TRÓJKĄT DRAMATYCZNY KARPMANA

WSB-NLU 2012

Dr Marta Brachowicz

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Teoria trójkąta dramatycznego Karpmana dotyczy
przechodzenia z roli wybawcy (ratownika) w
prześladowcę i stawania się ofiarą

Wielu DDA , szczególnie Ci co pod wpływem alkoholizmu

rodzinnego weszli w rolę bohatera

rolę bohatera

– mają w sobie

mocny rys współuzależnienia, tzn.

za dużo dają w

stosunku do tego co w relacjach otrzymują

i w imię

wyższych wartości wybawiają innych ludzi lub
opiekują się nimi zbyt dużym kosztem siebie

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Teoria trójkąta dramatycznego mówi, że na pomaganiu
i wspieraniu innych niestety się nie kończy i jest to
początek bardzo frustrującej historii kontaktów
międzyludzkich.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

FAZA 1 – WYBAWICIEL

FAZA 1 – WYBAWICIEL

Najpierw jest więc “życie życiem innych ludzi”.
Wyręczanie innych od ich obowiązków i naprawianie ich
życia. Taki ratownik i dobra dusza angażuje się w to tak
mocno, że w działaniu dla dobra innych rezygnuje z
wielu swoich własnych potrzeb, przyjemności a nawet
zdrowo pojmowanych interesów. Takie zaangażowanie i
zbyt duży koszt albo czasowy, albo emocjonalny a
nierzadko materialny powoduje w wybawcy poczucie
zmęczenia, wypalenia, frustracji, niesprawiedliwości.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Nie są to przyjemne uczucia , więc wybawca ma dosyć
swojej roli wiecznego “pomagacza” , mówi dość i
wówczas w symbolicznym trójkącie Karpmana przenosi
się w drugi róg – róg prześladowcy

róg prześladowcy

.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Ratownik to osoba, która uważa, że powinna pomagać
innym, mimo że nikt jej o to nie prosi. Pomaga innym,

Pomaga innym,

aby czuć się ważną

aby czuć się ważną

. Ratownik dewaloryzuje zdolności

innych osób do zaspokajania swoich potrzeb; przez to staje
się bardzo wrażliwy na wołanie Ofiar bądź sam je poszukuje.
Osoba taka może ratować innych mimo iż, nie ma do tego
kompetencji, nie jest na to odpowiednia pora, czy jest
zmęczona. Pomagając innym nieświadomie oczekuje na ich
wdzięczność, a tym samym na potwierdzenie jej ważności.

Lecz nie zawsze pojawia się wdzięczność, tak, jak pokazuje to
legenda o kobrze. 

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Mały chłopiec znalazł w śniegu zmarzniętą kobrę. Otulił
ją, ogrzał, i przywrócił do życia: kobra podziękowała
mu, ukąsiła i zabiła go... . Przed śmiercią chłopiec
zapytał: „Dlaczego mnie zabijasz?....”. Kobra
odpowiedziała: „W naturze kobry jest żyć zabijając i
jedząc małych chłopców”.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Wybawiamy/ratujemy innych od odpowiedzialności za

siebie i swoje czyny. Zajmujemy się za nich ich
obowiązkami. Potem wściekamy się na nich za to, co
sami zrobiliśmy. Później czujemy się wykorzystywani i
użalamy się nad sobą. To jest właśnie
ten model zachowania. Wybawiamy innych za każdym
razem, kiedy przejmujemy odpowiedzialność za

przejmujemy odpowiedzialność za

innego człowieka –

innego człowieka –

za jego myśli, uczucia, decyzje,

zachowania, rozwój, powodzenie, problemy czy –
ogólnie biorąc – za jego los.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Na wybawianie czy zajmowanie się inną osobą składają

Na wybawianie czy zajmowanie się inną osobą składają

się następujące zachowania: 

się następujące zachowania: 

*Robienie czegoś, czego w rzeczywistości nie chcemy

robić.

*Mówienie „tak”, kiedy myślimy „nie”.
*Robienie czegoś dla kogoś czy za kogoś, kto sam może i

powinien to zrobić.

*Zaspokajanie potrzeb kogoś, kto nas o to nie prosił.
*Robienie więcej niż należy w sytuacji, gdy ktoś poprosi

nas o pomoc.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

*Przejmowanie (zamartwianie) się uczuciami innych.
*Myślenie za innych.
*Mówienie za innych.
*Ponoszenie za innych konsekwencji ich czynów.
*Rozwiązywanie problemów za innych.
*Wkładanie we wspólną pracę większego wysiłku niż

druga osoba.

