Prof. dr hab. Barbara Świątek

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Zmiany przepisów, dotyczących badań prenatalnych:

Stary Kodeks Karny – art. 23 b wpisany do kodeksu przez
Ustawę z dnia 7.01.1993 r o planowaniu rodziny, ochronie
płodu

ludzkiego

warunkach

dopuszczalności

przerywania ciąży ( Dz.U. Nr. 17.poz. 78).

Skreślenie z kodeksu art. 23.b. przez znowelizowaną w
dniu 30.08.1996 r. w/w tzw. „ustawę antyaborcyjną”,

Nowelizacja ta Orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z
dnia    28.05.  1997  r  uznana  została  za  niezgodną  z
konstytucją  przez  to,  że  narusza    „gwarancje
konstytucyjne  odnoszące  się  do  ochrony  zdrowia  dziecka
poczętego i jego niezakłóconego rozwoju”,

Wprowadzenie Ustawą z dnia 8.07. 1999 r ( Dz.U. Nr.64,
poz.729) art. 157 a do Nowego Kodeksu Karnego

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Stary Kodeks Karny Art. 23.b.:

§ 1. Dziecko poczęte nie może być przedmiotem działań

innych niż te, które służą ochronie życia i zdrowia jego
lub jego matki, z wyjątkiem działań określonych w
paragrafie 2.

§ 2. Dopuszcza się badania przedurodzeniowe, nie

zwiększające wyraźnie ryzyka poronienia w przypadku,
gdy:

1. dziecko poczęte należy do rodziny obciążonej

genetycznie,

2. istnieje podejrzenie występowania choroby genetycznej

możliwej do wyleczenia, zaleczenia bądź ograniczenia
jej skutków w okresie płodowym,

3. istnieje podejrzenie ciężkiego uszkodzenia płodu

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Zakres jurysdykcji w/w artykułu:

*ściśle określone warunki, w których

badania prenatalne były prawnie
dopuszczalne,

*rodzaj dopuszczalnych prawnie badań

określono jako „nie zwiększające
wyraźnie ryzyka poronienia”

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 4

czerwca 1997 r. (Dz.U.Nr.104, poz. 661)

Art. 19.1. „pacjent ma prawo do:
1) świadczeń

zdrowotnych

odpowiadających

wymaganiom wiedzy medycznej”.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Art.157a Kodeksu Karnego:

§ 1.Kto powoduje uszkodzenia ciała dziecka poczętego

lub rozstrój zdrowia, zagrażający jego życiu,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2.Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli

uszkodzenie  ciała  lub  rozstrój  zdrowia  dziecka
poczętego  są  następstwem  działań  leczniczych,
koniecznych  dla  uchylenia  niebezpieczeństwa
grożącego  zdrowiu  lub  życiu  kobiety  ciężarnej  albo
dziecka poczętego.

§ 3. Nie podlega karze matka dziecka poczętego, która

dopuszcza się czynu określonego w paragrafie 1

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Przepisy dodatkowe

* Ustawa tzw „antyaborcyjna„ nowelizacja z 1996 r,.

art. 1 p.2a: „organy administracji rządowej oraz
samorządu terytorialnego, w zakresie swoich
kompetencji

określonych

przepisach

szczególnych,  są  zobowiązane  zapewnić  swobodny
dostęp  do  informacji  i  badań  prenatalnych,
szczególnie wtedy, gdy istnieje podwyższone ryzyko
bądź podejrzenie wystąpienia wady genetycznej lub
rozwojowej  płodu  albo  nieuleczalnej  choroby
zagrażającej życiu płodu”

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

*Kodeks Etyki Lekarskiej z 1994 r:

Art. 38 p.3. – Lekarz ma obowiązek zapoznać

pacjentów , należących do grupy zwiększonego
ryzyka

możliwościami

diagnostycznymi

terapeutycznymi współczesnej genetyki lekarskiej,
w tym diagnostyki przedurodzeniowej. Przekazując
powyższe

informacje

lekarz

obowiązek

poinformować

zainteresowanych

ryzyku

związanym

przeprowadzeniem

badań

przedurodzeniowych”

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Kodeks Etyki Lekarskiej 2004:

Art. 38 p.3. – Lekarz ma obowiązek zapoznać

pacjentów z możliwościami współczesnej genetyki
lekarskiej,

także

diagnostyki

terapii

przedurodzeniowej.

Przekazując

powyższe

informacje lekarz ma obowiązek poinformować o
ryzyku związanym z przeprowadzeniem badań
przedurodzeniowych

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Kodeks Etyki Lekarskiej 2004 r:

Art. 39

1. Podejmując działania lekarskie u kobiety w ciąży

lekarz  równocześnie  odpowiada  za  zdrowie  i  życie
jej  dziecka.  Dlatego  obowiązkiem  lekarza  są
starania  o  zachowanie  zdrowia  i  życia  dziecka
również przed jego urodzeniem.

Art. 39a. Lekarz nie może uczestniczyć w procedurach

klonowania ludzi dla celów reprodukcyjnych lub
terapeutycznych.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Ocena prawna badań prenatalnych:

Badania

prenatalne

są

aktualnie

jednym z wielu, rzec by można
„normalnym”

świadczeniem

zdrowotnym

straży

jego

realizacji stoi nawet, wpisany w
ustawę nakaz administracyjny

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Realizacja kolejnych etapów badań

prenatalnych :

• pełna informacja,
• skierowanie

przez

lekarza

(ginekologa, pierwszego kontaktu,
genetyka)

specjalistycznego

ośrodka,

• wybór

rodzaju

badania

przez

specjalistę

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Jeżeli istnieją wskazania do przeprowadzenia

specjalistycznego

badania,

także

prenatalnego i lekarz nie kieruje na nie
pacjentki,

dopuszcza

się

błędu

diagnostycznego z zaniechania.

Lekarz ginekolog-położnik nie ma podstaw ani

prawnych ani moralnych by odmówić
kobietom

ciąży

wykonania

badań

prenatalnych, także genetycznych. Bariery
stawiane

matkom,

przy

badaniach

prenatalnych są łamaniem prawa

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Odpowiedzialność lekarza: taka sama jak przy

popełnieniu

każdego

innego

błędu

lekarskiego : karna , cywilna, zawodowa.

Ustawa o zawodzie lekarza z dnia 5 grudnia 1996 r.

(Dz.U. Nr. 28, poz. 152)

Art.4.

Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze

wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi
mu

metodami

środkami

zapobiegania,

rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami
etyki zawodowej oraz z należytą starannością.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Ustawa o zawodzie lekarza j.w.

Art. 39.

Lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń

zdrowotnych, niezgodnych z jego sumieniem, z
zastrzeżeniem art. 30 z tym, że ma obowiązek
wskazać

realne

możliwości

uzyskania

tego

świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie
opieki zdrowotnej oraz uzasadnić i odnotować ten fakt
w dokumentacji medycznej.

Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku

pracy lub w ramach służby, ma ponadto obowiązek
uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Klauzula sumienia jest kategoria ściśle

prawną.  Dotyczyć  może  przekonań
konkretnego  lekarza,  który  może,
powołując  się  na  nie,  odmówić
wykonania

badania;

nie

może

natomiast

odmówić

skierowania

pacjentki na nie.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Pozwy przeciwko lekarzom o to, że

stawiając złą diagnozę lub odmawiając
przeprowadzenia  badań,  koniecznych
dla  postawienia  prawidłowej  diagnozy,
uniemożliwiają  rodzicom  –  wbrew
prawu  –  podjęcie  świadomej  decyzji  o
urodzeniu  lub  nie  ciężko  chorego
dziecka,  są  na  Zachodzie  nazywane
sprawami o „złe urodzenie”.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Badania USG – występujące w praktyce

błędy diagnostyczne

• nierozpoznanie

bliźniaków

–

„zroślaków”,

• rozpoznanie ciąży bliźniaczej przy

obecności jednego płodu,

• nieprawidłowa

ocena

masy

ciała

płodu,

• nierozpoznanie

przemieszczenia

trzewi jamy brzusznej do klatki
piersiowej.

TRANSPLANTACJA

KONSTYTUCJA

RZECZYPOSPOLITEJ

POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z
dnia 16 lipca 1997 r.)

Art. 30 Przyrodzona i niezbywalna

godność człowieka stanowi źródło

wolności i praw człowieka i

obywatela. Jest ona nienaruszalna, a

jej poszanowanie i ochrona jest

obowiązkiem władz publicznych.

TRANSPLANTACJA

USTAWA

ZAKAŁADCH

OPIEKI

ZDROWOTNEJ (Dz.U. nr 91 z 1991, poz 91)

Art. 19. 1. Pacjent ma prawo do:

1)świadczeń

zdrowotnych

odpowiadających wymaganiom wiedzy
medycznej, a w sytuacji ograniczonych
możliwości

udzielenia

odpowiednich

świadczeń - do korzystania z rzetelnej,
opartej

kryteriach

medycznych

procedury ustalającej kolejność dostępu
do tych świadczeń,

...

TRANSPLANTACJA

USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz.
U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682)

Art. 1. 1. Ustawa reguluje pobieranie i przeszczepianie

komórek, tkanek i narządów, pochodzących ze zwłok lub
od żywego człowieka.

2. Ustawa nie dotyczy pobierania i przeszczepiania

komórek  rozrodczych  i  gonad,  tkanek  embrionalnych  i
płodowych  oraz  narządów  rozrodczych  i  ich  części,  a
także  pobierania,  przechowywania,  przetaczania  i
dystrybucji krwi.

Art. 2. Komórki, tkanki i narządy mogą być pobierane ze

zwłok ludzkich w celach diagnostycznych, leczniczych,
naukowych i dydaktycznych.

Art. 3. Komórki, tkanki i narządy ze zwłok mogą być

również

pobierane

czasie

sekcji

zwłok

przeprowadzanej na podstawie odrębnych przepisów.

TRANSPLANTACJA

USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz.
U. z dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682)

Art. 4. 1. Pobrania komórek, tkanek i narządów ze zwłok

ludzkich można dokonać, jeżeli osoba zmarła nie
wyraziła za życia sprzeciwu.

2. W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma

pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może
wyrazić, za jej życia, przedstawiciel ustawowy tej osoby.

3. W przypadku małoletniego powyżej lat szesnastu lub

innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności
prawnych, sprzeciw może wyrazić również ta osoba.

4. Przepisów ust. 1-3 nie stosuje się w przypadku

pobierania komórek, tkanek i narządów w celu
rozpoznania przyczyny zgonu i oceny w czasie sekcji
zwłok postępowania leczniczego.

TRANSPLANTACJA

USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z dnia 6
grudnia 1995 r. poz 682)

Art. 5. 1. Sprzeciw może być wyrażony w formie:

1) wpisu w centralnym rejestrze zgłoszonych sprzeciwów,

2) oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny

podpis,

3) oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej

dwóch świadków w chwili przyjęcia do szpitala lub w czasie
pobytu w szpitalu.

2. Sprzeciw przedstawiciela ustawowego osoby małoletniej lub

innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności
prawnych, może być wyrażony także w formie oświadczenia
pisemnego złożonego w chwili przyjęcia tych osób do szpitala
lub w czasie ich pobytu w szpitalu.

3. Sprzeciw jednego przedstawiciela ustawowego lub osoby, o

której mowa w art. 4 ust. 3, jest skuteczny w stosunku do
pozostałych.

4. Sprzeciw może być cofnięty w każdym czasie w formie

pisemnego lub ustnego oświadczenia złożonego w obecności
co najmniej dwóch świadków.

TRANSPLANTACJA

USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z
dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682)

Art. 6. 1. Jeżeli zachodzi podejrzenie, że zgon

nastąpił  w  wyniku  czynu  zabronionego  pod
groźbą  kary,  pobrania  komórek,  tkanek  i
narządów  można  dokonać  po  uzyskaniu  od
właściwego  prokuratora  informacji,  że  nie
wyraża  sprzeciwu  wobec  zamiaru  pobrania
komórek, tkanek i narządów, a gdy postępowanie
jest  prowadzone  przeciwko  nieletniemu  -
stanowiska sądu rodzinnego

TRANSPLANTACJA

USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z
dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682)

Art. 7. 1. Pobranie

komórek,

tkanek

narządów

przeszczepienia jest dopuszczalne po stwierdzeniu trwałego i
nieodwracalnego ustania funkcji pnia mózgu (śmierci
mózgowej).

2. Kryteria stwierdzenia trwałego i nieodwracalnego ustania

funkcji  pnia  mózgu  (śmierci  mózgowej),  ustalanie  przez
powołanych  przez  Ministra  Zdrowia  i  Opieki  Społecznej
specjalistów  z  odpowiednich  dziedzin  medycyny,  Minister
Zdrowia  i  Opieki  Społecznej  ogłasza  w  Dzienniku
Urzędowym Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej.

3. Śmierć mózgową stwierdza jednomyślnie na podstawie

kryteriów, o których mowa w ust. 2, komisja złożona z trzech
lekarzy, w tym co najmniej jednego specjalisty w dziedzinie
anestezjologii i intensywnej terapii oraz jednego specjalisty
w dziedzinie neurologii lub neurochirurgii.

TRANSPLANTACJA

USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z
dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682)

Art. 7. 4. Komisję, o której mowa w ust. 3,

powołuje i wyznacza jej przewodniczącego
kierownik zakładu opieki zdrowotnej.

5. Lekarze wchodzący w skład komisji nie mogą

brać udziału w postępowaniu obejmującym
przeszczepienie komórek, tkanek i narządów od
osoby zmarłej, u której dana komisja stwierdziła
śmierć mózgową.

6. Przed pobraniem komórek, tkanek i narządów od

osoby zmarłej lekarz zasięga informacji, czy nie
został zgłoszony sprzeciw w formie określonej w
art. 5 lub w trybie przewidzianym w art. 6.

