Kapitał podstawowy
Wyceniany w wartości nominalnej, na dzień rozpoczęcia
działalności i jest reprezentowany przez wkłady
właścicieli. Wniesione środki obejmują: środki pieniężne,
majątek rzeczowy i należności od wspólników
Przykład: wniesienie aportu, który faktycznie nie został
przekazany spółce (na dzień bilansowy).
Fragment bilansu
Aktywa
Pasywa
Należności od właścicieli kapitału
Kapitał
(należne wpłaty na poczet kapitału)
podstawowy
Kapitał zapasowy
Kapitał
ten
obejmuje
następujące
elementy:
-
sprzedaż akcji powyżej ich wartości
nominalnej
- jest tworzony ustawowo
- tworzony zgodnie ze statutem lub umowa
- z dopłat wspólników
W SA, sp. z o.o. oraz spółkach
komandytowo-akcyjnych
kapitał
ten
powstaje w momencie rozpoczęcia
działalności, w przypadku gdy cena
nominalna wyemitowanych akcji jest
niższa od ich ceny emisyjnej (cena
sprzedaży w momencie emisji)
W przypadku, gdy emisja akcji nie jest
w pełni opłacona należne wpłaty na
poczet kapitału własnego odnoszone
są do kapitału podstawowego.
Kapitał
zapasowy
(zgodnie
z
przepisami k.s.h.) można zwiększać
swoja
wartość
z
tytułu
dopłat
akcjonariuszy, a przede wszystkim z a
tytułu obligatoryjnego odpisu z zysku
tj. 8% za dany rok obrotowy do
momentu, gdy kapitał zapasowy
osiągnie co najmniej 1/3 wartości
kapitału zakładowego.
Przykład:
Jednostka wyemitowała 1000 akcji o
wartości nominalnej 10 PLN i
emisyjnej
25
PLN.
Koszty
transakcyjne związane z emisją
akcji wynosiły 300 PLN.
Fragment bilansu
Bilans w (PLN)
Aktywa
Wartość Pasywa
Wartość
Środki
pieniężne
25.000 Kapitał
podstawow
y
10.000
Kapitał
zapasowy
14.700
Zysk/strata z lat ubiegłych
• Kategoria ta obejmuje zysk lub stratę, które
pojawiły się w latach ubiegłych, a które nie
zostały
jeszcze
rozdysponowane
przez
akcjonariuszy.
• Kategoria ta nie jest tożsama z „ zyskiem
zatrzymanym” przewidzianej w standardach
międzynarodowych (MSSF). Zysk zatrzymany
jest kategorią szerszą, bowiem obejmuje oprócz
zysku/straty netto z lat ubiegłych również zysk
(stratę) netto z bieżącego okresu, oraz te zyski,
które zostały przeniesione na kapitał zapasowy
lub kapitał rezerwowy.
Przykład:
Jednostka w 2007 r. nie utworzyła
rezerwy
na
skutki
odpraw
pracowniczych
wynikających
z
podpisanej umowy z inwestorem
zagranicznym. W 2008 r. jednostka
uznała,
że
jest
to
błąd
fundamentalny i skorygowała go
na
dzień
01.01.2008,
wprowadzając
do
ksiąg
rachunkowych skutki finansowe
umowy z inwestorem i oszacowała
ją na kwotę 10.000
Bilans otwarcia na 01.01.2008
Aktywa
Wartość
Pasywa
Wartość
RMC z tytułu
podatku
dochodoweg
o
odroczonego
+2000
Zyska strata
z lat
ubiegłych
Koszty z
tytułu
rezerwy na
odroczony
podatek
-10.000
Podatek
dochodowy
odroczony
(r=20%)
+2000
Rezerwy na
odprawy
pracownicze
+10.000
Przykład cd. W listopadzie 2008 r. jednostka zapłaciła
odprawy pracownikom łącznie z kosztem uznanym do
celów podatkowych, kwota brutto zapłaconych odpraw
wynosiła 12.000.
