International Competitiveness in 

the Global Economy

Dr hab. Tomasz Dołęgowski, Prof.. SGH, 
SGH – Warsaw School of Economics – World Economy 
Faculty

Lecture - concept

• The meaning of competitiveness and global 

economy

• Globalization. Global capitalism, alliance 

capitalism and the knowledge-based economy

• The concept of competitiveness

• Institutions and economic growth

• The competitiveness policy 

• Sectoral approach

• The ethical and axiological aspects of 

globalization and competitiveness

• Globalization and Regionalization in Int. 

Relations

• Inspirations: J. Dunning, F. Fukuyama, 

institutional economists, modern catholic 

social teaching.

Some of the purposes

• Purpose of lecture: to examine the forces determining 

the competitiveness of corporations and countries 

(regions, regional alliances of countries) and the role 

which governments have played in shaping these 

events.

• We shall pay particular attention to the 

competitiveness of U.S. and Europe (also their 

multinational companies), as well as Pacific rim 

countries. 

• We shall examine the nature, extent of and reasons 

for the internationalization of business (via trade, 

foreign direct investments and cooperative alliances) 

and the way in which this has impacted on the 

competitiveness of the countries (and regions within 

countries) in which they operate.

• We shall also analyze the actions of governments in 

affecting the location of investment by domestic and 

foreign based MNEs, and in creating and sustaining 

the competitive advantages of their indigenous 

resources and capabilities.

Competitiveness and 

Institutions

• We will study links between 

competitiveness and 
instituions (institutional 
environment), including formal 
institutions and informal 
institutions. 

• Introduction into 

Constitutional Political 
Economy.

Competitiveness - 

introduction

• Competitiveness – the ability 

to compete (long-term)

• Competitiveness – the ability 

to compete and to generate 
long-term and sustainable 
growth of organization 
(company, sector, region, 
country, group of countries, 
system…)

Competitiveness - 

introduction

• According to the World Competitiveness 

Report competitiveness is the ability of a 

country or a company to, proportionally, 

generate more wealth than its 

competitors in world markets. 

• The World Competitiveness Yearbook 

1996  presents new definition. 

Competitiveness is the ability of a 

country to create added value and thus 

increase national wealth by managing 

assets and processes, attractiveness and 

aggressiveness, globality and proximity, 

and by integrating these relationships 

into an economic and social model. 

Competitiveness

COMPETITIVENESS (national competitiveness) is an 

ability of a country (national economy) to the long-

term, effective and sustainable growth in the 

conditions of the open economy. In effect the structure 

of economy and export follows the structural changes 

(tendencies) of the global economy.

Determinants of competitiveness:
• amount and structure of resources
• efficiency of resources exploitation
• economic system and institutions
• international (global) economic environment.

Competitiveness

Competitiveness – how to measure it?
Competitive position and competitive ability.

• Competitive position – ex post – share in the 

world trade, trade turnover and balance, rate 

of exchange, terms of trade… - more “static” 

approach

Competitiveness ability – more “dynamic” 

approach:

• Competitiveness (long – term 

competitiveness, competitive ability): the 

main economic indicators (rate of growth, 

inflation, internal and foreign debt, domestic 

and foreign trade equilibrium), indicators of 

structural changes in economic development, 

economic efficiency, labor efficiency, 

indicators of position in international trade.

Competitiveness

Competitiveness – levels of research:
• Micro - level (company, product…)
• Mezzo – Level (networks, sector level)
• Macro – level (state, region)
• According to some authors also Mega-

level (regional blocks like EU) as well 
as Meta level (system).

Controversies concerning 

competitiveness (P. Krugman vs. J. 
Dunning and M. Porter)

Competitiveness – 

traditional and modern 

approach

There are at least two groups of 

approaches to the concept of 

competitiveness:

• Traditional approach – 

competitiveness treated as (only) an 

economic reality. Concentration on 

micro level and foreign trade;

• More modern approach – 

competitiveness treated mostly as an 

economic reality, but not only – pure 

economic competitiveness treated as 

a part of broader concept. 

Competitiveness discussed on several 

levels.

Global Economy: Some 

theoretical aspects

•

Global Economy: system of world-scale, 

long-term economic links between 

countries.

•

Traditional international economy: 

domination of foreign trade.

•

Modern global economy: foreign trade 

+ regional integration + development 

of transnational corporations (TNC, 

MNC).

•

From traditional theories of foreign 

trade to modern theories of 

transnational production and theories 

of localization.

Global Economy – some theoretical 

aspects

• International Economics – International 

Economic Relations (macro approach) and 

International Business (more micro approach).

• Foreign Trade and Foreign Direct Investments.

• Foreign Trade Theory: includes macro and micro 

aspects.

• International Business: Foreign Trade + 

International marketing + International 

Management + International Finance. Particular 

concentration on FDI (Foreign Direct 

Investments) and Transnational Corporations: 

the important actors of modern global 

economy.

• International Economics: part of the economics 

dealing with international transactions in 

goods, services, financial flow and movement of 

the factors of production.

