Badania dodatkowe w
neurologii

Badanie płynu mózgowo-
rdzeniowego

•

Płyn do badania pobieramy drogą
nakłucia lędźwiowego z przestrzeni
L3-4 i niższych

Powikłania nakłucia
lędźwiowego

•

Bóle głowy (zespół popunkcyjny) – dotyczą

około 80% chorych, nasilają się po pionizacji,

ustępują przy leżeniu, czasami towarzyszą im

nudności, wymioty, światłowstręt. Leczenie –

leżenie w łóżku, leki przeciwbólowe, płyny

dożylnie i doustnie.

•

Wklinowanie – nie wolno wykonywać nakłucia

lędźwiowego przy najmniejszym podejrzeniu

wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego

a zwłaszcza przy procesach tylnojamowych

Prawidłowy płyn
mózgowo-rdzeniowy

•

Wodojasny

•

Przejrzysty

•

Bezbarwny

•

C. Wł. 1007 – 1009

•

Ciśnienie w pozycji leżącej 20(25) cm

słupa wody

•

Pleocytoza do 5/ml głównie limfocyty

•

Białko do 40 mg%

•

Glukoza do 50% wartości we krwi

Próba Queckenstedta

•

Fizjologiczna – przy ucisku żył szyjnych przez

10 sekund dochodzi do 2-3 krotnego wzrostu

ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego, po

zwolnieniu żył ciśnienie po 10 sekundach

powraca do normy

•

Patologiczna – przy zablokowaniu przestrzeni

podpajęczynówkowej (np. przez guz kanału

kręgowego) nie ma wzrostu ciśnienia płynu

mózgowo-rdzeniowego przy ucisku żył

szyjnych

Badanie rtg czaszki

•

Złamanie kości czaszki

•

Ocena wielkości, kształtu czaszki, ocena

wielkości siodła tureckiego

•

Guzy kości czaszki

•

Zmiany zapalne kości czaszki

•

Zwapnienia w guzach

wewnątrzczaszkowych (oponiaki,

czaszkogardlaki, skąpodrzewiaki,

potworniaki, torbiele skórzaste i

naskórzaste)

EEG

•

Elektroencefalogram jest to zapis
czynności elektrycznej znad
powierzchni czaszki

•

Badanie to zostało wprowadzone
do diagnostyki klinicznej w latach
30-tych XX wieku

EEG

•

Obecnie zastosowanie coraz
mniejsze

•

Pomocne w diagnostyce i
monitorowaniu skuteczności
leczenia padaczki oraz w
diagnostyce stanów śpiączkowych i
psychogennych zaburzeń
świadomości

EEG

•

Fale alfa - częstotliwość 8-13 Hz, amplituda 10-

150 uV

•

Fale beta – częstotliwość 14-30 Hz, amplituda

5-25 uV

•

Fale theta – częstotliwość 4-7 Hz, amplituda do

35 uV

•

Fale delta – częstotliwość 0d 0,5 do 3 Hz

•

Fale gamma – częstotliwość powyżej 30 Hz,

amplituda powyżej 25 uV

•

Iglice – częstotliwość poniżej 1/12 Hz

•

Fale ostre – częstotliwość od 1/12 do 1/5 Hz

EEG zdrowego człowieka

•

W stanie czuwania i odprężenia

charakterystyczny jest rytm alfa, rytm

beta z okolic ruchowych

•

W czasie zasypiania fale alfa zanikają,

zapis EEG staje się płaski i nieznacznie

nieregularny

•

W czasie płytkiego snu pojawiają się

wrzecionowate okresy fal beta i gamma

•

W bardzo głębokim śnie pojawiają się

fale delta i gamma

EEG

•

Za patologiczne uważa się fale ostre, iglice,

połączenia fali wolnej z ostrą, występowanie

nagłych zmian rytmu, zwykle w postaci

napadowych fal wolnych

•

Nie ma charakterystycznych cech

morfologicznych zapisu EEG dla różnych

procesów patologicznych w mózgu

•

Ujawnienie patologii w EEG stanowi ważne

wskazanie do wykonywania dalszych badań

diagnostycznych

Potencjały wywołane

•

Jest to uśredniony sygnał EEG
rejestrowany po zadziałaniu
bodźców zewnętrznych –
wzrokowych, słuchowych lub
czuciowych

Potencjały wywołane

•

Nieprawidłowości w badaniu
potencjałów wywołanych świadczą
jedynie o uszkodzeniu drogi
przewodzącej bodźce, nie
informują o charakterze zmian

Zastosowanie potencjałów
wywołanych

•

Diagnostyka zajęcia drogi
wzrokowej w SM

•

Uszkodzenia splotu barkowego

•

Uszkodzenie czynnościowe dróg
czuciowych

•

Monitorowanie funkcji w czasie
operacji neurochirurgicznych

Badanie przewodzenia w
nerwach obwodowych i
elektromiografia (EMG)