Bilans na 30.11.2008
Aktywa
Wartoś
ć
Pasywa
Wartość
Środki
pieniężne
12.000 Zobowiązan
ie z tytułu
bieżącego
podatku
dochodowe
go
8.000*
* Założono, że zysk brutto przed ujęciem
skutków wypłaconych świadczeń
pracowniczych wynosił 52.000, T= 20%
• Rachunek zysków i strat za
2008
Pozostałe koszty operacyjne
+2.000
Podatek dochodowy odroczony
-2.000
Podatek dochodowy bieżący
-8.000
Podatek dochodowy, który wpływa na zysk
netto wynosi łącznie 10.000, ale na skutek
rozwiązania RMC z tytułu podatku
dochodowego i odniesienia go na WF
bieżącego okresu nastąpiła automatyczna
korekta z tytułu tego podatku w podatku
dochodowym roku bieżącego.
Rezerwy
• Rezerwy stanowią szczególną kategorię systemu
rachunkowości, w polskim prawie bilansowym
stały się jedną z podstawowych kategorii pomiaru
sytuacji finansowej. Zdefiniowane są jako
zobowiązania, których termin lub kwota nie są
pewne, zostały uznane za instrument kształtujący
wartość bilansową przedsiębiorstwa.
• Rezerwy
gwarantują
zachowanie
kapitału
własnego przedsiębiorstwa (odtwarzanie z
okresu na okres aktywów netto) poprzez
oszacowanie przewidywanych niezależnych od
przedsiębiorstwa ubytków aktywów.
• Aktywa przypisane rezerwom nie
mogą uszczuplać bieżących zasobów
majątkowych,
obsługujących
jego
działalność operacyjną, inwestycyjną i
finansową.
• Rezerwy
nie
mogą
dotyczyć
przyszłych
przewidywanych
strat
operacyjnych, ponieważ tego rodzaju
przewidywania nie mają związku z
ogólnie rozumianym ryzykiem.
• Rezerwy tworzy się wówczas, gdy wyniku
przeszłych
zdarzeń
spoczywa
na
przedsiębiorstwie
aktualne,
prawne
lub
zwyczajowe
zobowiązanie
wydatkowania
środków
pieniężnych
i
możliwe
jest
oszacowanie tego zobowiązania.
• np.
utworzenie
rezerwy
na
przyszłe
zobowiązania
wynikające
z
faktu
zanieczyszczenia
środowiska
chemikaliami
(regulacja prawna)
lub
• utworzenie rezerwy na umożliwienie zwrotu
towarów bez uzasadnionych powodów (norma
zwyczajowa)
• Rezerwy tworzy się w ciągu całego okresu
sprawozdawczego, w momencie wystąpienia
wiarygodnych przesłanek do ich utworzenia
nie później jednak niż na tzw. datę bilansu.
Księgowe ujęcie rezerw obejmuje:
• Utworzenie rezerwy, czyli oszacowanie
przyszłych ubytków aktywów
• Wykorzystanie rezerwy, czyli rzeczywisty
fizyczny ubytek aktywów
• Rozwiązanie
rezerwy,
czyli
uznanie
rezerwy
w
całości
lub
części
za
bezprzedmiotową
Cechy charakterystyczne
rezerw
• Mnogość rodzajów
• Różnorodne przesłanki tworzenia
• Duży margines swobody przy ustalaniu
prawdopodobnych
lub
ściśle
skwantyfikowanych wielkości
• Skuteczność w rzetelnym kształtowaniu
poziomu wyniku finansowego
• Gwarancja odtworzenia narażonych na
ryzyko aktywów
Rezerwy jako kategoria bilansowa
Kategorie
bilansowe
Aktywa
Pasywa
Kapitał
własny
Zobowiązania
Zobowiązani
a
Rezerwy
Rezerwy
RMK bierne
kosztowe
Na zobowiązania
z tytułu
poniesionych
kosztów
Kosztowe
pozostałe
Na zobowiązania z
tytułu planowanych
PKO, KF, SN podatku
dochodowego
Na zobowiązania z
tytułu
przewidywanych
kosztów
podstawow
Po
zy
cja
B
ila
n
so
w
a
S
ku
te
k
w
y
n
ik
o
w
y
Po
zy
cj
a
ko
sz
tó
w
Klasyfikacja rezerw
Rezerwy
Niebilansowe
Bilansowe
Korekty wartości
aktywów
Rezerwy na
zobowiązania
Rezerwy
kapitałowe
trwałych
obrotowych
• Rezerwy niebilansowe – nie są
ujmowane w bilansie majątkowym
przedsiębiorstwa, ale pozostawiają
trwały ślad w księgach rachunkowych
i są dodatnia lub ujemną korekty
wartości
bilansowej
określonych
aktywów. Reprezentują sobą zmiany
wartości aktywów, które ustala się na
dzień sporządzenia bilansu.