Competitiveness in the Global Economy

Global Economy: system of world-scale, long-

term economic links between countries.

Globalization – definitions:
Globalization refers to the growing 

interdependencies of countries worldwide 
through the increasing volume and variety of 
cross-border transactions in goods and 
services, and of international capital flows; 
and also through the rapid and widespread 
diffusion of all kinds of technology. (IMF 1997)

Globalization: Extending and deepening the 

economic interdependence between nations;

Today’s globalization is characterized by 

unprecedented degree of free and fast 
movement of capital around the whole globe, 
and by the global institutions of a financial 
superstructure. Capital has acquired 
predominance over other factors of 
production, economic activities are 
coordinated by globally integrated financial 
and capital markets.

Globalization

Globalization

Selected sources of globalization:
• Technological progress (in industry, 

telecommunication, IT, transportation);

• Deregulation and liberalization;
• Political changes.

Globalization: microeconomic (TNC’s) 

and macroeconomic (international 
cooperation, regional integration) 
aspects. 

Globalization

Debate on relations between globalization and 

regionalization:

• Is regionalization (regional integration) a part of 

globalization process? 

• Or rather it is a way to balance and to control 

globalization?

Interpretations of Globalization and global economy: 

• just extending and deepening the economic 

interdependence between nations

• or rather domination of capital and big 

corporations, economic imperialism of financial 

capital, delocalization as well as weak position of 

governments.

The concept of the network economy.

Globalization-future

• Theories about the future of globalization:
• a/ The theory of F. Fukuyama (the end of history)
• b/ S. Huntington (The clash of civilizations).
• In XIX century oposition between K. Marx and M. 

Weber: directions of development.

• c/ The “Triade” concept (K. Ohmae)
• d/ The theory of modernization vs. the theory of 

dependence (e.a. concept of I. Wallerstein: core - 

periphery – semi-periphery)

• e/ The future of the traditional nation – state: 

from the theory of “global network economy” to 

traditional concept of W. Link (state will be also 

in the future the main actor in global game)

• B. Barber: Jihad vs. Mac World (?)

Globalization - modern capitalism – J. 

Dunning

Modern global economy according to J. H. 
Dunning:

•Global capitalism (global scale of 
operations, global actors…)

•Alliance capitalism (alliances between 
companies, countries)

•Knowledge-based capitalism (the role of 
science, education, services – the role of 
human capital and social capital).

•From the land-based capitalism 
(economy), via industrial capitalism to 
modern capitalism (global, alliance and 
knowledge-based)

Globalization – J. H. Dunning

The Changing World Economic 

Scenario:

The increasing importance of all 

forms of intellectual capital in both 
the asset-creating and asset-
exploiting activities of firms.

The growth of cooperative ventures 

and alliances between, and within, 
the main wealth-creating 
institutions.

The liberalization of both internal and 

cross-border markets.

The emergence of several new major 

economic players in the world 
economy.

Globalization – J. Dunning

The unique features of global capitalism:

• Cross-border transactions are deeper, more 

extensive and more interconnected than they 

have ever been.

• Resources, capabilities, goods, services are more 

spatially mobile than they have ever been.

• Multinational enterprises (MNE’s) play a more 

significant role as creators and disseminators of 

wealth, than they have ever done before; and 

they originate from, and produce in, more 

countries than ever before.

• There is more real and financial volatility in cross-

border markets – and particularly in capital and 

exchange markets – than there has ever been.

• The advent of the digital environment and 

electronic commerce is completely changing the 

character and location profile of transactions.

J. Dunning - Globalization

Some paradoxes of the emerging global 

economy:

• a/ cooperation and competition (coexistence)
• b/ globalization and localization: the paradox 

of space

• c/ the role of governments: the paradox of 

“less, yet more”, of centralization and 

decentralization

• d/ human consequences of globalization: 

paradox of benefits and disbenefits.

Other: 
• globalization vs. global governance
• Globalization supports and does not support 

democracy.

J. Dunning - Globalization

Actors of the global economy:

• States

• Markets

• International regional blocks

• International (transnational) organizations

• Transnational corporations

• Non-governmental organizations.

The world production and exchange:

• The world production

• The world exchange: (movement of goods, 

movement of services, movement of capital, 

movement of labor -people).

• New economy, e-finance (e-economy, e-business).

Dunning - Globalization

Global Economy: Important international institutions and 

organizations:

Global: 

• United Nations

• OECD

• UNCTAD

• IMF/World Bank

• UNC TNC

• WTO

• ILO.
Regional:

• European Union

• NAFTA

• Mercosur

• ASEAN

• EFTA and CEFTA.

Dunning - Globalization

Forms of Macro-organization 

(coordination) in modern 
global economy:

• Markets
• Hierarchies
• Governments
• Alliances
• Mixed (hybrids). 

Theories of foreign trade and 

foreign direct investments

International trade theories:

• Theory of absolute trading advantages (costs) (A. Smith)

• Theory of comparative trading advantages (costs) (D. 

