JERZY B. SOBCZAK - TECH
NIKI BADAŃ SOCJOLOGICZN
YCH

1

METODA BIOGRAFICZNA

cz. II

KONSPEKT WYKŁADU

2

NORMAN K. DENZIN



„CELEM ANALIZY BIOGRAFICZNEJ JEST
ODNAJDYWANIE SENSU W PRZEŻYCIACH
ZWYKLYCH LUDZI. ŻYCIORYSY, KTÓRE
BADAMY, NOSZĄ NA SOBIE ZNAMIĘ
MOMENTU HISTORYCZNEGO”.

3

PRZYPOMNIENIE TEZ POPRZEDNIEGO WYKŁADU



A. WYKA – „ALTERNATYWNY WZORZEC”



TEZA J. GOODWINA i R. HOROWITZ: „…
TRUDNO JEST POWIEDZIEĆ, CO KONSTYTUUJE
SOCJOLOGIĘ JAKOŚCIOWĄ ORAZ JEJ
METODOLOGIĘ”. („QUALITATIVE SOCIOLOGY”
V. 25, NO 1)



METODA BIOGRAFICZNA – PODEJŚCIE
BIOGRAFICZNE



PODEJŚCIE ZRÓŻNICOWANE

4

PRZYPOMNIENIE TEZ



CECHY PODEJŚCIA INTEGRALNO –

GENETYCZNEGO



METODA DOKUMENTÓW OSOBISTYCH (F.

ZNANIECKI)



SOCJOLOGIA PRZEBIEGU ŻYCIA – W. DEPPE
ORAL HISTORY – USTNA HISTORIA OD DOŁU



HANNS GEORG BROSE: CZAS SPOŁECZNY,

CZAS SUBIEKTYNY, CZAS BIOGRAFICZNY

5

BIOGRAFIA

• STRUKTURA BIOGRAFII

ASPEKTY OBIEKTYWNE

BIOGRAFIA

ASPEKTY SUBIEKTYWNE

LIFE STORY

LIFE HISTORY

6

DANIEL BERTAUX - ROZRÓŻNIENIA



LIFE HISTORY METHOD



LIFE STORY METHOD

DWA SPOSOBY PODEJŚCIA DO
BIOGRAFII: BIOGRAFIA JAKO TEMAT,
BIOGRAFIA JAKO ŚRODEK

7

WYWIAD NARRACYJNY



POCZĄTKI – BADANIA BIOGRAFICZNE
POKOLENIA WOJNY (ALEKSANDER i
MARGARETE MITSCHERLICH; GABRIEL
ROSENTHAL).



FRITZ SCHŨTZE – WYWIAD NARRACYJNY

8

SCHEMAT WYWIADU NARRACYJNEGO; FAZY

WYWIADU NARRACYJNEGO



FAZA PIERWSZA - WYSŁUCHANIE
NARRACJI O ŻYCIU



FAZA DRUGA – ZADAWANIE PYTAŃ
OPISOWYCH



FAZA TRZECIA – PYTANIA
TEORETYCZNE

9

PRZYKŁAD 1.

OPIS SPSOBU PRZEPROWADZENIA WYWIADU



G. ROSENTHAL

(Rekonstrukcja historii życia (w:) Metoda biograficzna..)



Projekt badawczy: „Próba zrozumienia przeszłości narodowosocjalistycznej”



24 wywiady narracyjne z byłymi członkami Hitler-Jugend (urodzonymi między
1923 – 1929 rokiem).



Każdy wywiad był przeprowadzany przez dwie osoby.



Zwracano się z prośbą, aby badane osoby opowiedziały:

-

o swoich przeżyciach w Hitler-Jugend;

-

o życiu w czasie wojny;

-

o upadku Trzeciej Rzeszy;

-

normalizacji.



Tok narracji (główny) trwał od 90 minut do 3 godzin.



Po zakończeniu opowiadania, badani byli proszeni o podanie dalszych
szczegółów (pytania o wydarzenia, o których jedynie napomknięto).



