1

Bank centralny i system

bankowy

Dr inż. Adam Żabka

2

GOSP.

DOMOWE

PAŃSTWO

PRZEDSIĘ-

BIORSTWA

K

I

S

B

t

T

d

T

e

G

Y

Y

d

Y

d

SYSTEM BANKOWY

BANK CENTRALNY

3

Bank Centralny

Podstawowym celem działalności

Narodowego Banku Polski jest

utrzymanie stabilnego poziomu

cen, przy jednoczesnym

wspieraniu polityki gospodarczej

Rządu, o ile nie ogranicza to

podstawowego celu NBP

4

Stabilny poziom cen??

Współcześnie banki centralne przez

stabilność cen rozumieją inflację na
tyle niską, aby

nie wywierała ona

negatywnego wpływu na

inwestycje, oszczędności i inne

ważne decyzje podejmowane

przez uczestników życia

gospodarczego.

5

Cel inflacyjny

2,5%

z symetrycznym przedziałem

odchyleń o szerokości ± 1 punkt

procentowy

6

CPI (Consumer Price Index)

Najpopularniejsza miara inflacji

obliczana przez GUS jako średni

wzrost cen towarów

konsumpcyjnych ważony strukturą

wydatków gospodarstw domowych

7

System wag CPI

1.

Żywności i napoje bezalkoholowe

24,6%

2.

Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe

5,6%

3.

Odzież i obuwie

5,4%

4.

Użytkowanie mieszkania i nośniki energii

19,4%

5.

Wyposażenie mieszkania i prowadzenie GD 5,3%

6.

Zdrowie

4,9%

7.

Transport

9,4%

8.

Łączność

4,9%

9.

Rekreacja i kultura

7,7%

10.

Edukacja

1,2%

11.

Restauracje i hotele

6,3%

12.

Inne towary i usługi

5,3%

8

Inflacja CPI (r/r)

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

10,00

12,00

14,00

31

-0

1-

20

00

30

-0

6-

20

00

30

-1

1-

20

00

30

-0

4-

20

01

30

-0

9-

20

01

28

-0

2-

20

02

31

-0

7-

20

02

31

-1

2-

20

02

31

-0

5-

20

03

31

-1

0-

20

03

31

-0

3-

20

04

31

-0

8-

20

04

31

-0

1-

20

05

30

-0

6-

20

05

30

-1

1-

20

05

30

-0

4-

20

06

30

-0

9-

20

06

28

-0

2-

20

07

31

-0

7-

20

07

31

-1

2-

20

07

31

-0

5-

20

08

31

-1

0-

20

08

31

-0

3-

20

09

31

-0

8-

20

09

9

Przyczyny inflacji



Popytowa – łatwiejsza
do opanowania



Kosztowa – trudniejsza
do opanowania

10

Do zadań NBP należy także:

1.

organizowanie rozliczeń pieniężnych;

2.

prowadzenie gospodarki rezerwami

dewizowymi;

3.

prowadzenie działalności dewizowej

w granicach określonych ustawami;

4.

prowadzenie bankowej obsługi budżetu

państwa;

5.

regulowanie płynności banków oraz ich

refinansowanie;

6.

kształtowanie warunków niezbędnych dla

rozwoju systemu bankowego;

11

Organa NBP



Prezes NBP

– powoływany przez Sejm na

wniosek Prezydenta RP na 6-letnią kadencję



Rada Polityki Pieniężnej

– składająca się

z 9 członków, których w równej liczbie

powołuje Sejm, Senat oraz Prezydent;



ustala corocznie założenia polityki pieniężnej



ustala wysokość stóp procentowych NBP;



ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków

i wysokość jej oprocentowania



ustala zasady operacji otwartego rynku.

12

Stabilny poziom cen



INFLACJA – utrata

wartości pieniądza w

czasie



DEFLACJA – wzrost

wartości pieniądza w

czasie

1.

Zmiana cen jest

SKUTKIEM

, nie

przyczyną inflacji/deflacji

2.

Co właściwie oznacza utrata albo wzrost

wartości pieniądza??

13

Trochę historii

1.

Wymiana barterowa

2.

System jedno, później dwu-
metalowy

3.

Pieniądz papierowy wymienialny na
złoto (system Bretton Woods)

4.

Pieniądz symboliczny

5.