• Rezerwy bilansowe są źródłem
finansowania wygospodarowanych
aktywów przeznaczonych na ściśle
określony
cel.
Można
je
zidentyfikować
zarówno
w
księgach rachunkowych jak i w
bilansie.
Rezerwy kapitałowe
Cechy rezerw kapitałowych:
1)
podstawą ich tworzenia, obok ustawy o rachunkowości są
przepisy ustawy z dnia 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych
(k.s.h),
2)
tworzone są one z zysku netto lub z wpłat właścicieli
przedsiębiorstwa, premii emisyjnej, z aktualizacji wyceny
aktywów. Należy podkreślić, iż „przesłanki tworzenia rezerw
kapitałowych wynikają z tak zwanej koncepcji zachowania
kapitału i gwarantują jego odtwarzanie z roku na rok – co
najmniej – na tym samym poziomie”,
3) są elementem składowym kapitału własnego podmiotu,
4)
są obligatoryjne, a ich zmiana może być dokonana tylko poprzez
zmianę statutu lub umowy przedsiębiorstwa,
5)
można je tylko wykorzystać na cele, na które zostały utworzone.
Rezerwy na zobowiązania
Rezerwy – to zobowiązania, których termin
wymagalności lub kwota nie są pewne (art. 3,
ust.1, p. 21 uor).
Warunki utworzenia rezerwy:
a) na jednostce ciąży obecny obowiązek
świadczenia (prawny lub zwyczajowy) wynikający
z przeszłych zdarzeń obligujących,
b) jest prawdopodobne, że wypełnienie obowiązku
spowoduje wykorzystanie już posiadanych lub
przyszłych aktywów jednostki,
c) możliwe jest wiarygodne oszacowanie kwoty
wykonania obowiązku.
Zdarzenie obligujące jest zdarzeniem, które tworzy
prawny lub zwyczajowo oczekiwany obowiązek
sprawiający, że jednostka gospodarcza nie ma żadnej
realnej możliwości niewypełnienia tego obowiązku.
Obowiązek prawny jest obowiązkiem wynikającym z:
a)
umowy (na mocy warunków sformułowanych wprost
lub pośrednio),
b)
ustawodawstwa lub
c)
innego działania prawa.
Zwyczajowo oczekiwany obowiązek jest obowiązkiem,
który wynika z działalności jednostki gospodarczej,
gdy:
a)
poprzez ustalony sposób postępowania w przeszłości,
opublikowanie zasad postępowania lub wystarczająco
konkretne,
aktualne
oświadczenie,
jednostka
gospodarcza przekazała stronom trzecim, iż przyjmie
na siebie określoną powinność oraz
b)
w wyniku powyższego jednostka gospodarcza
wzbudziła u tych stron trzecich uzasadnione
oczekiwanie, że powinność tę wypełni.
Rezerwy na podatek dochodowy (rezerwy na
zobowiązania)
Rezerwę z tytułu odroczonego podatku
dochodowego tworzy się w wysokości kwoty
podatku dochodowego, wymagającej w
przyszłości
zapłaty
w
związku
z
występowaniem
dodatnich
różnic
przejściowych,
to
jest
różnic,
które
spowodują zwiększenie podstawy obliczania
podatku dochodowego w przyszłości.
Dodatnie różnice przejściowe powstają jeżeli:
W
k
aktywów > W
p
aktywów lub
W
k
pasywów < W
p
pasywów
Rezerwa na podatek dochodowy cd.
