PRAWO CYWILNE
PRAWO RZECZOWE
O.Lissowski
PRAWO CYWILNE
PRAWO RZECZOWE
O.Lissowski
Akty prawne
Kodeks cywilny, Księga II
Ustawa o gospodarce nieruchomościami
Ustawa o księgach wieczystych i hipotece
Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów
Prawo spółdzielcze
Ustawa o ujawnianiu w księgach wieczystych prawa własności
nieruchomości Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego.
Ustawa o gospodarce nieruchomościami
Prawo geodezyjne i kartograficzne
Prawo budowlane
Ustawa o scalaniu i wymianie gruntów
Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych
PRAWO RZECZOWE
W sensie przedmiotowym:
Zespół przepisów prawa cywilnego, które normują
powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności,
oraz
innych form korzystania z rzeczy.
W sensie podmiotowym:
Takie prawo cywilne które charakteryzują dwie
cechy
występujące łącznie: - prawo to dotyczy rzeczy
- jest prawem bezwzględnym
PRAWA RZECZOWE I
OBLIGACYJNE
Prawa rzeczowe:
-
bezwzględne,
skuteczne erga
omnes,
-
zasada zamkniętej
listy praw rzeczowych
-
przedmiotem są
rzeczy
Prawa obligacyjne:
-
względne, skuteczne
tylko między stronami,
-
swoboda
kształtowania treści
umów
-
przedmiotem mogą
być rzeczy, usługi,
wartości niematerialne
i prawne
Rzeczy w rozumieniu prawa
cywilnego
Rzeczy materialne
Materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub
przetworzonym, na tyle wyodrębnione (w sposób
naturalny lub sztuczny), że w stosunkach
społeczno-gospodarczych mogą być traktowane
jako dobra samoistne.
(def. Wasilkowski)
Nie są rzeczami:
- dobra niematerialne
- części składowe, złoża minerałów, własność wód,
res omnium communes
- zbiory praw (universitas iuris)
- rzeczy zbiorowe (universitas rerum)
CZĘŚCI SKŁADOWE,
PRZYNALEŻNOŚCI, POŻYTKI
Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej
odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości , albo bez
uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.
Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i
innych praw rzeczowych.
(art. 47 k.c.)
Części składowe gruntu
Przynależności - rzeczy ruchome, potrzebne do korzystania z innej
rzeczy (rz.głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w
faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.
Nie może być przynależnością rzecz nie należąca do właściciela rzeczy
głównej (
art..51 k.c.)
Pożytki rzeczy
-
naturalne (płody i inne odłączone cz. składowe o ile wg. zasad
prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy)
-
cywilne (dochody które rzecz przynosi na podstawo stosunku prawnego)
Pożytki prawa dochody które prawo przynosi zgodnie ze swym
społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (
art.53,54 k.c.)
PODZIAŁ RZECZY
Nieruchomości: grunty, budynki, nieruchomości
lokalowe
Ruchomości
Nieruchomościami są części powierzchni
ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot
własności (grunty), jak również budynki trwale z
gruntem związane lub części takich budynków ,
jeżeli na mocy odpowiednich przepisów
szczególnych stanowią odrębny od gruntu
przedmiot własności .
(art. 46 k.c.)
PRAWA RZECZOWE
Własność i ograniczone prawa rzeczowe
Lista praw rzeczowych:
-
Własność
-
Użytkowanie wieczyste
-
Użytkowanie
-
Służebności
-
Hipoteka
-
Zastaw
-
Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,
spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu
jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej
Posiadanie,
TREŚĆ WŁASNOŚCI
Prawo podmiotowe bezwzględne, będące
najszerszą formą władania rzeczą
W granicach określonych przez ustawy i zasady
współżycia społecznego właściciel może, z
wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy
zgodnie ze społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem swego prawa, w szczególności
może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy . W
tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.
(art. 140 k.c.)
Prawo: - posiadania
- używania
- rozporządzania
Ograniczenia prawa własności
WŁASNOŚĆ
Nabycie własności :
-
pierwotne (niezależne od praw poprzednika)
-
pochodne (zależne od praw poprzednika)
Własność i współwłasność ( łączna, w częściach
ułamkowych)
Ochrona własności
-
windykacyjna (żądanie wydania rzeczy)
-
negatoryjna (żądanie przywrócenia stanu zgodnego
z prawem i zaniechanie naruszeń)
(art. 222
k.c.)