TRANSPLANTACJA

USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z
dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682)

Art. 9. 1. Komórki, tkanki i narządy mogą być

pobierane od żywego człowieka w celu
przeszczepienia innej osobie, przy zachowaniu
następujących warunków:

1) pobranie następuje na rzecz krewnego w linii

prostej, osoby przysposobionej, rodzeństwa lub
małżonka oraz, z zastrzeżeniem art. 10, na rzecz
innej osoby bliskiej,

7) kandydat na dawcę ma pełną zdolność do

czynności prawnych i wyraził dobrowolnie przed
lekarzem  pisemną  zgodę  na  pobranie  komórek,
tkanek  lub  narządu  w  celu  ich  przeszczepienia
określonemu  biorcy;  wymóg  określenia  biorcy
przeszczepu  nie  dotyczy  pobrania  szpiku  lub
innej regenerującej się komórki i tkanki,

TRANSPLANTACJA

USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z
dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682)

Art. 9. c.d.
8) kandydat na dawcę został uprzedzony o skutkach

dla biorcy wynikających z wycofania zgody na
pobranie komórek, tkanek lub narządu, związanych
z ostatnią fazą przygotowania biorcy do dokonania
ich przeszczepienia,

9) kandydat na biorcę został poinformowany o ryzyku

związanym z zabiegiem pobrania komórek, tkanek i
narządu  oraz  o  możliwych  następstwach  pobrania
dla  stanu  zdrowia  dawcy,  a  także  wyraził  zgodę  na
przyjęcie  komórek,  tkanek  lub  narządu  od  tego
dawcy;  wymóg  wyrażenia  zgody  na  przyjęcie
przeszczepu  od  określonego  dawcy  nie  dotyczy
szpiku  lub  innych  regenerujących  się  komórek  i
tkanek.

TRANSPLANTACJA

USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z
dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682)

Art. 10. 1. Pobranie komórek, tkanek i narządu na

rzecz osoby bliskiej dawcy, nie będącej krewnym
w

linii

prostej,

osobą

przysposobioną,

rodzeństwem

lub

małżonkiem,

wymaga

orzeczenia sądu rejonowego właściwego ze
względu na miejsce zamieszkania lub pobytu
dawcy,

wydanego

postępowaniu

nieprocesowym.

TRANSPLANTACJA

USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z
dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682)

Art. 12. 1. Dane osobowe dotyczące dawcy i biorcy

przeszczepu są objęte tajemnicą i podlegają
ochronie

przewidzianej

przepisach

tajemnicy zawodowej i służbowej oraz w
przepisach

dotyczących

dokumentacji

medycznej prowadzonej przez zakłady opieki
zdrowotnej.

2. Jeżeli przeszczep ma być pobrany od żywego

człowieka, przepis ust. 1 nie dotyczy ujawnienia
danych osobowych o dawcy i o biorcy
odpowiednio tym osobom.

TRANSPLANTACJA

USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z
dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682)

Art. 15. 1. Dopuszcza się, w celach leczniczych,

przeszczepianie ludziom komórek, tkanek i
narządów pochodzących od zwierząt.

2. Do przeszczepiania żywych komórek, tkanek i

narządów, o których mowa w ust. 1, stosuje się
przepisy dotyczące eksperymentów medycznych.

TRANSPLANTACJA

USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z
dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682)

Art. 19. Kto rozpowszechnia ogłoszenia o

odpłatnym

zbyciu,

nabyciu

lub

pośredniczeniu  w  odpłatnym  zbyciu  lub
nabyciu  komórek,  tkanek  i  narządów  w
celu  ich  przeszczepiania,  podlega  karze
grzywny do 5.000 zł.

TRANSPLANTACJA

USTAWA z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i

przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów.(Dz. U. z
dnia 6 grudnia 1995 r. poz 682)

Art. 20. 1. Kto

celu

uzyskania

korzyści

majątkowej  nabywa  lub  zbywa  cudze  komórki,
tkanki  i  narządy,  pośredniczy  w  ich  nabyciu  lub
zbyciu  bądź  bierze  udział  w  przeszczepianiu
pozyskanych wbrew przepisom ustawy komórek,
tkanek  lub  narządu,  pochodzących  od  żywego
człowieka lub ze zwłok ludzkich,

polega karze pozbawienia wolności do lat 3.
2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia

przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło
dochodu, podlega karze pozbawienia wolności
od roku do lat 10

TRANSPLANTACJA-

rozporządzenia

wykonawcze

Warunki pobierania i przeszczepiania komórek,

tkanek i narządów oraz sposób stwierdzania
spełniania tych warunków. (Dz.U.96.151.718

rozp. 1996.11.30)

Sposób dystrybucji komórek, tkanek i narządów.

(Dz.U.97.132.880

rozp. 1997.10.09)

Zasady i tryb ustalania kosztów pobrania,

przechowywania i transportu komórek, tkanek i
narządów

oraz

zwrotu

tych

kosztów.

( Dz.U.97.132.881

rozp. 1997.10.09)

Centralny rejestr zgłoszonych sprzeciwów na

pobranie  komórek,  tkanek  i  narządów,  sposób
rejestracji  sprzeciwów  oraz  sposób  ustalania
istnienia  sprzeciwu  w  formie  oświadczeń.
(Dz.U.96.124.588

rozp. 1996.10.01)

TRANSPLANTACJA -

rozporządzenia

wykonawcze

Sposób

tryb

uzyskiwania

informacji

prokuratora  lub  stanowiska  sądu  rodzinnego  o
niewyrażeniu  sprzeciwu  na  pobranie  ze  zwłok
komórek,  tkanek  i  narządów.  (Dz.U.97.6.37

rozp. 1996.12.30)

Wymogi, jakim powinna odpowiadać dokumentacja

medyczna

dotycząca

pobierania

komórek,

tkanek i narządów, ich przechowywanie i
przeszczepianie.

(Dz.U.96.144.667

rozp.1996.11.12)

Sposób

warunki

tworzenia

krajowych

regionalnych

banków

komórek

tkanek

przeznaczonych do przeszczepiania oraz ich
zadania.

(Dz.U.96.144.668

rozp.

1996.11.13)

Wyznaczenie zakładów opieki zdrowotnej i innych

jednostek

organizacyjnych

prowadzących

krajowe

listy

osób

oczekujących

przeszczepienie komórek, tkanek i narządów.
(M.P.96.77.705

zarz. 1996.11.05)

TRANSPLANTACJA -

rozporządzenia

wykonawcze

Wytyczne

sprawie

kryteriów

stwierdzenia

trwałego

nieodwracalnego ustania funkcji pnia
mózgu

(śmierci

mózgowej).

Dz.Urz.MZ.96.13.36

komunikat

1996.10.29

Kodeks Etyki Lekarskiej – rozdział:

Transplantacja

TRANSPLANTACJA -

rozporządzenia

wykonawcze

Kodeks Etyki Lekarskiej 2004 – rozdział:

Transplantacja

Art. 33.

Lekarz może pobierać komórki, tkanki i narządy ze zwłok

w celu ich przeszczepiania, o ile zmarły nie wyraził za
życia sprzeciwu.

Art. 34.

Lekarz, po stwierdzeniu śmierci mózgowej winien

podtrzymywać funkcjonowanie komórek, tkanek i
narządów, jeżeli mają one zostać przeszczepione.

Art. 35.

Lekarz nie może otrzymywać korzyści majątkowej lub

osobistej za pobierane lub przeszczepiane komórki,
tkanki i narządy.

TRANSPLANTACJA -

rozporządzenia

wykonawcze

Kodeks Etyki Lekarskiej 2004 – rozdział:

Transplantacja

Art. 36.

Pobranie komórek, tkanek i narządów od żyjącego dawcy

dla  celów  transplantacji  może  być  dokonane  tylko  od
dorosłego za jego pisemną zgodą, w warunkach pełnej
dobrowolności,  po  uprzednim  poinformowaniu  go  o
wszelkich  możliwych  następstwach  związanych  z  tym
zabiegiem.  Pobranie  od  żyjącego  dawcy  narządu
niezbędnego do życia jest niedopuszczalne.