Typowe źródła dodatnich różnic przejściowych po
stronie aktywów:
-
naliczone na moment bilansowy dodatnie różnice
kursowe
od
należności,
pożyczek,
środków
pieniężnych
w
walutach
obcych
(wariant
podatkowy rozliczania różnic kursowych),
-
naliczone memoriałowo odsetki od należności,
pożyczek,
-
amortyzacja środków trwałych, wartości
niematerialnych i prawnych „wolniejsza” od
podatkowej,
-
przeszacowanie inwestycji powyżej ceny nabycia /
kosztu wytworzenia
Typowe
źródła
dodatnich
różnic
przejściowych po stronie pasywów:
- naliczone na moment bilansowy dodatnie
różnice kursowe od zobowiązań, kredytów,
pożyczek (wariant podatkowy rozliczania
różnic kursowych).
Rezerwę na odroczony podatek ustala się
przy
uwzględnieniu
stawek
podatku
dochodowego obowiązujących w roku
powstania obowiązku podatkowego.
Jeżeli
skutki
przeszacowania
aktywów
(dodatnie różnice przejściowe) odnoszone
są na kapitał z aktualizacji wyceny –
rezerwa również obciąża kapitał.
Rezerwa na podatek dochodowy cd.
• Informacje księgowe dotyczące procedury
ustalania podatku dochodowego w
przedsiębiorstwie G&K w roku X są następujące:
• -wartość bilansowa (księgowa) aktywów
1000
• Wartość podatkowa aktywów
800
• Dodatnia różnica przejściowa
+200
Obciążenie podatkowe (T = 20%) w roku X:
- Bieżący podatek dochodowy
160
- Rezerwa na podatek odroczony 40
- Razem obciążenia w roku X 200
RMK bierne
• Zgodnie z UoR jednostka tworzy RMK bierne
na:
• Ściśle oznaczone świadczenia wykonane na jej
rzecz, ale nie stanowiące jeszcze zobowiązania
W tym przypadku mamy do czynienia z wykonanymi
świadczeniami na rzecz jednostki, czyli kosztami
poniesionymi, utworzenie RMK jest konieczne dla uznania
kosztu w momencie jego poniesienia, a więc zgodnie z zasadą
memoriałową, mimo braku dokumentu zew. zawierającego
dokładną datę i kwotę należy je uznać w pasywach bilansu. W
momencie uzyskania dokumentu, staje się zobowiązaniem z
tytułu dostaw i usług,
• Prawdopodobne koszty, których wysokość lub
data powstania zobowiązania nie są jeszcze
znane
Rezerwy a RMK bierne
Kryteria
RMK
Rezerwy
Poniesienie
kosztu
Koszt poniesiony
Koszt przewidywany do
poniesienia
Ustalenie
kwoty
Szacunek – możliwość
dokładnego pomiaru
Szacunek – przybliżony pomiar
Charakter
kosztu
Typowy koszt
działalności
operacyjnej
Koszt związany z podstawową
działalnością operacyjną, ale
„nietypowy”
Klasyfikacja
kosztów
Koszty w układzie
kalkulacyjnym lub
rodzajowym
Pozostałe koszty operacyjne
Źródło
powstania
Zdarzenie dokonane w
danym okresie
sprawozdawczym
Zdarzenie wynikające z umowy
rodzącej obciążenia w
przyszłości (przyszłych okresach
sprawozdawczych)
Fundusze specjalne
• Stanowią zespół środków wyodrębnionych
na sfinansowanie specjalnych zadań np.
zakładowy fundusz świadczeń socjalnych.
• Fundusz ten tworzy się z corocznego
odpisu podstawowego. Wysokość odpisu
wynosi 37,5% przeciętnego wynagrodzenia
miesięcznego w gospodarce narodowej w
przeliczeniu na jednego zatrudnionego w
roku poprzednim lub II półroczu roku
poprzedzającego
jeżeli
przeciętne
wynagrodzenie w tego okresu stanowiło
wyższą kwotę.
• Obowiązek tworzenia zakładowego
funduszu świadczeń socjalnych mają
pracodawcy zatrudniający co najmniej
20 osób w przeliczeniu na pełne etaty.
