1

1

Emocjonalne krzywdzenie dzieci

Emocjonalne krzywdzenie dzieci

Przemoc

Przemoc

emocjonalna

emocjonalna

Przemoc psychiczna

Przemoc psychiczna

2

2

„Emocjonalne krzywdzenie

dzieci

jest formą przemocy,

która polega na ciągłym ataku

na dobre samopoczucie

psychiczne dziecka”

(

(

E. Bielawska-Batorowicz, H. Hanks

E. Bielawska-Batorowicz, H. Hanks

, O formach złego traktowania dzieci,

, O formach złego traktowania dzieci,

Przegląd psychologiczny,1993, nr 3, s 305-315)

Przegląd psychologiczny,1993, nr 3, s 305-315)

3

3



Do krzywdzenia emocjonalnego dochodzi znacznie

Do krzywdzenia emocjonalnego dochodzi znacznie

częściej niż się wydaje.

częściej niż się wydaje.



Emocjonalne krzywdzenie występuje zarówno w

Emocjonalne krzywdzenie występuje zarówno w

przypadku stosowania pozostałych rodzajów

przypadku stosowania pozostałych rodzajów

przemocy, ale też może być to działanie odrębne,

przemocy, ale też może być to działanie odrębne,

występujące niezależnie od innych form.

występujące niezależnie od innych form.



„

„

W przypadku długotrwałego występowania jego

W przypadku długotrwałego występowania jego

wpływ jest nawet bardziej niszczący niż pojedyncze

wpływ jest nawet bardziej niszczący niż pojedyncze

akty przemocy fizycznej czy seksualnej”.

akty przemocy fizycznej czy seksualnej”.

4

4



„

„

W przypadkach psychicznego zaniedbania czy

W przypadkach psychicznego zaniedbania czy

krzywdzenia sprawcą jest niemal zawsze osoba,

krzywdzenia sprawcą jest niemal zawsze osoba,

do której dziecko jest przywiązane

do której dziecko jest przywiązane

emocjonalnie.”

emocjonalnie.”



„

„

Na znęcanie psychiczne składa się wiele

Na znęcanie psychiczne składa się wiele

charakterystycznych cech: odnosi się ono raczej

charakterystycznych cech: odnosi się ono raczej

do relacji niż do wydarzenia, nie wymaga

do relacji niż do wydarzenia, nie wymaga

bezpośredniego kontaktu sprawcy i ofiary”.

bezpośredniego kontaktu sprawcy i ofiary”.



Jest jedyną formą, którą może charakteryzować

Jest jedyną formą, którą może charakteryzować

zarówno zaniechanie, jak i popełnienie czynu.

zarówno zaniechanie, jak i popełnienie czynu.

(

(

D. Iwaniec,

D. Iwaniec,

W kącie,

W kącie,

[w:]

[w:]

Niebieska Linia

Niebieska Linia

, 2005, nr 4)

, 2005, nr 4)

5

5

Kategorie emocjonalnego krzywdzenia

Kategorie emocjonalnego krzywdzenia

i zaniedbania

i zaniedbania

wg Danyi Glaser:

wg Danyi Glaser:



„

„

Uczuciowa niedostępność, brak reakcji emocjonalnych,

Uczuciowa niedostępność, brak reakcji emocjonalnych,

zaniedbywanie

zaniedbywanie



Przypisywanie dziecku negatywnych cech, błędna

Przypisywanie dziecku negatywnych cech, błędna

ocena dziecka

ocena dziecka



Niekonsekwentne i niewłaściwe dla rozwoju dziecka

Niekonsekwentne i niewłaściwe dla rozwoju dziecka

interakcje

interakcje



Nie uznawanie lub lekceważenie indywidualności i

Nie uznawanie lub lekceważenie indywidualności i

odrębności dziecka

odrębności dziecka



Uniemożliwianie dziecku adaptacji społecznej”

Uniemożliwianie dziecku adaptacji społecznej”

(D. Glaser,

(D. Glaser,

Podstawy teoretyczne i pojęciowe dotyczące krzywdzenia

Podstawy teoretyczne i pojęciowe dotyczące krzywdzenia

psychicznego

psychicznego

i zaniedbywania emocjonalnego dzieci,

i zaniedbywania emocjonalnego dzieci,

[w:]