Ricardo)

• The Heckscher-Ohlin factor-proportions Theory (explains 

the country’s trade in terms of its factor endowments: of 

labor and capital). A country has comparative advantage 

(is able to export those products) in which its most 

abundant factor is used relatively intensively

• Neo-factor theories: add new factors (human capital, 

natural resources)

• Neo-technology theories (e.g. technological gap).
Theories of Foreign Direct Investments:

• Traditional neo-classical approach

• Location theories

• Oligopolistic theories

• Internalization theories

• International Product Life Cycle

• J.H. Dunning Eclectic Paradigm (OLI). 

How to make national 

economy more 

competitive?

• Liberalism vs. Protectionism
J. Dunning: The State should first of all:
• Concentrate on the quality of 

institutions and institutional 
environment of their economies (in 
order to reduce transaction costs)

• Work for increasing the 

competitiveness of their factors of 
production (resource creator and 
improver)

• Improve the quality of infrastructure.

Regional dimension of 

competitiveness

• The role of clusters in the promotion of 

competitiveness and innovations

J. Dunning – conclusions of “Regions, 

Globalization and the Knowledge Economy”:

• Carefully planed and executed locational 

strategy of MNEs is becoming and 

increasingly important factor influencing 

their global competitiveness.

• Growing mobility of firm-specific core 

competencies is placing increasing 

responsibility on microregional authorities 

to ensure the availability and quality of 

location-bound complementary assets to 

attract the right kind of mobile investment.

Institutions and 

competitiveness

• Institutions are the legal, 

administrative and customary 
arrangements for the repeated human 
interactions. Their major function is to 
enhance the predictability of human 
behavior. 

• Institutions as (also) the rules of game.
• Institutions: formal institutions (law, 

constitution, property rights), informal 
(morality, religion, customs, culture, 
ethics), system of enforcement.

Institutions and 

competitiveness

• The character of the interacting 

institutions (liberties, religion, ethics, 
law, economic environment, social 
behaviors) determines the character 
and the scale of the transaction costs.

• Institutions: important impact on the 

character of economic development. 
Character of  institutions can 
stimulate growth, or create barriers on 
the way towards more efficient 
structures. 

Institutions and 

transaction costs

• Transaction costs can be defined as the 

costs of all resoruces required to 

transfer property rights from one 

economic agent to another. They 

include the costs of making an 

exchange (eg. Discovering exchange 

opportunities, negotiating exchange, 

monitoring and enforcement) as well as 

the costs of maintaining and protecting 

the institutional structure (judicary, 

police, military forces).

• Transaction costs: lack of trust and 

confidence, information assymetry…

Institutions and 

competitiveness/develop

ment

• „The European Miracle”

• The models of institutional environment and 

models of the state/economic development-

Global capitalism vs. regional models of the 

system - Unification or co-existence?

• American model of economic system, social 

system and corporation (corporate 

governance)

• European model (models): submodels 

(Scandinavian, continental, mediterean…)

• Asian models (Japan, Korea, China…)

• Individualism vs. Communitarism

• Concept of Social Market Economy and 

Ordoliberalism. Economic, social, ethical 

implications.

Institutional 

Competitiveness 

• With institutional competition national 

governments have to compete for 

internationally mobile resources

• The core of the idea of the competing 

institutions, governments and 

jurisdictions is that voters can vote with 

their feet and that factors of production 

can move to other places as well. 

Competition among the government 

means, that the immobile factors of 

production compete for those factors, 

which are internationally mobile by 

providing favorable conditions of 

production.

The main world ranks of 

competitiveness

The main world indexes of 

competitiveness:

• The World Competitiveness 

Yearbook

• The Global Competitiveness Report
• The Index of Economic Freedom
• The Human Development Report 

(Index)

• The Transparency International 

Corruption Perception Index.

The Competitiveness 

Indexes

Competitiveness Factors (The WCY)
• Economic Performance (domestic economy, 

international trade, international 

investments, employment, prices…);

• Government Efficiency (public finance, fiscal 

policy, institutional environment, business 

legislation, societal framework);

• Business Efficiency (productivity, labor 

market, finance, management practices, 

attitudes and values);

• Infrastructure (basic infrastructure, 

technological infrastructure, scientific 

infrastructure, health and environmental 

protection, education).

The Global 

Competitiveness Report

GCR:Stages of Competitive Development:
• Factor-driven (institutions, 

infrastructure, macroeconomic stability, 
health and primary education)

• Investment/efficiency-driven (education, 

goods market efficiency, labor market 
efficiency, financial market 
sophistication, technology, market size) 

• Innovation-Driven (business 

sophistication, innovations).

Competitiveness indexes - 

leaders

• WCY: USA, Hong-Kong, Singapore, 

Switzerland, Denmark, Sweden, 

Australia, Canada, Finland, Nederlands

• GCR: Switzerland, USA, Singapore, 

Sweden, Denmark, Finland, Germany, 

Japan, Canada, Neederlands

• IEF:Hong-Kong, Singapore, Australia, 

New Zealand, Ireland, Switzerland, 

Canada, USA, Denmark, Chile

• TI: New Zealand, Denmark, Singapore, 

Sweden, Switzerland, Finland

• HDI: Norway, Australia, Iceland, Canada.

