Rodzaje dyslipidemii i
podstawy diagnostyki.
dr Jadwiga Hartwich
1 Kilkakrotnie wyższe ryzyko wystąpienia zawału serca dotyczy obrazu podklas
(fenotypu) LDL:
a/ Typu A
b/ Typu C
c/ Typu B
d/ Żadnego z powyższych
2.W sitosterolemii:
a/ Należy stosować margaryny wzbogacone w sterole roślinne
b/ Należy stosować margaryny wzbogacone w sterole roślinne wyłącznie w izolowanej
hipertriglicerydemii
c/ Należy stosować margaryny wzbogacone w sterole roślinne wyłącznie w izolowanej
hipercholesterolemiii
d/ Należy wykluczyć z diety margaryny wzbogacone w sterole roślinne
3. W klasyfikacji genetycznej dyslipidemii wg Fredricksona chylomikronemia
na czczo jest w typie:
a/ IIA i III
b/ I i IIb
c/ III i IV
d/ I i V
4.Cholesterol nie-HDL to:
a/ Cholesterol chylomikronów +HDLchol
b/Cholesterol IDL
c/ Cholesterol LDL
d/cholesterol VLDL+LDL
5.Która odpowiedź podaje wyniki oznaczeń cholesterolu LDL i HDL
przewidywane dla surowicy o cholesterolu całkowitym 8mmol/l i
triglicerydach (TG)=3,6mmol/l:
a/ cholLDL =5,8mmol/l, cholHDL 2,9mmol/l
b/ cholLDL =2,8mmol/l, cholHDL 1,9mmol/l
c/ cholLDL =7,1mmol/l, cholHDL 0,9mmol/l
d/ cholLDL =5,8mmol/l, cholHDL 0,9mmol/l
6.Która metoda uzyskania wartości cholesterolu LDL jest odpowiednia dla
surowicy o wartości TG=4,6mmol/l:
a/ Chol LDL obliczony z formuły Friedewalda, HDL chol nieoznaczalny
b/ Chol LDL obliczony z formuły Friedewalda, HDL metodą bezpośrednią
c/ LDL metodą bezpośrednią, Chol HDL obliczony z formuły Friedewalda
d/ LDLchol i HDLchol metodą bezpośrednią
7. Dyslipidemia najczęściej towarzysząca ciąży to:
a/ LDL i HDL chol w normie, chol całkowity podwyższony
b/Chol i TG surowicy nieznacznie podwyższone
c/ LDL i HDL chol w normie, TG nieznacznie podwyższone
d/ Chol i TG podwyższone, TG nawet dwukrotnie w stosunku do wartości
sprzed ciąży
8. Wskaż fałszywe stwierdzenie dotyczące lipoprotein:
a/ Chylomikrony są obecne na czczo w zdrowiu
b/ Znaczne stężenie triglicerydów ma wpływ na wynik oznaczeń biochemicznych w
surowicy
c/ Metoda bezpośrednia oznaczania chol HDL nie interferuje z TG<15,8mmol/l
d/ Żadne z powyższych
9. ATPIII w kontekście diagnostyki dyslipidemii to:
a/ Wskazania dotyczące diagnostyki i leczenia dyslipidemii dorosłych
b/ Bilans energetyczny
c/ Kategoria dyslipidemii pierwotnej
d/ Kategoria dyslipidemii wtórnej
10. Dyslipidemia wtórna do niedoczynności tarczycy to:
a/ Hiperlipidemia
b/ Hipolipidemia
c/ Izolowana hipertriglicerydemia
d/ Żadne z powyższych
11.Które parametry lipidowe można oznaczać wyłącznie na czczo :
a/ cholesterol całkowity i TG
b/ TG
c/ cholesterol całkowity, chol LDL, cholHDL
d/ cholesterol całkowity, LDLchol, HDLchol, TG
12. Określenie omega 3 w nazwie kwasu tłuszczowego oznacza:
a/ Wiązanie podwójne w sąsiedztwie końca -CH3
b/ Wiązanie podwójne przy trzecim atomie C od końca CH3-
c/ Wiązanie podwójne przy trzecim atomie C od grupy karboksylowej-
d/ Żadne z powyższych
13.Parametry ważne w diagnostyce dyslipidemii to:
a/ Lipidy całkowite surowicy
b/ Lp(a)
c/ Fosfolipidy surowicy
d/ a i c
14.Jakie stężenie TG stwarza ryzyko wystąpienia zapalenia trzustki:
a/ 4,6 mmol/l
b/ 5,6mmol/l
c/ 8 mmol/l
d/ żadne z powyższych
15.Etiologia pierwotnej hipertriglicerydemii dotyczy:
a/ Przewagi apoCII nad apoCIII
b/ Dysfunkcji receptora B/E
c/ Przewagi apoCIII nad apoCII
d/ żadne z powyższych
16.Głodówka:
a/ Jest standardowym przygotowaniem do diagnostyki dyslipidemii
b/ Obniża stężenia lipidów
c/ Podwyższa stężenia lipidów
d/a i b
17. Kaskada delipidyzacyjna w której VLDL ulega transformacji do IDL i LDL to
działanie enzymu:
a/ lipazy wątrobowej HL
b/ lipazy lipoproteinowej LPL
c/ lipazy adipocytarnej, insulinozależnej
d/ żadne z powyższych
18. Referencyjne wartości TG w pierwotnej i wtórnej prewencji
niedokrwiennej choroby serca to odpowiednio:
a/ <2,3mmol/l; <1,7mmol/l
b/ <1,7mmol/l
c/ <2,3mmol/l
d/Żadne z powyższych
19.Test zimnej flotacji dotyczy:
a/hipertriglicerydemii poposiłkowej
b
/ hipertriglicerydemii na czczo
c/ hipercholesterolemii na czczo
d/ cukrzycy
Markerami zwiększonego ryzyka
sercowo-naczyniowego są:
Stężenie w surowicy na czczo
Stężenie w surowicy na czczo
HDLchol<1mmol/L
HDLchol<1mmol/L
(40mg/dl) u mężczyzn i
(40mg/dl) u mężczyzn i
<1.2mmol/L
<1.2mmol/L
(45mg/dl) u kobiet
(45mg/dl) u kobiet
oraz stężenie
oraz stężenie
triglicerydów > 1.7mmol/L
triglicerydów > 1.7mmol/L
(150mg/dl).
(150mg/dl).
Stężenie cholesterolu całkowitego
w
osoczu powinno wynosić
<5mmol/L
(190mg/dl),
a LDL cholesterolu < 3mmole/L
(115mg/dl)
U osób obciążonych największym
ryzykiem sercowo-naczyniowym
,
szczególnie tych z klinicznie jawną ChNS na
podłożu miażdżycy i u chorych na cukrzycę,
docelowe stężenia powinny być mniejsze:
Chol całk.<4,5mmol/L (175mg/dl), a <4mmol/L
(155mg/dl); LDL chol<2.5mmol/L (100mg/dl),
a <2mmol/L (80mg/dl), jeśli to możliwe.
Dyslipoproteinemie wtórne
Biochemiczny obraz
Biochemiczny obraz
schorzenia
schorzenia
Typ wg
Typ wg
Fredricksona
Fredricksona
Cukrzyca
nadprodukcja VLDL, nadmiar
wolnych kwasów tłuszczowych
zmniejszenie aktywności LPL i HL
zwiększona synteza LDL oraz
glikacja LDL
wzrost stężenia TG VLDL
wzrost cholesterolu LDL i obniżenie
cholHDL
najczęściej typ
IV, który w
niewyrównanej
cukrzycy
przechodzi w
typ V lub IIb
Zapalenie
trzustki
wzrost stężenia frakcji VLDL i
chylomikronów
wzrost triglicerydów endo- i
egzogennych
typ V
Ciąża
wzrost cholesterolu HDL
wzrost triglicerydów VLDL,
fosfolipidów, apoE i apoB
Dyslipoproteinemie wtórne
Dyslipoproteinemie wtórne
Biochemiczny obraz schorzenia
Biochemiczny obraz schorzenia
Typ wg
Typ wg
Fredricksona
Fredricksona
Niedoczynność
tarczycy
wzrost stężenia wolnego cholesterolu i
triglicerydów spowodowany obniżeniem
lipogenezy i zmniejszeniem eliminacji
triglicerydów osocza
obecność IDL
wzrost stosunku cholLDL/cholHDL oraz
apoB/apoA
IIb lub III,
rzadziej IV
Nadczynność
tarczycy
obniżenie stężenia cholesterolu spowodowane
przewagą procesów katabolicznych nad syntezą
cholesterolu oraz zwiększonym jego
wydalaniem z zółcią
zmniejszenie stężenia frakcji LDL i HDL oraz
apoAI i apoB
Zespół
nerczycowy
nadprodukcja frakcji VLDL, ograniczona
szybkość degradacji oraz zmiana składu frakcji
nasilona synteza albumin
wzrost stężenia frakcji IDL, LDL oraz LDL/HDL
obniżona zdolność eliminacji tłuszczów
egzogennych
zmniejszenie aktywności LPL wskutek
wysycenia enzymu kwasami tłuszczowymi
IIa lub IIb i IV
Alkohol
nadmierne
spożycie
zaburzona przemiana chylomikronów i VLDL
wzrost syntezy triglicerydów
zmniejszenie syntezy apoAI, AII a także LCAT
IV, czasami V
1/
Stężenie lipidów całkowitych
waha się w szerokich
granicach od 4 do 10g/l i jest mniejsze u dzieci do pierwszego
roku życia. Jego oznaczanie nie ma praktycznego znaczenia
diagnostycznego.
