PRAWO CYWILNE

PRAWO RZECZOWE

O.Lissowski

Akty prawne



Kodeks cywilny, Księga II



Ustawa o gospodarce nieruchomościami



Ustawa o księgach wieczystych i hipotece



Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów



Prawo spółdzielcze



Ustawa o ujawnianiu w księgach wieczystych prawa własności
nieruchomości Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego.



Ustawa o gospodarce nieruchomościami



Prawo geodezyjne i kartograficzne



Prawo budowlane



Ustawa o scalaniu i wymianie gruntów



Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych

PRAWO RZECZOWE



W sensie przedmiotowym:

Zespół przepisów prawa cywilnego, które normują
powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności,

oraz

innych form korzystania z rzeczy.



W sensie podmiotowym:

Takie prawo cywilne które charakteryzują dwie

cechy

występujące łącznie: - prawo to dotyczy rzeczy
- jest prawem bezwzględnym

PRAWA RZECZOWE I

OBLIGACYJNE



Prawa rzeczowe:

-

bezwzględne,
skuteczne erga
omnes,

-

zasada zamkniętej
listy praw rzeczowych

-

przedmiotem są
rzeczy



Prawa obligacyjne:

-

względne, skuteczne
tylko między stronami,

-

swoboda
kształtowania treści
umów

-

przedmiotem mogą
być rzeczy, usługi,
wartości niematerialne
i prawne

Rzeczy w rozumieniu prawa

cywilnego

Rzeczy materialne
Materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub

przetworzonym, na tyle wyodrębnione (w sposób

naturalny lub sztuczny), że w stosunkach

społeczno-gospodarczych mogą być traktowane

jako dobra samoistne.

(def. Wasilkowski)

Nie są rzeczami:
- dobra niematerialne
- części składowe, złoża minerałów, własność wód,
res omnium communes
- zbiory praw (universitas iuris)
- rzeczy zbiorowe (universitas rerum)

CZĘŚCI SKŁADOWE,

PRZYNALEŻNOŚCI, POŻYTKI



Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej

odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości , albo bez

uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.

Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i

innych praw rzeczowych.

(art. 47 k.c.)

Części składowe gruntu



Przynależności - rzeczy ruchome, potrzebne do korzystania z innej

rzeczy (rz.głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w

faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.

Nie może być przynależnością rzecz nie należąca do właściciela rzeczy

głównej (

art..51 k.c.)



Pożytki rzeczy

-

naturalne (płody i inne odłączone cz. składowe o ile wg. zasad

prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy)

-

cywilne (dochody które rzecz przynosi na podstawo stosunku prawnego)



Pożytki prawa dochody które prawo przynosi zgodnie ze swym

społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (

art.53,54 k.c.)

PODZIAŁ RZECZY



Nieruchomości: grunty, budynki, nieruchomości
lokalowe



Ruchomości



Nieruchomościami są części powierzchni
ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot
własności (grunty), jak również budynki trwale z
gruntem związane lub części takich budynków ,
jeżeli na mocy odpowiednich przepisów
szczególnych stanowią odrębny od gruntu
przedmiot własności .

(art. 46 k.c.)

PRAWA RZECZOWE



Własność i ograniczone prawa rzeczowe



Lista praw rzeczowych:

-

Własność

-

Użytkowanie wieczyste

-

Użytkowanie

-

Służebności

-

Hipoteka

-

Zastaw

-

Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,
spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu
jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej



Posiadanie,

TREŚĆ WŁASNOŚCI



Prawo podmiotowe bezwzględne, będące

najszerszą formą władania rzeczą



W granicach określonych przez ustawy i zasady

współżycia społecznego właściciel może, z

wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy

zgodnie ze społeczno-gospodarczym

przeznaczeniem swego prawa, w szczególności

może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy . W

tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

(art. 140 k.c.)



Prawo: - posiadania

- używania
- rozporządzania



Ograniczenia prawa własności

WŁASNOŚĆ



Nabycie własności :

-

pierwotne (niezależne od praw poprzednika)

-

pochodne (zależne od praw poprzednika)



Własność i współwłasność ( łączna, w częściach

ułamkowych)



Ochrona własności

-

windykacyjna (żądanie wydania rzeczy)

-

negatoryjna (żądanie przywrócenia stanu zgodnego

z prawem i zaniechanie naruszeń)

(art. 222

k.c.)