Indexes - opinions

Competitiveness Indexes: Main problems of 

evaluation 

• Soft data (qualitative information): the 

results of evaluation have a risk of 

reflecting culture – bound perceptions 

rather than facts;

• weighing of competitiveness factors 

(importance of various factors may differ 

across countries);

• erroneous policy prescriptions: some 

factors are loosely related to 

competitiveness.

Example: openness is highly-valued, but is 

specific mostly for small countries…

The Paradigm of Locational 

Competition and competitiveness 

(Siebert):

• Locational competition is geographic competition, 

competition between places, between cities, between 

regions, and between countries. These spatial compete 

with each-other for mobile production factors in factor 

markets, i.e. for mobile capital, technical know-how, 

highly qualified labor.

• Countries compete with their taxes, their infrastructure 

and their institutional setups. Mobile capital can leave a 

country when conditions there become unfavorable, for 

example when taxes are raised. Taxation drives capital 

out of the country, whereas infrastructure attracts 

capital. Obviously there is a trade-off between these two 

effects.

• In addition to tax competition and competition in 

providing public goods (infrastructure competition), 

there is also competition between institutional rules, i.e. 

between product standards, permitting procedures, or 

other legal regulations (institutional competition).

• Locational competition will have its impact on national 

economic policies. Governments will be forced to look at 

international benchmarks for their own policies. 

Social capital

• The important role of human 

capital and social capital

• Social capital: the level of trust 

in the society/economic life as 

well as ability to cooperate 

• The authors: F. Fukuyama, D. 

Coleman

• Social capital and efficient 

institutions reduce the 

transaction costs.

Competitiveness 

according to Timo 

Hamalainen

Key 

determinants 

of 

national 

competitiveness (T. Hamalainen):

• Productive resources

• Technology

• Organizational efficiency

• Product market characteristics

• International business activities

• Institutional framework

• The role of government

Timo Hamalainen

Paradigm  shift  of  the  world  economy: 

from  the  technological  paradigm  to 

the macro-organizational paradigm.

• Two  often-neglected  competitiveness 

and 

growth 

factors 

(groups 

of 

factors):  organizational  arrangements 

and government role.

• The  current  paradigm  shift  tends  to 

challenge 

both 

markets 

and 

governments 

as 

organizational 

arrangements.  This  requires  a  new 

division of labor among public, private 

and 

third 

sector 

organizational 

arrangements.

Timo Hamalainen

• The societies that will most rapidly 

adjust their socio-economic systems to 
the changed technoeconomic 
environment will perform best in the 
years to come due to the increasing 
returns associated with systemic 
adjustment.

Timo Hamalainen

• Interesting evolution of T. 

Hamalainen: from 
competitivenss to social 
innovations and the concept of 
sustainable well-being (treated 
as a part of new open industial 
policy).

The examples of the most 

competitive economies 

• Finland: the level of institutions, 

social capital, infrastructure, 
sustainable development, education. 
Quality of government, corporate 
governance and the private sector 
(social dialogue on the national and 
corporate level)

• Competitive corporations
• The role of specific institutions 

(state, public-private partnership) – 
SITRA

European Union – Lisbon 

Strategy

Lisbon Strategy: EU should be in 2010 the most 

competitive region in the world. Sources of EU 

Competitiveness:   Knowledge-based economy, 

innovations, sustainable development.

• Basic aspects of Lisbon Strategy:

• Education and human capital

• New technologies

• Information society

• New employment and mobility policy 

• Productivity of labor (particularly in services)

• Investments in infrastructure (Trans European 

Networks)

• Synergy between competition policy, industrial 

policy and sustainable growth/development 

policy.

EU – Lisbon Strategy

• Question: The current visions 

(concepts) of the future EU and 

EU competitiveness policy vs. 

the concepts of Constitutional 

Political Economy and the Theory 

of Institutions.

• The links between 

competitiveness policy and 

cohesion policy (regional policy) 

– implications for the Central 

Europe. 

EU – Lisbon Strategy

• Competitiveness of the European Union: The 

Lisbon Strategy- sources of the weaknesses

• Relative weakness of the most EU countries. Big 

differences between EU countries (high 

competitiveness of Finland and Ireland);

• Economic and the quality of life performances of 

EU countries lower than US (30%) and Japan 

(13%);

• Relative low productivity of labor, high labor 

costs, high unemployment, low mobility of labor;

• High fiscalism (high taxes);

• High costs of services;

• Low level of innovations;

• overregulation;

• High costs of common agriculture policy.

Prospects for 

competitiveness:

• Europe, America and the 

Pacific Rim (Asian countries) – 
who will be the leader in XXI 
century?

• Regional integration outside 

Europe: NAFTA, MERCOSUR… - 
prospects for competitiveness.

National competitiveness-

corporate competitiveness

• From cost competitiveness to the role 

of quality and crucial unique 

competences

• Particularly: role of time – based 

competition and competitiveness 

(Just-in-time), lean management, 

TQM.