*Nie zajmowanie się tym, czego chcemy, potrzebujemy i

pragniemy.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

FAZA DRUGA – PRZEŚLADOWCA

FAZA DRUGA – PRZEŚLADOWCA

Dotychczasowy wybawiciel czuje niechęć i złość do
osoby którą ratował tak dużym kosztem siebie. Te
nagromadzone uczucia złości, frustracji i wykorzystania
wydobywają sie wówczas w formie pretensji do
ratowanej wcześniej osoby. Było za dużo dane, wahadło
dawania za bardzo się odchyliło w jedną stronę i teraz w
poszukiwaniu równowagi równie mocno odchyla się w
drugą stronę – uraza, drażliwy nastrój, gderanie,
pretensje i złość prześladują osobę, której tak hojnie się
wcześniej pomagało.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Prześladowca, to osoba, która próbuje rozwiązać swoje

problemy poprzez poniżanie, lekceważenie,
wymuszanie, krytykowanie, ironizowanie czy
umniejszanie wartości innych osób. Jej główny stan Ja
to Rodzic Normatywny negatywny. Takie osoby często
mszczą się za frustracje, których doznały dawniej i od
innych osób, niż te, które obecnie prześladują.
Stosowany przez nie sposób rozwiązywania własnych
problemów jest nieadekwatny i jeszcze bardziej pogłębia
ich frustracje. To, co powoduje, że Prześladowca
odpowiada na „zaproszenie” Ofiary lub ją przywołuje, to
jego przekonanie, że Ofiara zasługuje na bycie
odrzucaną i porzucaną.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

  

Zajmowanie się i opiekowanie innymi wydaje się o

wiele bardziej przyjazną postawą, niż jest w istocie.
Zakłada ono bowiem nieudolność osoby będącej
przedmiotem opieki. Wybawiamy „ofiary”, ludzi,
którzy – w naszym mniemaniu – nie są w stanie sami
się o siebie zatroszczyć. Owe ofiary potrafią w
rzeczywistości całkiem nieźle sobie z tym radzić, tyle
że my im nie dajemy takiej szansy i
możliwości.           

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Kiedy już wybawimy taką ofiarę z niedoli, musimy się
nieuchronnie znaleźć w „drugim kącie”, którym
jest prześladowanie. 

Czujemy niechęć i złość wobec osoby, której tak
wielkodusznie „pomagaliśmy”. Zrobiliśmy bowiem coś,
czego nie chcieliśmy robić, coś, co nie było naszym
obowiązkiem, a zaniedbaliśmy nasze własne potrzeby i
chęci. Co gorsza, ofiara, „ta biedna istota”, którą
wybawiliśmy z opresji, wcale nie okazuje
nam wdzięczności. Nie docenia naszego poświęcenia.
Nie zachowuje się tak, jak powinna.
Nie słucha nawet naszych rad, których tak chętnie jej
udzielamy. Coś jest nie tak, jak powinno być, chowamy
więc naszą aureolę i pokazujemy rogi.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

FAZA TRZECIA – OFIARA

FAZA TRZECIA – OFIARA

Jak mówi przysłowie: uderz w stół, a nożyce się odezwą.
Kiedy więc ratownik zamienił się w prześladowcę
zatruwającym innym życie swoimi pretensjami, to
wówczas dochodzi do konfrontacji

konfrontacji

. Osoba którą

zaatakowano odpowiada tym samym i nasz
ratownik/prześladowca nieoczekiwanie czuje się ofiarą

ofiarą

całej tej sytuacji pomagania. I ma poczucie krzywdy, że
przy całym tym swoim poświęcaniu – ludzie i tak w
końcu mają go dosyć. Czuje się przegrany i
płacze w duchu pytając siebie: dlaczego zawsze mi się
to przydarza? Wypruwam sobie żyły żeby pomóc a
otrzymuję w zamian niewdzieczność i niechęć wobec
mnie.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Po pewnym czasie gdy te relacje są mu niechętne, co
utwierdza go w niskim poczuciu własnej wartości –
próbuje podnieść to swoje poczucie wartości tak mocno
zależne od opinii innych poprzez …pomaganie i znowu
wchodzi w rolę wybawiciela itd.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY



Trójkąt dramatyczny Karpmana pokazuje jak
dramatycznie i nieszczęśliwie przebiegają relacje
między ludźmi, gdy

zatraca się umiar w

dawaniu/pomaganiu innym

. I tak naprawdę nie tylko w

trosce o siebie warto tę równowagę zachowywać, ale
też w trosce o relację i tę drugą osobę.

Bo co czuje

osoba, która tylko dostaje i jest ratowana.

W fazie

ratowania czuje wdzięczność ale też pewnie swoją
niekompetencję i poczucie niższości, gorszości wobec
wybawiciela.



Bardzo to dalekie od partnerskich stosunków, które
między innymi buduje właśnie równowaga w dawaniu i
braniu. 

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Jeśli w życiu codziennym ktoś jest ofiarą np. wypadku
samochodowego czy zasypania przez lawinę śnieżną, to
normalne jest, że czeka na ratunek, na kogoś, kto
nadejdzie z pomocą.
Podobnie jest w grach psychologicznych, z tym, że
czasami do Ofiary może pojawić się Ratownik a czasami

Ofiary może pojawić się Ratownik a czasami

Prześladowca

Prześladowca

. 

