmin)

• zawsze charakter

zdecentralizowany

SYSTEM FINANSOWY

• Całokształt

uporządkowanych

wewnętrznie

instytucji

finansowoprawnych, funkcjonujących
w danym państwie i regulujących
gospodarkę

finansową

określonej

kategorii podmiotów działających na
jego terytorium s.f. państwa,
s.f. gminy, s.f. spółdzielni, s.f. spółki
akcyjnej;

INSTYTUCJA

FINANSOWOPRAWNA

• zespół norm prawnych, który

realizuje określoną funkcję wobec
finansów;

GOSPODARKA FINANSOWA

• ogół czynności uczestników stosunków

finansowych, których treścią jest
gromadzenie i wydatkowanie środków
pieniężnych, jak również planowanie i
organizacja posiadanych zasobów
pieniężnych (np. tworzenie funduszy
wewnętrznych wprowadzających
samoograniczenie w działalności
finansowej danego podmiotu)

INSTYTUCJE OBJĘTE

SYSTEMEM FINANSOWYM

• służące

gromadzeniu

przez

państwo/gminę

środków

pieniężnych (podatki, opłaty, cła
itp.) f. dwoista

• służące wydatkowaniu środków

pieniężnych przez państwo/gminę
(dotacje, wynagrodzenia, stypendia
itp.) f. dwoista

INSTYTUCJE OBJĘTE

SYSTEMEM FINANSOWYM

•służące organizacji zasobów

pieniężnych państwa/gminy
(budżet, fundusze celowe) – zespoły
prawnie określonych zasad
regulujących postępowanie ze
środkami uzyskiwanymi przez dany
podmiot ze źródeł jego przychodów
oraz podejmowania decyzji w
sprawie dokonywania wydatków

FUNKCJE FINANSÓW

PUBLICZNYCH

•fiskalna (f. podstawowa) –

dostarczanie

podmiotom

publicznym (państwo, jednostki
samorządu

terytorialnego)

środków

finansowych

na

realizację ich zadań

FUNKCJE FINANSÓW

PUBLICZNYCH

• redystrybucyjna (rozdzielcza) –

przenoszenia wartości z sfery
produkcyjnej do nieprodukcyjnej,
gromadzenie środków finansowych
przez

określony

fundusz

(najczęściej

budżetowy)

i

rozdzielania

ich

określonym

podmiotom

(w

płaszczyźnie

przedmiotowej)

FUNKCJE FINANSÓW

PUBLICZNYCH

•stymulacyjna

–

oddziaływanie

na

stosunki

społeczne, w szczególności
gospodarcze, zachęcanie lub
zniechęcanie do określonych
rodzajów aktywności;

FUNKCJE FINANSÓW

PUBLICZNYCH

• ewidencyjno-kontrolna

(informacyjna)

–

wyciąganie

pewnych

wniosków

o

stanie

gospodarki

państwa

dzięki

rejestracji

i

analizie

zjawisk

finansowych, kontrola przebiegu
procesów

gospodarczych

za

pomocą analizy kształtowania się
przepływów finansowych.

PRAWO FINANSOWE

• „dyscyplina pogranicza” o

charakterze interdyscyplinarnym

• przedmiot regulacji - gospodarka

finansowa państwa (działalność
finansowa)

DZIAŁY PRAWA

FINANSOWEGO

• prawo budżetowe

• prawo

finansowe

samorządu

terytorialnego

• prawo podatkowe

• prawo celne daninowe

• publiczne prawo bankowe

• prawo dewizowe

• międzynarodowe prawo finansowe

• prawo rynku finansowego

x

NORMY KONSTYTUCYJNE

DOTYCZĄCE FINANSÓW

PUBLICZNYCH

•bezpośrednio i wyłącznie (art.

84, 89, 118, 123, 167,168, 171
ust.2, 190, 204, 216-227)

NORMY KONSTYTUCYJNE

DOTYCZĄCE FINANSÓW

PUBLICZNYCH

•odnoszące się zarówno do

finansów publicznych, jak i do
innych zjawisk społecznych i
gospodarczych (m.in. art. 87-
94, 118-124, 125, 173-201,
202-207)

NORMY KONSTYTUCYJNE

DOTYCZĄCE FINANSÓW

PUBLICZNYCH

•wywołujące

(lub

mogące

wywołać) określone skutki w
dziedzinie

finansów

publicznych, z uwagi na zakres
ich stosowania (m.in. art. 67 ,
69, 70 ust. 1 i 2, 74 ust. 1, 75
ust. 1, 77 ust. 2, 176 ust. 1)

NORMY KONSTYTUCYJNE

DOTYCZĄCE FINANSÓW

PUBLICZNYCH

• dotyczące

podstawowych

(ogólnych) zasad treści (wartości)
prawa, które mogą bezpośrednio
wpływać

na

kształt

prawa

finansowego i jego wykładnię
oraz na finanse publiczne – przez
przyjęcie przez TK lub doktrynę
( w szczególności art. 2).