PRAWO FINANSOWE

Finanse publiczne

 

 

Przestroga 

• ... Prawa finansowego można nie 

kochać, ale trzeba je znać, w 
przeciwnym razie bardzo brutalnie 
poczujemy jego moc.

» Cezary Kosikowski 

 

 

FINANSE

• Zjawiska związane z 

gromadzeniem i wydatkowaniem 
środków pieniężnych, immanentnie 
związane z pieniądzem

zjawiska 
pieniężn
e

zjawiska 
finansow
e 

 

 

FINANSE PUBLICZNE

• publiczne zasoby pieniężne, 

operacje tymi zasobami oraz normy 
prawne je regulujące

• wyraz stosunków społecznych i 

ekonomicznych powstających w trakcie 
nieustannych, dynamicznie ujętych 
procesów gromadzenia dochodów i 
przychodów oraz dokonywania wydatków 
i rozchodów na cele publiczne

 

 

FINANSE PUBLICZNE A 

FINANSE PRYWATNE

• równowaga 

finansów 
publicznych i 
przemieszczanie 
zasobów 
publicznych - 
zdominowane 
przez interwencje 
państwa, 
wyznaczone przez 
władzę publiczną

• równowaga 

finansów 
prywatnych i 
przemieszczanie 
zasobów 
prywatnych 
kształtowane 
głównie przez 
prawa gospodarki 
rynkowej

 

 

FINANSE PUBLICZNE A 

FINANSE PRYWATNE

• przynajmniej jeden 

z podmiotów 

uczestniczących w 

stosunkach 

finansowych jest  

podmiotem prawa 

publicznego 

(wyposażonym w 

atrybut władzy - 

państwo, 

województwo, 

powiat, gmina,)

• podmioty 

uczestniczące w 
stosunkach 
finansowych są 
podmiotami prawa 
prywatnego lub 
podmiotami z nimi 
zrównanymi (banki 
państwowe, spółki 
SP)

 

 

FINANSE PUBLICZNE A 

FINANSE PRYWATNE

• możliwość 

władczego 

wiążącego 

kształtowania  

sytuacji prawnej 

jednego podmiotu 

(podporządkowane

go) przez inny 

(nadrzędny), w celu 

zapewnienia 

dochodów władzy 

publicznej i 

stabilności na 

rynku finansowym

• równorzędny 

charakter stosunków 

prawnych

 

 

FINANSE PUBLICZNE A 

FINANSE PRYWATNE

• związane z 

realizacją 
interesu 
publicznego 

• zasadniczo 

związane z 
realizacją 
interesu 
prywatnego, 
indywidualnego  
(wyjątek – np. 
finanse fundacji 
lub niektórych 
stowarzyszeń)

 

 

FINANSE PUBLICZNE A 

FINANSE PRYWATNE

• koncentracja 

zasobów 
publicznych 

• rozdrobnienie 

zasobów 
prywatnych, 
operacje nie mają 
decydującego 
wpływu na 
kształtowanie się 
równowagi 
finansowej 
państwa

 

 

FINANSE PUBLICZNE A 

FINANSE PRYWATNE

• wysoki stopień 

reglamentacji prawnej 

(dotyczących źródeł 

dochodów, sposobu 

wydatkowania 

środków pieniężnych 

oraz organizacji 

zasobów pieniężnych) 

– w postaci norm 

prawnych 

kształtujących 

instytucje 

finansowoprawne jak i 

norm prawnych 

wynikających z planów 

finansowych

•

funkcjonują głównie 
w ramach 
uregulowań prawa 
prywatnego, niektóre 
ich aspekty w ogóle 
nie podlegają 
reglamentacji 
prawnej (np. sposób 
przeprowadzania 
rozliczeń pieniężnych 
pomiędzy nie-
przedsiębiorcami)

 

 

FINANSE PUBLICZNE A 

FINANSE PRYWATNE

• mogą mieć 

charakter 
scentralizowany 
(finanse państwa) 
jak i 
zdecentralizowany 
(finanse 
województw, 
powiatów i gmin) 

• zawsze charakter 

zdecentralizowany

 

 

SYSTEM FINANSOWY

• Całokształt 

uporządkowanych 

wewnętrznie 

instytucji 

finansowoprawnych,  funkcjonujących 
w  danym  państwie  i  regulujących 
gospodarkę 

finansową 

określonej 

kategorii  podmiotów  działających  na 
jego terytorium               s.f. państwa, 
s.f.  gminy,  s.f.  spółdzielni,  s.f.  spółki 
akcyjnej;

 

 

INSTYTUCJA 

FINANSOWOPRAWNA

• zespół norm prawnych, który 

realizuje określoną funkcję wobec 
finansów; 

 

 