2
/
Stężenie fosfolipidów surowicy krwi
Prawidłowe stężenie fosfolipidów w surowicy wynosi 1,7-
3,9mmol/l (130-300g/dl), w większości przypadków koreluje
ze stężeniem cholesterolu i w rutynowej diagnostyce
laboratoryjnej ma niewielkie znaczenie
3/
Stężenie wolnych kwasów tłuszczowych
w surowicy na
czczo wynosi 300-700mmol/l, zależy w znacznym stopniu od
diety, wzrasta w cukrzycy ulegając normalizacji podczas
leczenia. W rutynowej diagnostyce laboratoryjnej zaburzeń
lipidowych ma niewielkie znaczenie.
Oznaczanie składników lipidowych
osocza
Oznaczenie cholesterolu LDL
i cholesterolu HDL - metody bezpośrednie
najprostsza i najszybsza w wykonaniu
najprostsza i najszybsza w wykonaniu
nie wymaga wstępnego przygotowania
nie wymaga wstępnego przygotowania
materiału
materiału
wyniki najbardziej zbliżone do metody
wyniki najbardziej zbliżone do metody
referencyjnej
referencyjnej
(ultrawirowanie)
(ultrawirowanie)
brak interferencji:
brak interferencji:
triglicerydów - do 15,8mmol/l (1400mg/dl)
triglicerydów - do 15,8mmol/l (1400mg/dl)
bilirubiny - do 510
bilirubiny - do 510
mol/l
mol/l
Oznaczanie apoB
u pacjentów z lipidami w normie u których obraz
kliniczny lub wywiad rodzinny skłania do
poszerzenia badań biochemicznych.
Podwyższenie u tych pacjentów apoB świadczy o
występowaniu tzw.
normolipemicznej
hiperapobetalipoproteinemii
i podwyższonym
ryzyku CHNS
u pacjentów z umiarkowanie podwyższonym
stężeniem Tg i granicznymi wartościami
cholesterolu (200-250mg/dl)
Oznaczanie Lp(a)
Zakres normy <30mg/dl
Zakres normy <30mg/dl
Wykonywane jest najczęściej:
Wykonywane jest najczęściej:
u osób młodych z prawidłowym profilem lipoprotein lub
u osób młodych z prawidłowym profilem lipoprotein lub
nieznacznie podwyższonym cholesterolem LDL i klinicznie
nieznacznie podwyższonym cholesterolem LDL i klinicznie
udokumentowaną ChNS
udokumentowaną ChNS
u osób z wczesnym występowaniem ChNS u członków
u osób z wczesnym występowaniem ChNS u członków
najbliższej rodziny
najbliższej rodziny
u osób, u których w rodzinie stwierdzono występowanie
u osób, u których w rodzinie stwierdzono występowanie
tego antygenu w wysokim stężeniu
tego antygenu w wysokim stężeniu
Ze względu na wzrost aterogennego działania Lp(a) w
Ze względu na wzrost aterogennego działania Lp(a) w
obecności podwyższonego stężenia cholesterolu LDL,
obecności podwyższonego stężenia cholesterolu LDL,
znajomośc poziomu Lp(a) może mieć istotne znaczenie
znajomośc poziomu Lp(a) może mieć istotne znaczenie
praktyczne przy wyborze sposobu leczenia pacjenta z
praktyczne przy wyborze sposobu leczenia pacjenta z
umiarkowaną a także znaczną hipercholesterolemią.
umiarkowaną a także znaczną hipercholesterolemią.