[w:]

Dziecko krzywdzone,

Dziecko krzywdzone,

2003, nr 4, s 13,

2003, nr 4, s 13,

14)

14)

6

6

Wg E. Czyż

Wg E. Czyż

emocjonalne krzywdzenie

emocjonalne krzywdzenie

obejmuje

obejmuje

2 typy zachowań:

2 typy zachowań:



zachowania aktywne

zachowania aktywne

„

„

przyjmują formę agresji werbalnej i wrogości wobec dziecka

przyjmują formę agresji werbalnej i wrogości wobec dziecka

lub działań skierowanych bezpośrednio przeciwko dziecku

lub działań skierowanych bezpośrednio przeciwko dziecku

np. straszenie, szantażowanie, wymuszanie lojalności,

np. straszenie, szantażowanie, wymuszanie lojalności,

terroryzowanie, upokarzanie, nadmierna kontrola nad

terroryzowanie, upokarzanie, nadmierna kontrola nad

dzieckiem, wzbudzanie poczucia winy, stawianie dziecka w

dzieckiem, wzbudzanie poczucia winy, stawianie dziecka w

sytuacji sprzecznych wymagań i komunikatów,

sytuacji sprzecznych wymagań i komunikatów,

nieposzanowanie godności osobistej i prywatności dziecka

nieposzanowanie godności osobistej i prywatności dziecka

7

7



zachowania bierne

zachowania bierne

(inaczej zaniedbania

(inaczej zaniedbania

emocjonalne)

emocjonalne)

np. unikanie interakcji z dzieckiem, izolowanie

np. unikanie interakcji z dzieckiem, izolowanie

dziecka, emocjonalne odrzucenie i zaniedbywanie

dziecka, emocjonalne odrzucenie i zaniedbywanie

potrzeb psychicznych dziecka, ignorowanie dziecka,

potrzeb psychicznych dziecka, ignorowanie dziecka,

pozbawianie dziecka stymulacji”

pozbawianie dziecka stymulacji”

(E. Czyż,

(E. Czyż,

Dziecko i jego prawa

Dziecko i jego prawa

, Komitet Ochrony Praw Dziecka, Warszawa

, Komitet Ochrony Praw Dziecka, Warszawa

1992)

1992)

8

8

Objawy i zachowania wskazujące na

Objawy i zachowania wskazujące na

występowanie przemocy

występowanie przemocy

emocjonalnej wobec dziecka:

emocjonalnej wobec dziecka:



„

„

Zaburzenia mowy będące

Zaburzenia mowy będące

efektem napięcia nerwowego

efektem napięcia nerwowego



Zaburzenia snu

Zaburzenia snu



Dolegliwości psychosomatyczne

Dolegliwości psychosomatyczne

(bóle brzucha, głowy, mdłości, wymioty)

(bóle brzucha, głowy, mdłości, wymioty)



Zaburzenia w oddawaniu moczu i kału

Zaburzenia w oddawaniu moczu i kału



Bóle żołądka

Bóle żołądka



Mimowolne ruchy mięśni, szczególnie twarzy

Mimowolne ruchy mięśni, szczególnie twarzy

9

9



Brak poczucia pewności siebie, nieakceptowanie siebie

Brak poczucia pewności siebie, nieakceptowanie siebie



Wycofanie, stany depresyjne

Wycofanie, stany depresyjne



Lęk przed porażką, przed konsekwencjami

Lęk przed porażką, przed konsekwencjami

różnych działań

różnych działań



Zachowania regresyjne typu ssanie palca,

Zachowania regresyjne typu ssanie palca,

kołysanie się

kołysanie się



Zachowania agresywne i autodestrukcyjne

Zachowania agresywne i autodestrukcyjne



Nadmierne podporządkowanie się dorosłym, ugrzecznione

Nadmierne podporządkowanie się dorosłym, ugrzecznione

zachowania lub czcze kłamstwa

zachowania lub czcze kłamstwa



Zachowania dorosłe-opiekowanie się rodzeństwem,

Zachowania dorosłe-opiekowanie się rodzeństwem,

kierowanie innymi”

kierowanie innymi”