Modern concepts:

• key - competences competition and 

competitiveness;

• added-value chain;

• logistic supply chain;

• network models.

TNC-transnational 

corporations

Forms of company internationalization:
• Foreign trade, establishing 

representative office, licenses, 
franchising and joint-ventures, 
establishing of subsidiaries, alliances, 
mergers, acquisitions, creation of 
common multinational enterprises. 

• From national corporations and foreign 

trade to multinational corporations, 
transnational corporations, global 
corporations (global corporate 
strategies).

Transport policy and 

competitiveness

• Infrastructure, Transport and Logistics: 

implications for company indicators, 

competitiveness on sector level, 

competitiveness of regions, national 

economies

• Particularly interesting implications of 

high speed trains for development 

(regions)

•  competitiveness of air 

companies/airports (the case of alliances)

• Transport and sustainability 

(controversies).

• Criteria: economic criteria, technology, 

organization, time…

Competitiveness, ethics 

and sustainable 

development

• Ethics in Economy and Business Ethics 

vs. Modern reflection about 

competitiveness

• Ethical reflection – old and new (ethical 

reflection older than economy)

• Intellectual sources of ethical 

reflection in business and economy: 

utilitarian theory (A. Smith), kantian 

theory, virtue ethics, religious 

philosophy (catholic, protestant)

• Utilitarian theory: support for 

capitalism,  stockholder approach

• Kantian – stakeholder approach.

Competitiveness, ethics and 

sustainable development

• The concept of CSR (Corporate 

Social Responsibility) and 
Sustainable development 
(economic development, 
ecological development, social 
development)

• CSR: underlines the role of 

stakeholders: owners, managers, 
workers, suppliers, clients, local 
community, environment…

For and against CSR

• The debate between M. Friedman 

(the main social function of the 

corporation is to bring profits, 

market as a school of virtues) 

and stakeholder approach (eg. E. 

Freeman, N. Bowie – corporation 

as a moral community)

• CSR – oriented global initiatives: 

codes of conduct, activity of 

Global Compact, Caux Round 

Table…

Caux Round Table

• Ethical capitalism: private interest 

and common good. Ethical 

leadership in business and society

• Kyosei principle: „To live and work 

for the common good” 

• Human dignity and dialogue between 

stakeholders, on civilizational level, 

business – governments…

• Arcturus innovations matrix – 

instrument to make organization 

more competitive and ethical

The main principles of 

Catholic Social Teaching

• Freedom and human dignity
• Personalism
• Principle of solidarity
• Principle of subsidiarity
• Common good
• Oposition against liberal 

individualism and collectivism 
(marxism).

Catholic social teaching on 

competitiveness and global 

economy – John Paul II

The main principles of John Paul II 

Teaching: 

The role of work: cooperation with God, 

participation in creation and 

redemption, dignity of work

Positive opinion about business, market 

and democracy – within the law and 

morality

The role of freedom, rule of law, 

participation, solidarity

Encyclical letters: Laborem exercens, 

Centesimus Annus.

John Paul II and Michael Novak

• Common points with ordoliberals as 

well as M. Novak („The Spirit of 
Democratic Capitalism”, „The Universal 
Hunger for Liberty”, „Business as a 
Vocation”, „On Cultivating Liberty”)

• Importance of relations: market – 

democracy -free society – rule of law – 
morality – religion. Democracy and 
market need the moral and legal 
backgrounds. The role of spiritual 
inspiration.

Benedict XVI

• Benedict XVI: Caritas in Veritate:
• The idea of Integral Development: 

development of each person and 
the whole person

• Concentration on adequate 

antrophology

• The role of trust (social capital?) 
• The state – market – civic society
• Support for CSR, microcredits, 

etical investing

Implications for Poland 

and Central Europe

• Legacy of difficult history and old 

system

• 20 years of Transformation: successes 

and problems

• Debate about the European strategy
• Debate about institutions, tradition 

and modernization. Relations between 
freedom, competitiveness and 
solidarity

• What to do withe the legacy of 

„Solidarność” and John Paul II?

Final questions

• How to make national economy and 

corporations more competitive?

• The role of institutions, social capital and 

moral values in competitiveness – 

creation process

• How to improve institutions and social 

capital?

• Should the state be rather active or 

passive player? 

• How to make European Union more 

competitive and responsible?

• CSR and Sustainable development vs. 

Competitiveness – allies or enemies?

Dr hab. Tomasz Dołęgowski, prof.. SGH

Myśl ekonomiczna na 

Kresach

Myśl ekonomiczna na 

Kresach

Najważniejsze polskie ośrodki akademickie 

na Kresach:

•Wilno:
•przekształcony  przez  Komisję  Edukacji 
Narodowej  w  Szkołę  Główną  Litewską,  od 
1803  r.  Cesarski  Uniwersytet  Wileński. 
Skasowany  po  Powstaniu  Listopadowym, 
odtworzony  1919  –  1939  jako  Uniwersytet 
Wileński (powstały z Kolegium Jezuickiego): 
zał. 1579 przez Stefana Batorego. W 1781 r. 
Uniwersytet Stefana Batorego (działał też w 
podziemiu podczas II Wojny Światowej.

