Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

KOSZTY PRODUKCJI

KOSZTY PRODUKCJI

dr Jarosław TESKA

dr Jarosław TESKA

[e-mail]

[e-mail]

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

Koszt alternatywny (ekonomiczny)

– utrata możliwości alternatywnego

zastosowania zasobów wykorzystywanych w danym przedsięwzięciu

Koszt alternatywny

to inaczej suma kosztów jawnych i kosztów ukrytych

Koszt księgowy

– to koszty jawne i koszty amortyzacji

Koszt jawny

obejmuje bezpośrednie wydatki pieniężne przedsiębiorstwa

(z wyjątkiem wydatków inwestycyjnych) czyli koszty robocizny, surowców,

materiałów, paliwa, energii, usług obcych, czynszu, ubezpieczeń itd.

Amortyzacja

– stopniowo, w miarę zużywania się środków trwałych,

wliczane w koszty odpisy z ich wartości początkowej, równoważące ich

umorzenie, a mające na celu stworzenie funduszu umożliwiającego

odtworzenie zużywanego majątku.

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

Zysk księgowy

– dodatnia różnica między przychodem przedsiębiorstwa

(iloczyn wielkości sprzedaży i cen produktów gotowych)

a sumą kosztów jawnych i amortyzacji.

Zysk normalny

– przedsiębiorca osiąga, gdy jego przychody zrównują się

z całkowitymi kosztami ekonomicznymi.

Zysk ekonomiczny

– nadwyżka przychodów

nad całkowitymi kosztami ekonomicznymi.

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

Koszty własne przedsiębiorstwa

– koszty uwzględniane w jego rachunku

jako efekt podejmowania decyzji produkcyjnych.

Koszty społeczne

– całkowite koszty ponoszone przez społeczeństwo,

a związane z prowadzeniem danej działalności gospodarczej. Mogą

różnić się od kosztów własnych o tzw. koszty zewnętrzne (externalities)

Koszty całkowite (TC-total costs)

– suma iloczynów wielkości zużycia

poszczególnych czynników wytwórczych i ich cen. Koszty całkowite

dzielą się na koszty stałe i koszty zmienne.

Koszty stałe (FC-fixed costs)

– to koszty, które w krótkim okresie

czasu nie ulegają zmianie wraz ze zmianą wielkości produkcji.

Koszty zmienne (VC-variable costs)

– wynikają z zaangażowania

w procesie produkcji zmiennych czynników wytwórczych.

Koszty zewnętrzne

są to koszty ponoszone przez otoczenie wskutek

działalności jakiegoś czynnika, inaczej wartość strat środowiska, zdrowia

ludzi, czy infrastruktury opłacanej przez państwo.

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

Koszty przeciętne (średnie, jednostkowe) dzielą się na:

- przeciętne koszty całkowite (ATC average total costs)

- przeciętne koszty zmienne (AVC average variable costs)

- przeciętne koszty stałe (AFC average fix costs)

- koszt krańcowy (MC-marginal cost) – jest równy zmianie kosztu
całkowitego spowodowanej zmianą wielkości produkcji o jednostkę

X

TC

ATC

X

C

V

C

V

A



X

C

F

C

F

A



X

TC

C

M







Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

ZACHOWANIE KRÓTKOOKRESOWYCH KOSZTÓW STAŁYCH

FC

FC

X

0

Koszty stałe (FC-fixed costs)

to koszty, które w krótkim okresie

czasu nie ulegają zmianie wraz

ze zmianą wielkości produkcji.

W długim okresie czasu również

koszty stałe ulegają zmianie

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

KRZYWA KOSZTÓW ZMIENNYCH

VC

0

X=TPP

VC

L

K

.

.



Koszty zmienne (VC-variable costs)

wynikają z zaangażowania

w procesie produkcji zmiennych

czynników wytwórczych.

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

KRZYWA KOSZTÓW CAŁKOWITYCH

TC

VC

FC

0

X=TPP

VC

Koszty całkowite (TC-total costs)

suma iloczynów wielkości zużycia

poszczególnych czynników

wytwórczych i ich cen.

TC

FC

TC = FC + VC

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

ZALEŻNOŚĆ MIEDZY KRZYWYMI PRODUKTÓW A KRZYWYMI KOSZTÓW

TPP

A

1

0

A

2

A

3

A

T

E

S

R

T

P

P

.

.

.

TC

FC

AP

A

=VC

P

A

=1j.p.

X

1

0

X

2

X

3

X=TPP

VC

L

K

.

.

TC

FC

M

F

.

Krzywe kosztów wyprowadza się z krzywych produktów.

Jeśli czynnik A wyrazimy wartościowo i odwrócimy osie współrzędnych

to wielkość produkcji stanie się zmienną niezależną a zmienne koszty

produkcji zmienną zależną

Krzywa kosztów zmiennych (VC) jest wklęsła do osi X a później wypukła

co jest konsekwencją rozkładu krzywej produktu całkowitego (TPP),

czyli wraz ze zmianą skali produkcji koszty zmienne rosną początkowo

wolniej niż proporcjonalnie a później szybciej.

