ZASADY POSTĘPOWANIA U CHORYCH 

Z OBJAWAMI NIEDROŻNOŚCI JELIT

W ZAAWANSOWANEJ CHOROBIE

 NOWOTWOROWEJ

Wojciech Leppert

Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej 

 Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w 

Poznaniu

Niedrożność 

żołądkowo- jelitowa

• Niedrożność mechaniczna

• Niedrożność czynnościowa 

(pseudoniedrożność)

Epidemiologia

• W grupie wszystkich chorych z zaawansowaną 

chorobą nowotworową występuje rzadko

• Częściej w nowotworach przewodu pokarmowego 
    (4 – 28%) i narządu rodnego u kobiet (ok. 5 – 51%)
• Przyczyny łagodne (zrosty, uszkodzenie jelit po rth, 

inflammatory bowel disease, przepuklina) u 6 – 

48%

Lokalizacja: 
• Jelito cienkie 61%
• Jelito grube 33%
• Jelito cienkie i grube 20%

Przyczyny niedrożności 

mechanicznej

• Nowotwory żołądka, trzustki, jelita 

grubego

• U kobiet najczęściej rak jajnika, rzadziej 

szyjki i trzonu macicy

• Zaparcie stolca
• Zrosty
• Zwłóknienia po radioterapii
• Zadzierzgnięcie

Przyczyny niedrożności 

czynnościowej

• Naciek nowotworowy krezki, mięśniówki, 

nerwów zaopatrujących jelito i splotu 
trzewnego

• Zespoły paranowotworowe
• Rozsiew nowotworu w otrzewnej
• Analgetyki opioidowe 
• Leki przeciw cholinergiczne

Diagnostyka

• Wywiad

• Badanie przedmiotowe – osłuchiwanie:
• Wysokie metaliczne tony 
• Przelewanie 
• Burczenie
• Brak perystaltyki (pseudoniedrożność)

• Badania dodatkowe 

Diagnostyka – badania 

dodatkowe

Badania obrazowe:

• Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej
• Pasaż przewodu pokarmowego z 

uropoliną lub gastrografiną (jelito 
cienkie)

• Wlew kontrastowy (jelito grube)
• TK lub MRI w celu dokładnej oceny 

(ognisko pierwotne, przerzuty)

 

Badanie laboratoryjne: 

elektrolity, białko, 

morfologia

Objawy kliniczne

• Nudności i wymioty

• Bóle kolkowe w jamie brzusznej

• Wzdęcia

• Zatrzymanie gazów

• Zaparcie stolca

Leczenie przyczynowe

• Konsultacja chirurgiczna 

(decyzja zależy od 

wielu czynników: rozpoznanie, poprzednie 
leczenie, rozsiew w jamie otrzewnowej, puchlina 
brzuszna)

• Rokowanie i stan ogólny chorego: 

Karnofsky 40% 

i mniej najczęściej dyskwalifikuje od zabiegu

• Zgoda chorego na zabieg operacyjny

• Najczęściej zabieg wyłonienia stomii 

na jelicie 

grubym lub cienkim, rzadko ślepym

Leczenie objawowe

Leczenie bólu

• Odstawienie doustnych leków przeczyszczających, 

drażniących, które nasilają perystaltykę

Analgetyki opioidowe:

• Tramadol lub morfina drogą pozajelitową (sc, iv)

• Fentanyl, buprenorfina drogą przez skórną

Leki rozkurczowe (buskolizyna do 20 - 150 mg / 

dobę)

Leczenie nudności i 

wymiotów

Niedrożność mechaniczna częściowa i 

czynnościowa:

• Metoklopramid do 60 mg / dobę
• Deksametazon

 

8 – 16 mg / dobę iv / sc

Niedrożność całkowita:

• Haloperidol 5 –15 mg / dobę
• Buskolizyna do 120 mg / dobę
• Dimenhydrynat (Aviomarin) lub prometazyna 

(Diphergan) do 200 mg / dobę

• Levomepromazyna (Tisercin) do 50 mg / dobę
• Oktreotyd (pochodna somatostatyny) zmniejsza 

wydzielanie jelitowe dawka 0,3 mg – 0,6 mg / 

dobę 

Leczenie nudności i 

wymiotów

•

U 15 chorych (7 jelito, 4 jajnik, 3 trzustka, 1 

żołądek) z nie operacyjną niedrożnością jelit 

podawano:

 

•

Metoklopramid (60 mg/d.) + 

•

Oktreotyd (0,3 mg/d.) + 

•

Deksametazon 12 mg/d. we wlewie i.v. + 

•

Amidotrizoato (50 ml p.o.) 

•

Przywrócenie drożności jelit u 14 chorych w 1 – 5 

(2) dni,

•

Wymioty ustąpiły w ciągu 24 godzin

•

U 1 z rakiem żołądka brak efektu, założono zgłębnik

Mercadante S. i wsp. JPSM 2004; 28 (4): 412 –416

Leczenie zaparcia 

stolca

• Czopki glicerynowe 

• Delikatne wlewy do odbytnicze

• Ręczne usunięcie kamieni kałowych 

po sedacji i podaniu analgetyków

Leczenie objawowe

• Pielęgnacja jamy ustnej, zwilżanie jamy ustnej

• Rozważenie żywienia pozajelitowego

• Niewielka ilość płynów, zwykle do 1000 – 1500 ml 

na dobę iv lub sc (wzrost wydzielania jelitowego)

• Zgoda na picie i jedzenie (jeżeli chory wyraża 

chęć)

• Zgłębnik nosowo – żołądkowy – jeśli chory wyraża 

zgodę, zwykle na okres jednego do kilku dni, przy 
zakładaniu wskazana sedacja (midazolam) 

Trójstopniowa drabina leczenia nudności i wymiotów 
     u chorych z niedrożnością jelit*

Lek(i) I i / lub II rzutu z 
lekiem 
III rzutu lub lek III rzutu:

• Levomepromazyna 

• Olanzapina 

• Setrony

• Oktreotyd

Lek(i) I rzutu z 
lekiem II rzutu
lub lek(i) II rzutu:

• Pochodne hyoscyny

• Dimenhydrynat

• Prometazyna

Lek(i) I rzutu 
pojedynczo lub  
   kombinacja: 

• Metoklopramid

• Deksametazon

• Haloperidol

N i W utrzymują się lub 
narastają

N i W utrzymują się lub 
narastają

*

 Leppert W., Łuczak J.: Patomechanizm oraz leczenie nudności i wymiotów u 

chorych na nowotwory  

    Ordynator Leków 2006; 6 (3): 30 – 44