• Sposób wykorzystania fundusz określa
kierownik w Regulaminie uzgodnionym
z
zakładowymi
organizacjami
związkowymi
lub
pracownikiem
wybranym
przez
załogę
do
reprezentowania jej interesów.
Fundusz może być wykorzystany na :
• dofinansowanie wypoczynku dla
pracowników i ich rodzin,
• działalność rekreacyjno – sportową,
• pomoc materialną dla pracowników
znajdujących się w trudnej sytuacji
materialnej,
• pożyczki na budowę domy lub spółdzielcze
prawo do lokalu.
Koszty w rachunkowości
• Koszt
działalności
jednostki
gospodarczej
jest
to
wyrażone
wartościowo
zużycie
zasobów
gospodarczych związane z osiągnięciem
zamierzonego efektu, na jakimkolwiek
odcinku działalności oraz niektóre
wydatki
niestanowiące
zużycia,
związane z prowadzeniem działalności
w określonej jednostce czasu.
Klasyfikacja kosztów działalności
operacyjnej
Kryterium klasyfikacji
Koszty
Rodzaj zużytych zasobów
Amortyzacja,
materiałowe, osobowe,
usług obcych
Charakter związku z
przedmiotem działalności
gospodarczej
Podstawowe, ogólne
Zależność kosztów od
rozmiarów działalności
gospodarczej
Zmienne, stałe
Rachunkowy sposób
odnoszenia kosztów na
miejsca powstawania kosztów
lub nośniki (produkty)
Bezpośrednie, pośrednie
Ogólny (modelowy) schemat rachunku
kosztów
Układ
rodzajowy
kosztów
(rodzaje
zużytych
zasobów)
Rozliczenia
międzyokresowe
kosztów
Układ
podmiotowy
kosztów
(miejsca
powstawania
kosztów)
Układ
przedmiotowy
kosztów
(produkty)
Koszty dotyczące bieżącego okresu
Koszty do
rozliczenia
w czasie
Koszty dotyczące
okresu
bieżącego
UKŁAD KALKULACYJNY
KOSZTÓW
Układy ewidencyjne
kosztów
• Układ ewidencyjny do zespół kont,
których przedmiotem ewidencji są
koszty zgrupowane według określonego
kryterium.
• Podstawowe układy ewidencyjne:
- układ rodzajowy
– źródło informacji o wartości
sumarycznego zużycia w danym okresie
- układ kalkulacyjny
– stwarza warunki dla ustalenia
kosztów poszczególnych typów działalności operacyjnej oraz kosztów
jednostkowych produktów pracy
Rozliczenie kosztów w czasie
Rodzaj
RMK
Następstwo w czasie
Ostateczny
efekt
miejsce w
bilansie
najpierw
później
czynne
Wydatek,
zużycie
Koszt
dotyczący
danego
okresu
Koszty do
rozliczenia –
pozycja aktywów
trwałych lub
obrotowych
bierne
Rezerwa w
ciężar kosztów
Zobowiązani
e, wydatek
Utworzona
rezerwa
(pasywa)
Związek rachunku kosztów z rachunkiem
wyników
KOSZTY PRODUKCJI
KOSZTY OKRESU
BILANS
KOŃCOWY
RACHUNEK
WYNIKÓW
Stan końcowy produktów
Koszty sprzedaży produktów
Koszty sprzedaży towarów
Koszty zarządu
Koszty wytworzenia produktów
Koszty wytworzenia
sprzedanych produktów
Zapas
Koszty okresu
Warianty rachunku
wyników
• Porównawczy – sporządzany na
podstawie rodzajowego układu kosztów
(w zakresie kosztów operacyjnych)
• Kalkulacyjny - sporządzany na
podstawie funkcjonalnego układu
kosztów (w zakresie kosztów
operacyjnych)
• WYNIK FINANSOWY (wariant porównawczy)
Przychody ze sprzedaży produktów
+ Zwiększenie stanu zapasów/- zmniejszenie stanu zapasów
+ Koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
- Koszty według rodzaju
+ Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów
- Wartość sprzedanych towarów i materiałów
= WYNIK ZE SPRZEDAŻY
+ Pozostałe przychody operacyjne
