Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
KOSZTY PRODUKCJI
KOSZTY PRODUKCJI
dr Jarosław TESKA
dr Jarosław TESKA
teska@o2.pl
teska@o2.pl
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
KOSZTY PRODUKCJI
KOSZTY PRODUKCJI
dr Jarosław TESKA
dr Jarosław TESKA
teska@o2.pl
teska@o2.pl
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
Koszt alternatywny (ekonomiczny)
– utrata możliwości alternatywnego
zastosowania zasobów wykorzystywanych w danym przedsięwzięciu
Koszt alternatywny
to inaczej suma kosztów jawnych i kosztów ukrytych
Koszt księgowy
– to koszty jawne i koszty amortyzacji
Koszt jawny
obejmuje bezpośrednie wydatki pieniężne przedsiębiorstwa
(z wyjątkiem wydatków inwestycyjnych) czyli koszty robocizny, surowców,
materiałów, paliwa, energii, usług obcych, czynszu, ubezpieczeń itd.
Amortyzacja
– stopniowo, w miarę zużywania się środków trwałych,
wliczane w koszty odpisy z ich wartości początkowej, równoważące ich
umorzenie, a mające na celu stworzenie funduszu umożliwiającego
odtworzenie zużywanego majątku.
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
Zysk księgowy
– dodatnia różnica między przychodem przedsiębiorstwa
(iloczyn wielkości sprzedaży i cen produktów gotowych)
a sumą kosztów jawnych i amortyzacji.
Zysk normalny
– przedsiębiorca osiąga, gdy jego przychody zrównują się
z całkowitymi kosztami ekonomicznymi.
Zysk ekonomiczny
– nadwyżka przychodów
nad całkowitymi kosztami ekonomicznymi.
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
Koszty własne przedsiębiorstwa
– koszty uwzględniane w jego rachunku
jako efekt podejmowania decyzji produkcyjnych.
Koszty społeczne
– całkowite koszty ponoszone przez społeczeństwo,
a związane z prowadzeniem danej działalności gospodarczej. Mogą
różnić się od kosztów własnych o tzw. koszty zewnętrzne (externalities)
Koszty całkowite (TC-total costs)
– suma iloczynów wielkości zużycia
poszczególnych czynników wytwórczych i ich cen. Koszty całkowite
dzielą się na koszty stałe i koszty zmienne.
Koszty stałe (FC-fixed costs)
– to koszty, które w krótkim okresie
czasu nie ulegają zmianie wraz ze zmianą wielkości produkcji.
Koszty zmienne (VC-variable costs)
– wynikają z zaangażowania
w procesie produkcji zmiennych czynników wytwórczych.
Koszty zewnętrzne
są to koszty ponoszone przez otoczenie wskutek
działalności jakiegoś czynnika, inaczej wartość strat środowiska, zdrowia
ludzi, czy infrastruktury opłacanej przez państwo.
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
Koszty przeciętne (średnie, jednostkowe) dzielą się na:
- przeciętne koszty całkowite (ATC average total costs)
- przeciętne koszty zmienne (AVC average variable costs)
- przeciętne koszty stałe (AFC average fix costs)
- koszt krańcowy (MC-marginal cost) – jest równy zmianie kosztu
całkowitego spowodowanej zmianą wielkości produkcji o jednostkę
X
TC
ATC
X
C
V
C
V
A
X
C
F
C
F
A
X
TC
C
M
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
ZACHOWANIE KRÓTKOOKRESOWYCH KOSZTÓW STAŁYCH
FC
FC
X
0
Koszty stałe (FC-fixed costs)
to koszty, które w krótkim okresie
czasu nie ulegają zmianie wraz
ze zmianą wielkości produkcji.
W długim okresie czasu również
koszty stałe ulegają zmianie
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
KRZYWA KOSZTÓW ZMIENNYCH
VC
0
X=TPP
VC
L
K
.
.
Koszty zmienne (VC-variable costs)
wynikają z zaangażowania
w procesie produkcji zmiennych
czynników wytwórczych.
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
KRZYWA KOSZTÓW CAŁKOWITYCH
TC
VC
FC
0
X=TPP
VC
Koszty całkowite (TC-total costs)
suma iloczynów wielkości zużycia
poszczególnych czynników
wytwórczych i ich cen.
TC
FC
TC = FC + VC
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
ZALEŻNOŚĆ MIEDZY KRZYWYMI PRODUKTÓW A KRZYWYMI KOSZTÓW
TPP
A
1
0
A
2
A
3
A
T
E
S
R
T
P
P
.
.
.
TC
FC
AP
A
=VC
P
A
=1j.p.
X
1
0
X
2
X
3
X=TPP
VC
L
K
.
.
TC
FC
M
F
.
Krzywe kosztów wyprowadza się z krzywych produktów.