Pytania o konkretne wydarzenia historyczne



Przykład wywiadu z Hansem Lohsem

1
0

KATEGORIE STOSOWANE W SOCJOLOGII

INTERPRETATYWNEJ, SZCZEGÓLNIE W INTERAKCJONIZMIE



„TRAJEKTORIA”
- PEWNA KLASA PROCESÓW SPOŁECZNYCH
- JAKO KONCEPCJA TEORETYCZNA

UMOŻLIWIAJĄCA ANALIZĘ INTERAKCYJNYCH I

BIOGRAFICZNYCH MECHANIZMÓW

ROZWIJANIA SIĘ CIERPIENIA I JEGO

ODDZIAŁYWANIA NA TOŻSAMOŚĆ OSÓB

DOTKNIETYCH CIERPIENIEM

1
1

SOCJOLOGIA INTERPRETATYWNA



CECHY PODEJŚCIA
CZŁONKOWIE SPOŁECZEŃSTWA STAJĄ STALE

WOBEC ZADANIA INTERPRETACJI RUCHÓW

INTERAKCYJNYCH PARTNERÓW, SPOŁECZNYCH

RAM INTERAKCJI I INSTYTUCJONALNYCH

PRZEJAWÓW SPOŁECZEŃSTWA.
JEST TO SOCJOLOGIA ANALIZUJĄCA STOSUNKI

SPOŁECZNE NA PODSTAWIE ROZWIĄZAŃ

WŁAŚCIWYCH DLA TEORII DZIAŁANIA.

1
2

CECHY PODEJŚCIA STRUKTURALNO -

FUNKCJONALNEGO



OPIERA SIĘ NA KONCEPCJI
ONTOLOGICZNEJ, ZGODNIE Z KTÓRĄ
RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA JEST
DOSTĘPNA BEZPOŚREDNIO I
OBIEKTYWNIE, JAKO STAN RZECZY, A
NIE JAKO PROCES.

1
3

WAŻNE ROZRÓŻNIENIE



PROCESY MOGĄ MIEĆ CHARAKTER
NOMICZNY. SĄ TO PROCESY
NORMATYWNIE UPORZĄDKOWANE



SĄ RÓWNIEŻ PROCESY MAJĄCE
CHARAKTER ANOMICZNY
(mówi się o symbolizacji anomicznej)

1
4

CZYM JEST TRAJEKTORIA?



JEST ODWROTNOŚCIĄ SCHEMATU
DZIAŁANIA

1
5

KONCEPCJA TRAJEKTORII



POJĘCIE „TRAJEKTORIA” ZOSTAJE

ZAPOŻYCZONE PRZEZ F. SCHŰTZE OD

ANSELMA STRAUSSA



SAMA KONCEPCJA ZOSTAŁA ROZWINIĘTA W

OPARCIU O WCZEŚNIEJSZE BADANIA NAD

DEZINTEGRACJĄ SPOŁECZNĄ. BADANIA

PROWADZONE W CHICAGO



A. STRAUSS i BARNEY GLASER PROWADZILI

BADANIA (W POŁOWIE LAT 60.) NAD

PROCESAMI UMIERANIA

1
6

MODEL TRAJEKTORII



UWAŻA SIĘ, ŻE WSPOMNIANY MODEL

JEST KLUCZOWYM WKŁADEM

TEORETYCZNYM A. STRAUSSA.



SAMI SIĘ ORGANIZUJEMY, DOMYŚLAMY,

MODELUJEMY W ZALEŻNOŚCI OD

INNYCH LUDZI I RZECZY.



TRAJEKTORIA – WYMIAR FORMALNY I

NIEFORMALNY

1
7

OGÓLNE KATEGORIE DO ANALIZY „STRUKTUR

PROCESU” BIOGRAFICZNEGO



SCHEMAT DZIAŁANIA BIOGRAFICZNEGO



BIOGRAFICZNA METAMORFOZA



TRAJEKTORIA

1
8

DZIAŁANIA SCHEMAT BIOGRAFICZNEGO



JEST TO KATEGORIA OPISUJĄCA WEWNĘTRZNY

STOSUNEK DO WŁASNEJ TOŻSAMOŚCI,

RÓWNIEŻ STOSUNEK DO KONSTRUKCJI I

REALIZACJI PEWNYCH PLANÓW DOTYCZĄCYCH

WŁASNEGO ŻYCIA.



ZNAJDUJE TO SWOJE ODBICIE W STYLU

NARRACJI. POJAWIAJĄ SIĘ W NIEJ PEWNE

CELOWE POŁĄCZENIA WENĄTRZ NARRACYJNEJ

JEDNOSTKI (np. „w celu osiągnięcia tego,

zrobiłem…)

1
9

KATEGORIA BIOGRAFICZNEJ METAMOROZY



OPISUJE PROCES KONFRONTOWANIA
PRZEZ JEDNOSTKĘ WŁASNEGO
DOŚWIADCZENIA Z WYDARZENIAMI.



