dr Kamil Kotliński

Rola państwa

Budżet państwa i polityka fiskalna

Ekonomiczne funkcje państwa

• Tworzenie ładu instytucjonalno-prawnego
• Funkcja alokacyjna – działania sprzyjające

optymalnej alokacji zasobów, wspomaganie

mechanizmu rynkowego, wspieranie

konkurencji

• Funkcja stabilizacyjna – zmniejszanie

amplitudy wahań aktywności gospodarczej

• Funkcja redystrybucyjna – niwelowanie zbyt

dużych, nieakceptowalnych społecznie różnic

pomiędzy grupami społecznymi i regionami

kraju

Argumenty za ekonomiczną rolą

państwa cz.1

• Konieczność zabezpieczenia

systemu gospodarczego od strony

instytucjonalno-prawnej

• Niedoskonałość rynku i

konkurencji w praktyce

• Występowanie negatywnych

efektów zewnętrznych

• Istnienie dóbr publicznych

Argumenty za ekonomiczną rolą

państwa cz. 2

• Istnienie dóbr szczególnie korzystnych lub

niekorzystnych społecznie

• Występowanie takich zjawisk jak: duże

wahania aktywności gospodarczej, bezrobocie,

niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych,

inflacja

• Istnienie pozbawionych opieki ludzie starych,

niedołężnych, upośledzonych, chorych

• Powstawanie zbyt dużych, nieakceptowanych

społecznie, różnic dochodowych i majątkowych

Argumenty przeciw

ekonomicznej roli państwa cz.1

• Pojawianie się stanów nierównowagi

na rynku w wyniku regulacji

państwowych (zwłaszcza, gdy rzutują

na ceny)

• Zniekształcone informacje (Wzrost

interwencja państwa zniekształca

informacje rynkowe)

• Zmniejszenie elastyczności systemu

gospodarczego wywołane biurokracją

Argumenty przeciw

ekonomicznej roli państwa cz.2

• Wysoki koszt interwencjonizmu

państwowego przy równoczesnej niskiej

skuteczności

• Osłabienie bodźców związanych z

rynkiem

• Niereprezentatywność funkcjonariuszy

państwa (rządu) – dbają przede

wszystkim o własny interes

• Ograniczenie wolności jednostek i

hamowanie oddolnej inicjatywy

Sektor finansów

publicznych (general

government)

• Budżet centralny
• Budżety jednostek samorządu

terytorialnego

• Sektor ubezpieczeń społecznych

Budżet państwa jest to plan
finansowy zawierający dochody i
wydatki państwa związane z
realizacją przyjętej polityki
społecznej, gospodarczej i
obronnej. Sporządzany na okres
jednego roku oraz zatwierdzany
przez władzę ustawodawczą. Po
zatwierdzeniu staje się aktem
prawnym.

Funkcje budżetu państwa

• Funkcja fiskalna – polega na gromadzeniu

dochodów budżetowych umożliwiających
utrzymywanie aparatu państwowego oraz
realizację określonych zadań

• Funkcja redystrybucyjna – umożliwia

dokonywanie pożądanych zmian w podziale
dochodu narodowego

• Funkcja stymulacyjna polega na

oddziaływaniu dochodów i wydatków
budżetu państwa na życie gospodarcze i
społeczne

Zasady polityki budżetowej cz. 1

•

Zasada rocznego budżetowania – plan
dochodów i wydatków budżetowych obejmuje
okres jednego roku

•

Zasada zupełności – budżet obejmuje wszystkie
dochody i wydatki państwa (żadna z dziedzin
działalności finansowej państwa nie może być
pominięta lub wyłączona z planu budżetowego);

•

Zasada jedności –budżet powinien tworzyć jedną
całość, tzn. wszystkie dochody i wydatki państwa
powinny być ujęte w jednym zestawieniu;

Zasady polityki budżetowej cz. 2

• Zasada jawności – budżet państwa

powinien być podany do publicznej
wiadomości (dotyczy zarówno tworzenia i
uchwalania budżetu, jak i jego wykonania i
kontroli)

• Zasada równowagi budżetowej – wydatki

powinny równać się dochodom, jeśli
wydatki są większe od dochodów to musi
być wskazane źródło pokrycia deficytu.

Podatki są to przymusowe,

bezzwrotne i nieodpłatne

świadczenia pieniężne pobierane

przez państwo na podstawie

przepisów prawa w celu uzyskania

dochodów na pokrycie wydatków

państwowych.

Podatki mogą być pobierane w

celu:

Zdobycia pieniędzy na finansowanie

wydatków sektora publicznego

Dokonywania redystrybucji

dochodów między różnymi sektorami

gospodarki i grupami ludności

dysponującymi różnymi dochodami

Ograniczania konsumpcji niektórych

produktów

Wykorzystania ich jako polityki

antycyklicznej i antyinflacyjnej.

4 zasad dobrego systemu

podatkowego:

• Podatki powinny być sprawiedliwe i nie

powinny przekraczać możliwości podatnika

• Wysokość podatków powinna być z góry

określona

• Sposób i warunki płatności powinny być

wygodne dla płatnika

• Koszty poboru podatku powinny być niskie,

a podatki nie powinny wpływać hamująco

na aktywność i przedsiębiorczość

Podział podatków według

przedmiotu opodatkowania:

• Dochodowe (PIT, CIT)
• Konsumpcyjne (akcyza, VAT)
• Majątkowe (podatek od

nieruchomości, podatek rolny,
leśny, podatek od posiadania
środków transportu)

Niektóre Wydatki budżetu państwa w 2012 wg.

działów

• Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne 76 993 013 tys. zł

(23,4%)

• Obsługa długu publicznego 42 996 000 tys. (13%)
• Obrona narodowa 21 332 066 tys. zł (6,5%)
• Bezpieczeństwo publiczne i obrona przeciwpożarowa 12 650 689

tys. zł (3,8%)

• Pomoc społeczna 12 949 021 tys. zł (3,9%)
• Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej 3 124 902 tys. zł

(1%)

• Administracja publiczna 12 025 600 tys. zł (3,6%)
• Wymiar sprawiedliwości 10 161 967 tys. zł (3%)
• Transport i łączność 8 007 473 tys. zł (2,4%)
• Ochrona zdrowia 6 909 603 tys. zł (2,1%)
• Rolnictwo i łowiectwo 6 043 905 tys. zł (1,8%)
• Nauka 4 937 066 tys. zł (1,5%)
• Gospodarka mieszkaniowa 2 357 374 tys. zł (0,7%)