Art. 37.

Pobranie szpiku od dziecka jest dozwolone za zgodą jego

przedstawiciela  ustawowego.  W  przypadku  osoby
niepełnoletniej,  o  ile  jest  ona  zdolna  do  wyrażenia
świadomej  zgody,  powinno  się  uzyskać  również  jej
zgodę

TRANSPLANTACJA

Transplantacja komórek , tkanek i

narządów od wielu lat nie jest
eksperymentem medycznym , lecz
metodą

leczniczą

powszechnie

stosowaną,

mieszcząca

się

standardach

„aktualnej

wiedzy

medycznej”.

TRANSPLANTACJA

Legalność czynności lekarskiej pobrania

tkanki lub narządu ex vivo (wg
M.Filara) – obowiązujące prawnie
przesłanki:

• przynależność dawcy do grupy osób

wymienionych

ustawie

jako

legitymowanych do bycia dawcą,

• zgoda dawcy (lub innego uprawnionego

podmiotu czy organu) na pobranie
tkanki lub narządu,

• celowość

zasadność

dokonania

przeszczepu

punktu

widzenia

aktualnego stanu wiedzy,

• przeprowadzenia

zabiegu

pobrania

tkanki lub organu lege artis

TRANSPLANTACJA

Ogólne

przesłanki

prawne

uniemożliwiające pobranie tkanek i
narządów

• Pobranie może co prawda dotyczyć

komórek rozrodczych i gonad, tkanek
embrionalnych

płodowych

oraz

narządów rozrodczych i ich części, lecz
nie jest to usankcjonowane prawnie

• pobranie nie może nastąpić od osób nie

mających pełnej zdolności do czynności
prawnych (upośledzonych umysłowo
lub chorych psychicznie)

TRANSPLANTACJA

Pobranie tkanek lub narządów od żywego

człowieka stanowi uszkodzenie ciała a
nawet

np.

przy

pobraniu

nerki

spowodowanie  ciężkiego  uszczerbku  na
zdrowiu  w  postaci  innego  ciężkiego
kalectwa  w  rozumieniu  art.  156  par.1  p.2
k.k.

Lekarz, dokonujący pobrania tkanek lub

narządu ex vivo, z zachowaniem wymogów
podanych

powyżej

(pozytywnych

negatywnych)

nie

będzie

odpowiadał

(karnie,

cywilnie,

zawodowo)

uszkodzenie ciała dawcy ( choć je przecież
umyślnie powoduje), nawet gdyby u dawcy
nastąpiły

niekorzystne

następstwa

zdrowotne, wykraczające poza granice
przeciętnego ryzyka

TRANSPLANTACJA

Zgoda domniemana:
Brak zgody – czyli sprzeciw to szczególna

forma wyrażenia woli.

Ażeby takie oświadczenie było skutecznym

prawnie,

musi

spełniać

następujące

wymogi:

• osoba wyrażająca swa wole musi być

uprawniona do jej udzielenia tj. być
prawnym

dysponentem

określonych,

chronionym prawem „dóbr”,

• oświadczenie woli musi być wynikiem

integralnej i swobodnej decyzji,

• oświadczenie musi być wyrażone w

stosownej formie (wymóg formalny).

TRANSPLANTACJA

Formy oświadczenia o sprzeciwie określa art. 5.1.

ustawy „transplantacyjnej”:

-wpis w centralnym rejestrze zgłoszonych sprzeciwów

to jedyna z dopuszczalnych form, którą można
uznać za nie budzącą wątpliwości i obiektywnie
poświadczająca wolę konkretnej osoby,

-oświadczenie na piśmie, własnoręcznie podpisane

może    znajdować  się  w  dokumentach  osobistych
potencjalnego  dawcy,  ale  może  być  także
dostarczane  przez  jego  rodzinę.  Brak  możliwości
sprawdzenia  prawdziwości  takiego  oświadczenia
(czy  własnoręczny  podpis).  Pozostaje  wierzyć  w
jego prawdziwość.

-oświadczenie ustne, złożone w obecności co najmniej

dwóch świadków w chwili przyjęcia do szpitala lub
w  czasie  pobytu  w  szpitalu  to  forma  budząca
największe  wątpliwości.  Za  świadków  takiego
oświadczenia  podają  się  bowiem  zazwyczaj
członkowie  rodziny  i  brak  jest  możliwości
potwierdzenia takich twierdzeń

TRANSPLANTACJA

Uwaga: 2 i 3 forma wyrażania sprzeciwu zmusza

lekarza  do  kontaktu  z  rodziną  potencjalnego
dawcy.  Rodzina  nie  ma    żadnego  prawa  do
decydowania  o  postępowaniu  z  ciałem  ich
bliskiej  osoby  (  ciało  zmarłego  członka  rodziny
nie  stanowi  masy  spadkowej),  ale  formuła
powyższych przepisów umożliwia rodzinie pełnić
rolę  decydującą.  Rodzina  bowiem  dostarczyć
może  pisemne  oświadczenie  oraz  potwierdzić
złożenie ustnego oświadczenia

TRANSPLANTACJA

Dyskusja z rodziną winna zakończyć się w

momencie  uzyskania  informacji  iż  ich  bliski,
potencjalny dawca nie był nigdy przyjmowany do
szpitala  ani  nie  przebywał  w  szpitalu.  Często
jednak    dyskusja  kończy  się  wyrażeniem
sprzeciwu  przez  rodzinę  (a  nie  potencjalnego
dawcę)    i  lekarze  rezygnują  z  pobrania
A.Dziatkowiak  wyraził  pogląd:  „Uważam  ,  że
niezależnie  od  litery  prawa  należy  uszanować
wole  rodziny,  zwłaszcza  tej,  która  w  sposób
nieracjonalny,  awanturniczy  wyszukuje  wszelkie
przeszkody,  by  nie  dopuścić  do  pobrania
narządów.Pobranie  w  tej  sytuacji  przyniesie
więcej szkody dla transplantologii niż pożytku”

TRANSPLANTACJA

Powyższe stanowisko działa na niekorzyść chorego.

Lekarz stoi przed poważnym dylematem:

-z jednej strony istnieje zagrożone życie ludzkie,

czyli stan wyższej konieczności, który powinien
niwelować wszelkie wątpliwości nie tylko prawne
ale i moralne,

-z drugiej strony niepokój sumienia, obawa przed

kłopotami

nagłośnieniem

przez

zainteresowanych

przypadku

sposób

niekorzystny dla transplantacji.

TRANSPLANTACJA

Aktualne pytanie : czy w świetle obowiązujących

przepisów  zaniechanie  przez  lekarza  z  w/w
powodów  (sprzeciw  rodziny  potencjalnego  dawcy)
procedury  pobrania  narządów  do  przeszczepu  jest
działaniem  nieprawidłowym,  noszącym  znamiona
błędu lekarskiego?

Moim zdaniem tak! Takie zdanie jest również coraz

częściej

wypowiadane

przez

prawników

transplantologów, gdyż opisane powyżej zdziałanie
lekarza, polegające na zaniechaniu winna być
uznawana

nieudzielanie

pomocy

człowiekowi,pozostającemu

bezpośrednim

zagrożeniu życia.