Pieniądz elektroniczny

14

Popyt / podaż

cena

ilość

M

d

M

s

M

d

1

M

s1

15

Reguła FISHERA

Y

P

V

M

s







gdzie:

Ms – podaż pieniądza

V – teoretyczna prędkość obiegu
pieniądza

P – średni poziom cen

Y – wielkość dochodu narodowego
(PKB)

16

Podaż pieniądza, a PKB

0,00

200 000,00

400 000,00

600 000,00

800 000,00

1 000 000,00

1 200 000,00

1 400 000,00

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

PKB

Ms

17

Instrumenty polityki
monetarnej

1.

Operacje otwartego rynku –
regulacja

bazy monetarnej

2.

Podstawowe stopy procentowe NBP

3.

Polityka rezerw obowiązkowych –
ogranicza możliwość kreacji
pieniądza przez banki komercyjne

4.

Operacje depozytowo-kredytowe

18

Baza monetarna, a podaż pieniądza



Baza monetarna (zasób pieniądza wielkiej
mocy) to łączna nominalna wartość
wszystkich wyemitowanych banknotów
i monet (gotówka)



Podaż pieniądza zawiera dodatkowo
pieniądz kredytowy wykreowany przez
system bankowy

19

NBP

BK 3

BK 2

BK 1

GOSPODARKA

K

R

E

D

Y

T

Y

D

E

P

O

Z

Y

T

Y

kreacja

pieniądza

20

Kreacja pieniądza

(powrót do przeszłości)

1 000,00 zł

100,00 zł

900,00 zł

900,00 zł

90,00 zł

810,00 zł

810,00 zł

81,00 zł

729,00 zł

729,00 zł

72,90 zł

656,10 zł

343,90 zł

3 095,10 zł

Depozyt

Rezerwa

r=10%

Kredyt

21

Operacje otwartego rynku



REPO

(repurchase agreement) są to operacje

warunkowego zakupu, które polegają na zakupie

przez bank centralny od banków komercyjnych

papierów wartościowych, zobowiązując je

jednocześnie do odkupienia tych papierów po

określonej cenie i w określonym terminie



REVERSE REPO

- Polegają na tym, że bank

centralny sprzedaje papiery wartościowe bankom

komercyjnym, zobowiązując je do ich odsprzedaży
po określonej cenie i w określonym terminie.

22

NBP

BK 3

BK 2

BK 1

GOSPODARKA

K

R

E

D

Y

T

Y

D

E

P

O

Z

Y

T

Y

REPO

REV
REPO

papiery

wartościow

e

gotówk
a

gotówk
a

papiery

wartościow

e

kreacja

pieniądza

23

Operacje otwartego rynku



Operacje podstawowe

są standardowo przeprowadzane

w sposób regularny (raz w tygodniu), z 7-dniowym

z reguły terminem zapadalności



Operacje dostrajające

mogą zostać podjęte w celu

ograniczenia wpływu zmian w warunkach płynnościowych

w sektorze bankowym na wysokość krótkoterminowych

rynkowych stóp procentowych.



Operacje strukturalne

mogą zostać przeprowadzone

w celu długoterminowej zmiany struktury płynności

w sektorze bankowym.

24

Premia mennicza

Czyli na czym zarabia
Narodowy Bank Polski

25

Zabezpieczenie operacji otwartego rynku

1.

Obligacje komunalne

2.

Obligacje EBI

3.

Listy zastawne

4.

Obligacje skarbowe

26

Impuls monetarny

Jak bank centralny może

wpłynąć po pobudzenie

gospodarki?

27

Podstawowe stopy procentowe NBP

1.

Stopa referencyjna NBP

określa rentowność

podstawowych operacji otwartego rynku,

wpływając jednocześnie na poziom

krótkoterminowych rynkowych stóp

2.

Stopa lombardowa NBP

wyznacza koszt

pozyskania pieniądza w NBP. Określa górny

pułap wzrostu rynkowej stopy overnight.

3.

Stopa depozytowa NBP

wyznacza

oprocentowanie depozytu w NBP. Określa dolne

ograniczenie dla wahań rynkowej stopy

overnight.

