UMOWY ZAWIERANE POZA
LOKALEM PRZEDSIĘBIORSTWA
Motywy odrębnego uregulowania tej problematyki:
- „agresywność” oferty – kierowanie jej do klienta w
miejscach, w których się tego nie spodziewa (na ulicy,
podczas wizyt domu, w pracy, spotkań promocyjnych
itp.);
- wywołana tymi okolicznościami dezorientacja klienta i
niemożność rzetelnej oceny warunków umowy;
- łatwość manipulacji konsumentem nie nastawionym na
kontakt handlowy w takich okolicznościach;
UMOWY ZAWIERANE POZA
LOKALEM PRZEDSIĘBIORSTWA
Art. 1. 1. Przedsiębiorca, który proponuje
konsumentowi zawarcie umowy poza lokalem
przedsiębiorstwa,
okazuje
przed
zawarciem
umowy dokument potwierdzający prowadzenie
działalności
gospodarczej
oraz
dokument
tożsamości. W razie zawierania umów w imieniu
przedsiębiorcy
zawierający
umowę
okazuje
ponadto
dokument
potwierdzający
swoje
umocowanie.
UMOWY ZAWIERANE POZA LOKALEM
PRZEDSIĘBIORSTWA
Przedsiębiorca = „profesjonalista”, czyli osoba
zawodowo prowadząca działalność gospodarczą.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej:
Art. 4. 1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba
fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca
osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność
prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność
gospodarczą. 2. Za przedsiębiorców uznaje się także
wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez
nich działalności gospodarczej.
Art. 2. Działalnością gospodarczą jest zarobkowa
działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz
poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż,
a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób
zorganizowany i ciągły
.
Art. 22
1
K.C. Za konsumenta uważa
się osobę fizyczną dokonującą czynności
prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej
działalnością gospodarczą lub zawodową.
UMOWY ZAWIERANE POZA LOKALEM
PRZEDSIĘBIORSTWA
Dla uznania, że umowa zawarta została poza
lokalem przedsiębiorstwa nieistotne jest, z czyjej
inicjatywy doszło do zawarcia takiej umowy.
Przepisy ustawy znajdują zastosowanie także
do przypadków, gdy z propozycją zawarcia
umowy poza lokalem przedsiębiorstwa wyszedł
sam konsument, a nawet wówczas, gdy do
zawarcia umowy doszło w miejscu pracy
konsumenta i na jego zaproszenie.
UMOWY ZAWIERANE POZA
LOKALEM PRZEDSIĘBIORSTWA
Obowiązek
okazania
dokumentów
potwierdzających prowadzenie działalności
gospodarczej oraz dokumentu tożsamości:
- ma charakter prewencyjny – zapobiega
anonimowości kontrahenta;
- zignorowanie tego obowiązku nie powoduje
ani nieważności (wadliwości) umowy, ani
wyjęcie jej spod reżimu ustawy;
-
naruszenie
tego
obowiązku
stanowi
wykroczenie karane na podstawie art. 138a
kodeksu wykroczeń;
UMOWY ZAWIERANE POZA LOKALEM
PRZEDSIĘBIORSTWA
Kodeks wykroczeń:
Art. 138a. § 1. Kto, zawierając umowę poza lokalem
przedsiębiorstwa,
nie
okazuje
konsumentowi
dokumentu
potwierdzającego
prowadzenie
działalności
gospodarczej
oraz
dokumentu
tożsamości, podlega karze grzywny.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto zawierając umowę
w cudzym imieniu poza lokalem przedsiębiorstwa,
nie okazuje ponadto dokumentu potwierdzającego
swoje umocowanie.
UMOWY ZAWIERANE POZA
LOKALEM PRZEDSIĘBIORSTWA
Art. 1. (…)
2. Przez lokal przedsiębiorstwa rozumie się miejsce
przeznaczone
do
obsługiwania
publiczności
i
oznaczone zgodnie z przepisami o działalności
gospodarczej.