Jeśli czynnik A wyrazimy wartościowo i odwrócimy osie współrzędnych
to wielkość produkcji stanie się zmienną niezależną a zmienne koszty
produkcji zmienną zależną
Krzywa kosztów zmiennych (VC) jest wklęsła do osi X a później wypukła
co jest konsekwencją rozkładu krzywej produktu całkowitego (TPP),
czyli wraz ze zmianą skali produkcji koszty zmienne rosną początkowo
wolniej niż proporcjonalnie a później szybciej.
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
ZALEŻNOŚĆ MIEDZY KRZYWYMI PRODUKTÓW A KRZYWYMI KOSZTÓW
TC
FC
AP
A
=VC
P
A
=1j.p.
X
1
0
X
2
X
3
X=TPP
X
1
0
X
2
X
3
X=TPP
MC
ATC
AVC
VC
L
K
L’
M’
ATC
. .
.
.
.
TC
FC
M
F
.
MC
AVC
K’
AFC
.
Koszt krańcowy danej skali produkcji można
obliczyć jako tangens kąta utworzonego z osią
odciętych przez styczną do danego punktu
krzywej kosztów zmiennych lub całkowitych.
Koszt przeciętny to tangens konta utworzonego
przez promień wyprowadzony ze środka układu
współrzędnych do danego punktu krzywej
kosztów zmiennych lub całkowitych.
Minimum kosztu krańcowego (K’) wyznaczo-
ne jest przez punkt przegięcia krzywej kosztu
zmiennego.
Minimum krzywej kosztu przeciętnego kosztu
zmiennego (L’) wyznacza rzut punktu styczności
prostej wychodzącej ze środka układu w
współrzędnych z krzywą kosztu zmiennego
Rzut punktu styczności (M) promienia wycho-
dzącego z początku układu z krzywą kosztu
całkowitego na krzywą kosztu krańcowego
wyznacza minimum przeciętnego kosztu
całkowitego.
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
ZALEŻNOŚĆ MIEDZY KRZYWYMI PRODUKTÓW A KRZYWYMI KOSZTÓW
A
1
0
A
2
A
3
A
4
MPP
APP
S’
R’
M
P
P
A
AP
P
A
.
.
.
T’
X
1
0
X
2
X
3
X=TPP
MC
ATC
AVC
L’
M’
ATC
. .
.
MC
AVC
K’
AFC
.
Krzywe MC i AV mogą być również wyprowadzone z krzywych MPP i APP
A
A
A
A
APP
p
A
X
p
X
p
A
X
VC
AVC
A
A
A
A
MPP
p
A
X
p
X
p
A
X
TC
MC
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
ZALEŻNOŚĆ MIEDZY KRZYWYMI PRODUKTÓW A KRZYWYMI KOSZTÓW
(PODSUMOWANIE)
TPP
A
1
0
A
2
A
3
A
4
A
1
0
A
2
A
3
A
4
MPP
APP
T
E
S
R
T
P
P
S’
R’
M
P
P
A
AP
P
A
a)
b)
.
.
.
.
.
.
T’
TC
FC
AP
A
=VC
P
A
=1j.p.
X
1
0
X
2
X
3
X=TPP
X
1
0
X
2
X
3
X=TPP
MC
ATC
AVC
VC
L
K
L’
M’
ATC
c)
d)
. .
.
.
.
TC
FC
M
F
.
MC
AVC
K’
AFC
.
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WIELKOŚCIAMI KRAŃCOWYMI A PRZECIĘTNYMI
ΔY/ ΔX
X
0
ΔY/ΔX
Y/X
Y/X
Krzywa wielkości krańcowych zawsze przecina krzywą wielkości
przeciętnych w jej punktach ekstremalnych: w maksimum Y/X – od góry,
w minimum Y/X – od dołu. Dopóki wielkości krańcowe są większe
od przeciętnych, te ostatnie rosną; gdy wielkości krańcowe są mniejsze
od przeciętnych – te ostatnie maleją
Działanie prawa malejącej
produktywności powoduje,
że najpierw rosną koszty
krańcowe, później koszty
przeciętne
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
DŁUGOOKRESOWA KRZYWA KOSZTÓW PRZECIĘTNYCH
0
AC
X
X
1
X
2
X
3
X
4
AC
1
AC
2
AC
3
AC
4
AC
5
MC
1
MC
2
MC
3
MC
4
MC
5
Przy zmianie skali zastosowania czynnika ograniczającego
(limitującego - stałego) pojawiają się nowe krzywe KRÓTKOOKRESOWE,
pozwalające osiągnąć coraz większa skalę produkcji relatywnie
niższym kosztem
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
KOPERTOWA DŁUGOOKRESOWA KRZYWA KOSZTÓW PRZECIĘTNYCH
0
AC
X
SRAC
SRAC
SRAC
SRAC
SRAC
SRAC – krótkookresowe koszt przeciętny (short-run average costs)
LRAC – długookresowe koszt przeciętny (long-run average costs)
Krzywa kosztów długookresowych jest wyprowadzana jako krzywa
okalająca krzywe krótkookresowe. Zwana jest czasem krzywą kopertową
i wyznacza najniższy długookresowy koszt osiągnięcia poszczególnych
rozmiarów produkcji.
