MODEL AD-AS ORAZ IS-
LM
• Popyt i podaż zagregowane,
• Równowaga ogólna,
• Pieniądz i jego funkcje,
• Podaż pieniądza i popyt na pieniądz,
• Wyprowadzenie modelu IS-LM,
• Pułapka płynności i efekt wypychania,
• Wnioski z analizy za pomocą modelu IS-
LM dla polityki gospodarczej.
POPYT ZAGREGOWANY
(AD)
Określa wielkość popytu na wszystkie
dobra lub ich określone grupy ze strony
wszystkich nabywców (gospodarstwa
domowe, przedsiębiorstwa, rząd).
AD
Dochód narodowy
(Y)
Ogólny poziom
cen (P)
DETERMINANTY POPYTU
ZAGREGOWANEGO
• Zmiany dochodów realnych,
• Zmiany realnych stóp procentowych ,
• Oczekiwania dotyczące przyszłej
sytuacji ekonomicznej (w tym
dochodów, inflacji, stóp procentowych,
zatrudnienia),
• Zmiany w kursach wymiany walut i w
eksporcie netto,
• Polityka budżetowa i monetarna.
WZROST POPYTU
AD
0
Dochód narodowy (Y)
Ogólny poziom cen (P)
AD
1
SPADEK POPYTU
AD
1
Dochód narodowy (Y)
Ogólny poziom cen (P)
AD
0
PODAŻ ZAGREGOWANA
(AS)
Obejmuje ogólną ilość produktów i
usług wytworzonych w gospodarce
przy różnym poziomie cen.
AS
Dochód narodowy
(Y)
Ogólny poziom
cen (P)
• Zmiana podaży zasobów,
• Zmiany technologii, wydajności
pracy itp.,
• Oczekiwania dotyczące przyszłej
sytuacji ekonomicznej (w tym
zysków, popytu, inflacji),
• Polityka budżetowa i monetarna.
DETERMINANTY
PODAŻY
ZAGREGOWANEJ
WZROST PODAŻY
AS
0
Dochód narodowy (Y)
Ogólny poziom cen (P)
AS
1
SPADEK PODAŻY
AS
1
Dochód narodowy (Y)
Ogólny poziom cen (P)
AS
0
RÓWNOWAGA W
MODELU AD-AS
AS
Dochód narodowy (Y)
Ogólny poziom cen (P)
AD
E
FUNKCJE PIENIĄDZA
• Miernik wartości (umożliwia
dokonywania porównań, ustalania cen)
• Środek cyrkulacji/wymiany (ułatwia
dokonywanie transakcji kupna-
sprzedaży)
• Środek płatniczy (umożliwia regulacje
zobowiązań)
• Środek tezauryzacji (umożliwia
gromadzenie bogactwa)
PODAŻ PIENIĄDZA
Zasoby pieniądza, które znajdują
się w posiadaniu społeczeństwa
danego kraju w danym czasie.
Ze względu na zróżnicowaną
płynność i dochodowość różnych
form pieniądza, wyróżnia się cztery
podstawowe agregaty pozwalające
zmierzyć podaż pieniądza.
MIERNIKI PODAŻY
PIENIĄDZA
•
M0 – tzw. baza monetarna; gotówka (bilon i
banknoty) w obiegu pozabankowym + gotówka
zgromadzona w bankach (rezerwy gotówkowe)
•
M1 – M0 + środki na bieżących rachunkach
bankowych, depozyty czekowe, czeki podróżne;
podaż pieniądza
•
M2 – M1 + depozyty na rachunkach
oszczędnościowych, certyfikaty depozytowe o
niewielkich nominałach, fundusze powiernicze
•
M3 – M2 + depozyty terminowe o dużych
nominałach
MNOŻNIK KREACJI
PIENIĄDZA
Informuje, jakie zmiany w podaży pieniądza
wywołuje zmiana bazy monetarnej o jednostkę.
0
1
M
M
m
Mnożnik kreacji pieniądza pokazuje,
ile maksymalnie pieniądza może
wykreować system bankowy z rezerw
nadwyżkowych.
POPYT NA PIENIĄDZ
Zapotrzebowanie na pieniądz, które
znajduje uzasadnienie w posiadanym
majątku i uzyskiwanym dochodzie.