(D. Iwaniec, J. Szmagalski,

(D. Iwaniec, J. Szmagalski,

Zaburzenia rozwojowe dzieci krzywdzonych

Zaburzenia rozwojowe dzieci krzywdzonych

emocjonalnie,

emocjonalnie,

Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa

Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa

2002, s 156)

2002, s 156)

10

10



„

„

Skutkiem krzywdzenia emocjonalnego może być

Skutkiem krzywdzenia emocjonalnego może być

zespół nieorganicznego zaburzenia rozwoju tj.

zespół nieorganicznego zaburzenia rozwoju tj.

niedostateczny przyrost wagi i wzrostu oraz

niedostateczny przyrost wagi i wzrostu oraz

opóźnienie ogólnego rozwoju dziecka, określonego

opóźnienie ogólnego rozwoju dziecka, określonego

przez normy medyczne”.

przez normy medyczne”.



„

„

Późna diagnoza krzywdy psychicznej skutkuje

Późna diagnoza krzywdy psychicznej skutkuje

dużymi zaburzeniami w rozwoju dziecka. Często jest

dużymi zaburzeniami w rozwoju dziecka. Często jest

to zaniżona samoocena, wysoki poziom stresu, lęku,

to zaniżona samoocena, wysoki poziom stresu, lęku,

problemy z nauką, nawiązywaniem kontaktów

problemy z nauką, nawiązywaniem kontaktów

interpersonalnych, zachowania agresywne lub uległe,

interpersonalnych, zachowania agresywne lub uległe,

dolegliwości psychosomatyczne”.

dolegliwości psychosomatyczne”.

11

11

Działania pomocowe wobec rodzin

Działania pomocowe wobec rodzin

Wielowymiarowość zjawiska krzywdzenia

Wielowymiarowość zjawiska krzywdzenia





konieczność

konieczność

wszechstronnej oceny (potrzeb)

wszechstronnej oceny (potrzeb)





stworzenie strategii

stworzenie strategii

interwencji dopasowanej do specyficznych wymogów

interwencji dopasowanej do specyficznych wymogów

rodziny i okoliczności

rodziny i okoliczności

Główne cele oddziaływań na poziomie rodziny:

Główne cele oddziaływań na poziomie rodziny:

-usunięcie szkód

-usunięcie szkód

-uzdrowienie relacji rodzic-dziecko

-uzdrowienie relacji rodzic-dziecko

-wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa

-wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa

i przynależności u dziecka

i przynależności u dziecka

12

12

„

„

Strategie powinny dotyczyć:

Strategie powinny dotyczyć:

-wyboru metod i służb, które będą brać udział w

-wyboru metod i służb, które będą brać udział w

procesie zdrowienia dziecka

procesie zdrowienia dziecka

-przyspieszenia rozwoju dziecka

-przyspieszenia rozwoju dziecka

-zmiany nastawienia rodziców do dziecka

-zmiany nastawienia rodziców do dziecka

-wykształcenia w rodzicach lepszego zrozumienia

-wykształcenia w rodzicach lepszego zrozumienia

zmian rozwojowych i praktyk wychowawczych

zmian rozwojowych i praktyk wychowawczych

-pomocy rodzicom w rozwiązaniu wielu problemów,

-pomocy rodzicom w rozwiązaniu wielu problemów,

takich jak: ubóstwo, społeczna izolacja, problemy

takich jak: ubóstwo, społeczna izolacja, problemy

zdrowia psychicznego, nieudane związki

zdrowia psychicznego, nieudane związki

małżeńskie, przemoc w rodzinie itp.”

małżeńskie, przemoc w rodzinie itp.”