POJAWIANIE SIĘ SAMOKREACYJNYCH
ZDOLNOŚCI, KTÓRE W SPOSÓB
DRAMATYCZNY MOGĄ ZMIENIAĆ
POGLĄD NA ŚWIAT I ŻYCIE.

2
0

TRAJEKTORIA



POZWALA NA OPIS BIOGRAFICZNEGO PROCESU.



PROCESU, KTÓRY MA CHARAKTER
DŁUGOOKRESOWEGO CIERPIENIA, KTÓRY
STOPNIOWO PRZESUWAŁ SIĘ DO CENTRUM
CODZIENNEGO ŻYCIA, A TYM SAMYM OSOBA
TRACIŁA ZDOLNOŚĆ DO DZIAŁANIA Z INTENCJĄ.
ZAMIAST TEGO REAGOWAŁA NA SIŁY
DZIAŁAJĄCE NA ZEWNĄTRZ, DOSTOSOWYWAŁA
SIĘ DO SYTUACJI.

2
1

TRAJEKTORIA – cdn

.



WSPOMNIANA CECHA ODNAJDUJE SWOJE

ODZWIERCIEDLENIE W STYLU

OPOWIADANIA, KTÓRY JEST NAZNACZONY

PRZEZ LOGIKĘ WARUNKOWYCH

ZWIĄZKÓW (np. „wymuszone to było i

musiałem..”), PRZEZ PRZEDSTAWIANIE

NIEUPORZĄDKOWANEJ NARRACJI,

WPROWADZENIE CHAOSU (odchodzenie

od głównego toku narracji).

2
2

TRAJEKTORIA – cdn.



KATEGORIE SĄ WZAJEMNIE POWIĄZANE.



„TRAJEKTORIE BIOGRAFICZNE”



„TRAJEKTORIA PRACY”



OBRAZUJĄ ONE CECHY DEZORIENTACJI I

KUMULATYWNEGO ZAKŁOPOTANIA

WEWNĄTRZ OKRESU WYZNACZONEGO

PODJĘCIEM PRACY A JEJ KOŃCEM.

2
3

TRAJEKTORIE KOLEKTYWNE



STRUKTURY JEDNOSTKOWEGO PROCESU
BIOGRAFICZNEGO SĄ WARUNKOWANE PRZEZ
MECHANIZMY ZBIOROWE. DO ANALIZY
KOLEKTYWNEGO PROCESU ROZWINIĘTE
ZOSTAŁY ODPOWIEDNIE KATEGORIE – „RUCH
SPOŁECZNY”.



„TRAJEKTORIA KOLEKTYWNA”. MIAŁA ONA
POMÓC UMIEJSCOWIĆ INDYWIDUALNĄ
BIOGRAFIĘ WEWNĄTRZ BIOGRAFII
KOLEKTYWNEJ.

2
4

BIOGRAFICZNY PLAN DZIAŁANIA



TRAJEKTORIE – DOŚWIADCZENIA,
KTÓRYM JEDNOSTKA JEST PODDAWANA



BIOGRAFICZNY PLAN DZIAŁANIA –
INTENCJONALNE ZASADY BIOGRAFII.
JEDNOSTKA POSIADA WŁASNY PLAN
REALIZACJI ZAMIERZEŃ W ŻYCIU ORAZ
PRACY

2
5

REKONSTRUKCJE HISTORII ŻYCIA



PROPOZYCJA G. ROSENTHAL –
SEKWENCYJNA ANALIZA TEKSTOWA



CEL ANALIZY: REKONSTRUKCJA FORMY I
STRUKTURY RELACJONOWANEJ
OPOWIEŚCI ŻYCIA.

2
6

ANALIZA ZMIERZA DO USTALENIA

1.

CZY ORAZ W JAKI SPOSÓB OSOBA BADANA TWORZY LUB

WŁĄCZA SIĘ W TOK NARRACJI DANEJ OPOWIEŚCI?

2.