Wypowiedź M.Sycha: „Z etycznego i deontologicznego

punktu

widzenia

jest

moralną

powinnością

korzystać

wszystkich

możliwości

terapeutycznych,

zatem

także

wczesnej

eksplantacji narządów”. Należy dodać, że ta
powinność jest nie tylko moralna ale i prawna.

TRANSPLANTACJA

Prawnik M. Boratyńska proponuje by lekarz przed

rozmową

rodziną

uprzedzał

ją

odpowiedzialności

fałszywe

zeznania.

Postępowanie  w  sprawie  ustalenia  treści  woli
pacjenta  jest  jej  zdaniem  „innym  (niesądowym)
postępowaniem,  prowadzonym  na  podstawie
ustawy”,  a  lekarz  wprowadzający  odpowiednie
załączniki  do  dokumentacji  –  organem  władzy,
przyjmującej zeznania od świadków.

Jest to propozycja kontrowersyjna i nie do

zaakceptowania przez lekarzy, którzy przejmowali
by kompetencje funkcjonariuszy wymiary
sprawiedliwości

TRANSPLANTACJA

Moim zdaniem:
- należy zmienić ustawę w zakresie określenia

formy 2 i 3 sprzeciwu,

- należałoby przyjąć oświadczenie jedynie w

formie pisemnej i obligatoryjnie podpisane przez
lekarza jako jednego ze świadków,

- jeżeli musiałoby pozostać oświadczenie ustne,

powinno być także wyrażane w obecności lekarza
jako jednego ze świadków.

Przy wprowadzeniu powyższych zmian, lekarz miałby

możliwość

zgłoszenia

takiego

sprzeciwu,

określonej formie do banku sprzeciwów.

Wyjście radykalne (wypowiedź transplantologa W.

Rowińskiego) ; :skoro akceptujemy przymusowe
szczepienia

ochronne

dzieci

przymusową

kwarantannę  w  przypadku  chorych  zakaźnie,  to  czy
dla  dobra  oczekujących  na  przeszczepy  nie  należy
uznać  organów  zmarłych  za  wspólne  dobro
ludzkości?”.

TRANSPLANTACJA

Komisja

ustalająca

śmierć

pnia

mózgu

potencjalnego dawcy:

-art. 7.3 ustawy „transplantacyjnej stanowi, że w

skład  tej  komisji  wchodzą  trzej  lekarze:
specjaliści  anestezjologii  i  intensywnej  terapii,
neurolog  lub  neurochirurg  oraz  trzeci  o  innej
specjalizacji    lub  nawet  bez  specjalizacji.  Przed
nowelizacją  ustawy  trzecim  lekarzem  był  medyk
sądowy.

-moim zdaniem nie było możliwym zapewnienie

obecności  medyka  sądowego  w  każdej  Komisji
(brak  takich  specjalistów  w  terenie),  jednakże
należało  wprowadzić  zapis,  że  „w  razie
możliwości członkiem Komisji  winien być medyk
sądowy  lub  przeszkolony  i  upoważniony  przez
Zakład Medycyny Sądowej lekarz”.

TRANSPLANTACJA

Powyższe stanowisko uzasadnia fakt, że najczęściej

potencjalnymi  dawcami  narządów  są  ofiary
wypadków  (działania  gwałtownego),  a  takowi
pozostają  w  kręgu  zainteresowania  wymiaru
sprawiedliwości.  Medyk  sądowy  jest  zatem  w
pewnym

sensie

reprezentantem

interesów

prokuratora, który w takim przypadku bez
żadnych wątpliwości nie wyrazi sprzeciwu co do
pobrania narządów.

-wypowiedź J.Szmidta: „...zespół pobierający narząd

  to  jednak  nie  są  medycy  sądowi.  Zatem
stwierdzenie  obrażeń  u  ofiary  przez  „zwykłego”
chirurga  (dodajmy,  którego  głównym  celem
działania  nie  jest  dokonanie  oględzin  zwłok)
może  być  następnie  w  procesie  karnym
kwestionowane  przez  obrońcę  oskarżonego  ;  nie
jest  więc  tak,  by  prokuratura  nie  miała
uzasadnionych powodów do obaw”.

TRANSPLANTACJA

Pobranie narządów a sekcja zwłok dawcy: brak

w  ustawie,  mimo  nowelizacji  zapisu  o
wymogu  obligatoryjnego  przeprowadzenia
sekcji  zwłok  osób,  od  których  pobrano
narządy  do  przeszczepów.  Tylko  badanie
sekcyjne

ustalić

może

prawidłowość

rozpoznania śmierci pnia mózgu. W praktyce
spotyka  się  już  zarzuty  rodzin  zmarłych  ,
sugerujących  nieprawidłowe  postępowanie
lekarzy,  mające  na  celu  uzyskanie  narządów
do przeszczepów

TRANSPLANTACJA

Pobieranie tkanek i narządów podczas sekcji:
nowelizacja ustawy z 1997 roku wprowadziła

konieczność  dochodzenia  zgody  domniemanej
także  w  przypadkach  pobierania  tkanek  i
narządów  ze  zwłok,  w  czasie  sekcji.  Dotyczy  to
pobierania wszelkich tkanek i narządów dla celów
nie  tylko  leczniczych  ale  także  dydaktycznych  i
naukowych.

Bez ustalania „zgody domniemanej” można obecnie

pobierać ze zwłok „ komórki, tkanki i narządy w
celu rozpoznania przyczyny zgonu i oceny w czasie
sekcji zwłok postępowania leczniczego”.

Taka

nowelizacja

spowodowała

zaniechanie

pobierania  ze  zwłok  tkanek  i  narządów  do
przeszczepów  (  rogówek,  kości,  skóry  ).  Kto  ma
bowiem  rozmawiać  z  rodziną  zmarłego  –  medyk
sądowy, czy klinicysta?

TRANSPLANTACJA

Pobieranie materiału biologicznego podczas sądowo-

lekarskiej sekcji zwłok:

• - krew lub inny materiał do ustalenia stany

trzeźwości denata,

• - krew lub gonady do badań identyfikacyjnych

(DNA),

• - uszkodzone

tkanki

badań

mechanoskopijnych,

• - wycinki tkanek do badań balistycznych itp.
Pobieranie tych materiałów odbywa się na polecenie

prokuratora w oparciu o zapisy kpk. Jest to
działanie

sprzeczne

zapisami

ustawy

„transplantacyjnej”; art.4 punkt 4 ustawy winien
zawierać zapis „o ile inne ustawy nie stanowią
inaczej”

likwiduje

sprzeczności

między

równorzędnymi aktami prawnymi, jakimi są
ustawy.

EUTANAZJA

KODEKS KARNY

Art. 150. § 1. Kto zabija człowieka na jego

żądanie i pod wpływem współczucia dla
niego,podlega

karze

pozbawienia

wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może

zastosować nadzwyczajne złagodzenie
kary,

nawet

odstąpić

jej

wymierzenia

EUTANAZJA

Kodeks Etyki Lekarskiej –2004 r.

Rozdział – Pomoc chorym w stanach terminalnych

Art. 30. Lekarz powinien dołożyć wszelkich

starań , aby zapewnić choremu humanitarną
opiekę terminalną i godne warunki umierania.
Lekarz winien do końca łagodzić cierpienia
chorych

stanach

terminalnych

utrzymywać, w miarę możliwości , jakość
kończącego się życia.