LRAC
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
DŁUGO- I KRÓTKOOKRESOWE KRZYWE
KOSZTÓW PRZECIĘTNYCH I KRAŃCOWYCH
AC
MC
SRMC
1
SRMC
1
SRAC
3
SR
A
C
2
LRMC
LRAC
SRMC
2
SRAC
3
0
X
1
X
2
X
3
X
.
.
Dwie krzywe styczne w danym
punkcie mają to samo nachylenie.
Stąd TYLKO tam gdzie LRAC jest
minimalny, w punkcie styczności
przypada minimum SRAC
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
K
L
0
x
2
x
1
TC
1
TC
2
K
2
K
1
TC
3
ścieżka
ekspansji
L
1
L
2
L
3
KOSZTY PRODUKCJI W KRÓTKIM I DŁUGIM OKRESIE
zwiększenie produkcji do X
2
przy niezmiennym
poziomie kapitału i zwiększeniu zatrudnienia
efektywny poziom produkcji X
2
w długim
okresie przy kombinacji najniższego
długookresowego kosztu
ŚCIEŻKA EKSPANSJI PRODUKCJI
krzywa łącząca kolejne kombinacje
najniższych kosztów pozwalające na
osiągnięcie coraz to większej produkcji
Inaczej, jest to zbiór punktów dla
których krańcowa stopa technicznej
substytucji czynników produkcji
jest równa relacji ich ceny
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
KRZYWE DŁUGOOKRESOWYCH KOSZTÓW CAŁKOWITYCH (LRTC)
A KORZYŚCI SKALI
TC
rosnące
korzyści
skali
TC
3
TC
2
TC
1
0
X
1
X
2
X
3
X
TC
TC
3
TC
2
TC
1
0
X
1
X
2
X
3
X
TC
TC
3
TC
2
TC
1
0
X
1
X
2
X
3
X
a)
b)
c
)
LRT
C
LRT
C
LRT
C
stałe
korzyści
skali
malejące
korzyści
skali
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
C
rosnące
korzyści
skali
0
X
C
0
X
C
0
X
a)
b)
c)
LRAC
LRAC
LRAC
stałe
korzyści
skali
malejące
korzyści
skali
KRZYWE DŁUGOOKRESOWYCH KOSZTÓW PRZECIĘTNYCH (LRAC)
W WARUNKACH STAŁYCH, MALEJĄCYCH I ROSNĄCYCH KORZYŚCI SKALI
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
DŁUGOOKRESOWYCH KRZYWE KOSZTÓW
CAŁKOWITYCH, KRAŃCOWYCH I PRZECIĘTNYCH
C
X
1
0
X
2
X
X
1
0
X
2
X
AC
MC
L
K
L’
.
.
.
.
LRTC
LRMC
K’
LRAC
ELASTYCZNOŚĆ KOSZTU CAŁKOWITEGO
WZGLĘDEM WIELKOŚCI PRODUKCJI
AC
MC
X
TC
X
TC
X
X
TC
TC
E
1
1
1
1
CX
PRZY SKALI PRODUKCJI 0X
2
E
cx
<1 WZGLĘDNE
ZMIANY KOSZTÓW PRODUKCJI SĄ MNIEJSZE NIŻ
WZGLĘDNE ZMIANY WIELKOŚCI PRODUKCJI
KORZYŚCI SKALI
LEPSZE WYKORZYSTANIE
APARATU WYTWÓRCZEGO
PO PRZEKROCZENIU SKALI PRODUKCJI 0X
2
E
cx
>1 WZGLĘDNE ZMIANY KOSZTÓW
CAŁKOWITYCH PRODUKCJI SĄ WIĘKSZE NIŻ
WZGLĘDNE ZMIANY WIELKOŚCI PRODUKCJI
NIEOPTYMALNE WYKORZYSTANIE
APARATU WYTWÓRCZEGO
KOSZTY SKALI
KOSZTY MENADŻERSKIE
KOSZTY TRANSPORTU I SKŁADOWANIA
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
KORZYŚCI I KOSZTY SKALI W RÓŻNYCH BRANŻACH GOSPODARKI
C
branże mało
podatne korzyści
skali
(rękodzieło,
usługi)
0
X
C
0
X
C
0
X
a)
b)
c)
LRAC
LRAC
LRAC
monopole
naturalne
znaczne korzyści
skali
(przemysł o wysokim
uzbrojeniu
technicznym
stanowisk pracy)
Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Akademii Marynarki
Wojennej
KOSZTY PRODUKCJI
KOSZTY PRODUKCJI
DZIĘKUJĘ
ZA UWAGĘ
DZIĘKUJĘ
ZA UWAGĘ
dr Jarosław TESKA
teska@o2.pl
dr Jarosław TESKA
teska@o2.pl