(

(

D. Iwaniec,

D. Iwaniec,

W kącie,

W kącie,

[w:]

[w:]

Niebieska Linia

Niebieska Linia

, 2005, nr 4)

, 2005, nr 4)

13

13

Np. Jeśli z naszej oceny rodziny jednoznacznie wynika,

Np. Jeśli z naszej oceny rodziny jednoznacznie wynika,

że mamy do czynienia z

że mamy do czynienia z

poważnym

poważnym

maltretowaniem psychicznym

maltretowaniem psychicznym

dziecka, a rodzice

dziecka, a rodzice

nie są chętni do zmian lub współpracy z instytucją

nie są chętni do zmian lub współpracy z instytucją

mającą chronić dziecko:

mającą chronić dziecko:

-niezbędne jest chwilowe wyprowadzenie go z domu,

-niezbędne jest chwilowe wyprowadzenie go z domu,

gdzie doznaje krzywdy

gdzie doznaje krzywdy

-należy zastanowić się nad ewentualną adopcją

-należy zastanowić się nad ewentualną adopcją

dziecka

dziecka

(Dziecko nie może bez końca czekać na ewentualną

(Dziecko nie może bez końca czekać na ewentualną

zmianę zachowań swoich rodziców).

zmianę zachowań swoich rodziców).

14

14

W

W

„łagodniejszych” przypadkach:

„łagodniejszych” przypadkach:

-„w celu odbudowania (lub zbudowania) prawidłowej

-„w celu odbudowania (lub zbudowania) prawidłowej

relacji między rodzicami a dzieckiem, w przypadku gdy

relacji między rodzicami a dzieckiem, w przypadku gdy

dochodzi do emocjonalnego krzywdzenia i

dochodzi do emocjonalnego krzywdzenia i

zaniedbywania dziecka, rodzicom zaleca się trening

zaniedbywania dziecka, rodzicom zaleca się trening

radzenia sobie ze stresem, strategie uczenia się

radzenia sobie ze stresem, strategie uczenia się

prawidłowej komunikacji interpersonalnej oraz inne

prawidłowej komunikacji interpersonalnej oraz inne

treningi, jak np. rozwiązywanie problemów.

treningi, jak np. rozwiązywanie problemów.

-Krzywdzenie emocjonalne współwystępuje często z

-Krzywdzenie emocjonalne współwystępuje często z

brakiem umiejętności wychowawczych u rodziców,

brakiem umiejętności wychowawczych u rodziców,

dlatego należy pomóc im w zdobyciu tych umiejętności”.

dlatego należy pomóc im w zdobyciu tych umiejętności”.

(

(

D. Iwaniec,

D. Iwaniec,

W kącie,

W kącie,

[w:]

[w:]

Niebieska Linia

Niebieska Linia

, 2005, nr 4)

, 2005, nr 4)

15

15

Przykładowe działania:

Przykładowe działania:



terapia indywidualna, grupowa, rodzinna, małżeńska

terapia indywidualna, grupowa, rodzinna, małżeńska



treningi psychoedukacyjne:

treningi psychoedukacyjne:

-trening komunikowania się

-trening komunikowania się

-trening umiejętności rozwiązywania konfliktów

-trening umiejętności rozwiązywania konfliktów

-trening umiejętności rodzicielskich

-trening umiejętności rodzicielskich

-trening relaksacyjny

-trening relaksacyjny

-trening asertywności

-trening asertywności

-trening radzenia sobie ze stresem

-trening radzenia sobie ze stresem

-trening autoinstrukcji (mówienia do siebie)

-trening autoinstrukcji (mówienia do siebie)



Ośrodki opieki dziennej- świetlice itp.

Ośrodki opieki dziennej- świetlice itp.



Skierowanie do adopcji, rodziny zastępczej, rodzinnego

Skierowanie do adopcji, rodziny zastępczej, rodzinnego

domu dziecka lub odpowiedniej placówki opiekuńczo-

domu dziecka lub odpowiedniej placówki opiekuńczo-

wychowawczej

wychowawczej

16

16

Odpowiedzialność pedagogów

Odpowiedzialność pedagogów

za dzieci krzywdzone

za dzieci krzywdzone



„

„

Wczesna identyfikacja przypadków krzywdzenia

Wczesna identyfikacja przypadków krzywdzenia

dzieci

dzieci



Wstępna diagnoza sytuacji dziecka i rodziny

Wstępna diagnoza sytuacji dziecka i rodziny



Zgłaszanie przypadków krzywdzenia dzieci lub

Zgłaszanie przypadków krzywdzenia dzieci lub

uzasadnionych podejrzeń do odpowiednich instytucji

uzasadnionych podejrzeń do odpowiednich instytucji



Zapewnianie wsparcia”