Wyróżnia się trzy rodzaje popytu na
pieniądz:
• Transakcyjny,
• Przezornościowy,
• Spekulacyjny/portfelowy.
• Popyt transakcyjny: utrzymywanie
pieniądza w celu finansowania
transakcji.
• Popyt przezornościowy:
utrzymywanie pieniądza dla pokrycia
nieprzewidzianych wydatków.
• Popyt spekulacyjny/portfelowy:
utrzymywanie pieniądza w celu
dokonywania zakupów spekulacyjnych
na giełdzie; utrzymywanie pieniądza w
celu powiększania posiadanego
dochodu i majątku.
STOPA PROCENTOWA
• Ceną na rynku pieniężnym jest stopa
procentowa dotycząca depozytów i
kredytów.
• Stopa procentowa i popyt na pieniądz są
ujemnie skorelowane, tj. wzrost stóp
procentowych zmniejsza popyt na pieniądz,
ponieważ rośnie koszt alternatywny
trzymania pieniądza.
• Wzrost podaży pieniądza powoduje
obniżenie poziomu stopy procentowej.
KRZYWA IS
To zbiór punktów odpowiadających
równowadze na rynku dóbr.
Pokazuje różne kombinacje stopy
procentowej i poziomu realnego
produktu, które odpowiadają
równości inwestycji (popyt na
oszczędności) i oszczędności
(podaż dóbr inwestycyjnych).
IS
Y
ST.%
(r)
NACHYLENIE KRZYWEJ
IS
Nachylenie krzywej IS zależy przede
wszystkim od dwóch czynników:
• Siła reakcji wydatków inwestycyjnych
na zmianę stopy procentowej
(elastyczność wydatków inwestycyjnych
względem stopy procentowej),
• Krańcowa skłonność do oszczędzania.
KRZYWA LM
To zbiór punków odpowiadających
równowadze na rynku pieniądza.
Pokazuje takie kombinacje
poziomu realnego produktu i stopy
procentowej, które odpowiadają
równości popytu na pieniądz (L) i
podaży pieniądza (M).
LM
Y
ST.%
(r)
NACHYLENIE KRZYWEJ
LM
Nachylenie krzywej LM zależy przede
wszystkim od dwóch czynników:
• Siła reakcji popytu spekulacyjnego na
pieniądz na zmianę stopy procentowej
(elastyczność p.s. na pieniądz względem
stopy procentowej),
• Siła reakcji popytu transakcyjnego na
pieniądz na zmianę produktu (elastyczność
p.t. na pieniądz względem produktu)
RÓWNOWAGA W
MODELU IS-LM
Zestawienie krzywych IS i LM
pozwala wyznaczyć punkt
równowagi makroekonomicznej,
czyli taki stan, w którym rynek
dóbr oraz rynek pieniądza są w
równowadze.
IS
Y
ST.%
(r)
LM
E
POLITYKA MONETARNA
Kontroli podaży pieniądza dotyczy
polityka monetarna, prowadzona
przez banki centralne poprzez
następujące instrumenty:
• Stopę rezerw depozytowych,
• Stopę dyskontową,
• Operacje otwartego rynku.
• Stopa rezerw obowiązkowych to
minimalna relacja rezerw gotówkowych do
wkładów, jaką muszą utrzymywać banki
komercyjne na mocy decyzji banku
centralnego.
• Stopa dyskontowa to stopa procentowa
stosowana przez bank centralny przy
udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.
• Operacje otwartego rynku polegają na
kupnie lub sprzedaży papierów
wartościowych przez bank centralny, co
powoduje zmianę wielkości bazy monetarnej.
POLITYKA BUDŻETOWA
Budżet państwa spełnia następujące
funkcje:
• Regulacyjną (łagodzenie wahań
koniunktury),
• Redystrybucyjną (zmiana podziału
dochodu),
• Kontrolno-informacyjną (wahania
wpływów jako informacja o stanie
gospodarki)
INSTRUMENTY POLITYKI
BUDŻETOWEJ
Regulacja wysokości oraz
proporcji dochodów i wydatków
budżetowych.
Polityka budżetowa obejmuje
politykę podatkową oraz politykę
wydatków budżetowych.
