WYKŁAD IV

CARL GUSTAW JUNG (1875 – 1961)

RÓŻNICE:

Freud

Jung



Nieświadomość

indywidualna



Centralna rola

seksualności dziecięcej



Libido = energia

instynktu seksualnego

-> konstrukcja



Tendencja do

ujednoznaczniania

symbolu



Nieświadomość zbiorowa

(Freud - Totem i tabu)



Ważna rola – nie jedyna



Libido = intensywność

energii psychicznej –

zarówno konstruktywnej,

jak i destruktywnej



Sprzeciw wobec tej

tendencji

Nieświadomość indywidualna

Nieświadomość zbiorowa



Ukształtowana w
toku ontogenezy



Ukształtowana w
toku

filogenezy

NIEŚWIADOMOŚĆ KOLEKTYWNA



Wspólna gatunkowi ludzkiemu
(plemieniu, narodowi?)



Funkcjonuje niezależnie od ego



Rezerwuar archetypowych tematów,
struktur, doświadczeń



Są to treści o charakterze psychicznym



Ich przejawy – obrazy, symbole

STATUS: wrodzone? dziedziczone?

„odciśnięte w strukturze mózgu”?

Nieświadomość kolektywna (siły
destruk-ktywne i konstruktywne –
ambiwalencja)



i



Indywiduacja

(proces rozwoju

osobowości, dążenia do całkowitości,
pełni; w jego wyniku jednostka stanie się
sobą – niepodzielną całością różną od
innych ludzi i od psychiki zbiorowej, ale
pozostającą z nimi w różnorakich
związkach)



Funkcja kompensacyjna
nieświadomości

PROCESY ARCHETYPOWE



ARCHETYP – wrodzona (?) część psyche,
która strukturuje powiązane z instynktem,
ale niesprowadzalne do niego, wzorce
zachowań i reakcji emocjonalnych



„Pierwotne obrazy […] podobne do motywów
powtarzających się wszędzie na świecie i od zawsze”



Cechuje je:



Nieświadomość



Autonomia



Numinalność

Liczba archetypów sytuacyjnych i
postaciowych - teoretycznie dowolna
(nieograniczona)



Archetyp per se

(Niedostępny

świadomości)

//



Obraz
archetypowy

(Dostępny

świadomości)

Przykłady archetypów

(Jungowskie opisy ich symbolicz0-

obrazowych reprezentacji)



Anima i Animus; cień; persona

(ważne dla wewnętrznego, psychicznego
życia każdej jednostki)



Wielka Matka; Ojciec (bóg);
Stary Mędrzec; Stara Mądra
Kobieta –

osobowości maniczne: dobre

i złe, przyciągające i odpychające zarazem!

ZACHOWANIA ARCHETYPOWE

INFLACJA

TWÓRCZOŚĆ ARTYSTYCZNA



O stosunku psychologii analitycznej
do dzieła poetyckiego (1922)



twórczość symptomatyczna



twórczość psychologiczna



twórczość wizjonersko-

symboliczna

Twórczość

psychologiczna

symptomatyczna (Freud)



Domena świadomości



Charakter
intrawertyczny



Interpretacja nie
wymaga

pomocy psychologa



Domena nieświadomości
indywidualnej



Charakter intra- albo
ekstrawertyczny



Interpretacja
(symptomów) wymaga
pomocy psychologa

[ - ]

TWÓRCZOŚĆ WIZJONERSKA



Podłoże – wizjonerskie przeżycie treści
mających źródło w nieświadomości
zbiorowej



W zasadzie powstaje bez udziału
świadomości



Ma charakter ekstrawertyczny

(jest „autonomicznym kompleksem”)



Jest niezrozumiała bez interpretacji
dokonanej przez psychologa
analitycznego

Artysta

marny człowiek



Przedmiot

zainteresowania

- DZIEŁO



PSYCHOLOGIA DZIEŁA

- nie twórcy

Doświadczenie wizjonerskie



„wyrasta z bezczasowej głębi, jest obce,
zimne, demoniczne i groteskowe”

(Najczęściej) ambiwalentne przedstawienia

-

wzniosłe, budujące, zachwycające,
zadziwiające
ale też zarazem

- Budzące lęk, groźne, odpychające



„Przy wizjonerskim dziele sztuki jesteśmy
zaskoczeni, skonfudowani, zdegustowani –
żądamy komentarzy i wyjaśnień”



Klucz do symboli, przez które przejawiają
się treści archetypowe mają psychologowie

//
WARTOŚCI ESTETYCZNE

DZIEŁA

Metoda psychologicznej analizy
dzieł litarackich



Jak u wczesnego Freuda – analogiczna do metod
analizy snu (oprócz badania „wolnych skojarzeń”
określenie indywidualnych kontekstów wizji)



Specyficzne techniki wypracowane przez Junga –

technika

AMPLIFIKACJI

CEL AMPLIFIKACJI:

Połączenie treści wizji literackiej

(artystycznej) z wyobrażeniami
uniwersalnymi



Tajemnicze postacie, niejasne zdarzenia,
sytuacje, relacje przedstawione w dziele
archetypiczne symbole



Odszukiwanie

mitycznych, baśniowych, literackich,

alchemicznych, historycznych,
wielokulturowych

analogii do nich

Błędy tej metody
interpretacji:

Przeintelektualizowanie (Jung)

nadmierny rozrost znaczeń

inflacja



Ja - arbitralność

Dzieła wizjonerskie –
przykłady:



Pasterz Hermasa



Boska komedia Dantego



Faust – cz. II Goethego



Tako rzecze Zaratustra Nietzschego



Twórczość Williama Blake’a



Fantastyczne opowieści Ernesta Teodora Hoffmanna
(Diable eliksiry, Złoty garnek, Piaskun)



Królestwo bezprzestrzenne Brunona Goetza



Twórczość Hermanna Hessego (indywiduacja w Wilku
stepowym)



Twórczość Franza Kafki

FUNKCJE SZTUKI
WIZJONERSKIEJ:



SPOŁECZNO-TERAPEUTYCZNA,



KOMPENSACYJNA (w skali
zbiorowości)

Twórczość taka

„rekompensuje braki i
jednostronność ducha epoki”