GOSPODARKA FINANSOWA

• ogół czynności uczestników stosunków 

finansowych, których treścią jest 
gromadzenie i wydatkowanie środków 
pieniężnych, jak również planowanie i 
organizacja posiadanych zasobów 
pieniężnych (np. tworzenie funduszy 
wewnętrznych wprowadzających 
samoograniczenie w działalności 
finansowej danego podmiotu)

 

 

INSTYTUCJE OBJĘTE 

SYSTEMEM FINANSOWYM

• służące 

gromadzeniu 

przez 

państwo/gminę 

środków 

pieniężnych  (podatki,  opłaty,  cła 
itp.) f. dwoista

• służące  wydatkowaniu  środków 

pieniężnych  przez  państwo/gminę 
(dotacje, wynagrodzenia, stypendia 
itp.) f. dwoista

 

 

INSTYTUCJE OBJĘTE 

SYSTEMEM FINANSOWYM

•służące organizacji zasobów 

pieniężnych państwa/gminy 
(budżet, fundusze celowe) – zespoły 
prawnie określonych zasad 
regulujących postępowanie ze 
środkami uzyskiwanymi przez dany 
podmiot ze źródeł jego przychodów 
oraz podejmowania decyzji w 
sprawie dokonywania wydatków 

 

 

FUNKCJE FINANSÓW 

PUBLICZNYCH

•fiskalna  (f.  podstawowa)  – 

dostarczanie 

podmiotom 

publicznym (państwo, jednostki 
samorządu 

terytorialnego) 

środków 

finansowych 

na 

realizację ich zadań

 

 

FUNKCJE FINANSÓW 

PUBLICZNYCH

• redystrybucyjna  (rozdzielcza)  – 

przenoszenia  wartości  z  sfery 
produkcyjnej  do  nieprodukcyjnej, 
gromadzenie  środków  finansowych 
przez 

określony 

fundusz 

(najczęściej 

budżetowy) 

i 

rozdzielania 

ich 

określonym 

podmiotom 

(w 

płaszczyźnie 

przedmiotowej)

 

 

FUNKCJE FINANSÓW 

PUBLICZNYCH

•stymulacyjna 

 

 

 

– 

oddziaływanie 

na 

stosunki 

społeczne,  w  szczególności 
gospodarcze,  zachęcanie  lub 
zniechęcanie  do  określonych 
rodzajów aktywności;

 

 

FUNKCJE FINANSÓW 

PUBLICZNYCH

• ewidencyjno-kontrolna 

(informacyjna) 

– 

wyciąganie 

pewnych 

wniosków 

o 

stanie 

gospodarki 

państwa 

dzięki 

rejestracji 

i 

analizie 

zjawisk 

finansowych,  kontrola  przebiegu 
procesów 

gospodarczych 

za 

pomocą  analizy  kształtowania  się 
przepływów finansowych.

 

 

PRAWO FINANSOWE

• „dyscyplina pogranicza” o 

charakterze interdyscyplinarnym

• przedmiot regulacji - gospodarka 

finansowa państwa (działalność 
finansowa)

 

 

DZIAŁY PRAWA 

FINANSOWEGO

• prawo budżetowe

• prawo 

finansowe 

samorządu 

terytorialnego

• prawo podatkowe        

• prawo celne             daninowe 

• publiczne prawo bankowe

• prawo dewizowe

• międzynarodowe prawo finansowe

• prawo rynku finansowego

 x 

 

 

NORMY KONSTYTUCYJNE 

DOTYCZĄCE FINANSÓW 

PUBLICZNYCH 

•bezpośrednio  i  wyłącznie  (art. 

84, 89, 118, 123, 167,168, 171 
ust.2, 190, 204, 216-227)

 

 

NORMY KONSTYTUCYJNE 

DOTYCZĄCE FINANSÓW 

PUBLICZNYCH

•odnoszące  się  zarówno  do 

finansów  publicznych,  jak  i  do 
innych  zjawisk  społecznych  i 
gospodarczych  (m.in.  art.  87-
94,  118-124,  125,  173-201, 
202-207)

 

 

NORMY KONSTYTUCYJNE 

DOTYCZĄCE FINANSÓW 

PUBLICZNYCH

•wywołujące 

(lub 

mogące 

wywołać)  określone  skutki  w 
dziedzinie 

finansów 

publicznych, z uwagi na zakres 
ich  stosowania  (m.in.  art.  67  , 
69, 70 ust. 1 i 2, 74 ust. 1, 75 
ust. 1, 77 ust. 2, 176 ust. 1)

 

 

NORMY KONSTYTUCYJNE 

DOTYCZĄCE FINANSÓW 

PUBLICZNYCH

• dotyczące 

podstawowych 

(ogólnych) zasad treści (wartości) 
prawa,  które  mogą  bezpośrednio 
wpływać 

na 

kształt 

prawa 

finansowego  i  jego  wykładnię 
oraz na finanse publiczne – przez 
przyjęcie  przez  TK  lub  doktrynę 
( w szczególności art. 2).