INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Dr hab. inż.. Edward Kołodziński prof. UWM

Katedra Inżynierii Bezpieczeństwa

www.uwm.edu.pl/kis

[e-mail]

Wydziału Nauk Technicznych

UNIWERSYTET WARMIŃSKO – MAZURSKI

w Olsztynie

Olsztyn 2009/2010

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Literatura

1. Pihowicz W.: Inżynieria bezpieczeństwa

technicznego-problematyka podstawowa,
WNT, Warszawa 2008

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Bezpieczeństwo

w sensie pojęciowym

:

•

stan pewności, spokoju, braku

zagrożenia, poczucie zabezpieczenia

i

ochrony

przed

niebezpieczeństwami,

• zaspokojenie takich potrzeb ludzi

(społeczeństwa)

jak:

istnienie,

przetrwanie,

całość,

tożsamość,

niezależność,

spokój

i

pewność

rozwoju.

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Bezpieczeństwo

oceniane jest poprzez pryzmat

ryzyka.

Ryzyko

– (w sensie opisowym, wg. Słownika języka polskiego) :

1.+możliwość, że coś się nie uda,

+przedsięwzięcie, którego wynik jest
niepewny;

2. odważenie się na niebezpieczeństwo;

3. prawdopodobieństwo powstania szkody

obciążającej osobę poszkodowaną
niezależnie od jej winy,

jeśli umowa lub przepis prawny nie zobowiązały innej

osoby do wyrównania szkody.

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Ryzyko-

w sensie opisowym wg. WIKIPEDII

:

„w

języku naturalnym

oznacza jakąś

miarę /ocenę

zagrożenia

czy niebezpieczeństwa wynikającego

albo z prawdopodobnych zdarzeń od nas
niezależnych, albo z możliwych konsekwencji
podjęcia decyzji”.

„..

ryzyko

jest wskaźnikiem (miarą)

strat

w wyniku

potencjalnej możliwości zajścia zdarzenia innego
od oczekiwanego.

Ryzyko

jest proporcjonalne do:

 prawdopodobieństwa wystąpienia niekorzystnego

zdarzenia,

 i do wielkości strat które może ono spowodować. „

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Ryzyko

- dotyczy sytuacji, w której

określone zdarzenie może wystąpić z
pewnym prawdopodobieństwem

i spowodować określone
skutki

,

a rozkład tego prawdopodobieństwa

możemy określić na podstawie
retrospekcji- historii.

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Ryzyko

- dotyczy sytuacji, w której określone zdarzenie może wystąpić z pewnym

prawdopodobieństwem

i spowodować określone skutki

,

a rozkład tego prawdopodobieństwa możemy określić na podstawie retrospekcji- historii.

Uwaga-

przy ocenie ryzyka związanego z danym

zdarzeniem istotne jest nie tylko prawdopodobieństwo
jego wystąpienia ale również potencjalne skutki
(straty z nim związane) oraz

indywidualna jego percepcja –

Przykład : lot samolotem, czy pływanie na

okrętach podwodnych.

Co jest bardziej bezpieczne? –
podróż do Rzymu – samolotem czy autobusem?

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Ryzyko

- dotyczy sytuacji, w której określone zdarzenie może wystąpić z pewnym

prawdopodobieństwem

i spowodować określone skutki

, a rozkład tego prawdopodobieństwa możemy określić na

podstawie retrospekcji- historii.

Uwaga-

przy ocenie ryzyka związanego z danym zdarzeniem istotne jest nie tylko

prawdopodobieństwo jego wystąpienia ale również potencjalne skutki (straty z nim związane)

oraz

indywidualna jego percepcja –

przykład lot samolotem, czy pływanie na okrętach podwodnych.

Ogólnie akceptowalna jest następująca

klasyfikacja ryzyka:

 niskie prawdopodobieństwo i niskie straty

niskie ryzyko ,

 wysokie prawdopodobieństwo i wysokie

straty

wysokie ryzyko,

 wysokie prawdopodobieństwo i niskie

straty

niskie ryzyko.

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Zarządzanie ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem polega na

utrzymywaniu ryzyka w akceptowalnych
granicach w sposób efektywny i racjonalny
kosztowo.

Zarządzanie ryzykiem opiera się na 3

zasadach:

• tolerancji ryzyka (Risk Tolerance),
• odpowiedzialności za ryzyko (Risk

Responsibility),

• własności (przynależność) ryzyka (Risk

Ownership)

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Bezpieczeństwo:

• cywilne;
• publiczne.