Art. 31.Lekarzowi nie wolno stosować eutanazji

ani

pomagać

choremu

popełnieniu

samobójstwa.

EUTANAZJA

Kodeks Etyki Lekarskiej –2004 r.

Rozdział – Pomoc chorym w stanach terminalnych

Art. 32.

1. W stanach terminalnych lekarz nie ma

obowiązku podejmowania i prowadzenia
reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania
środków nadzwyczajnych.

2. Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do

lekarza i jest związana z oceną szans
leczniczych

EUTANAZJA

Wykładnia art. 150 par.1 k.k. –

eutanazja to wszelkie działania i
zaniechania

zmierzające

pozbawienia  życia  człowieka  pod
wpływem  współczucia  i  na  jego
żądanie.  W  polskim  prawie  karnym
eutanazja  to  zabójstwo    człowieka
na  jego  żądanie  i  pod  wpływem
współczucia dla niego

EUTANAZJA

W literaturze prawniczej brak jednolitego

nazewnictwa

tego

przestępstwa.

Używane są , przez różnych autorów,
określenia:

- zabójstwo na żądanie,

- zabójstwo ze współczucia,

- zabójstwo eutanastyczne,

- zabójstwo na żądanie zabitego,

- zabójstwo z litości,

- eutanazja.

EUTANAZJA

Eutanazja

uprzywilejowany

typ

zabójstwa.

- Eutanazja jest czynem przestępnym ,

który  musi  obligatoryjnie  spełniać  dwa
warunki : żądanie przez przyszłą ofiarę
pozbawienia jej życia oraz  współczucie
u sprawcy.Nie wystarczy tu zgoda ofiary
na  pozbawienie  jej  życia,  musi  być
żądanie,  nawet  z  elementami  presji,  ale
wyrażone  z  pełnym  rozeznaniem  co  do
znaczenia

tego

żądania

(Zoll

–

Komentarz do kk.).

EUTANAZJA

Brak jest w przepisach jakichkolwiek

wskazówek

jaki

stan

fizyczny

psychiczny  człowieka  może    uzasadniać
tak  silne  współczucie  dla  niego,  iż
uzasadnia  ono  zabójstwo.  Wszyscy
automatycznie  przyjmują  ,  że  eutanazja
może  mieć  miejsce  tylko  w  przypadku
nieuleczalnej  ,  śmiertelnej  choroby,
powodującej znaczne cierpienia fizyczne
i psychiczne.

EUTANAZJA

Sąd Najwyższy w wyroku z 1936 roku

orzekł

:”

współczuciu,

które

uzasadniałoby art. 227 k.k. (obecnie
art.150 k.k.) może być mowa tylko w
przypadku, gdy sprawca przekonany jest
o tym, że osoba żądająca śmierci , cierpi
tak silnie, iż ze względu na jej cierpienia
śmierć

stanowi

dla

niej

raczej

dobrodziejstwo i że śmierć może ją od
tych cierpień wybawić”. (za D.
Kowalską , Prokuratura i Prawo 1, 2002
r).

EUTANAZJA

Żądanie może wynikać nie tylko z cierpień fizycznych,

bezpośrednią  jego  przyczyną  może  być  także  –  jak
wskazał  Sąd  Najwyższy  (jak  wyżej)  –  tzw.  zawód
miłosny,  który  może  wywołać  cierpienia  duchowe.
Prezentowane były w literaturze prawniczej poglądy, że
przyczyna eutanazji może być „groza hańby”.

Takie stanowiska przyjmowane były tylko w okresie

międzywojennym.W okresie późniejszym doktryna
prawna

przyjęła

iż

okolicznościami

usprawiedliwiającymi  popełnienie  eutanazji  mogą  być
tylko  ważne  powody  ,  związane  z  cierpieniami
fizycznymi  a  zatem  :  stan  psychiczny  chorych
śmiertelne,  cierpiących    w  związku  z  silnymi  bólami  ,
beznadziejny stan zdrowia itp.

Obecnie zatem usprawiedliwieniem eutanazji są

cierpienia ofiary, spowodowane nieuleczalną chorobą i
agonią (za D. Kowalską j.w.)

EUTANAZJA

W doktrynie prawnej wyróżnia się eutanazję

czynną i bierną.

Eutanazja czynna - jest to postępowanie

świadome,  zmierzające  do  skrócenia  życia
chorego  (M.  Nesterowicz).  W  art.  150  k.k.
ofiara  eutanazji  nie  jest  określona  jako
„chory”.

Eutanazja bierna – przyśpieszenie śmierci

poprzez zaprzestanie stosowania wobec osoby
cierpiącej  odpowiednich,  podtrzymujących
życie  środków  ,  odstąpienie  od  przedłużania
życia  np.  przez  odłączenie  chorego  od
aparatury.

EUTANAZJA

Nowy

kodeks

karny

stworzył

możliwość

odstąpienia przez sąd od wymierzenia kary
sprawcy

eutanazji

„wyjątkowych

wypadkach”. Przez „wyjątkowy wypadek” Zoll
(Komentarz do k.k.) rozumie: „wyjątkowo silny
nacisk motywacyjny na sprawcę, a więc
wyjątkowo

uzasadnione

powody

współczucia dla ofiary”.

Wg innych autorów ( W. Szkotnicki)

ustawodawca  miał    na  myśli  zapewne  „  takie
sytuacje,  w  których  terapia,  często  pozorna,
przedłuża  agonię,  kiedy  cierpienia  chorego
przekraczają zdolności ich znoszenia”.

EUTANAZJA

Eutanazji nie wolno dokonać lekarzowi, gdyż jego

powołaniem jest ratowanie życia człowieka.
Moim zdaniem do tak głębokiego współczucia,
które uzasadniałoby zadanie śmierci, jest
zdolna tylko osoba bliska przyszłej ofierze.

W niektórych krajach zalegalizowano eutanazję i

w  akcie  tym  –  niestety  –  uczestniczą  lekarze.
Jest  to  możliwe  ze  względu  na  inne  znaczenie
tego określenia. Stosowne artykuły  kodeksów
karnych  w  tych  krajach  stawiają  tylko  jeden
warunek  uzasadniający  eutanazję  –  żądanie
śmierci

przez

przyszłą

ofiarę

tego

uprzywilejowanego zabójstwa.

EUTANAZJA w Holandii

(za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94)

Holenderski kodeks karny eutanazję pojmuje jako

celowe  działanie  polegające  na  pozbawieniu
życia  człowieka  na  jego  wyraźne  i  poważne
żądanie  (eutanazja  sensu  stricto).  Eutanazja
sensu  largo  to  „eutanazja  bierna”  czyli
skrócenie

życia

człowieka

poprzez

dyskontynuację leczenia na wyraźne żądanie
pacjenta, czy też bez takiego żądania w
przypadkach

leczenia

bezcelowego

medycznego  punktu  widzenia  i  „eutanazja
pośrednia”: zaaplikowanie środków medycznych
w  celu  zmniejszenia  doznawanych  cierpień  gdy
niejako  skutkiem  ubocznym  jest  przyspieszenie
śmierci  człowieka.  Eutanazja  sensu  largo
traktowana  jest  jako  normalna  działalność
lekarska

naruszenie

reguł

takich

przypadkach

pociąga

sobą

jedynie

odpowiedzialność dyscyplinarną.

