Metodologia badań
Metodologia badań
psychologicznych
psychologicznych
wyk
wyk
ł
ł
ad 11
ad 11
Prof. Jerzy Karylowski
Prof. Jerzy Karylowski
Metodologia badań
Metodologia badań
psychologicznych
psychologicznych
wyk
wyk
ł
ł
ad 11
ad 11
Prof. Jerzy Karylowski
Prof. Jerzy Karylowski
Czynniki zakłócające
Czynniki zakłócające
trafność wewnętrzna
trafność wewnętrzna
8 rzeczy, które trzeba
8 rzeczy, które trzeba
sprawdzić zanim uzna się,
sprawdzić zanim uzna się,
że zależność ma charakter
że zależność ma charakter
przyczynowy
przyczynowy
Osiem czynników
Osiem czynników
zakłócających trafność
zakłócających trafność
wewnętrzną
wewnętrzną
Historia
Historia
Dojrzewanie
Dojrzewanie
Testowanie
Testowanie
Instrumenta
Instrumenta
rium
rium
Regresja
Regresja
Selekcja
Selekcja
Ubytek osob
Ubytek osob
badanych
badanych
Interakcja selekcji i
Interakcja selekcji i
innych czynnikow
innych czynnikow
Historia:
Historia:
Zmiany zachodzące pod wpływem
Zmiany zachodzące pod wpływem
czynników zewnętrznych innych niż
czynników zewnętrznych innych niż
zmienna niezależna.
zmienna niezależna.
Przykład: Uzyskanie lepszej pracy po
Przykład: Uzyskanie lepszej pracy po
studiach (w porównaniu z pracą,
studiach (w porównaniu z pracą,
którą można było uzyskać zaraz po
którą można było uzyskać zaraz po
maturze) może być spowodowane
maturze) może być spowodowane
polepszeniem się rynku pracy
polepszeniem się rynku pracy
26 grudnia, Rudolph nie przejmuje się już kolorem
swego nosa!
Dojrzewani
Dojrzewani
e
e
:
:
Zmiany zachodzące pod wpływem
Zmiany zachodzące pod wpływem
czynników wewnątrzosobniczych innych
czynników wewnątrzosobniczych innych
niż zmienna niezależna (zmęczenie,
niż zmienna niezależna (zmęczenie,
choroba, rozwój fizyczny)
choroba, rozwój fizyczny)
Przykład: Uzyskanie lepszej pracy po
Przykład: Uzyskanie lepszej pracy po
studiach (w porównaniu z pracą, którą
studiach (w porównaniu z pracą, którą
można było uzyskać zaraz po maturze)
można było uzyskać zaraz po maturze)
może być spowodowane większą
może być spowodowane większą
dojrzałością psychologiczna, która
dojrzałością psychologiczna, która
przychodzi z wiekiem
przychodzi z wiekiem
Dojrzewanie: brzydkie kaczątko przeistoczyło się w łabędzia
Testowanie:
Testowanie:
Sam akt bycia testowanym wywołuje zmiany w
Sam akt bycia testowanym wywołuje zmiany w
osobach badanych. Zmiany te mogą się ujawnić
osobach badanych. Zmiany te mogą się ujawnić
przy ponownym testowaniu (np, pomiar postaw
przy ponownym testowaniu (np, pomiar postaw
może wpłynąć na zmianę postaw, pomiar
może wpłynąć na zmianę postaw, pomiar
wiadomości może sprzyjać zdobyciu nowych
wiadomości może sprzyjać zdobyciu nowych
wiadomości)
wiadomości)
Powtórne przystąpienie do testu wiadomości,
Powtórne przystąpienie do testu wiadomości,
może prowadzić do uzyskania wyższych wyników
może prowadzić do uzyskania wyższych wyników
z powodu lepszego obeznania się z naturą tych
z powodu lepszego obeznania się z naturą tych
testów.
testów.
Ponowny pomiar agresji moze prowadzic do
Ponowny pomiar agresji moze prowadzic do
uzyskania wyzszych wynikow z powodu oswojenia
uzyskania wyzszych wynikow z powodu oswojenia
sie z sytuacja badania
sie z sytuacja badania
Jaś miał już uprzednio testowany wzrok i
teraz przygotował sobie ściągawkę.