Wilno

• Najważniejsi 

przedstawiciele: 

okres 

Oświecenia  -  bracia  Śniadeccy,  Hieronim 
Stroynowski (fizjokrata).

• XIX  wiek:  Jan  Znosko  (propagator  A. 

Smitha), 

działalność 

ks. 

Adama 

Czartoryskiego  (zaproszenie  Simone  de 
Sismondiego).

• XX wiek: Władysław Zawadzki, Stanisława 

Swianiewicza, Witolda Staniewicza.

• Instytut  Badawczy  Europy  Wschodniej  i 

Wileńskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. 

Instytut Badawczy 

Europy Wschodniej

• Jeden z pierwszych w Europie 

ośrodków studiów 
sowietologicznych

• Powiązanie z polskim 

wywiadem i kontrwywiadem

• Próby uruchomienia własnej 

szkoły nauk politycznych.

Władysław Zawadzki

• Władysław Marian Zawadzki: 1885-1939
• Ekonomista  i  polityk.  Przedstawiciel 

tzw. 

„Krajowców”. 

Współpracownik 

Marszałka Józefa Piłsudskiego. Minister 
Skarbu.

• Wykładowca 

USB, 

SGH 

oraz 

Politechniki Warszawskiej

• Przedstawiciel 

Szkoły 

Lozańskiej 

(matematycznej).  Prace  w  zakresie 
teorii 

równowagi 

ogólnej 

oraz 

ekonometrii.

Lwów

• Lwów:

• Uniwersytet Lwowski: 1608-1661 

Kolegium Jezuickie, od 1661 r. 

uniwersytet. Od 1919 r. 

Uniwersytet Jana Kazimierza.

• Politechnika Lwowska (akademia 

techniczna od 1844, Politechnika 

od 1877).

• Wyższa Szkoła Handlu 

Zagranicznego we Lwowie 1922-

37, potem Akademia Handlu 

Zagranicznego. 

Lwów – główni 

przedstawiciele

• Leon  Biliński:  minister  skarbu  Austrii  i 

Polski

• Franciszek  Bujak  –  czołowy  polski  historyk 

gospodarczy i społeczny

• Julian Dunajewski
• Stanisław Głąbiński (obóz narodowy)
• Stanisław 

Grabski 

(brat 

Władysława 

Grabskiego, autora reformy walutowej)

• Leopold  Caro  –  ekonomista  katolicki, 

zwolennik solidaryzmu

• Bolesław  Miklaszewski  –  późniejszy  rektor 

SGH

Inne ośrodki ważne dla 

Kresów:

• Politechnika w Rydze (absolwenci: I. Mościcki, W. 

Anders, rozwój polskich korporacji akademickich)

• Uniwersytet w Dorpacie (Tartu)- absolwenci: 

Marian Zdziechwoski, Władysław Raczkiewicz

• Uniwersytet w Kijowie
• Liceum Krzemienieckie
Inni ważni przedstawiciele polskiej myśli 

ekonomicznej okresu międzywojennego:

Edward  Taylor  (Poznań),  Adam  Krzyżanowski 

(Kraków),    Michał  Kalecki  (poprzednik  Keynesa), 

Oskar  Lange  (marksista),  Roman  Rybarski  (obóz 

narodowy), 

Eugeniusz 

Kwiatkowski 

(polityk 

gospodarczy),  Ferdynand  Zweig  (Kraków,  liberał), 

Adam  Heydel,  Tadeusz  Brzeski  (związany  ze 

Lwowem).

Późniejsze losy

• Uczelnie na Kresach w ramach ZSRR 

oraz po odzyskaniu niepodległości.

• Kadry z Kresów a uczelnie w Polsce 

(kardy z Wilna zasilają głównie UMK w 

Toruniu oraz Gdańsk), kadry ze Lwowa 

przede wszystkim Wrocław i Gliwice.

• Kadry z Kresów na emigracji: uczelnie 

zachodnie, PUNO w Londynie.

• Próby uruchomienia polskich wyższych 

uczelni na Kresach: Uniwersytet Polski 

w Wilnie. Aktywność polskich uczelni, w 

tym SGH na tym polu.

• Uruchomienie filii Uniwersytetu w 

Białymstoku w Wilnie.

Obszary badawcze

• Ekonomia,  w  tym  zwłaszcza  ekonomia 

instytucjonalna oraz teoria rozwoju

• Historia gospodarcza (w tym tzw. Nowa 

Historia  Gospodarcza  oraz  związana  z 
nią 

koncepcja 

kliometrii), 

zastosowanie  metod  ilościowych  w 
historii gospodarczej

• Studia interdyscyplinarne z pogranicza 

ekonomii, historii, nauk politycznych

• Nagroda  Szwedzkiej  Akademii  Nauk 

im. A. Nobla za rok 1993.

