Walka o granice II RP w

latach 1919-21.

Sojusz polsko - ukraiński

Po zwycięstwie bolszewików w Rosji, władze

wystosowały do rządu polskiego

propozycje pokojowe co do ustalenia

granic.

Piłsudski podchodził jednak do tych

propozycji nieufnie, gdyż nie do końca było

pewne czy są one szczere, czy stanowią

jedynie „gładką mowę” dla opinii

publicznej, a w rzeczywistości mają dać

czas Rosji na przygotowanie się do wojny o

granice. Dlatego Piłsudski wysunął pomysł

zawiązania

sojuszu polsko – ukraińskiego

i

przeprowadzenie ofensywy na Ukrainie, by

wyprzedzić działania Armii Czerwonej.

Już latem 1919 roku Armia Czerwona

zajęła Kijów. W odwecie

21

kwietnia 1920

roku podpisał układ

z przywódcą ukraińskim

Semenem

Petlurą

– naczelnym dowódcą

ukraińskich sił zbrojnych. Był to de
facto układ sojuszniczy
wymierzony przeciwko Rosji.
Polska uznała niepodległość
Ukrainy, a granicę polsko –
ukraińską ustalono na byłej
granicy Rosji i Austro – Węgier. W
skład umowy wchodziła też
konwencja wojskowa o
współdziałaniu armii obydwu
państw przeciw Armii Czerwonej.

Układ zawarty pomiędzy Piłsudskim a

Petlurą został skrytykowany przez
Narodową Demokrację i PPS, ponieważ
partie te uważały, że Ukraina prędzej czy
później podejmie walkę o tereny Galicji, a
siła militarna Polski jest zbyt słaba by
walczyć na dwa fronty – z Rosją i Ukrainą.

25 kwietnia 1920

roku siły polsko –

ukraińskie podjęły ofensywę w kierunku
Kijowa. Armia Czerwona nie stawiała
wielkiego oporu i już 7 maja oddziały
polskie wkroczyły do Kijowa.

Armia Czerwona jednak po

wycofaniu się z Kijowa,
zreorganizowała się i już w lipcu
1920 przypuściła
kontrofensywę na Białorusi.
Atakiem kierował doświadczony
generał carski –

Michaił

Tuchaczewski

. Kontratak był tak

sprawny, że już w sierpniu 1920
Armia Czerwona zapędziła się
pod Warszawę. Niepodległość
państwa polskiego ponownie
została zagrożona.

Walka o Warszawę

Jeszcze w lipcu 1920 po stronie

radzieckiej utworzony został

Tymczasowy Komitet

Rewolucyjny Polski

, w którego

skład weszli:

- Feliks Dzierżyński

- Julian Marchlewski

- Feliks Kon
Organizacja ta miała na celu

przejąć władzę w Warszawie po

zajęciu jej przez bolszewików.

Zapowiadano również

utworzenie

Polskiej

Socjalistycznej Republiki

Radzieckiej.

Społeczeństwo polskie jednak

agresywnie odpowiedziało na tę
propagandę i zorganizowało
masową mobilizację. Podobnej
postawy nie można było jednak
oczekiwać od ludności
niepolskiej, która to w
większości opowiadała się po
stronie bolszewickiej ( np.
Niemcy liczyli na upadek Polski
i przejęcie jej ziem, zwłaszcza
terenów byłego zaboru
pruskiego; Litwa natomiast
miała nadzieję na odzyskanie
Wilna);

ROP

W związku z zagrożeniem 1 lipca 1920 roku

sejm przekazał część kompetencji

Radzie

Obrony Państwa

, która łączyła uprawnienia

władzy ustawodawczej, wykonawczej i

wojskowej. W skład Rady wchodzili:

- Naczelnik Państwa;

- Marszałek sejmu

- Premier

- 3 ministrów wyznaczonych przez rząd

- 3 przedstawicieli armii

- 10 przedstawicieli klubów sejmowych.

Konferencja w Spa

Zagrożona Polska starała się

uzyskać poparcie i pomoc

państw zachodnich. Premier

rządu –

Władysław Grabski

wziął udział w konferencji

państw Ententy w

Spa

, w

Belgii, na której to Anglia i

Francja zobowiązały się do

udzielenia Polsce pomocy

dyplomatycznej i militarnej, ale

postawiły wiele warunków,

których Grabski nie mógł

zaakceptować.