Instrumenta
Instrumenta
rium
rium
:
:
Instrument pomiarowy ulega zmianom w toku
Instrument pomiarowy ulega zmianom w toku
badania i zmiany te powodują zmianę w
badania i zmiany te powodują zmianę w
wynikach uzyskiwanych przez osoby badane.
wynikach uzyskiwanych przez osoby badane.
Uzyskanie lepszego wyniku przy powtórnym
Uzyskanie lepszego wyniku przy powtórnym
przystąpieniu do egzaminu ponieważ egzamin
przystąpieniu do egzaminu ponieważ egzamin
jest teraz łatwiejszy
jest teraz łatwiejszy
Osoby oceniające wyniki egzaminu z
Osoby oceniające wyniki egzaminu z
pytaniami otwartymi mogą stać się bardziej
pytaniami otwartymi mogą stać się bardziej
lub mniej wymagające wraz z upływem czasu.
lub mniej wymagające wraz z upływem czasu.
Osoba na diecie atakuje wage wywołujac problem instrumentarium
Regresja:
Regresja:
Osoby, które uzyskały ekstremalne
Osoby, które uzyskały ekstremalne
wyniki za pierwszym razem, przez
wyniki za pierwszym razem, przez
przypadek (na skutek błędu
przypadek (na skutek błędu
losowego) uzyskają prawdopodobnie
losowego) uzyskają prawdopodobnie
mniej ekstremalne wyniki za drugim
mniej ekstremalne wyniki za drugim
razem.
razem.
Przykłady regresji
Przykłady regresji
Jeśli trener zarządzi przerwę w meczu w momencie gdy jego
drużyna przegrywa 0:20, po przerwie sytuacja prawdopodobnie
Trochę się poprawi
Osoby, które uzyskały bardzo wysokie lub bardzo niskie wyniki
podczas pierwszego egzaminu, w drugim egzaminie uzyskają
prawdopodobnie wyniki nieco bliższe średniej grupowej .
Selekcja:
Selekcja:
Grupy różniły się od siebie już na
Grupy różniły się od siebie już na
początku badania.
początku badania.
Prześwietlanie powoduje łamanie kości! Mogiły zabijają!
Palacze vs. niepalący
Palacze vs. niepalący
Palacze jedzą więcej białego pieczywa.
Palacze jedzą więcej białego pieczywa.
Palacze używają więcej cukru.
Palacze używają więcej cukru.
Palacze jedzą więcej mięsa.
Palacze jedzą więcej mięsa.
Palacze piją więcej tłustego mleka.
Palacze piją więcej tłustego mleka.
Palacze jedzą mniej warzyw i owoców.
Palacze jedzą mniej warzyw i owoców.
To tylko niektóre spośród różnic między
To tylko niektóre spośród różnic między
palącymi a niepalącymi
palącymi a niepalącymi
Ubytek osob badanych
Ubytek osob badanych
(smiertelnosc)
(smiertelnosc)
Średnie wyniki ulegają zmianie gdyż
Średnie wyniki ulegają zmianie gdyż
część badanych odpada i zmienia się
część badanych odpada i zmienia się
skład grupy.
skład grupy.
Interakcja selekcji i
Interakcja selekcji i
dojrzewania:
dojrzewania:
Grupy, które na początku badania są
Grupy, które na początku badania są
do siebie podobne (ale nie
do siebie podobne (ale nie
identyczne) mogą w sposób naturalny
identyczne) mogą w sposób naturalny
oddalać się od siebie wraz z upływem
oddalać się od siebie wraz z upływem
czasu.
czasu.
Przykład: Wśród czwartoklasistów
Przykład: Wśród czwartoklasistów
chłopcy i dziewczynki mogą nie różnić
chłopcy i dziewczynki mogą nie różnić
sie siłą fizyczną ale po kilku latach
sie siłą fizyczną ale po kilku latach
różnice będą już znaczne.
różnice będą już znaczne.