EUTANAZJA w Holandii

(za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94)

Karalne

jest

wspomaganie

samobójstwa.  Pojęcie  to  oznacza
zamierzony  akt  udzielenia  pomocy
na  życzenie  danej  osoby  w  czynie
kończącym  jej  życie  i  przez  nią
dokonanym.

Kodeks

karny

przewiduje  sankcję  za  pomoc  w
samobójstwie  lub  dostarczenie  do
tego  środków,  gdy  samobójstwo
zostało dokonane.

EUTANAZJA w Holandii

(za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94)

Z orzecznictwa Sądów można wyprowadzić

następujące kryteria uchylające bezprawność
eutanazji:

- poważne, wyraźne żądanie dokonania przez

pacjenta będącego w stanie podejmować
decyzję

- może być ono wyrażone, jasno w sposób

pisemny lub ustny, pisemne żądanie nie jest
ważne dopóki pacjent jest w stanie nadal
wyrażać wolę

- żądanie to nie jest wiążące dla lekarza, jest

jedynie upoważnieniem

- żądanie musi mieć charakter trwały, lekarz

powinien sprawdzić, czy nie wynika z chwilowej
depresji czy impulsu

EUTANAZJA w Holandii

(za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94)

• sama nieuleczalność choroby nie jest wystarczająca,

musi jej towarzyszyć cierpienie „nie do
wytrzymania” – co ocenia lekarz

• pacjent nie musi znajdować się w stanie pre-

agonalnym

• pacjent musi dysponować dokładną i nie

budzącą wątpliwości wiedzą o swoim stanie
zdrowia i rokowaniach

• sytuacja zdrowotna w której się znajduje to

taka gdy nie ma szans na poprawę

• procedurę może przeprowadzić lekarz

leczący lub specjalista

• decyzja musi być podjęta po konsultacji z

innym lekarzem, który nie zajmował się tym
pacjentem

EUTANAZJA w Belgii

(za K. Poklewski-Koziełł, PiP,7-8,2002,s.102-109)

W 2002 r. uchwalono „Ustawę o eutanazji”.

Eutanazja według niej to: „działania osoby
trzeciej, która umyślnie odbiera życie osobie
tego żądającej” Lekarz nie popełnia
przestępstwa dokonując eutanazji gdy:

• pacjent jest pełnoletni lub ma zdolność do

czynności prawnych oraz pełną świadomość
w chwili wyrażania żądania,

• żądanie jest dobrowolne, wyrażone z

rozwagą, powtarzane, na piśmie

• sytuacja zdrowotna pacjenta jest bez wyjścia

i wiąże się ze stałym cierpieniem, nie do
zniesienia, fizycznym lub psychicznym, nie
dającym się uśmierzyć i będącym wynikiem
wypadku lub choroby organicznej

EUTANAZJA w Belgii

(za K. Poklewski-Koziełł, PiP,7-8,2002,s.102-109)

• pacjent przestrzega warunków i trybu

postępowania ustawy

Lekarz ma wówczas obowiązek:
• poinformować pacjenta o stanie zdrowia i

nadziei na utrzymanie przy życiu, uzgodnić z
nim wspólne stanowisko i rozważyć
możliwości terapeutyczne, wspólnie dojść do
przekonania o braku innych rozwiązań

• upewnić się, że cierpienie fizyczne lub

psychiczne jest trwałe podobnie jak jego
wola zakończenia życia

• przeprowadzić konsultację z innym

niezależnym lekarzem

• na życzenie pacjenta omówić sprawę z jego

bliskim

PRZERYWANIE CIĄŻY

KODEKS KARNY

Art. 152. § 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę
z naruszeniem przepisów ustawy,podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie
ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem
przepisów ustawy lub ją do tego nakłania.

§ 3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2,
gdy

dziecko

poczęte

osiągnęło

zdolność

samodzielnego życia poza organizmem kobiety
ciężarnej,podlega karze pozbawienia wolności od 6
miesięcy do lat 8.

PRZERYWANIE CIĄŻY

KODEKS KARNY

Art. 153. § 1. Kto  stosując  przemoc  wobec  kobiety
ciężarnej  lub  w  inny  sposób  bez  jej  zgody  przerywa
ciążę  albo  przemocą,  groźbą  bezprawną  lub
podstępem

doprowadza

kobietę

ciężarną

przerwania ciąży,podlega karze pozbawienia wolności
od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1, gdy
dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego
życia poza organizmem kobiety ciężarnej,podlega
karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

PRZERYWANIE CIĄŻY

KODEKS KARNY

Art. 154. § 1. Jeżeli

następstwem

czynu

określonego w art. 152 § 1 lub 2 jest śmierć
kobiety ciężarnej, sprawca podlega karze
pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w
art. 152 § 3 lub w art. 153 jest śmierć kobiety
ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia
wolności od lat 2 do 12.

PRZERYWANIE CIĄŻY

KODEKS KARNY

Art. 157a. § 1. Kto

powoduje

uszkodzenie

ciała

dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający
jego życiu,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Nie

popełnia

przestępstwa

lekarz,

jeżeli

uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka
poczętego są następstwem działań leczniczych,
koniecznych

dla

uchylenia

niebezpieczeństwa

grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo
dziecka poczętego.

§ 3. Nie podlega karze matka dziecka poczętego, która
dopuszcza się czynu określonego w § 1.

PRZERYWANIE CIĄŻY

Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i
warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. (Dz.U. z 1993 r nr
17, poz. 78 z póź. zm.)

Uznając,  że  życie  jest  fundamentalnym  dobrem
człowieka,  a  troska  o  życie  i  zdrowie  należy  do
podstawowych  obowiązków  państwa,  społeczeństwa  i
obywatela;

uznając

prawo

każdego

odpowiedzialnego  decydowania  o  posiadaniu  dzieci
oraz  prawo  dostępu  do  informacji,  edukacji,
poradnictwa  i  środków  umożliwiających  korzystanie  z
tego prawa, stanowi się, co następuje:

Art. 1. Prawo do życia podlega ochronie, w tym
również w fazie prenatalnej w granicach określonych
w ustawie.

PRZERYWANIE CIĄŻY

Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i
warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. (Dz.U. z 1993 r nr
17, poz. 78 z póź. zm.)

Art. 4a. 1. Przerwanie ciąży może być dokonane

wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy:

1)ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub

zdrowia kobiety ciężarnej,

2)badania prenatalne lub inne przesłanki

medyczne

wskazują

duże

prawdopodobieństwo

ciężkiego

nieodwracalnego

upośledzenia

płodu

albo

nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,

3)zachodzi uzasadnione podejrzenie, że

ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego

PRZERYWANIE CIĄŻY

Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i
warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.

Art. 4a.

2. W przypadkach określonych w ust. 1

pkt  2  przerwanie  ciąży  jest  dopuszczalne  do
chwili  osiągnięcia  przez  płód  zdolności  do
samodzielnego życia poza organizmem kobiety
ciężarnej;  w  przypadku  określonym  w  ust.  1
pkt  3  lub  4,  jeżeli  od  początku  ciąży  nie
upłynęło więcej niż 12 tygodni.

3. W przypadkach, o których mowa w ust. 1
pkt 1 i 2, przerwania ciąży dokonuje lekarz w
szpitalu.

PRZERYWANIE CIĄŻY

Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i
warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.