FORMY WŁASNOŚCI
Typy i formy własności – wł.prywatna i publiczna
Wł. prywatna – os.fizyczne, os prawne,ułomne os.prawne
Wł.państwowa – pluralizm podmiotów własności
> Skarb Państwa – osoba prawna - zarząd stationes fisci
- trwały zarząd nieruchomości publ.jedn.org.
- nieruchomości rolne – Agencja Nieruchom
Rolnych >Państwowe osoby prawne – brak odpowiedzialności
SP za zobowiązania
Wł.samorządowa - osobowość prawna j.s.t.
– zarząd własny i oraz zarząd stationes municipi
> Gminne , powiatowe i wojewódzkie osoby prawne
> Mienie komunalne (samorządowe) – własność i inne prawa
majątkowe
> Brak odpowiedz. jedn. sam. za zobowiązania innych samorz. osób
prawn.
Użytkowanie wieczyste
Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa a
położone w granicach administracyjnych miast, oraz
grunty SP położone poza tymi granicami , lecz włączone
do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i
przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także
grunty stanowiące własność jedn. samorządu
terytorialnego lub ich związków, mogą być oddawane w
użytkowanie wieczyste osobom fizycznym i osobom
prawnym.
W przypadkach przewidzianych w przepisach szczeg.
przedmiotem użytk. wiecz.mogą być także inne grunty
SP, j.s.t. lub ich związków (art.232 kc)
UŻYTKOWANIE
Rzecz można obciążyć prawem do jej używania i pobierania jej
pożytków (art.252 kc)
- funkcje alimentacyjne (osoby fizyczne), celem jest zaspokajanie
potrzeb tych osób i ich bliskich – prawo używania rzeczy i
pobierania pożytków z obowiązkiem zachowania substancji i
dotychczasowego przeznaczenia rzeczy
- funkcje gospodarczo-produkcyjne (osoby prawne) – prawo używania
rzeczy i pobierania pożytków, bez zastrzeżenia zachowania
substancji i przeznaczenia rzeczy; jeżeli użytk. obejmuje zespół
środków produkcji, użytkownik może w granicach prawidłowej
gospodarki zastępować poszczególne składniki innymi (art.257 kc)
-
użytkownik powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z zasadami
prawidłowej gospodarki
- prawo niezbywalne, zwykle: nieodpłatne, bezterminowe, można
ograniczyć do oznaczonej części nieruchomości i wyłączyć
oznaczone pożytki
SŁUŻEBNOŚCI
gruntowe i osobiste
Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej
nieruchomości (n. władnąca) prawem, którego treść polega bądź
na tym, że właściciel n. władnącej może korzystać w oznaczonym
zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel
nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności
dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź te na
tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno
wykonywać określonych uprawnień, które mu względem
nieruchomości władnącej przysługują… (służebność gruntowa)
Może mieć na celu jedynie zwiększenie użyteczności
nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części (art.285 kc)
Służebność drogi koniecznej, służebność przesyłu
Służebność przesyłu
Wprowadzono do k.c. w sierpniu 2008.
Art. 305¹ do 305⁴ . Dotyczy stosunków między stronami :
przedsiębiorcą przesyłowym a właścicielem gruntu na
którym są lub mają zostać zainstalowane urządzenia
przesyłowe. Dotyczy wszelkich urządzeń , konstrukcji i
instalacji służących do doprowadzania i odprowadzania
płynów , pary, gazu, energii elektrycznej.
Umowa powinna mieć formę aktu notarialnego i
szczegółowo określać zakres czynności które
przedsiębiorca przesyłowy może wykonywać w stosunku do
nieruchomości, oraz wysokość i zasady płatności
wynagrodzenia
HIPOTEKA
Ust. z 6 lipca 1982r o księgach wieczystych i hipotece
W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można
nieruchomość obciążyć prawem na mocy którego wierzyciel
może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu
na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed
wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.