Zapewnianie wsparcia”



…

…

(Dziecko krzywdzone,

(Dziecko krzywdzone,

2003, nr 5)

2003, nr 5)

17

17

Różnice między formami przemocy

Różnice między formami przemocy

tabela 1 [w:]

tabela 1 [w:]

Dziecko krzywdzone,

Dziecko krzywdzone,

2003, nr 4

2003, nr 4

Wykorzystywa

Wykorzystywa

nie seksualne

nie seksualne

Krzywdzen

Krzywdzen

ie fizyczne

ie fizyczne

Krzywdzenie

Krzywdzenie

/

/

zaniedbywa

zaniedbywa

nie

nie

psychiczne

psychiczne

Charakte

Charakte

r czynu

r czynu

Ukryty

Ukryty

Ukryty lub

Ukryty lub

jawny

jawny

jawny

jawny

Tożsamoś

Tożsamoś

ć

ć

sprawcy

sprawcy

Zwykle

Zwykle

kwestionowana

kwestionowana

Czasami

Czasami

znana

znana

znana

znana

Sprawca i

Sprawca i

główny

główny

opiekun

opiekun

dziecka

dziecka

to:

to:

Zazwyczaj różne

Zazwyczaj różne

osoby

osoby

Ta sama lub

Ta sama lub

różne osoby

różne osoby

Ta sama

Ta sama

osoba

osoba

18

18

Definicja

Definicja

czynu/ dowód

czynu/ dowód

opiera się na:

opiera się na:

Stwierdzeniu

Stwierdzeniu

faktu

faktu

wykorzystan

wykorzystan

ia dziecka

ia dziecka

Oznakach,

Oznakach,

śladach

śladach

krzywdzeni

krzywdzeni

a

a

Stwierdzeniu

Stwierdzeniu

faktu

faktu

krzywdzenia/

krzywdzenia/

zaniedbywan

zaniedbywan

ia lub

ia lub

występującyc

występującyc

h u dziecka

h u dziecka

oznakach

oznakach

krzywdzenia

krzywdzenia

Zalecenie

Zalecenie

natychmiasto

natychmiasto

wej ochrony:

wej ochrony:

tak

tak

zazwyczaj

zazwyczaj

rzadko

rzadko

Wykorzyst

Wykorzyst

y-wanie

y-wanie

seksualne

seksualne

Krzywdze

Krzywdze

-nie

-nie

fizyczne

fizyczne

Krzywdzeni

Krzywdzeni

e/

e/

Zaniedbyw

Zaniedbyw

a-nie

a-nie

psychiczne

psychiczne

19

19

Bibliografia

Bibliografia

http://www.pismo.niebieskalinia.pl/index.php?id=276

http://www.pismo.niebieskalinia.pl/index.php?id=276

(

(

D. Iwaniec,

D. Iwaniec,

W kącie,

W kącie,

[w:]

[w:]

Niebieska Linia

Niebieska Linia

, 2005, nr 4)

, 2005, nr 4)

D. Iwaniec, J. Szmagalski,

D. Iwaniec, J. Szmagalski,

Zaburzenia rozwojowe dzieci

Zaburzenia rozwojowe dzieci

krzywdzonych emocjonalnie,

krzywdzonych emocjonalnie,

Wydawnictwa Uniwersytetu

Wydawnictwa Uniwersytetu

Warszawskiego, Warszawa 2002

Warszawskiego, Warszawa 2002

Dziecko krzywdzone,

Dziecko krzywdzone,

2003, nr 4, nr 5

2003, nr 4, nr 5

E. Czyż,

E. Czyż,

Dziecko i jego prawa

Dziecko i jego prawa

, Komitet Ochrony Praw

, Komitet Ochrony Praw

Dziecka, Warszawa 1992

Dziecka, Warszawa 1992

E. Bielawska-Batorowicz, H. Hanks

E. Bielawska-Batorowicz, H. Hanks

, O formach złego

, O formach złego

traktowania dzieci,

traktowania dzieci,

Przegląd psychologiczny,1993, nr 3

Przegląd psychologiczny,1993, nr 3