Art. 4a.

przerwania ciąży wymagana jest pisemna zgoda

kobiety.

przypadku

małoletniej

lub

kobiety

ubezwłasnowolnionej  całkowicie  wymagana  jest  pisemna  zgoda
jej  przedstawiciela  ustawowego.  W  przypadku  małoletniej
powyżej 13 roku życia wymagana jest również pisemna zgoda tej
osoby. W przypadku małoletniej poniżej 13 roku życia wymagana
jest  zgoda  sądu  opiekuńczego,  a  małoletnia  ma  prawo  do
wyrażenia

własnej

opinii.

przypadku

kobiety

ubezwłasnowolnionej  całkowicie  wymagana  jest  także  pisemna
zgoda  tej  osoby,  chyba  że  na  wyrażenie  zgody  nie  pozwala  stan
jej  zdrowia  psychicznego.  W  razie  braku  zgody  przedstawiciela
ustawowego,  do  przerwania  ciąży  wymagana  jest  zgoda  sądu
opiekuńczego.

PRZERYWANIE CIĄŻY

Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i
warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.

Art. 4a.

5. Wystąpienie okoliczności, o których mowa w ust. 1

pkt 1 i 2, stwierdza inny lekarz niż dokonujący przerwania ciąży,
chyba że ciąża zagraża bezpośrednio życiu kobiety. Okoliczność,
o której mowa w ust. 1 pkt 3, stwierdza prokurator.

6. W  przypadku,  o  którym  mowa  w  ust.  1  pkt  4,  kobieta  składa
pisemne  oświadczenie,  a  ponadto  zaświadczenie  o  odbytej
konsultacji u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, innego niż
dokonujący  przerwania  ciąży,  lub  u  innej  wybranej  przez  siebie
uprawnionej  osoby.  Przerwanie  ciąży  może  być  dokonane,  jeżeli
kobieta podtrzymuje zamiar przerwania ciąży po upływie 3 dni od
konsultacji.

PRZERYWANIE CIĄŻY

Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i
warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.

Art. 4c. 1. Osoby wykonujące czynności wynikające z
ustawy są obowiązane do zachowania w tajemnicy
wszystkiego, o czym powzięły wiadomość w związku z
wykonywaniem

tych

czynności,

stosownie

odrębnych przepisów.

2. W razie zawinionego ujawnienia wiadomości, o
których mowa w ust. 1, sąd może przyznać osobie
poszkodowanej

odpowiednią

sumę

tytułem

zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

PRZERYWANIE CIĄŻY

Ustawa o zawodzie lekarza (Ustawa o zawodzie lekarza z dnia 5
grudnia 1996 r. Dz.U. Nr. 28, poz. 152)

Art. 39. Lekarz może powstrzymać się od wykonania
świadczeń

zdrowotnych

niezgodnych

jego

sumieniem,  z  zastrzeżeniem  art.  30,  z  tym  że  ma
obowiązek  wskazać  realne  możliwości  uzyskania  tego
świadczenia  u  innego  lekarza  lub  w  innym  zakładzie
opieki zdrowotnej oraz uzasadnić i odnotować ten fakt
w  dokumentacji  medycznej.  Lekarz  wykonujący  swój
zawód  na  podstawie  stosunku  pracy  lub  w  ramach
służby

ponadto

obowiązek

uprzedniego

powiadomienia na piśmie przełożonego.

PRZERYWANIE CIĄŻY

Kodeks Cywilny (Dz.U. Nr. 16, poz. 93, 1964 r z poz. zm)

Art. 8. § 1. Każdy człowiek od chwili urodzenia ma
zdolność prawną.

Art. 446. § 1. Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała
lub  wywołania  rozstroju  zdrowia  nastąpiła
śmierć  poszkodowanego,  zobowiązany  do
naprawienia  szkody  powinien  zwrócić  koszty
leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.

PRZERYWANIE CIĄŻY

Kodeks Etyki Lekarskiej

Art. 4.

Dla wypełnienia swoich zadań lekarz powinien
zachować swobodę działań zawodowych, zgodnie ze
swoim sumieniem i współczesną wiedzą medyczną.

Art. 18.

Lekarz leczący nie może sprzeciwiać się, by chory
zasięgał opinii o stanie swego zdrowia i postępowaniu
lekarskim u innego lekarza. Na życzenie pacjenta
powinien ułatwić mu taką konsultację.

PRZERYWANIE CIĄŻY

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA

ZDROWIA

OPIEKI

SPOŁECZNEJ z dnia 22 stycznia 1997 r.

w sprawie kwalifikacji zawodowych lekarzy, uprawniających
do dokonania przerwania ciąży oraz stwierdzania, że ciąża
zagraża życiu lub zdrowiu kobiety lub wskazuje na duże
prawdopodobieństwo

ciężkiego

nieodwracalnego

upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej
jego życiu. (Dz. U. z dnia 5 lutego 1997 r.)

§ 1. 1. Przerwania ciąży może dokonać, z zastrzeżeniem ust. 2,
lekarz posiadający:

1) pierwszego stopnia specjalizację w zakresie położnictwa i

ginekologii,

2) tytuł specjalisty w zakresie położnictwa i ginekologii.

2. Lekarz odbywający szkolenie specjalizacyjne, w celu uzyskania
pierwszego  stopnia  specjalizacji  w  zakresie  położnictwa  i
ginekologii,  dokonuje  przerwania  ciąży  w  obecności  i  pod
kierunkiem  lekarza  uprawnionego  do  dokonywania  przerwania
ciąży, o którym mowa w ust. 1.

PRZERYWANIE CIĄŻY

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA

ZDROWIA

OPIEKI

SPOŁECZNEJ z dnia 22 stycznia 1997 r.

w sprawie kwalifikacji zawodowych lekarzy, ...

§ 2. 1. Wystąpienie  okoliczności  wskazujących,  że  ciąża  stanowi
zagrożenie  dla  życia  lub  zdrowia  kobiety  ciężarnej,  stwierdza
lekarz  posiadający  tytuł  specjalisty  w  zakresie  medycyny
właściwej ze względu na rodzaj choroby kobiety ciężarnej.

2. Wystąpienie

okoliczności

wskazujących

duże

prawdopodobieństwo  ciężkiego  i  nieodwracalnego  upośledzenia
płodu  albo  nieuleczalnej  choroby  zagrażającej  jego  życiu
stwierdza  lekarz  posiadający  tytuł  specjalisty,  orzekający  o
wadzie genetycznej płodu na podstawie badań genetycznych, lub
lekarz  posiadający  tytuł  specjalisty  w  zakresie  położnictwa  i
ginekologii, orzekający o wadzie rozwojowej płodu, na podstawie
obrazowych  badań  ultrasonograficznych  wykonywanych  u
kobiety ciężarnej.

PRZERYWANIE CIĄŻY

Realizacja złamania ustawy antyaborcyjnej przez
lekarza

-zawiadomienie

prokuratury

(m.in.przez

zainteresowaną kobietę)

-udowodnienie w oparciu o badania, że kobieta była w
ciąży i doszło do poronienia

-badania materiału biologicznego (wyskrobiny z
macicy)

Przyczyny niemożności oskarżenia.

-brak zawiadomienia

-zgodne twierdzenie kobiety i lekarza, że zabieg był
konieczny z związku z krwotokiem z dróg rodnych i
poronieniem w toku

Document Outline