Bezpieczeństwo publiczne, to stan

przejawiający się ochroną porządku
prawnego, życia i zdrowia obywateli oraz
majątku narodowego przed bezprawnymi
działaniami.

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Bezpieczeństwo

w sensie wartościującym

:

prawdopodobieństwo, że do chwili „t” nie

nastąpi zdarzenie uznane przez podmiot

za

zagrożenie

bezpieczeństwa

jego

funkcjonowania:

P{ T < t }

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Antonim

„bezpieczeństwa”

-

„zagrożenie”

-

stan psychiki lub

świadomości wywołany postrzeganiem
zjawisk ocenianych jako niekorzystne lub
niebezpieczne.

Istnienie

bądź

nie istnienie

„zagrożenia”

jest zatem

oceną subiektywną.

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Przyczyny

generowania

(nośniki)

„zagrożeń” –

niszczące działania:

 sił mechanicznych;
 strumieni cieplnych;
 prądów elektrycznych;
 promieniowania

jądrowego;

 substancji toksycznych.

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Przyczyny generowania (nośniki)

„zagrożeń” –

niszczące działania:



sił mechanicznych;



strumieni cieplnych;



prądów elektrycznych;



promieniowania jądrowego;



substancji toksycznych.

Źródła zagrożeń:
obiekty

techniczne

–

zagrożenia

niezamierzone

-

uboczne skutki cywilizacji;

zjawiska naturalne

–

zagrożenia powodowane

przez

siły natury;

destrukcyjne

działanie człowieka

(terroryzm,

wandalizm,

chuligaństwo

itp.),

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Bezpieczeństwo:

• stan pewności, spokoju, braku zagrożenia, poczucie zabezpieczenia i

ochrony przed niebezpieczeństwami,

• zaspokojenie takich potrzeb ludzi (społeczeństwa) jak: istnienie,

przetrwanie, całość, tożsamość, niezależność, spokój i pewność rozwoju.

Inżynieria

- twórczość techniczna (głównie

wynik działalności inżynierów), której

wynikiem jest obiekt (prototyp), metoda

produkcji (technologia) lub zmiana stanu

środowiska;

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Bezpieczeństwo:

•

stan pewności, spokoju, braku zagrożenia, poczucie zabezpieczenia i ochrony przed

niebezpieczeństwami,

•

zaspokojenie takich potrzeb ludzi (społeczeństwa) jak: istnienie, przetrwanie,

całość, tożsamość, niezależność, spokój i pewność rozwoju.

Inżynieria

- twórczość techniczna (głównie wynik działalności

inżynierów), której wynikiem jest obiekt (prototyp), metoda

produkcji (technologia) lub zmiana stanu środowiska;

Inżynieria

– działalność ludzka polegająca na

projektowaniu, konstrukcji, modyfikacji i

utrzymaniu systemów nieistniejących w

przyrodzie w oparciu o wiedzę naukową

oraz techniczną. Działalność ta wymaga

rozwiązywania problemów różnej natury

oraz skali.

Ogólniej,

inżynieria

zajmuje

się

też

rozwojem technologii.

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Bezpieczeństwo:

•

stan pewności, spokoju, braku zagrożenia, poczucie zabezpieczenia i ochrony przed

niebezpieczeństwami,

•

zaspokojenie takich potrzeb ludzi (społeczeństwa) jak: istnienie, przetrwanie, całość,

tożsamość, niezależność, spokój i pewność rozwoju.

Inżynieria

- twórczość techniczna (głównie wynik działalności inżynierów), której wynikiem jest

obiekt (prototyp), metoda produkcji (technologia) lub zmiana stanu środowiska.

Inżynieria bezpieczeństwa –

racjonalna działalność

techniczno- organizacyjna człowieka, której celem

jest zapewnienie podmiotowi bezpieczeństwa jego

funkcjonowania : ludziom, organizacji, obiektom itp.

poprzez:

• zapobieganie powstawaniu zagrożeń bezpieczeństwa,

• przygotowanie podmiotów na wypadek ich powstania,

•

przeciwdziałanie

(reagowanie)

w

przypadku

wyzwolenia się zagrożeń.

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Bezpieczeństwo:

•

stan pewności, spokoju, braku zagrożenia, poczucie zabezpieczenia i ochrony przed

niebezpieczeństwami,

•

zaspokojenie takich potrzeb ludzi (społeczeństwa) jak: istnienie, przetrwanie,

całość, tożsamość, niezależność, spokój i pewność rozwoju.