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Ofiara, to osoba o pozycji życiowej Ja jestem nie OK - Ty

Ja jestem nie OK - Ty

jesteś OK lub Ja jestem nie OK - Ty jesteś nie OK

jesteś OK lub Ja jestem nie OK - Ty jesteś nie OK

,

To osoba, która skarży się na swój los, na to, że jej się
nie powodzi, że jest zmęczona, biedna,
wykorzystywana. Może mówić: „nic mi w życiu nie
wychodzi’, „czemu zawsze ja mam pecha”, „ale jestem
zmęczona”, „gdyby ktoś mi powiedział, jak mam to
zrobić”, ale też może ciężko wzdychać, mieć ciągle
smutną minę, gdy inni się cieszą wychodzić z pokoju ze
łzami w oczach. Ofiara tylko się skarży czekając, aż ktoś

Ofiara tylko się skarży czekając, aż ktoś

inny się nią zajmie i rozwiąże jej 

inny się nią zajmie i rozwiąże jej 

problemy

problemy

.

.

Taka osoba

wierzy, że musi grać rolę Ofiary, aby się chronić

Ofiary, aby się chronić

.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Istnieją dwa typy Ofiary.

Istnieją dwa typy Ofiary.

Jeden, to osoba, która skarży się na to, czego nie ma, a
chciałaby mieć i przeżywa związany z tym niepokój. Jej
główny stan Ja, to Dziecko

Dziecko

 Podporządkowane

 Podporządkowane

. Ten typ

Ofiary wyciągając rękę o 

pomoc

 przywołuje Ratownika.

Drugi typ, to Ofiara, która prowokuje, buntuje się

prowokuje, buntuje się

i boi

się, że może stracić coś lub kogoś i być odrzuconą. Jej
główny stan Ja, to Dziecko Zbuntowane

Dziecko Zbuntowane

. Ten typ Ofiary

nadstawiając policzek przywołuje i prowokuje

Prześladowcę.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Każdy z nas ma swoje

ulubione role

, choć nie zawsze

potrafimy je rozpoznać. Wchodząc w określone role
potwierdzamy nasze przekonania o nas samych i o
innych. Niekiedy mamy świadomość tego, że „już to
znamy”, że klimat tego, co się dzieje jest nam jakoś
bliski, wręcz tworzący przewidywalną sekwencję
obrazów... Ale dramat szybko nas wciąga i nawet nie
zauważamy, jak następuje zmiana ról ... 

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Trójkąt dramatyczny polega na nieświadomym,
naprzemiennym wchodzeniu w relacji w rolę Ofiary,

Wybawiciela (Opiekuna) i Prześladowcy.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

 Jednakże za większością aktów pomocy i wybawiania

Jednakże za większością aktów pomocy i wybawiania

czai się demon – poczucie swej własnej małej

czai się demon – poczucie swej własnej małej

wartości.

wartości.

Pomagamy i ratujemy, ponieważ nie mamy o

sobie zbyt dobrego zdania. Opiekowanie się innymi
napełnia nas przekonaniem o własnej mocy,

dowartościowuje nas i poprawia nam samopoczucie,

dowartościowuje nas i poprawia nam samopoczucie,

jednak stan ten jest ulotny i krótkotrwały

jednak stan ten jest ulotny i krótkotrwały

. Tak jak

kieliszek poprawia na chwilę nastrój alkoholikowi, tak
pomaganie i ratowanie sprawia, że na moment
zapominamy o bólu, którym przepełnia nas
świadomość tego, jak mało jesteśmy warci.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Jesteśmy przekonani, że nie można nas pokochać ani

Jesteśmy przekonani, że nie można nas pokochać ani

polubić, więc chcemy być przynajmniej potrzebni

polubić, więc chcemy być przynajmniej potrzebni

. Mamy

niskie mniemanie o sobie, więc pragniemy zrobić coś,
co udowodni, że jesteśmy wartościowymi ludźmi.
Ratujemy, wybawiamy z kłopotów i pomagamy również
dlatego, że nie mamy dobrego mniemania o innych

nie mamy dobrego mniemania o innych

.

Stwierdzamy, że inni po prostu nie mogą odpowiadać za
swoje czyny i zachowania.

TRÓJKĄT DRAMATYCZNY

Jeśli dana osoba nie jest upośledzona umysłowo lub
fizycznie (i to w poważnym stopniu) jeśli nie jest małym
dzieckiem, to jest w pełni odpowiedzialna za to, co

w pełni odpowiedzialna za to, co

robi.

robi.

Przestańmy wybawiać innych. Przestańmy pozwalać
innym, aby nas wybawiali. Bierzmy odpowiedzialność

Bierzmy odpowiedzialność

za

samych siebie i pozwólmy na to samo innym. Bez
względu na to, czy zmienimy nasze postawy,
zachowania, otoczenie czy sposób myślenia,
najlepszą rzeczą jaką możemy zrobić, jest odrzucenie
roli ofiary.