•

Metody te mają zastosowanie w diagnostyce

schorzeń nerwów obwodowych i mięśni

•

na podstawie EMG można wyodrębnić dwa

główne procesy : odnerwienie mięśni (będące

najczęściej następstwem uszkodzenia neuronu

ruchowego) oraz procesu miogennego

(pierwotne uszkodzenie mięśniowe)

•

Interpretacja EMG jest subiektywna i zależy od

doświadczenia badającego

Tomografia komputerowa

•

Została wprowadzona do diagnostyki w 1973

roku przez Hounsfielda

•

Tomografia komputerowa opiera się na

zróżnicowanym stopniu pochłaniania promieni

rentgenowskich przez tkanki o odmiennej

budowie, podobnie jak w tradycyjnych

zdjęciach rtg. W badaniach tomografii

komputerowej stopień osłabienia cienkiej

wiązki promieniowania rentgenowskiego jest

mierzony elektronicznie i zapisywany w

pamięci komputera wraz z informacją o

położeniu wiązki w przestrzeni

Tomografia komputerowa

•

Współczynnik osłabienia promieniowania rentgenowskiego

mierzony jest w jednostkach Hounsfielda (j.H.). Skala rozciąga

się od +1000 j.H. dla zbitej dobrze uwapnionej kości, 0 j.H dla

wody, -1000 j.H. dla powietrza

•

Przedziałom współczynników osłabienia promieniowania

rentgenowskiego przypisywane są kolejne stopnie szarości

•

Miejsca o współczynniku osłabienia promieniowania zbliżonym

do otaczających tkanek nazywamy obszarami izodensyjnymi,

o współczynniku wyższym – hiperdensyjnymi, o współczynniku

niższym hipodensyjnymi

•

Dawka promieniowania w czasie badania KT głowy odpowiada

dawce pochłoniętej w czasie wykonywania 2-5 zdjęć

przeglądowych czaszki

Tomografia komputerowa

• Jest to czuła powszechnie dostępna metoda obrazowania

radiologicznego pozwalająca uwidocznić mózgowie i struktury

kanału kręgowego. Ocenia się, że KT wykazuje

nieprawidłowości w 98% przypadków guzów mózgu

• Pozwala uwidocznić procesy rozrostowe mózgu i kanału

kręgowego, wodogłowie, krwawienia wewnątrzczaszkowe

(samoistne i pourazowe), ogniska niedokrwienne mózgu,

zmiany zapalne (ropień, ropniaki podtwardówkowe). W wersji

angio-KT uwidaczniają się malformacje naczyniowe – tętniaki i

naczyniaki mózgu

• W przypadku różnicowania zmian a szczególnie przy

podejrzeniu nowotworu mózgu konieczne jest wykonanie

badania dwufazowego bez i z środkiem kontrastowym.

Podawane jodowe środki cieniujące mogą wywoływać reakcje

uczuleniowe

• Badanie w znieczuleniu ogólnym u osób pobudzonych i dzieci

Jądrowy rezonans
magnetyczny

•

Zjawisko jądrowego rezonansu
magnetycznego znane jest od lat
40-tych ubiegłego stulecia, do
diagnostyki medycznej zostało
wprowadzone w latach 80-tych

Jądrowy rezonans
magnetyczny

•

Badanie to nie może być wykonywane u osób, które

mają implanty o właściwościach ferromagnetycznych

(protezy stawów, zastawki mózgowe, klipsy

naczyniowe). Badanie MRJ nie może być wykonywane u

osób z rozrusznikami serca

•

MRJ jest szczególnie przydatny w obrazowaniu procesów

chorobowych tylnej jamy czaszki, otworu potylicznego

wielkiego, stwardnienia rozsianego, jamistości rdzenia,

procesów rozrostowych kanału kręgowego. W wersji

angio-MRI uwidoczniają się malformacje naczyniowe.

Magnetyczny rezonans
jądrowy (MRJ)

•

Jest badaniem bardzo nowoczesnym,

kosztownym i znacznie trudniej dostępnym niż

tomografia komputerowa

•

Badanie trwa znacznie dłużej niż tomografia

komputerowa i jest trudne a czasami

niemożliwe do przeprowadzenia u osób z

objawami klaustrofobii

•

MRJ dostarcza bardzo dokładnych informacji o

procesach chorobowych toczących się w mózgu

i kanale kręgowym

•

Nie ma niebezpieczeństwa napromieniowania

pacjenta, MRJ może być wykonywany u kobiet w

ciąży

Scyntygrafia izotopowa

•

Badanie polega na wprowadzeniu do krwi

izotopu emitującego promieniowanie gamma i

przezczaszkowym pomiarze jego aktywności

nad półkulami mózgu i móżdżku

•

Pozytywny obraz scyntygraficzny nie jest

charakterystyczny dla różnych patologii.