FORMY WŁASNOŚCI



Typy i formy własności – wł.prywatna i publiczna



Wł. prywatna – os.fizyczne, os prawne,ułomne os.prawne



Wł.państwowa – pluralizm podmiotów własności

> Skarb Państwa – osoba prawna - zarząd stationes fisci
- trwały zarząd nieruchomości publ.jedn.org.
- nieruchomości rolne – Agencja Nieruchom

Rolnych >Państwowe osoby prawne – brak odpowiedzialności
SP za zobowiązania



Wł.samorządowa - osobowość prawna j.s.t.

– zarząd własny i oraz zarząd stationes municipi
> Gminne , powiatowe i wojewódzkie osoby prawne
> Mienie komunalne (samorządowe) – własność i inne prawa

majątkowe

> Brak odpowiedz. jedn. sam. za zobowiązania innych samorz. osób

prawn.

Użytkowanie wieczyste



Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa a
położone w granicach administracyjnych miast, oraz
grunty SP położone poza tymi granicami , lecz włączone
do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i
przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także
grunty stanowiące własność jedn. samorządu
terytorialnego lub ich związków, mogą być oddawane w
użytkowanie wieczyste osobom fizycznym i osobom
prawnym.



W przypadkach przewidzianych w przepisach szczeg.
przedmiotem użytk. wiecz.mogą być także inne grunty
SP, j.s.t. lub ich związków (art.232 kc)

UŻYTKOWANIE



Rzecz można obciążyć prawem do jej używania i pobierania jej

pożytków (art.252 kc)

- funkcje alimentacyjne (osoby fizyczne), celem jest zaspokajanie

potrzeb tych osób i ich bliskich – prawo używania rzeczy i

pobierania pożytków z obowiązkiem zachowania substancji i

dotychczasowego przeznaczenia rzeczy

- funkcje gospodarczo-produkcyjne (osoby prawne) – prawo używania

rzeczy i pobierania pożytków, bez zastrzeżenia zachowania

substancji i przeznaczenia rzeczy; jeżeli użytk. obejmuje zespół

środków produkcji, użytkownik może w granicach prawidłowej

gospodarki zastępować poszczególne składniki innymi (art.257 kc)

-

użytkownik powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z zasadami

prawidłowej gospodarki

- prawo niezbywalne, zwykle: nieodpłatne, bezterminowe, można

ograniczyć do oznaczonej części nieruchomości i wyłączyć

oznaczone pożytki

SŁUŻEBNOŚCI



gruntowe i osobiste



Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej

nieruchomości (n. władnąca) prawem, którego treść polega bądź

na tym, że właściciel n. władnącej może korzystać w oznaczonym

zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel

nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności

dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź te na

tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno

wykonywać określonych uprawnień, które mu względem

nieruchomości władnącej przysługują… (służebność gruntowa)



Może mieć na celu jedynie zwiększenie użyteczności

nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części (art.285 kc)



Służebność drogi koniecznej, służebność przesyłu

Służebność przesyłu



Wprowadzono do k.c. w sierpniu 2008.



Art. 305¹ do 305⁴ . Dotyczy stosunków między stronami :
przedsiębiorcą przesyłowym a właścicielem gruntu na
którym są lub mają zostać zainstalowane urządzenia
przesyłowe. Dotyczy wszelkich urządzeń , konstrukcji i
instalacji służących do doprowadzania i odprowadzania
płynów , pary, gazu, energii elektrycznej.



Umowa powinna mieć formę aktu notarialnego i
szczegółowo określać zakres czynności które
przedsiębiorca przesyłowy może wykonywać w stosunku do
nieruchomości, oraz wysokość i zasady płatności
wynagrodzenia

HIPOTEKA



Ust. z 6 lipca 1982r o księgach wieczystych i hipotece



W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można
nieruchomość obciążyć prawem na mocy którego wierzyciel
może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu
na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed
wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.