28

NBP

BK 3

BK 2

BK 1

GOSPODARKA

K

R

E

D

Y

T

Y

D

E

P

O

Z

Y

T

Y

REPO

REV
REPO

papiery

wartościow

e

gotówk
a

gotówk
a

papiery

wartościow

e

Stopy

procentowe

NBP

29

Podstawowe stopy procentowe NBP

stopa referencyjna – 3,50 %
stopa lombardowa – 5,00 %
stopa depozytowa – 2,00 %
stopa redyskonta weksli – 3,75 %

Podstawowe stopy procentowe NBP

30

Podstawowe stopy NBP 1999-2009

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

Stopa redyskontowa weksli

Stopa lombardowa

Stopa referencyjna NBP

Stopa depozytowa

31

Polityka rezerw

obowiązkowych

Rezerwa obowiązkowa to

odsetek depozytów jakie banki

komercyjne są zobowiązane

utrzymywać na rachunku banku

centralnego

32

NBP

BK 3

BK 2

BK 1

GOSPODARKA

K

R

E

D

Y

T

Y

D

E

P

O

Z

Y

T

Y

REPO

REV
REPO

papiery

wartościow

e

gotówk
a

gotówk
a

papiery

wartościow

e

Stopy

procentowe

NBP

kreacja

pieniądza

33

Kreacja pieniądza

(powrót do przeszłości)

1 000,00 zł

100,00 zł

900,00 zł

900,00 zł

90,00 zł

810,00 zł

810,00 zł

81,00 zł

729,00 zł

729,00 zł

72,90 zł

656,10 zł

343,90 zł

3 095,10 zł

Depozyt

Rezerwa

r=10%

Kredyt

34

Suma kreacji

Jest miarą możliwość systemu bankowego

w zakresie kreacji pieniądza bezgotówkowego.

Określa ile pieniądza kredytowego mogłyby

wykreować banki komercyjne wykorzystując w

pełni możliwości kreacji.

1

1

D

g

k

N

r

S





35

Mnożnik kreacji

Określa relację między bazą

monetarną, a wielkością podaży

pieniądza, a więc

stopień w jakim

system bankowy wykorzystuje

możliwości kreacji pieniądza

.

36

Mnożnik kreacji

B

G

B

L

B

L

k

D

R

D

G

D

G

m







1

gdzie:

G

L

- gotówka ludności

D

B

– depozyty bankowe

R

G

– rezerwy gotówkowe

banków

37

Baza monetarna, a podaż pieniądza

k

m

S

m

B

M





gdzie:

M

S

- podaż pieniądza

B

m

– baza monetarna

m

k

– mnożnik kreacji

38

Rezerwy dobrowolne

Skoro rezerwa obowiązkowa

ogranicza możliwość kreacji

pieniądza, a co za tym idzie

możliwości zarobkowania, w jakim

celu BK utrzymują rezerwy

dobrowolne??

39

NBP

BK 3

BK 2

BK 1

papiery

wartościow

e

papiery

wartościow

e

gotówk
a

gotówk
a

GOSPODARKA

K

R

E

D

Y

T

Y

D

E

P

O

Z

Y

T

Y

REPO

REV
REPO

Rynkowe

stopy

procentowe

WIBID

WIBOR

Stopy

procentowe

NBP

kreacja

pieniądza

40

Rynek międzybankowy

WIBOR - (Warsaw Interbank Offer Rate) - stopa

procentowa, po jakiej banki udzielają pożyczek

innym bankom

ON

1

mies.

3

mies.

6

mies.

9

mies.

1 rok

3,4

3,55

4,19

4,31

4,41

4,48

WIBID - (Warsaw Interbank Offer Bid Rate) -

roczna stopa procentowa, jaką banki zapłacą za

środki przyjęte w depozyt od innych banków

ON

1

mies.

3

mies.

6

mies.

9

mies.

