Slajd 1

Katastrofa to”…nagłe, silne zdarzenie,

poważnie obciążające adaptacyjne możliwości

narażonych na tego typu zjawisko ludzi…”

/Lazarus i Cohen/.

Wg DSM- IV katastrofą jest zdarzenie, które

wiąże się zagrożeniem życia własnego lub

bliskich osób, czemu towarzyszy przekonanie o

bezradności, ograniczeniu lub braku

możliwości tak kontroli, jak i ucieczki bądź

uniknięcia zdarzenia czy minimalizacji jego

rozmiarów i skutków.

Śmierć jest sytuacją kryzysową

dla osób bliskich pozostających

przy życiu, przyczyną wielu

problemów natury psychologicznej .

W literaturze poświęconej

problematyce żałoby o normalnym

przebiegu wyróżnia się najczęściej

trzy fazy jej przeżywania.

Faza początkowa - trwa do kilku

tygodni po pogrzebie. Żałobnicy

reagują na śmierć osoby bliskiej

szokiem i niedowierzaniem w realną

śmierć. Mają różne odczucia

psychofizyczne: zimna, oszołomienia,

odrętwienia, pustki itp.

Stan ten ustępuje po kilku dniach, a jego

miejsce zajmuje uogólniony smutek,

bezsenność, utrata apetytu, izolowanie

się, unikanie kontaktów społecznych.

W tej fazie występuje negatywny

stosunek do ludzkiego

przemijania.

Często jednak żałobnik

próbuje uciekać przed

rzeczywistością, przed świadomością

utraty osoby bliskiej nadużywając

środków psychoaktywnych,

alkoholu lub reagując wzmożoną

aktywnością (ucieczka w pracę).

2. Faza pośrednia trwa do 8 m-ca

po utracie osoby bliskiej, jest

czasem zmagania się żałobnika z

nową sytuacją, poszukiwania nowej

tożsamości, uczenia się nowych

ról: wdowy, wdowca, osieroconego...

Okres ten charakteryzuje się

zachowaniami, które mają jakiś

związek ze zmarłą osobą.

Żałobnik obsesyjnie powraca do

pewnych scen ze zmarłym, wini siebie

za niedopatrzenia, szuka

zrozumienia śmierci, gromadzi

zdjęcia, dokumentację, pamiątki

związane z tą osobą

Czasami utrwala się wtedy

przekonanie , że najlepszym

wyjściem z tej sytuacji jest

również śmierć.

3.Faza odzyskiwania równowagi

( trwa do około roku od śmierci).

Wiąże się z pogodzeniem z realną

sytuacją braku osoby bliskiej i

zajęciem się życiem.

Jest to okres reorganizacji życia

oraz akceptacji śmierci, co łączy

się z bardziej pozytywnym

ocenianiem faktu ludzkiego

przemijania.

Utrzymujące się opisane symptomy i

inne powyżej roku od śmierci od

bliskiej osoby, wskazują z dużym

prawdopodobieństwem , że mamy do

czynienia z żalem patologicznym.

Różni się ona od normalnej przede

wszystkim intensywnością i

długotrwałością doznań oraz procesów ,

które przynależą ( w dużym stopniu

kulturowo) tej sytuacji.

Oprócz wyraźnych objawów

psychosomatycznych, występują również

głębokie zmiany w zachowaniu, np. silna

wrogość do niektórych osób, drażliwość

względem przyjaciół i krewnych,

niezdolność do podejmowania decyzji w

ważnych sprawach życiowych , czy też

utrata przyjaciół na skutek

nieprzemyślanych zachowań.

Takie osoby są nadmiernie napięte,

depresyjne, mają poczucie obniżonej

własnej wartości i potrzebę zamartwiania

się

W większości przypadków

problem żałoby rozwiązuje się

sam. Tylko, lub aż

ok.1/4 osób

stracie potrzebuje szczególnej

pomocy . Przybiera ona z reguły

dwie formy, a mianowicie

wsparcia społecznego ze strony

bliskich lub / i profesjonalistów.

We współczesnych społeczeństwach

można wyróżnić pewne schematy

światopoglądowe dotyczące śmierci:

-traktowanie jej jako pewnego

dobrodziejstwa: źródła nowego życia

człowieka i/lub życia wiecznego,

podejście biologiczne- rozumiejące

śmierć jako naturalne przerwanie

czynności organizmu;

traktowanie śmierci jako coś, co

czyni życie ludzkie

bezsensownym, tragicznym,

beznadziejnym epizodem,

prowokującym do bezczynności i

bierności życiowej;

spostrzeganie śmierci jako

ucieczki przed trudnościami dnia

codziennego, chorobą,

samotnością, czy starością

Jak śmierć jest odbierana i

przeżywana przez samych

pacjentów ? . Najpełniejszym

opisem tego doświadczenia jest

teoria cykliczna E. Kübler - Ross .