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

ZALEŻNOŚĆ MIEDZY KRZYWYMI PRODUKTÓW A KRZYWYMI KOSZTÓW

TC

FC

AP

A

=VC

P

A

=1j.p.

X

1

0

X

2

X

3

X=TPP

X

1

0

X

2

X

3

X=TPP

MC

ATC

AVC

VC

L

K

L’

M’

ATC

. .

.

.

.

TC

FC

M

F

.

MC

AVC

K’

AFC

.

Koszt krańcowy danej skali produkcji można

obliczyć jako tangens kąta utworzonego z osią

odciętych przez styczną do danego punktu

krzywej kosztów zmiennych lub całkowitych.

Koszt przeciętny to tangens konta utworzonego

przez promień wyprowadzony ze środka układu

współrzędnych do danego punktu krzywej

kosztów zmiennych lub całkowitych.

Minimum kosztu krańcowego (K’) wyznaczo-

ne jest przez punkt przegięcia krzywej kosztu

zmiennego.

Minimum krzywej kosztu przeciętnego kosztu

zmiennego (L’) wyznacza rzut punktu styczności

prostej wychodzącej ze środka układu w

współrzędnych z krzywą kosztu zmiennego

Rzut punktu styczności (M) promienia wycho-

dzącego z początku układu z krzywą kosztu

całkowitego na krzywą kosztu krańcowego

wyznacza minimum przeciętnego kosztu

całkowitego.

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

ZALEŻNOŚĆ MIEDZY KRZYWYMI PRODUKTÓW A KRZYWYMI KOSZTÓW

A

1

0

A

2

A

3

A

4

MPP
APP

S’

R’

M

P

P

A

AP

P

A

.

.

.

T’

X

1

0

X

2

X

3

X=TPP

MC

ATC

AVC

L’

M’

ATC

. .

.

MC

AVC

K’

AFC

.

Krzywe MC i AV mogą być również wyprowadzone z krzywych MPP i APP

A

A

A

A

APP

p

A

X

p

X

p

A

X

VC

AVC











A

A

A

A

MPP

p

A

X

p

X

p

A

X

TC

MC























Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

ZALEŻNOŚĆ MIEDZY KRZYWYMI PRODUKTÓW A KRZYWYMI KOSZTÓW

(PODSUMOWANIE)

TPP

A

1

0

A

2

A

3

A

4

A

1

0

A

2

A

3

A

4

MPP
APP

T

E

S

R

T

P

P

S’

R’

M

P

P

A

AP

P

A

a)

b)

.

.

.

.

.

.

T’

TC

FC

AP

A

=VC

P

A

=1j.p.

X

1

0

X

2

X

3

X=TPP

X

1

0

X

2

X

3

X=TPP

MC

ATC

AVC

VC

L

K

L’

M’

ATC

c)

d)

. .

.

.

.

TC

FC

M

F

.

MC

AVC

K’

AFC

.

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WIELKOŚCIAMI KRAŃCOWYMI A PRZECIĘTNYMI

ΔY/ ΔX

X

0

ΔY/ΔX

Y/X

Y/X

Krzywa wielkości krańcowych zawsze przecina krzywą wielkości

przeciętnych w jej punktach ekstremalnych: w maksimum Y/X – od góry,

w minimum Y/X – od dołu. Dopóki wielkości krańcowe są większe

od przeciętnych, te ostatnie rosną; gdy wielkości krańcowe są mniejsze

od przeciętnych – te ostatnie maleją

Działanie prawa malejącej

produktywności powoduje,

że najpierw rosną koszty

krańcowe, później koszty

przeciętne

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

DŁUGOOKRESOWA KRZYWA KOSZTÓW PRZECIĘTNYCH

0

AC

X

X

1

X

2

X

3

X

4

AC

1

AC

2

AC

3

AC

4

AC

5

MC

1

MC

2

MC

3

MC

4

MC

5

Przy zmianie skali zastosowania czynnika ograniczającego

(limitującego - stałego) pojawiają się nowe krzywe KRÓTKOOKRESOWE,

pozwalające osiągnąć coraz większa skalę produkcji relatywnie

niższym kosztem

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

KOPERTOWA DŁUGOOKRESOWA KRZYWA KOSZTÓW PRZECIĘTNYCH

0

AC

X

SRAC

SRAC

SRAC

SRAC

SRAC

SRAC – krótkookresowe koszt przeciętny (short-run average costs)

LRAC – długookresowe koszt przeciętny (long-run average costs)

Krzywa kosztów długookresowych jest wyprowadzana jako krzywa

okalająca krzywe krótkookresowe. Zwana jest czasem krzywą kopertową

i wyznacza najniższy długookresowy koszt osiągnięcia poszczególnych

rozmiarów produkcji.