Inżynieria

- twórczość techniczna (głównie wynik działalności inżynierów), której

wynikiem jest obiekt (prototyp), metoda produkcji (technologia) lub zmiana stanu

środowiska.

Inżynieria bezpieczeństwa –

racjonalna działalność

techniczno- organizacyjna człowieka,

której celem jest zapewnienie bezpieczeństwa podmiotu: ludzi, organizacji, obiektów

itp. poprzez:

•

zapobieganie możliwości powstawania zagrożeń bezpieczeństwa

,

•

przygotowanie podmiotów na wypadek ich powstania,

•

przeciwdziałanie (reagowanie) w przypadku wyzwolenia się zagrożeń.

Zapobieganie możliwości powstawania zagrożeń

bezpieczeństwa, generowanych przez wytwory

ludzkie

tzw.

artefakty

–

realizowane jest na etapie tworzenia,

tj. projektowania, wykonawstwa i wdrażania do eksploatacji
–

jest to domena dziedziny

„Inżynierii

bezpieczeństwa”

nazywanej

„Inżynierią

bezpieczeństwa technicznego” .

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Bezpieczeństwo:

•

stan pewności, spokoju, braku zagrożenia, poczucie zabezpieczenia i ochrony przed niebezpieczeństwami,

•

zaspokojenie takich potrzeb ludzi (społeczeństwa) jak: istnienie, przetrwanie, całość, tożsamość,

niezależność, spokój i pewność rozwoju.

Inżynieria

- twórczość techniczna (głównie wynik działalności inżynierów), której wynikiem jest obiekt

(prototyp), metoda produkcji (technologia) lub zmiana stanu środowiska.

Inżynieria bezpieczeństwa –

racjonalna działalność

techniczno- organizacyjna człowieka, której celem jest

zapewnienie bezpieczeństwa podmiotu: ludzi, organizacji, obiektów itp. poprzez:

•

zapobieganie możliwości powstawania zagrożeń bezpieczeństwa

,

•

przygotowanie podmiotów na wypadek ich powstania,

•

przeciwdziałanie (reagowanie) w przypadku wyzwolenia się zagrożeń.

Zapobieganie możliwości powstawania zagrożeń bezpieczeństwa, generowanych przez wytwory ludzkie

tzw.

artefakty

–

realizowane jest na etapie tworzenia, tj. projektowania, wykonawstwa i wdrażania do

eksploatacji – jest to domena dziedziny

„Inżynierii bezpieczeństwa”

nazywanej

„Inżynierią bezpieczeństwa

technicznego” .

Inżynieria

bezpieczeństwa

technicznego

-

zajmuje

się

takim

zaprojektowaniem,

wytworzeniem,

eksploatacją

i

likwidacją

artefaktów (

np. obiektów technicznych)

,

by

zminimalizować

w

racjonalny

sposób

możliwości

i

rozmiar

negatywnego

oddziaływania na otoczenie, w czasie jego

eksploatacji, tj. ludzi, dobra cywilizacji,

środowisko naturalne.

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Inżynieria bezpieczeństwa technicznego -

zajmuje

się

takim zaprojektowaniem, wytworzeniem, eksploatacją i

likwidacją

artefaktów (

np. obiektów technicznych)

,

by

zminimalizować w racjonalny sposób możliwości i

rozmiar negatywnego oddziaływania na otoczenie, w

czasie jego eksploatacji, tj. ludzi, dobra cywilizacji,

środowisko naturalne.

Inżynieria bezpieczeństwa technicznego -

nie zajmuje

się

zapobieganiem i usuwaniem negatywnych skutków

wywołanych

przez:

eksploatację

artefaktów,

niekorzystne zjawiska naturalne oraz umyślne

destrukcyjne działanie ludzi, czyli niedopuszczaniem do

powstawania szkód gdy „wyzwoli się” zagrożenie

pochodzące od artefaktów bądź/i zjawisk naturalnych.

Jest to obszar działalności

„

Inżynierii bezpieczeństwa cywilnego”

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Inżynieria bezpieczeństwa technicznego -

zajmuje

się

takim zaprojektowaniem, wytworzeniem, eksploatacją i

likwidacją

artefaktów (

np. obiektów technicznych)

,

by

zminimalizować w racjonalny sposób możliwości i

rozmiar negatywnego oddziaływania na otoczenie, w

czasie jego eksploatacji, tj. ludzi, dobra cywilizacji,

środowisko naturalne.