POLITYKA
GOSPODARCZA
• Polityka gospodarcza ekspansywna –
pobudzenie popytu globalnego poprzez
zwiększenie wydatków państwa lub
obniżenie podatków; zwiększanie podaży
pieniądza,
• Polityka restrykcyjna – ograniczanie
nadmiernego popytu globalnego przez
zmniejszenie wydatków budżetowych lub
podwyższenie podatków; zmniejszanie
podaży pieniądza.
EFEKT WYPYCHANIA
Efekt wypychania (wypierania): zjawisko
polegające na zmniejszeniu wielkości inwestycji
sektora prywatnego spowodowanym
zwiększonym finansowaniem wydatków
publicznych deficytem budżetowym. Pojawia
się, gdy powodem początkowej zmiany
wielkości produkcji jest wzrost wydatków
państwa. Dochodzi wtedy do wzrostu popytu na
pieniądz oraz wzrostu stopy procentowej, a tym
samym do ograniczenia popytu inwestycyjnego
i konsumpcyjnego sektora prywatnego.
Wypieranie to inaczej zastąpienie inwestycji
prywatnych wydatkami państwa.
PUŁAPKA PŁYNNOŚCI
Pułapka płynności pojawia się przy bardzo niskiej
stopie procentowej. Wówczas podmioty dążą do
posiadania gotówki i nie inwestują w papiery
wartościowe. Ponieważ ludzie przewidują wzrost stóp
procentowych, oczekują tym samym spadku
rynkowych cen obligacji. To z kolei sprzyja
utrzymywaniu zasobów pieniądza na jak najwyższym
poziomie. W rezultacie następuje zanik wpływu banku
centralnego na poziom popytu inwestycyjnego i
konsumpcyjnego, ponieważ zwiększanie podaży
pieniądza przez bank centralny nie powoduje obniżki
stopy procentowej, a jedynie tezauryzację nadwyżki
pieniądza. Wówczas sposobem na wzrost inwestycji i
produkcji sektora prywatnego jest zwiększenie
wydatków budżetowych.
POLITYKA
GOSPODARCZA W
MODELU IS-LM
Skutki ekspansywnej polityki
gospodarczej
IS
Y
ST.%
(r)
LM
E
LM’
IS’
E’
• Wzrost podaży pieniądza prowadzi do
spadku stopy procentowej przy każdym
poziomie produktu, a zatem powoduje
przesunięcie krzywej LM w prawo.
• W
warunkach
niepełnego wykorzystania
czynników wytwórczych zwiększanie
wydatków państwa oraz obniżenie
podatków powoduje przesunięcie IS w
prawo (ponieważ wzrost zakupów
dokonywanych przez państwo powoduje
lub zmniejszenie podatków powodują
wzrost AD przy każdym poziomie rynkowej
stopy procentowej).
Skutki restrykcyjna polityki
gospodarczej
IS’
Y
ST.%
(r)
LM’
E’
LM
IS
E
Rzeczywista skuteczność polityki
gospodarczej zależy od czynników
kształtujących nachylenie
krzywych IS i LM. Istnieją tu dwa
przeciwstawne podejścia:
• Neoklasyczne,
• Keynesowskie.
Skuteczność polityki
gospodarczej wg podejścia
neoklasycznego
Wg klasyków popyt na pieniądz jest słabo
elastyczny względem stopy procentowej,
zatem LM jest strome. Silnie elastyczne
względem stopy procentowej są natomiast
inwestycje, co przekłada się na płaskie IS. W
tej sytuacji neoklasycy uznają za bardziej
skuteczną politykę monetarną, za mało
skuteczną zaś politykę budżetową
(występuje efekt wypychania).
IS
Y
ST.%
(r)
LM
E
LM’
IS’
E’
E’’
Skuteczność polityki
gospodarczej wg podejścia
keynesowskiego
Odwrotne założenia przyjmują
zwolennicy keynesizmu (niska
elastyczność inwestycji względem stopy
procentowej, czyli stromy przebieg IS;
wysoka elastyczność popytu na
pieniądz względem stopy procentowej,
czyli łagodne nachylenie LM). Dlatego
uznają mniejszą skuteczność polityki
monetarnej w stosunku do budżetowej
(występuje efekt pułapki płynności).
IS
Y
ST.%
(r)
LM
E
LM’
IS’
E’
E’’