Warunki:

-

Wpis w księdze wieczystej

-

Zaspokojenie wg. przepisów o sądowym postępowaniu
egzekucyjnym

-

W razie podziału nieruchomości powstaje hipoteka łączna



Hipoteka zwykłą i kaucyjna (po nowelizacji hipoteka umowna
)



Hipoteka przymusowa

KSIĘGI WIECZYSTE



Ust. z 6 lipca 1982r o księgach wieczystych i hipotece



Rękojmia wiary publicznej KW

- W razie niezgodności między stanem prawnym

nieruchomości ujawnionym w KW a rzeczywistym
stanem prawnym , treść księgi rozstrzyga na
korzyść tego, to przez czynność prawna z osoba
uprawnioną wg. treści księgi nabył własność lub
inne prawo rzeczowe.

-

Nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych, ani na
rzecz nabywcy w złej wierze

ZASTAW



W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności
można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy
którego wierzyciel będzie mógł dochodzić
zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją
stała się własnością i z pierwszeństwem przed
wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy,
wyjąwszy tych którym z mocy ustawy przysługuje
pierwszeństwo szczególne (

art. 306 k.c.)



Zastaw można ustanowić także dla zabezpieczenia
wierzytelności przyszłej lub warunkowej



Zastaw rejestrowy (Ust. z 6 grudnia 1996r)

POSIADANIE



Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten , kto nią faktycznie
włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten kto
nią faktycznie włada jak użytkownik, najemca,
dzierżawca lub mający inne prawo z którym łączy się
określone władztwo nad rzeczą (posiadacz zależny)
(

art.336 k.c.)



Dzierżyciel – kto faktycznie włada rzeczą za kogo innego



Domniemania:

- posiadania samoistnego

-

ciągłości posiadania

-

zgodności ze stanem prawnym



Ochrona posiadania – roszczenia o przywrócenie stanu
poprzedniego i zaniechanie naruszeń

Ograniczenia praw

właścicielskich

- ust. o gosp.

nieruchomościami



Wywłaszczanie nieruchomości



Wykonywanie prawa pierwokupu przez SP lub j.s.t.



Trwałe prawo do korzystania z nieruchomości -
zezwolenia na zakładanie urządzeń



Czasowe prawo (do 12 mies.) na poszukiwanie,
rozpoznawanie, wydobywanie, składowanie kopalin
oraz węgla brunatnego (zezwolenie starosty)



Czasowe prawo zajęcia nieruchomości (do 6 mies.)
w przypadku siły wyższej lub nagłej potrzeby
zapobieżenia powstaniu znacznej szkody
(zezwolenie starosty)

Prawo pierwokupu



Gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży

-

niezabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio przez
sprzedawcę od gminy lub j.s.t.

-

prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości
gruntowej

-

nieruchomości oraz prawa użytkowania wieczystego
nieruchomości położonej na obszarze przeznaczonym w planie
miejscowym na cele publiczne, albo nieruchomości dla której
została wydana decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu
publicznego

-

nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa
użytkowania takiej nieruchomości. (art. 109 .1. u,g,n.)



Prawo pierwokupu nie przysługuje m.in. jeżeli sprzedaż następuje
na rzecz osób bliskich sprzedawcy (art.109.3.1 u.g.n.)

Urządzenia przesyłowe



Nie należą do części składowych gruntu lub budynku jeżeli
wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu (art.49 k.c.)



Starosta może ograniczyć w drodze decyzji sposób
korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na
zakładanie i przeprowadzanie ciągów drenażowych,,
przewodów ii urządzeń do przesyłania płynów, pary, gazów
i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i
sygnalizacji, a także innych podziemnych i naziemnych
obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych
przewodów i urządzeń, jeżeli właściciel lub użytkownik
wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody.

Udzielenie zezwolenia powinno być poprzedzone

rokowaniami z właścicielem lub użytkownikiem wieczystym
o uzyskanie zgody na wykonanie prac (art. 124 u.g.n.)

Dożywocie



Umowa k.c. (art.908-916) w zamian za przeniesienie
własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się
zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie.



Przeniesienie własności nieruchomości na podstawie
umowy następuje z jednoczesnym obciążeniem
nieruchomości . Do takiego obciążenia stosuje się
odpowiednio przepisy o prawach rzeczowych ograniczonych



Prawo niezbywalne



Może być ustanowione na rzecz kilku osób.



Są może w razie sporów modyfikować treść umowy między
dożywotnikiem i zobowiązanym lub umowę rozwiązać.