Najważniejsze 

publikacje

• The Economic Growth of the USA from 1790 to 

1869

• The  Rise  of  the  Western  World.  A  New 

Economic History 1973

• Structure  and  Change  in  Economic  History 

1981

• Institutions, 

Institutional 

Change 

and 

Economic Performance 1991

• Understanding  the  Process  of  Economic 

Change 2006

• Violence and Social Order 2009
• Wraz  z  S.  Fogelem:  „Time  on  the  Cross”  - 

1974.

Instytucje

Instytucje są to trwałe, prawne, 

organizacyjne i zwyczajowe ograniczenia 
i uwarunkowania dla powtarzalnych 
ludzkich zachowań i międzyludzkich 
interakcji, których zasadniczą funkcją 
jest zapewnienie przewidywalności 
ludzkich zachowań. 

Instytucje formalne (prawo, konstytucja) i 

nieformalne (moralność, religia, kultura, 
zwyczaj). Metody egzekwowania.

Instytucje c.d.

• Jakość instytucji a perspektywy 

rozwoju gospodarczego

• Koszt transakcyjny – koszt związany z 

funkcjonowaniem na rynku 
(asymetria informacji, brak zaufania, 
konieczność zapewnienia 
transakcjom bezpieczeństwa)…

• Instytucje, koszt transakcyjny, kapitał 

społeczny (zdolność do budowy 
relacji opartych na zaufaniu) a rozwój

Instytucje c.d.

• Znaczenie stabilnych i 

przewidywalnych instytucji.

• Stabilność i zmiana: instytucje 

są/powinny być trwałe i 
stabilne, ale i podlegają 
zmianom.

• Podejście mikroekonomiczne 

(kontrakt), ale i 
makroekonomiczne.

Implikacje

• Podejście makroekonomiczne i 

historyczne: D. North (np. tzw. „Cud 

europejski”, dlaczego jedne kraje 

rozwijają się lepiej niż inne…). Specyficzny 

dla Europy układ (kombinacja) instytucji.

• North: koszt transakcyjny a geneza 

feudalizmu oraz teoria Mafii. Rozwój 

Hiszpanii a rozwój W. Brytanii.

• Refleksje D. Northa o konstytucji USA i 

historii USA. Specyfika „południa” wg. 

Northa i Calhouna. „Kliometria”. 

• Wizje procesu historycznego i jego 

kierunku. F. Fukuyama (koniec historii) a 

S. Huntington (zderzenie cywilizacji). 

Nawiązanie do dziedzictwa M. Webera.

D. North: dorobek

• Koncepcja  instytucji  (porównanie  z  O. 

Williamsonem: podobieństwa i różnice)

• Szczególny 

wkład 

w 

historię 

gospodarczą,  zwłaszcza  historię  USA, 
studia  nad  ekonomiką  transportu  w 
dziejach USA, studia nad amerykańskim 
Południem i niewolnictwem

• Rozwój kliometrii
• Instytucjonalna  teoria  państwa  oraz 

makroorganizacji.

Przykłady wyjścia poza 

„czystą” ekonomię

• Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich (G. 

S.Becker)

• Ekonomiczna teoria języka, dyskryminacji i 

nacjonalizmu (A. Breton)

• Ekonomiczne spojrzenie na duchowość i 

religię („Is God an Economist? An 
Institutional Economic Reconstruction of 
the Old Testament – Sigmund Wagner – 
Tsukamoto)

• The Economics of Altruism. Rule and 

Choice in Economics. (V. Vanberg)

• Economics of Happiness

Problemy 

metodologiczne

• Redukcjonizm:  pogląd  w  filozofii  nauki,  w 

myśl  którego  możliwe  i  właściwe  jest 
wyjaśnianie  i  opis  właściwości  złożonego 
układu przez opis i wyjaśnianie jego części 
(ekonomizm, socjologizm, psychologizm).

• Przeciwieństwem jest holizm.
• Paradygmat (T. Kuhn: „Struktura rewolucji 

naukowych”)  –  zbiór  pojęć  i  teorii 
stanowiących podstawy danej nauki.

• Zakłada wewnętrzną spójność i stałość, nie 

jest dany raz na zawsze…

Problemy 

metodologiczne – c.d.

• Dominacja założenia racjonalnych zachowań 

jednostki, przyjęcie dla celów 
metodologicznych koncepcji „homo 
oeconomicus” oraz indywidualizmu 
metodologicznego. To wywołuje dyskusje i 
spory.

• Indywidualizm a kolektywizm. Personalizm.
• Koncentracja na kategorii kontraktu
• Wykorzystywanie w analizie m.in. Teorii gier

•  

dostrzeganie ograniczonej racjonalności 

oraz zachowań oportunistycznych.

Dylematy 

metodologiczne – cd.

• Pomiędzy paradygmatem homo 

oeconomicus a koncepcją 
ograniczonej racjonalności.

• Różne interpretacje koncepcji 

człowieka ekonomicznego (od 
użytecznego, ale ograniczonego 
narzędzia do redukcjonizmu i 
podejścia ideologicznego).

• Przydatność ekonomii 

eksperymentalnej i behavioralnej do 
tej analizy.