Warunki:
-
Wpis w księdze wieczystej
-
Zaspokojenie wg. przepisów o sądowym postępowaniu
egzekucyjnym
-
W razie podziału nieruchomości powstaje hipoteka łączna
Hipoteka zwykłą i kaucyjna (po nowelizacji hipoteka umowna
)
Hipoteka przymusowa
KSIĘGI WIECZYSTE
Ust. z 6 lipca 1982r o księgach wieczystych i hipotece
Rękojmia wiary publicznej KW
- W razie niezgodności między stanem prawnym
nieruchomości ujawnionym w KW a rzeczywistym
stanem prawnym , treść księgi rozstrzyga na
korzyść tego, to przez czynność prawna z osoba
uprawnioną wg. treści księgi nabył własność lub
inne prawo rzeczowe.
-
Nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych, ani na
rzecz nabywcy w złej wierze
ZASTAW
W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności
można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy
którego wierzyciel będzie mógł dochodzić
zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją
stała się własnością i z pierwszeństwem przed
wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy,
wyjąwszy tych którym z mocy ustawy przysługuje
pierwszeństwo szczególne (
art. 306 k.c.)
Zastaw można ustanowić także dla zabezpieczenia
wierzytelności przyszłej lub warunkowej
Zastaw rejestrowy (Ust. z 6 grudnia 1996r)
POSIADANIE
Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten , kto nią faktycznie
włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten kto
nią faktycznie włada jak użytkownik, najemca,
dzierżawca lub mający inne prawo z którym łączy się
określone władztwo nad rzeczą (posiadacz zależny)
(
art.336 k.c.)
Dzierżyciel – kto faktycznie włada rzeczą za kogo innego
Domniemania:
- posiadania samoistnego
-
ciągłości posiadania
-
zgodności ze stanem prawnym
Ochrona posiadania – roszczenia o przywrócenie stanu
poprzedniego i zaniechanie naruszeń
Ograniczenia praw
właścicielskich
- ust. o gosp.
nieruchomościami
Wywłaszczanie nieruchomości
Wykonywanie prawa pierwokupu przez SP lub j.s.t.
Trwałe prawo do korzystania z nieruchomości -
zezwolenia na zakładanie urządzeń
Czasowe prawo (do 12 mies.) na poszukiwanie,
rozpoznawanie, wydobywanie, składowanie kopalin
oraz węgla brunatnego (zezwolenie starosty)
Czasowe prawo zajęcia nieruchomości (do 6 mies.)
w przypadku siły wyższej lub nagłej potrzeby
zapobieżenia powstaniu znacznej szkody
(zezwolenie starosty)
Prawo pierwokupu
Gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży
-
niezabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio przez
sprzedawcę od gminy lub j.s.t.
-
prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości
gruntowej
-
nieruchomości oraz prawa użytkowania wieczystego
nieruchomości położonej na obszarze przeznaczonym w planie
miejscowym na cele publiczne, albo nieruchomości dla której
została wydana decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu
publicznego
-
nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa
użytkowania takiej nieruchomości. (art. 109 .1. u,g,n.)
Prawo pierwokupu nie przysługuje m.in. jeżeli sprzedaż następuje
na rzecz osób bliskich sprzedawcy (art.109.3.1 u.g.n.)
Urządzenia przesyłowe
Nie należą do części składowych gruntu lub budynku jeżeli
wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu (art.49 k.c.)
Starosta może ograniczyć w drodze decyzji sposób
korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na
zakładanie i przeprowadzanie ciągów drenażowych,,
przewodów ii urządzeń do przesyłania płynów, pary, gazów
i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i
sygnalizacji, a także innych podziemnych i naziemnych
obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych
przewodów i urządzeń, jeżeli właściciel lub użytkownik
wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody.
Udzielenie zezwolenia powinno być poprzedzone
rokowaniami z właścicielem lub użytkownikiem wieczystym
o uzyskanie zgody na wykonanie prac (art. 124 u.g.n.)
Dożywocie
Umowa k.c. (art.908-916) w zamian za przeniesienie
własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się
zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie.
Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie
umowy następuje z jednoczesnym obciążeniem
nieruchomości . Do takiego obciążenia stosuje się
odpowiednio przepisy o prawach rzeczowych ograniczonych
Prawo niezbywalne
Może być ustanowione na rzecz kilku osób.
Są może w razie sporów modyfikować treść umowy między
dożywotnikiem i zobowiązanym lub umowę rozwiązać.