Przygotowanie pacjenta do
diagnozowania dyslipidemii.
Na czczo vs. Nie na czczo?
( Nonfasting vs. fasting)
Całkowity cholesterol i HDL cholesterol
możliwy do
oznaczenia nie na czczo w badaniach przesiewowych, w
monitorowaniu terapii hipolipemizującej
Triglicerydy
(TG): Oznaczamy wyłącznie na czczo (12- to
14 –godzin bez posiłku)
Surowica krwi żylnej czy krew z opuszki
palca ?
Fingertip vs. venous blood
W badaniu przesiewowym
, krew z opuszki palca i
szybkie testy paskowe (‘sucha chemia’)
Badanie decyzyjne diagnosrtczne
: surowica krwi żylnej
Surowica czy osocze?
Serum vs. plasma
Preferowana surowica
.
Konieczność standaryzacji kolejnych pobrań materiału:
tylko surowica lub wyłącznie osocze. Wyniki oznaczeń
lipidów w osoczu są średnio o 4% niższe niż w surowicy
(zdarza się i 10% różnicy)
Surowica
: krew pobrana na skrzep, bez antykoagulanta
Osocze
: krew pobrana na antykoagulant - wskazane
EDTA. Wyniki w osoczu są niższe o 9% dla szczawianów,
14% dla cytrynianów, o 18% dla fluorków w stosunku do
surowicy.
Współistniejące inne choroby
Concurrent illness or other condition
Zawał serca, udar, zabiegi chirurgiczne
: odstąpić od
diagnozowania dyslipidemii na 3 miesiące
Pomniejsze choroby
, infekcje: odstąpić od
diagnozowania dyslipidemii na 3 tygodnie
Ciąża
: jest związana z hiperlipidemią; LDL-C, HDL-C,
a zwłaszcza TG wzrastają. Kontrolować wzrost
triglicerydów z uwagi na zagrożenie zapaleniem
trzustki. Podwyższony poziom LDL chol utrzymuje
się jeszcze w ciągu kilku tygodni po porodzie.
Jaka dieta?
Zachować w okresie poprzedzającym badanie (2
tygodnie)
zwyczajową dietę
i
stałą masę ciała
(unikać głodówek). Kilkudniowe głodzenie nie może
być przygotowaniem do badania lipidów: daje wzrost
stężenia chol i tg o około 18% oraz o ok. 22%
zmniejszenie cholHDL
Jaka postawa ciała ?
Standard:
Pobranie krwi na oznaczenie lipidów winno
nastąpić
po
15 minutowym odpoczynku w pozycji
siedzącej.
Jeśli pacjent leży, pionizacja ciała powoduje wzrost
stężenia lipidów o ok.9-18%
Naturalna zmienność stężenia
lipidów
Wyniki oznaczeń stężenia cholesterolu na czczo
w ciągu kilku kolejnych dni wykazują
zmienność
średnio o 3%. Obserwuje się również
zmienność
sezonową
- wyniki oznaczeń lipidów
umiarkowanie wzrastają wiosną a obniżają się
jesienią.
Jak rozpoznajemy chylomikronemię?
Recognition of chylomicronemia
Oceniamy surowicę po 12-godzinnej inkubacji w lodówce.
Kremowa, oddzielona warstwa na powierzchni świadczy o
chylomikronemii. TG podwyższone powyżej 300mg/dL
(>3.4mmol/L) (obecne w VLDL) powodują jednorodne
zmętnienie badanej surowicy.
Jak oznaczamy non-HDL cholesterol?
Non-HDL-C
Non HDL-cholesterol wyliczamy z formuły:
non-HDL-C – i.e., LDL-C + IDL-C + VLDL-C, =
Cholesterol całkowity – HDLchol
Jest lepszym wykładnikiem aterogennego
cholesterolu niż LDLchol w przypadku
hipertriglicerydemii.