Grabski zgodził się uznać linię

Curzona za podstawę rozmów z
rządem bolszewickim,
pozostawiając Wilno w granicach
Litwy, oraz przyjąć decyzję Rady
Najwyższej co do granicy z
Czechosłowacją. Plebiscyty na
Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i
Orawie zostały odwołane.

Decyzje te zostały przyjęte z

oburzeniem. Władysław Grabski
podał się do dymisji, a nowym
premierem został Przywódca PSL
„Piast” –

Wincenty Witos

.

„Cud nad Wisłą”

13 sierpnia rozpoczęły się działania na

przedpolach Warszawy

16 sierpnia nastąpiła wielka kontrofensywa

wojsk polskich znad Wieprza;

W ciągu kilku dni armia rosyjska została

otoczona i pokonana. Wydarzenie to nosi
miano „cudu nad Wisłą”, wymyślone przez
endecję, która w ten sposób próbowała
umniejszać zasługi wojsk dowodzonych
przez Piłsudskiego i jego sztab.

W rzeczywistości sukces bitwy

warszawskiej był dziełem sztabu
Piłsudskiego oraz zdolnych polskich
dowódców wojskowych – gen.

Tadeusza Rozwadowskiego,
Władysława Sikorskiego i Józefa
Hallera

.

Bitwa warszawska stanowiła moment

zwrotny w dziejach wojny polsko-
bolszewickiej. Zmusiła Armię czerwoną
do wycofania na całej linii frontu i
zdecydowała o ostatecznym
zwycięstwie strony polskiej, choć
jeszcze we wrześniu dochodziło do
potyczek z bolszewikami (np. bitwa
nad Niemnem)

Pokój w Rydze

Pod koniec września 1920 roku

rozpoczęły się rozmowy pokojowe,

najpierw w Mińsku, a później w Rydze.

Szczególnie dużą rolę odegrał tu jeden

z założycieli Narodowej Demokracji

Stanisław Grabski

, z którego inicjatywy

delegacja polska ograniczyła postulaty

terytorialne. Działanie Grabskiego było

zmierzone i zmierzało do ograniczenia

ludności białoruskiej na ziemiach

polskich i obalenia koncepcji

federalistycznej II RP zgłoszonej przez

Piłsudskiego. Grabski chciał również

szybko zakończyć wojnę i dojść do

porozumienia z Rosją

Mimo wielu ustępstw, warunki te nie

zadowalały strony rosyjskiej. Ostatecznie
jednak

18 stycznia 1921

roku podpisano

pokój ryski. Oddziały polskie wycofały się
z zajmowanego obszaru należącego do
Litwy i Rosji, a Rosja zobowiązała się do
zwrotu dzieł sztuki i zabytków kultury
wywiezionych z Polski w okresie rozbiorów
oraz do spłaty 30 milionów rubli w złocie
jako rekompensaty wkładu ziem polskich
w rozwój gospodarczy Rosji.
Postanowienia traktatu nigdy nie zostały
w pełni zrealizowane.

Granica z Czechosłowacją i

Litwą

Decyzje dotyczące granicy z

Czechosłowacją zapadły już na
konferencji w Spa. Na tej podstawie
dokonano podziału Śląska
Cieszyńskiego wzdłuż linii rzeki Olzy.
Większa część spornego terenu znalazła
się po stronie Czechosłowackiej, mimo
iż zamieszkiwana była w większości
przez ludność polską.

W X 1920 roku na Wileńszczyznę wkroczyła

Litewsko – Białoruska Dywizja Piechoty
dowodzona przez gen.

Lucjana

Żeligowskiego

. Utworzono wtedy odrębne

państwo – Litwę Środkową. Formalnie te
działania uznane były za bunt, a
nieformalnie Żeligowski działał na
polecenie Piłsudskiego.

Wileńszczyznę w

1922

roku przyłączono do

państwa polskiego, a decyzję o
wytyczeniu granicy między Polską i Litwą
podjęła w

1923

roku Liga Narodów. Jako

podstawę przyjęto linię rozgraniczenia
wojsk. Granica ta jednak nie została
uznana przez Litwę i do 1927 formalnie
między Polską a Litwą trwał stan wojny.
Nie utrzymywano też żadnych stosunków
politycznych.