Inżynieria bezpieczeństwa technicznego -

nie zajmuje

się

zapobieganiem i usuwaniem negatywnych skutków

wywołanych

przez:

eksploatację

artefaktów,

niekorzystne zjawiska naturalne oraz umyślne

destrukcyjne działanie ludzi, czyli niedopuszczaniem do

powstawania szkód gdy „wyzwoli się” zagrożenie

pochodzące od artefaktów bądź/i zjawisk naturalnych.

Jest to obszar działalności

„

Inżynierii bezpieczeństwa cywilnego”

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA

Inżynieria bezpieczeństwa cywilnego

-zajmuje

się:

•

zapobieganiem

zagrożeniom

- organizacyjno- technicznym

,

• przygotowaniem

podmiotów i systemów

bezpieczeństwa na wypadek ich wystąpienia,

• przeciwdziałaniem

powstawaniu negatywnych skutków

zagrożeń bezpieczeństwa podmiotów wywoływanych przez:



eksploatację artefaktów,

 niekorzystne zjawiska naturalne,
 umyślne destrukcyjne działanie ludzi

,

czyli minimalizacją strat gdy „wyzwoli się”

zagrożenie pochodzące od eksploatowanych
artefaktów, niekorzystnych zjawisk naturalnych
bądź/i destrukcyjnych działań ludzi.

INŻYNIERIA BEZPIECZENSTWA CYWILNEGO

Bezpieczeństwo:

• stan pewności, spokoju, braku zagrożenia, poczucie zabezpieczenia i

ochrony przed niebezpieczeństwami,

• zaspokojenie takich potrzeb ludzi (społeczeństwa) jak: istnienie,

przetrwanie, całość, tożsamość, niezależność, spokój i pewność rozwoju.

System bezpieczeństwa

to zespół sił i

środków zapewniających podmiotowi stan

bezpieczeństwa, akceptowalny przez niego.

Podmiotem może być: zakład, instytucja,

miasto, gmina,powiat, region itp.

PODSYSTEM ZARZĄDZANIA

BEZPIECZENSTWEM

PODMIOT

- OBIEKTY ODDZIAŁYWANIA SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA

PODSYSTEM WYKONAWCZY

SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA

OTOCZENIE
SYSTEMU
BEZPIECZENSTW
A

Model systemu bezpieczeństwa

SYSTEM NADRZĘDNY

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA CYWILNEGO

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA CYWILNEGO

INŻYNIERIA BEZPIECZENSTWA CYWILNEGO

Bezpieczeństwo:

• stan pewności, spokoju, braku zagrożenia, poczucie zabezpieczenia i ochrony

przed niebezpieczeństwami,

• zaspokojenie takich potrzeb ludzi (społeczeństwa) jak: istnienie, przetrwanie,

całość, tożsamość, niezależność, spokój i pewność rozwoju.

System bezpieczeństwa

to zespół sił i środków zapewniających

podmiotowi stan bezpieczeństwa,

akceptowalny przez niego.

Podmiotem może być: zakład, instytucja, miasto, gmina,powiat, region

itp.

(Pod)System wykonawczy

– zespół sił i

środków

realizujących

zadania

SYSTEMU

BEZPIECZEŃSTWA

(

Pod)System

zarządzania

bezpieczeństwem

element składowy

systemu

bezpieczeństwa

. Jego zadaniem jest

realizacja

procesów informacyjno – decyzyjnych.

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA CYWILNEGO

Inżynieria systemów zarządzania

bezpieczeństwem,

to metody i środki techniczno –

programowe do realizacji wszystkich
etapów cyklu życia
zautomatyzowanych systemów
zarządzania bezpieczeństwem.

INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA CYWILNEGO

Inżynieria systemów zarządzania bezpieczeństwem-

to metody

i środki techniczno – programowe do realizacji wszystkich

etapów cyklu życia zautomatyzowanych systemów

zarządzania bezpieczeństwem.

Fazy cyklu życia systemu:

-

f

aza strategiczna

aza strategiczna

- określenie wymagań

- określenie wymagań

- analiza -modelowanie

- analiza -modelowanie

- projektowanie

- projektowanie

- wytwarzanie elementów składowych

- wytwarzanie elementów składowych

- integracja i testowanie

- integracja i testowanie

- wdrożenie

- wdrożenie

- eksploatacja

- eksploatacja

- likwidacja

- likwidacja