- przepis ten nie odnosi się do lokalu przedsiębiorstwa
nie
przeznaczonego
do
obsługi
publiczności
(magazyny, siedziba organów przedsiębiorstwa);
- lokalem przeznaczonym do obsługi publiczności
(klienta)
może
natomiast
być
lokal
innego
przedsiębiorstwa, w którym użyczono miejsca dla
działania przedstawiciela innego przedsiębiorstwa;
UMOWY ZAWIERANE POZA LOKALEM
PRZEDSIĘBIORSTWA
Art. 1. (…)
3. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się także do
umowy zawartej w wyniku zorganizowanego poza
lokalem
przedsiębiorstwa
zbierania
ofert
konsumentów w czasie odwiedzin przedsiębiorcy lub
osoby działającej w jego imieniu w miejscu pracy
konsumenta, w jego mieszkaniu albo w innym
miejscu jego prywatnego pobytu.
Umowami
zawartymi
„poza
lokalem
przedsiębiorstwa” są także umowy zawierane
wprawdzie w lokalu przedsiębiorstwa, ale będące
rezultatem zebrania ofert poza takim lokalem (np. w
miejscu pracy konsumenta, w jego mieszkaniu, itp.)
UMOWY ZAWIERANE POZA
LOKALEM PRZEDSIĘBIORSTWA
Art. 2. 1. Konsument, który zawarł umowę poza
lokalem przedsiębiorstwa, może od niej odstąpić
bez podania przyczyn, składając stosowne
oświadczenie na piśmie w terminie dziesięciu dni
od zawarcia umowy. Do zachowania tego terminu
wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego
upływem.
2. Nie jest dopuszczalne zastrzeżenie, że
konsumentowi wolno odstąpić od umowy za
zapłatą oznaczonej sumy (odstępne).
UMOWY ZAWIERANE POZA
LOKALEM PRZEDSIĘBIORSTWA
przepis ten stanowi
odstępstwo od zasady pacta sunt servanda,
ale tylko po stronie konsumenta;
prawo do odstąpienia od umowy nie może być ograniczone w
umowie między stronami, może być natomiast ukształtowane
korzystniej (np. poprzez wydłużenie terminu do odstąpienia –
semiimperatywny charakter prawa konsumenckiego);
forma pisemna oświadczenia o odstąpieniu – ad probationem;
zakaz uzależniania prawa odstąpienia od zapłaty odstępnego
poparty jest postanowieniami art. 385
3
pkt 16 k.c. (klauzula
abuzywna):
[Art. 385
3
. W
razie
wątpliwości
uważa
się,
że
niedozwolonymi
postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:
16) nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy
na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy]
UMOWY ZAWIERANE POZA
LOKALEM PRZEDSIĘBIORSTWA
Art. 2.
3. W razie odstąpienia od umowy umowa jest
uważana za niezawartą, a konsument jest
zwolniony z wszelkich zobowiązań. To, co strony
świadczyły,
ulega
zwrotowi
w
stanie
niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w
granicach zwykłego zarządu. Zwrot powinien
nastąpić niezwłocznie, nie później niż w terminie
czternastu
dni.
Jeżeli
konsument
dokonał
jakichkolwiek przedpłat, należą się od nich odsetki
ustawowe od daty dokonania przedpłaty.
UMOWY ZAWIERANE POZA LOKALEM
PRZEDSIĘBIORSTWA
Art. 3. 1. Kto zawiera z konsumentem umowę poza
lokalem przedsiębiorstwa, powinien przed jej
zawarciem poinformować konsumenta na piśmie o
prawie odstąpienia od umowy w terminie, o którym
mowa w art. 2 ust. 1, i wręczyć wzór oświadczenia o
odstąpieniu, z oznaczeniem swojego imienia i
nazwiska (nazwy) oraz adresem zamieszkania
(siedziby);
obowiązany
jest
także
wręczyć
konsumentowi pisemne potwierdzenie zawarcia
umowy, stwierdzające jej datę i rodzaj oraz
przedmiot świadczenia i cenę.
2.
Konsument,
na
żądanie
przedsiębiorcy,
poświadcza na piśmie, że został poinformowany o
prawie odstąpienia i że otrzymał wzór oświadczenia
o odstąpieniu od umowy.