Interakcja selekcji i
Interakcja selekcji i
innych
innych
czynnikow
czynnikow
:
:
Selekcja moze tez wchodzic w
Selekcja moze tez wchodzic w
interakcje z innymi czynnikami np: z
interakcje z innymi czynnikami np: z
historia (lokalna historia), z regresja
historia (lokalna historia), z regresja
(uprzednio omawiane badania nad
(uprzednio omawiane badania nad
Head Start), z testowaniem, ze
Head Start), z testowaniem, ze
smiertelnoscia, itd.
smiertelnoscia, itd.
Problemy trafnosci, ktorych nie
Problemy trafnosci, ktorych nie
eliminuja nawet eksperymenty
eliminuja nawet eksperymenty
Poza 8 rodzajami problemow trafnosci,
Poza 8 rodzajami problemow trafnosci,
ktore sa (w zasadzie) eliminowane w
ktore sa (w zasadzie) eliminowane w
schematach eksperymentalnych i moga
schematach eksperymentalnych i moga
byc eliminowane w badaniach quasi-
byc eliminowane w badaniach quasi-
eksperymentalnych istnieja tez czynniki
eksperymentalnych istnieja tez czynniki
zaklocajace trafnosc, ktore moga pojawic
zaklocajace trafnosc, ktore moga pojawic
sie w kazdym badaniu
sie w kazdym badaniu
Efekty zwiazane z wymienianiem
Efekty zwiazane z wymienianiem
informacji miedzy osobami badanymi
informacji miedzy osobami badanymi
Efekty zwiazane z oczekiwaniami
Efekty zwiazane z oczekiwaniami
Efekty zwiazane z wymienianiem
Efekty zwiazane z wymienianiem
informacji miedzy osobami
informacji miedzy osobami
badanymi
badanymi
Niezadowolenie osob, ktore otrzymaly
Niezadowolenie osob, ktore otrzymaly
mniej zadawalajace oddzialywanie
mniej zadawalajace oddzialywanie
Rywalizacja miedzy grupami
Rywalizacja miedzy grupami
otrzymujacymi rozne oddzialywania
otrzymujacymi rozne oddzialywania
Rozproszenie oddzialywan miedzy
Rozproszenie oddzialywan miedzy
grupami
grupami
Efekty zwiazane z
Efekty zwiazane z
oczekiwaniami
oczekiwaniami
Efekt badacza
Efekt badacza
Badany postepuje zgodnie z oczekiwaniami
Badany postepuje zgodnie z oczekiwaniami
badacza (moze to prowadzic do efektu placebo)
badacza (moze to prowadzic do efektu placebo)
Badany postepuje wbrew oczekiwaniom
Badany postepuje wbrew oczekiwaniom
badacza(reaktancja)
badacza(reaktancja)
Badacz popelnia pomylki i interpretuje dane
Badacz popelnia pomylki i interpretuje dane
zgodnie z wlasnymi oczekiwaniami
zgodnie z wlasnymi oczekiwaniami
Efekt placebo
Efekt placebo
Badania Greenwalda nad skutecznoscia
Badania Greenwalda nad skutecznoscia
oddzialywan podprogowych
oddzialywan podprogowych
Efekt Hawthorne’a
Efekt Hawthorne’a
Metodologia badań
Metodologia badań
psychologicznych
psychologicznych
wyk
wyk
ł
ł
ad 12
ad 12
Prof. Jerzy Karylowski
Prof. Jerzy Karylowski
Efekty zwiazane z
Efekty zwiazane z
oczekiwaniami
oczekiwaniami
Efekt badacza
Efekt badacza
Badany postepuje zgodnie z oczekiwaniami
Badany postepuje zgodnie z oczekiwaniami
badacza (moze to prowadzic do efektu placebo)
badacza (moze to prowadzic do efektu placebo)
Badany postepuje wbrew oczekiwaniom
Badany postepuje wbrew oczekiwaniom
badacza(reaktancja)
badacza(reaktancja)
Badacz popelnia pomylki i interpretuje dane
Badacz popelnia pomylki i interpretuje dane
zgodnie z wlasnymi oczekiwaniami
zgodnie z wlasnymi oczekiwaniami
Efekt placebo
Efekt placebo
Badania Greenwalda nad skutecznoscia
Badania Greenwalda nad skutecznoscia
oddzialywan podprogowych
oddzialywan podprogowych
Efekt Hawthorne’a
Efekt Hawthorne’a