JAKA JEST STRUKTURA OPOWIADANIA? NALEŻY USTALIC:
a) W JAKIEJ SIATCE TEMATYCZNEJ LUB JAKIM POLU

PRZEDMIOTOWYM UMIESZCZA NARRATOR POSZCZEGÓLNE

PRZEŻYCIA?
b) KTÓRE TEMATY SĄ OMAWIANE? JAKIE WYDARZENIA,

OKRESY SĄ UWZGLĘDNIANE, JAKIE OPUSZCZANE?
c) CZY PRZEDSTAWIAJĄC SWĄ HISTORIĘ ŻYCIA NARRATOR

KIERUJE SIĘ WŁASNYM, CZY TEŻ SYSTEMEM WAŻNOŚCI

PYTAJĄCEGO?

2
7

PRZEDMIOT ANALIZY – cdn.

d) JAKIE SĄ TEMATYCZNE I CZASOWE POWIĄZANIA

MIĘDYZ WYDARZENIAMI, DZIAŁANIAMI I

DOŚWIADCZENIAMI TWORZĄCYMI POLE

PRZEDMIOTOWE?
e) JAKA JEST OBECNA PERSPEKTYWA I CAŁOŚCIOWE

OCENY BADANEGO?

3. JAK SĄ POSZCZEGÓLNE ZDARZENIA I DOŚWIADCZENIA

PRZEDSTAWIANE? CZY BADANY ARGUMENTUJE,

SKŁADA RAPORT, CZY OPOWIADA?

4. CZY MOŻNA W STRUKTURZE TEKSTU WYODREBNIĆ

KONKRETNE PUNKTY LUB STADIA INTERPRETACJI?

GDZIE SĄ UMIESZCZANE ZNACZNIKI CZASOWE

„PRZED” I „PO”?

2
8

PROCEDURA



TEKST DO ANALIZY MUSI BYĆ

PRZYGOTOWANY. TEKST WYWIADU JEST

DZIELONY NA SEKWENCJE.



KRYTERIA PODZIAŁU – ZMIANA TEMATÓW

ORAZ ZMIANA STYLU PREZENTACJI –

WYSUWANIE ARGUMENTÓW, SKŁADANIE

RELACJI, OPIS, NARRACJA.



SEKWENCJE ZOSTAJA WYDZIELONE ZGODNIE Z

POLAMI PRZEDMIOTOWYMI.

2
9

PROCEDURA – cdn.



INTERPRETACJI PODLEGAJA
POSZCZEGÓLNE SEKWENCJE.



ANALIZUJĄC SEKWENCJE
FORMUŁOWANE SĄ HIPOTEZY.



W TOKU ANALIZY HIPOTEZY SĄ
WERYFIKOWANE

3
0

METODOLOGIA ANALIZY PROCESU

WYKORZENIENIA



BADANIA – UNIWERSYTET ŁÓDZKI



K. KAŹMIERSKA (ANALIZA PROCESU
WYKORZENIENIA W NARRACJACH
WOJENNYCH MIESZKAŃCÓW KRESÓW
WSCHODNIKCH, „STUDIA
SOCJOLOGICZNE” 1997, NR 1)

3
1

DZIEDZINY – OBSZARY PROBLEMOWE



OBSZARY BADAWCZE:

-

ŚWIADOMOŚĆ SPOŁECZNA

-

RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA

-

SOCJALIZACJA

-

SOCJOLOGIA ZAWODÓW

-

SOCJOLOGIA MEDYCYNY

3
2

OBSZARY BADAWCZE – SOCJOLOGIA PRACY I

ZAWODÓW



PROPOZYCJA DANUTY DOBROWOLSKIEJ:

A) STUDIA NAD BIOGRAFIAMI ZAWODOWYMI
PRZEDSTAWICIELI RÓŻNYCH GRUP I KATEGORII
ZAWODOWYCH (badanie „biografii zawodowych” –
aspekty zawodowego przebiegu życia jednostki;
periodyzacje życia zawodowego).
B) STOSUNEK DO PRACY W UJĘCIU BIOGRAFICZNYM
(stosunek do pracy rozumiany bardzo szeroko:
postawa, zadowolenie z pracy, miejsce pracy w
systemie wartości, wewnętrzny sens pracy dla
jednostki).

3
3

OBSZARY BADAWCZE – cdn.

C) BADANIA NAD FUNKCJONOWANIEM
ORGANIZACJI (organizacje maja swój czas
trwania; czas organizacji, czas indywidualny)
D) BADANIA NAD KSZTAŁTOWANIEM SIĘ
KATEGORII ZAWODOWYCH (zmiana kultury
zawodowej)