UMOWY ZAWIERANE POZA LOKALEM
PRZEDSIĘBIORSTWA
konieczność wyrównania „dysproporcji informacyjnej”
– konsument, w przeciwieństwie do „profesjonalisty’,
jest słabiej zorientowany w swoich prawach, stąd
obowiązek poinformowania go o prawie odstąpienia;
w przeciwieństwie do „zwykłych” umów, w umowach
konsumenckich ważny staje się etap przedkontraktowy
– okres poprzedzający zawarcie umowy;
obowiązek poinformowania konsumenta nie może być
przez przedsiębiorcę przesunięty na późniejsze etapy
wzajemnych kontaktów – musi być zrealizowany przed
zawarciem umowy;
UMOWY ZAWIERANE POZA LOKALEM
PRZEDSIĘBIORSTWA
Pisemna informacja przekazana konsumentowi powinna
zawierać:
1) pouczenie o prawie odstąpienia od umowy i długości
trwania tego prawa (minimum 10 dni);
2) gotowy wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy;
3) potwierdzenie zawarcia umowy (zawierające datę jej
zawarcia, rodzaj umowy, przedmiot świadczenia i cenę).
Uwagi:
-
zaniechanie obowiązku pisemnego poinformowania klienta
nie skutkuje nieważnością umowy, a jedynie ewentualnymi
roszczeniami odszkodowawczymi.
-
forma pisemna powyższych informacji ma charakter ad
probationem (z wyjątkiem informacji zawartych w pkt 1 –
w tym przypadku niezachowanie formy pisemnej powoduje,
że nie rozpoczyna się bieg terminu do odstąpienia od
umowy – art. 4).
UMOWY ZAWIERANE POZA LOKALEM
PRZEDSIĘBIORSTWA
Art.
4.
Jeżeli
konsument
nie
został
poinformowany na piśmie o prawie odstąpienia
od umowy, bieg terminu, o którym mowa w art. 2
ust. 1, nie rozpoczyna się. W takim wypadku
konsument może odstąpić od umowy w terminie
dziesięciu dni od uzyskania informacji o prawie
odstąpienia. Konsument nie może jednak z tego
powodu odstąpić od umowy po upływie trzech
miesięcy od jej wykonania.
Art. 5. Przepisów o umowach zawieranych z konsumentami poza
lokalem przedsiębiorstwa nie stosuje się do umów:
1) o charakterze ciągłym lub okresowym, zawieranych na
podstawie oferty sprzedaży lub przez odwołanie się do ogłoszeń,
reklam, cenników i innych informacji skierowanych do ogółu albo do
poszczególnych osób, jeżeli konsument mógł uprzednio zapoznać
się z treścią otrzymanej oferty lub informacji pod nieobecność
drugiej strony umowy, a zarazem w tej ofercie lub informacji, jak i w
umowie zastrzeżono prawo konsumenta do odstąpienia od umowy
w terminie dziesięciu dni od dnia jej zawarcia,
2) sprzedaży artykułów spożywczych dostarczanych okresowo
przez sprzedawcę do miejsca zamieszkania konsumenta,
3) powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia
codziennego, o wartości przedmiotu umowy do równowartości 10
EURO,
4) o prace budowlane,
5) dotyczących nieruchomości, z wyłączeniem usług remontowych,
6) ubezpieczenia, w tym o członkostwo w otwartych funduszach
emerytalnych, oraz reasekuracji,
7)
dotyczących
papierów
wartościowych
oraz
jednostek
uczestnictwa w funduszach powierniczych i inwestycyjnych (usługi
inwestycyjne).
Motywy wyłączeń z art. 5:
- stałość kontaktów, zmniejszająca ryzyko
konsumenta,
wynikające
z
nietypowego
miejsca zawierania umowy;
- tzw. umowy bagatelne (w drobnych bieżących
sprawach
życia
codziennego)
–
zminimalizowane ryzyko, ze względu na
niewielką wartość przedmiotu transakcji;
- umowy wymienione w pkt 4-7 – „niemasowy”
charakter tego typu transakcji (umowy o
roboty budowlane, dot. nieruchomości);
- działalność lobbies – umowy ubezpieczeniowe.