Podobne obrazy uzyskuje się w nowotworach,

ropniach, krwiakach, stłuczeniach mózgu,

niedokrwieniu.

•

Scyntygrafia mózgu obecnie jest rzadko

wykonywana

Pozytronowa emisyjna
tomografia (PET)

•

Metoda opiera się na zewnątrzczaszkowym pomiarze

miejscowego stężenia związków znakowanych izotopami

promieniującymi pozytrony, wprowadzonymi do organizmu.

Pozytrony ulegając anihilacji w zderzeniu z elektronami

wysyłają parę przeciwnie skierowanych fotonów o jednakowej

energii. Wykrycie pary przeciwbieżnych fotonów przez system

dekoderów pozwala na umiejscowienie w przestrzeni położenia

ich źródła i na tej podstawie stworzenie przestrzennego obrazu

rozkładu izotopu promieniotwórczego.

•

PET ma zastosowanie w wykrywaniu guzów mózgu

wywołujących objawy kliniczne a nie ujawniających się jeszcze

w innych badaniach obrazowych

•

Jest to badanie bardzo kosztowne, jedyny w Polsce aparat

znajduje się w Bydgoszczy

Mielografia

•

Badanie przydatne w obrazowaniu rdzenia kręgowego i

korzeni nerwowych

•

Badanie polega na podaniu jodowego środka

cieniującego do płynu mózgowo-rdzeniowego drogą

nakłucia lędźwiowego rzadko podpotylicznego

•

następnie pacjentowi umieszczonemu na stole

pionizacyjnym w różnej pozycji pozwalającej na

przemieszczanie kontrastu w górę lub w dół wykonuje

się zdjęcia radiologiczne.

•

Dodatkowo na poziomach wymagających szczególnej

oceny wykonuje się badanie tomografii komputerowej -

tomomielografia

•

Przed podaniem kontrastu należy pobrać do badania

płyn mózgowo-rdzeniowy

angiografia

•

Została wprowadzona do diagnostyki
neurologicznej w 1927 roku przez
Moniza

•

Jest inwazyjnym badaniem
radiologicznym

•

Badanie wykonuje się w znieczuleniu
miejscowym, rzadziej ogólnym (osoby
pobudzone, dzieci)

angiografia naczyń
mózgowych

•

Polega na podaniu do tętnic domózgowych drogą

cewnikowania tętnicy udowej środka cieniującego i wykonaniu

serii zdjęć rtg uwidoczniających jego przepływ przez tętnice,

włośniczki, żyły i zatoki żylne opony twardej mózgu.

•

Obecnie jest wykonywana angiografia subtrakcyjna, która

eliminuje cienie kostne, pozwala użyć znacznie mniejszych

objętości kontrastu i jest szczególnie użyteczna w radiologii

interwencyjnej.

•

W celu uwidocznienia wszystkich naczyń mózgowych

konieczne jest wykonanie angiografii obu tętnic szyjnych

wewnętrznych i obu tętnic kręgowych, jest to szczególnie

ważne w diagnostyce tętniaków mózgu.

Angiografia

•

Jest podstawowym badaniem w
diagnostyce wad naczyniowych mózgu

•

Jest przydatna w diagnostyce
nowotworów mózgu – na jej podstawie
można ocenić unaczynienie guza oraz
jego stosunek do dużych i ważnych
naczyń mózgu

angiografia

•

Powikłania angiografii – uczulenie na kontrast,

uszkodzenie ściany naczynia (rozwarstwienie ściany

naczynia przez cewnik z wtórnym wytworzeniem się

zmian zatorowo-zakrzepowych, oderwanie blaszki

miażdżycowej), skurcz naczyniowy. Po angiografii tętnic

kręgowych może wystąpić przejściowa ślepota korowa,

uszkodzenie cewnikowanej tętnicy udowej może

doprowadzić do niedokrwienia kończyny dolnej

•

przejściowe deficyty neurologiczne po wykonaniu

angiografii dotyczą około 1-3% chorych, trwałe

obserwuje się u 0,1- 0,2% chorych, śmiertelność nie

przekracza 0,01%.

ultrasonografia

•

W ultrasonografii wykorzystywane jest

zjawisko zróżnicowanego odbijania i

załamania fal ultradźwiękowych w

obszarach zmiany gęstości i elastyczności

ośrodka

•

Obrazy echoencefalografii mogą być

uzyskiwane przez ciemiączko lub otwartą

czaszkę. Metoda ta jest wykorzystywana w

czasie operacji neurochirurgicznych –

ułatwia odnalezienie guzów mózgu

położonych głęboko.

Ultrasonografia z
wykorzystaniem efektu
Dopplera

•

Efekt Dopplera polega na zmianie
częstotliwości fali odbitej od
poruszającego się obiektu,
proporcjonalnej do jego prędkości

•

Przy pomocy odpowiednich
ultrasonografów mierzy się prędkość i
kierunek przepływu krwi w dużych
naczyniach krwionośnych