1 rok

3,1

3,12

3,99

4,11

4,21

4,28

Źródła kapitału BK

-

1,0%

2,0%

3,0%

4,0%

5,0%

6,0%

7,0%

20

05

-0

1-

31

20

05

-0

3-

31

20

05

-0

5-

31

20

05

-0

7-

31

20

05

-0

9-

30

20

05

-1

1-

30

20

06

-0

1-

31

20

06

-0

3-

31

20

06

-0

5-

31

20

06

-0

7-

31

20

06

-0

9-

30

20

06

-1

1-

30

20

07

-0

1-

31

20

07

-0

3-

31

20

07

-0

5-

31

20

07

-0

7-

31

20

07

-0

9-

30

20

07

-1

1-

30

20

08

-0

1-

31

20

08

-0

3-

31

20

08

-0

5-

31

20

08

-0

7-

31

20

08

-0

9-

30

20

08

-1

1-

30

20

09

-0

1-

31

20

09

-0

3-

31

20

09

-0

5-

31

20

09

-0

7-

31

depozyty bieżące GD

depozyty terminowe GD

depozyty bieżące PRZEDS

depozyty terminowe PRZEDS

REPO

42

Depozyty, kredyty, REPO

gospodarstwa domowe

-

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

14,0%

16,0%

2

0

0

5

-0

1-

3

1

2

0

0

5

-0

3

-3

1

2

0

0

5

-0

5

-3

1

2

0

0

5

-0

7

-3

1

2

0

0

5

-0

9

-3

0

2

0

0

5

-1

1

-3

0

2

0

0

6

-0

1

-3

1

2

0

0

6

-0

3

-3

1

2

0

0

6

-0

5

-3

1

2

0

0

6

-0

7

-3

1

2

0

0

6

-0

9

-3

0

2

0

0

6

-1

1-

3

0

2

0

0

7

-0

1

-3

1

2

0

0

7-

0

3

-3

1

2

0

0

7

-0

5

-3

1

2

0

0

7

-0

7

-3

1

2

0

0

7

-0

9

-3

0

2

0

0

7

-1

1

-3

0

2

00

8

-0

1

-3

1

2

0

0

8

-0

3

-3

1

2

0

0

8

-0

5-

3

1

2

0

0

8

-0

7

-3

1

2

0

0

8

-0

9

-3

0

2

0

0

8

-1

1

-3

0

2

0

0

9

-0

1

-3

1

2

0

0

9

-0

3

-3

1

2

0

0

9

-0

5

-3

1

20

0

9

-0

7

-3

1

depozyty

konsumpcyjne

mieszkaniowe

inne

REPO

43

Depozyty, kredyty, REPO

przedsiębiorstwa

-

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

2

00

5

-0

1-

3

1

20

05

-0

3-

31

20

0

5-

05

-3

1

2

00

5

-0

7-

3

1

20

0

5-

09

-3

0

20

0

5-

11

-3

0

20

06

-0

1-

31

20

06

-0

3-

31

2

00

6

-0

5-

3

1

2

00

6

-0

7-

3

1

20

0

6-

09

-3

0

2

00

6

-1

1-

3

0

20

07

-0

1-

31

20

0

7-

03

-3

1

20

07

-0

5-

31

20

0

7-

07

-3

1

2

00

7

-0

9-

3

0

20

07

-1

1-

30

2

00

8

-0

1-

3

1

20

08

-0

3-

31

20

0

8-

05

-3

1

20

08

-0

7-

31

20

08

-0

9-

30

20

08

-1

1-

3

0

20

0

9-

01

-3

1

20

0

9-

03

-3

1

2

00

9

-0

5-

3

1

20

09

-0

7-

31

Kredyty

REPO

Depozyty

44

Produkt Krajowy Brutto w 2008 roku w Polsce
wyniósł 1 272 838,3 mln zł. Podaż pieniądza na
dzień 30.12.2008 wyniosła 666 304,9 mln zł. Poziom
cen wyniósł 1,42. Stopa rezerw obowiązkowych
wynosi 3,5%. Ludność w gotówce (poza kasami
banków) utrzymywała 90 812,3 mln zł. natomiast w
bankach w formie depozytów złożono 569 427,6 mln
zł.

Banki

komercyjne

nie

utrzymują

rezerw

dobrowolnych.

a. Ile wynosi baza monetarna?

b. Ile wynoszą rezerwy obowiązkowe banków (w

zł) a ile

rezerwy całkowite?

W roku 2009 PKB wzrósł o dzień urodzin [%] w
stosunku do roku 2008

a.

O ile należy zmienić bazę monetarną aby nie
wystąpiło zjawisko inflacji ani deflacji?

b.

Jakie działania Bank Centralny powinien
podjąć w celu zmiany wielkości bazy
monetarnej?

45

Instrumenty polityki
monetarnej

1.

Operacje otwartego rynku – regulacja bazy

monetarnej

2.

Podstawowe stopy procentowe NBP

stopa referencyjna – 3,50 %
stopa lombardowa – 5,00 %
stopa depozytowa – 2,00 %
stopa redyskonta weksli – 3,75 %

3.

Polityka rezerw obowiązkowych –

ogranicza możliwość kreacji pieniądza

przez banki komercyjne

46

NBP

BK 3

BK 2

BK 1

papiery

wartościow

e

papiery

wartościow

e

gotówk
a

gotówk
a

GOSPODARKA

K

R

E

D

Y

T

Y

D

E

P

O

Z

Y

T

Y

REPO

REV
REPO

Rynkowe

stopy

procentowe

WIBID

WIBOR

Stopy

procentowe

NBP

kreacja

pieniądza

47

[e-mail]