Ujmuje ona śmierć jako dłużej

trwający proces, który

zasadniczo rozpoczyna się

wraz z postawieniem diagnozy o

nieuleczalności choroby i

obejmuje 5 etapów. Teoria ta

jest wynikiem wywiadów z

200 pacjentami terminalnymi.

Pierwszym stadium

jest zaprzeczenie

występuje u osób, które zostały

gwałtownie poinformowane o

zagrażającej śmierci .

Następstwem tego

jest zaprzeczanie jej realności

( „Nie, to

nie ja, to nie może być

prawda”, „Diagnoza jest na pewno

błędna” ).

Silny szok powoduje, że pacjent

odmawia przyjęcia istniejących faktów

do wiadomości .

Daje czas na psychiczne

przygotowanie się do

przyjęcia diagnozy, do

zaadaptowania się do nowe

sytuacji i zmobilizowania tzw.

zasobów oraz pozwala

podtrzymać nadzieję. Jest

naturalną reakcją psychiczną w

obliczu konfrontacji

z sytuacją nową, szczególnie

zagrażającą .

Drugą fazą umierania jest

gniew. Obiekty gniewu mogą być

różne: Bóg, przeznaczenie,

rodzina,, lekarz, personel, czasem

przypadkowe osoby, a nawet sam

pacjent.

Do świadomości człowieka

dociera z pełnym realizmem

informacja o nieuleczalnej

chorobie, zaczyna wierzyć w

swą bliską śmierć . Towarzyszą

temu silne emocje gniewu,

złości, rozżalenia. „ Dlaczego

ja?

”

Trzecim etapem procesu

umierania

jest targowanie się i

stanowi próbę odroczenia śmierci.

Gdy mija gniew, rozpoczyna się

etap negocjacji, próba zawierania

układów, głównie z losem , czy

Bogiem w zamian za przedłużenie

życia. Człowiek ma nadzieję , że w

zamian za jakąś z jego strony

ofiarę można opóźnić zbliżającą

się śmierć.

Może nią być przyrzeczenie zmian

w swym życiu, codziennych

praktyk religijnych, obietnica

wynagrodzenia otoczenia za

wyrządzone mu krzywdy, czy inna

korekta w zachowaniu.

Jest to rodzaj „przetargu”, który

wydaje się przynosić umierającemu

pewien spokój wewnętrzny.

Następny etap to pojawienie

się depresji w sytuacji

, kiedy

podejmowane próby negocjacji nie

wpływają na zmianę sytuacji, a

człowiek widzi dalsze objawy

choroby i postępującą słabość

wskazującą na zagrożenie śmiercią.

Tę fazę charakteryzuje rezygnacja,

wycofanie, poczucie beznadziejności i

obniżenie nastroju.

W końcowej fazie procesu umierania

następuje pogodzenie się ze śmiercią

i jej akceptacja.

Po emocjonalnej burzy pierwszych

czterech etapów pacjent zaczyna w

pełni pojmować nieuchronność śmierci.

W tym etapie godzi się z losem i jest

w stanie spojrzeć śmierci w oczy.

Chory osiąga stan spokoju i

wyciszenia . Nie jest zagniewany ani

przygnębiony . Rezygnuje z walki.

Według Kübler - Ross na tym etapie

pacjent rozpoczyna także proces

wyobcowania, tolerując jedynie obecność

najbliższych członków rodziny i

przyjaciół.

We wszystkich etapach zmagania się

ze śmiercią występuje nadzieja,

podczas

gdy poszczególne fazy mogą istnieć obok

siebie i czasami nawet się zazębiać

Nie można też wykluczyć możliwości

powrotu do wcześniejszych faz.

Z kolei inni autorzy w swoich badaniach

wykazali, że wszystkie elementy opisane

przez Kübler – Ross pojawiają się często,

lecz są one wymieszane ze sobą i

mogą powracać kilkakrotnie.

Kolejność etapów przedstawiona przez

autorkę może nie odpowiadać rzeczywistości

opisane reakcje występują u

większości pacjentów w tym lub

innym okresie

, ale równie dobrze po

etapie zaprzeczenia może nastąpić na

przykład depresja i negocjacja.

Według rekapitulacyjnej teorii procesu umierania

E. Shneidmana, każda śmierć jest idiosynkratyczna

(jedyna dla danej osoby) i wobec tego nie ma

stałej oraz skończonej ilości stadiów umierania

przez które przechodzi cierpiący człowiek .

Każda osoba znosi swój okres umierania

prawdopodobnie tak, jak radziła sobie z sytuacjami

stresowymi, zwłaszcza w okresie dorosłości.

Problem śmierci Shneidman rozpatruje w

kategoriach kryzysu, którego źródłami są

widoczne w umieraniu m.in. : odosobnienie,

zaburzenia somatyczne i społeczne, ograniczenie

autonomii i ruchliwości.

Document Outline