- Pozostałe koszty operacyjne
= WYNIK Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ
+ Przychody finansowe
- Koszty finansowe
= WYNIK NA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
+ Zyski nadzwyczajne
- Straty nadzwyczajne
= WYNIK FINANSOWY BRUTTO
- Podatek dochodowy
= WYNIK FINANSOWY NETTO
•
WYNIK FINANSOWY (wariant kalkulacyjny)
Przychody ze sprzedaży produktów
- Koszt własny sprzedanych produktów
+Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów
- Wartość sprzedanych towarów i materiałów
= WYNIK (zysk, strata) BRUTTO ZE SPRZEDAŻY
- Koszty sprzedaży
- Koszty ogólnego zarządu
= WYNIK (zysk, strata) ze SPRZEDAŻY
+ Pozostałe przychody operacyjne
- pozostałe koszty operacyjne
= WYNIK (zysk, strata) Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ
+ przychody finansowe
- koszty finansowe
= WYNIK (zysk, strata) NA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
+ Zyski nadzwyczajne
- Straty nadzwyczajne
= WYNIK FINANSOWY BRUTTO
- Podatek dochodowy
= WYNIK (zysk, strata) FINANSOWY NETTO
• Założenia:
• Podmiot X ponosi
koszty produkcyjne w
wysokości 10.000
• Wytwarza 250 szt.
Wyrobów gotowych
• Sprzedaje całą
produkcję po 60 zł/szt.
• Ponosi koszty związane
z całokształtem
działalności i sprzedażą
w wysokości 1.000
• I - Sprzedana cała produkcja:
• Wersja 1:
• Wersja 2
Koszt własny
przychodów
Przychody
Całość kosztów
operacyjnych
11.000
Zysk na sprzedaży
4.000
Sprzedaż
produktów 15.000
Koszt własny
przychodów
Przychody
Koszt wytworzenia
produkcji sprzedanej
10.000
Inne koszty operacyjne
1.000
Zyska ze sprzedaży
4.000
Sprzedaż produktów
15.000
• Założenia:
• Podmiot X ponosi koszty produkcyjne w wysokości 10.000
• Wytwarza 250 szt. Wyrobów gotowych; Sprzedaje 200 szt. po 60 zł/szt.
• Ponosi koszty związane z całokształtem działalności i sprzedażą w wysokości 1.000
:
II - Sprzedana część produkcji
• Wersja 1:
• Wersja 2
Koszt własny przychodów
Przychody
Całość kosztów operacyjnych
11.000
Zysk na sprzedaży
3.000
Sprzedaż produktów
12.000
Produkcja wytworzona lecz niesprzedana
w tym okresie
2.000
Koszt własny przychodów
Przychody
Całość kosztów poniesionych i dotyczących tego
okresu 11.000
Koszt wytworzenia produkcji niesprzedanej
(2. 000)
Koszt wytworzenia produkcji sprzedanej
9.000
Zysk ze sprzedaży 3.000
Sprzedaż produktów
12.000
•
Założenia:
•
Podmiot X ponosi koszty produkcyjne w wysokości 10.000
•
Wytwarza 200 szt. wyrobów gotowych; Sprzedaje całą produkcję z bieżącego okresu i połowę
zapasów z poprzedniego po 60 zł/szt.
•
Ponosi koszty związane z całokształtem działalności i sprzedażą w wysokości 1.000
III - Sprzedana cała produkcja tego okresu i część zapasów z
poprzedniego
• Wersja 1:
• Wersja 2
Koszt własny przychodów
Przychody
Całość kosztów operacyjnych
11.000
Zysk na sprzedaży
1.500
Sprzedaż produktów
13.500
Przychód z produkcji wytworzonej w
ubiegłym okresie i sprzedanej w tym
okresie (1.000)
Koszt własny przychodów
Przychody
Całość kosztów poniesionych i dotyczących tego
okresu 11.000
Koszt wytworzenia produkcji z poprzedniego
okresu i sprzedanej w tym okresie
1.000
Koszt wytworzenia produkcji sprzedanej
12.000
Zysk ze sprzedaży
1.500
Sprzedaż produktów
13.500