LRAC

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

DŁUGO- I KRÓTKOOKRESOWE KRZYWE

KOSZTÓW PRZECIĘTNYCH I KRAŃCOWYCH

AC

MC

SRMC

1

SRMC

1

SRAC

3

SR

A

C

2

LRMC

LRAC

SRMC

2

SRAC

3

0

X

1

X

2

X

3

X

.

.

Dwie krzywe styczne w danym

punkcie mają to samo nachylenie.

Stąd TYLKO tam gdzie LRAC jest

minimalny, w punkcie styczności

przypada minimum SRAC

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

K

L

0

x

2

x

1

TC

1

TC

2

K

2

K

1

TC

3

ścieżka

ekspansji

L

1

L

2

L

3

KOSZTY PRODUKCJI W KRÓTKIM I DŁUGIM OKRESIE

zwiększenie produkcji do X

2

przy niezmiennym

poziomie kapitału i zwiększeniu zatrudnienia

efektywny poziom produkcji X

2

w długim

okresie przy kombinacji najniższego

długookresowego kosztu

ŚCIEŻKA EKSPANSJI PRODUKCJI

krzywa łącząca kolejne kombinacje

najniższych kosztów pozwalające na

osiągnięcie coraz to większej produkcji

Inaczej, jest to zbiór punktów dla

których krańcowa stopa technicznej

substytucji czynników produkcji

jest równa relacji ich ceny

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

KRZYWE DŁUGOOKRESOWYCH KOSZTÓW CAŁKOWITYCH (LRTC)

A KORZYŚCI SKALI

TC

rosnące

korzyści

skali

TC

3

TC

2

TC

1

0

X

1

X

2

X

3

X

TC

TC

3

TC

2

TC

1

0

X

1

X

2

X

3

X

TC

TC

3

TC

2

TC

1

0

X

1

X

2

X

3

X

a)

b)

c
)

LRT
C

LRT
C

LRT
C

stałe

korzyści

skali

malejące

korzyści

skali

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

C

rosnące

korzyści

skali

0

X

C

0

X

C

0

X

a)

b)

c)

LRAC

LRAC

LRAC

stałe

korzyści

skali

malejące

korzyści

skali

KRZYWE DŁUGOOKRESOWYCH KOSZTÓW PRZECIĘTNYCH (LRAC)

W WARUNKACH STAŁYCH, MALEJĄCYCH I ROSNĄCYCH KORZYŚCI SKALI

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

DŁUGOOKRESOWYCH KRZYWE KOSZTÓW

CAŁKOWITYCH, KRAŃCOWYCH I PRZECIĘTNYCH

C

X

1

0

X

2

X

X

1

0

X

2

X

AC

MC

L

K

L’

.

.

.

.

LRTC

LRMC

K’

LRAC

ELASTYCZNOŚĆ KOSZTU CAŁKOWITEGO

WZGLĘDEM WIELKOŚCI PRODUKCJI

AC

MC

X

TC

X

TC

X

X

TC

TC

E

1

1

1

1

CX

















PRZY SKALI PRODUKCJI 0X

2

E

cx

<1 WZGLĘDNE

ZMIANY KOSZTÓW PRODUKCJI SĄ MNIEJSZE NIŻ

WZGLĘDNE ZMIANY WIELKOŚCI PRODUKCJI

KORZYŚCI SKALI

LEPSZE WYKORZYSTANIE

APARATU WYTWÓRCZEGO

PO PRZEKROCZENIU SKALI PRODUKCJI 0X

2

E

cx

>1 WZGLĘDNE ZMIANY KOSZTÓW

CAŁKOWITYCH PRODUKCJI SĄ WIĘKSZE NIŻ
WZGLĘDNE ZMIANY WIELKOŚCI PRODUKCJI

NIEOPTYMALNE WYKORZYSTANIE

APARATU WYTWÓRCZEGO

KOSZTY SKALI

KOSZTY MENADŻERSKIE

KOSZTY TRANSPORTU I SKŁADOWANIA

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

KORZYŚCI I KOSZTY SKALI W RÓŻNYCH BRANŻACH GOSPODARKI

C

branże mało

podatne korzyści

skali

(rękodzieło,

usługi)

0

X

C

0

X

C

0

X

a)

b)

c)

LRAC

LRAC

LRAC

monopole

naturalne

znaczne korzyści

skali

(przemysł o wysokim

uzbrojeniu

technicznym

stanowisk pracy)

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej

KOSZTY PRODUKCJI

KOSZTY PRODUKCJI

DZIĘKUJĘ

ZA UWAGĘ

DZIĘKUJĘ

ZA UWAGĘ

dr Jarosław TESKA

[e-mail]

dr Jarosław TESKA

[e-mail]