F. Von Hayek o oświeceniu 

anglo-saskim i francuskim

• Francja:  przekonanie,  że  istnieje  dobre 

społeczeństwo,  racjonalizm,  znaczenie 

rozumnych  elit,  inżynieria  społeczna, 

modernizacja 

„od 

góry”, 

krytycyzm 

wobec  religii,  tradycji…,  silna  pozycja 

państwa  i  biurokracji,  wyższość  prawa 

stanowionego, centralizacja.

• Anglo-saski:  brak  silnej  wiary  w  elity, 

przywiązanie  do  reguł  gry  oraz  porządku 

spontanicznego,  ewolucjonizm,  znaczenie 

inicjatyw  oddolnych,  uznanie  dla  roli 

tradycji  i  religii,  prawo  w  dużym  stopniu 

oparte na precedensie i zwyczaju…

Instytucje formalne a 

nieformalne

• Znaczenie i złożoność oraz różnorodność 

wzajemnych relacji.

• Przykład: zróżnicowanie statusu religii i 

kościołów w różnych krajach i modelach 
instytucjonalnych.

• Modele państwa (USA, Wielka Brytania, 

Francja, Niemcy, Skandynawia, Turcja, 
Japonia….) – duża różnorodność rozwiązań.

• Szczególne zainteresowanie (zwł. D. 

Northa) modelem USA. Nawiązanie do A. de 
Tocqueville’a. System „check and balance”. 
Specyfika „południa” wg. J. Calhona. 

Implikacje

• Podejście makroekonomiczne i 

historyczne: D. North (np. tzw. „Cud 

europejski”, dlaczego jedne kraje 

rozwijają się lepiej niż inne…). Specyficzny 

dla Europy układ (kombinacja) instytucji.

• North: koszt transakcyjny a geneza 

feudalizmu oraz teoria Mafii. Rozwój 

Hiszpanii a rozwój W. Brytanii.

• Refleksje D. Northa o konstytucji USA i 

historii USA. Specyfika „południa” wg. 

Northa i Calhouna. „Kliometria”. 

• Wizje procesu historycznego i jego 

kierunku. F. Fukuyama (koniec historii) a 

S. Huntington (zderzenie cywilizacji). 

Nawiązanie do dziedzictwa M. Webera.

Konstytucyjna 

ekonomia polityczna 

• Porównania modeli politycznych, 

prawnych i gospodarczych w 
poszczególnych państwach i regionach i 
ich wpływ na rozwój oraz 
konkurencyjność: brytyjski, 
amerykański, francuski, niemiecki, 
skandynawski, modele pozaeuropejskie 
(Turcja, Japonia, Chiny). Rosja.

• Dylematy modernizacji: odgórnej i 

oddolnej.

• Szczególny przypadek konstytucji USA i 

jej ograniczona przenaszalność. (?)

Konstytucyjna 

ekonomia polityczna - 

wybrane problemy.

• Analiza ustroju i konstytucji oraz jej 

efektywności przy użyciu kategorii 
ekonomicznych.

• Przyczyny i efekty konkretnych wyborów 

ustrojowych i konstytucyjnych.

• Ekonomiczne efekty konstytucji (modelu 

państwa i ustroju).

• Dlaczego różne kraje mają różne ustroje?
• Analiza systemów wyborczych (okręgi 

jednomandatowe a system proporcjonalny, 
jedno i dwuizbowy parlament)

KEP – implikacje 

ekonomiczne

• Wpływ na gospodarkę 

(bezpośredni lub częściej 
pośredni)

• Wpływ na system podejmowania 

decyzji i budowania większości

• Wpływ na wysokość kosztów 

transakcyjnych, poziom korupcji, 
stabilność, odpowiedzialność, 
skalę rent-seekingu, czynnik 
czasu w podejmowaniu decyzji…

Konstytucyjna 

ekonomia polityczna - 

konkluzja

• Refleksja  nad  rzeczywistością  polityczną  i 

prawną  oraz  jej  racjonalizacją  z  punktu 
widzenia obniżki kosztów transakcyjnych i 
działania systemu: kontrakt konstytucyjny 
ograniczający 

straty 

związane 

z 

działalnością  polityków  i  biurokracji  (rent-
seeking),  rządy  prawa  (rule  of  law), 
uporządkowana 

wolność, 

ograniczony 

rząd,  podział  władzy,  ochrona  praw 
własności,  decentralizacja  i  deregulacja, 
ład 

polityczno-prawny 

jako 

dobro 

publiczne,  rządy  większości  a  ochrona 
praw mniejszości.

Konstytucyjna 

ekonomia polityczna

• Przez dążenie do redukcji kosztu 

transakcyjnego system dąży do 
wyższej efektywności.

• Relacje wolność – rozwój – 

gospodarka – moralność, religia, 
demokracja….

• Doświadczenia USA – Alexis de 

Tocqueville.

• Refleksja: wolność i demokracja a 

rozwój i konkurencyjność.

KEP - Państwo

• North: Państwo to złożony system instytucji 

i organizacji, oferujący na zasadach 
monopolu i przymusu jednostkom i grupom 
ochronę ich praw, jak również porządku 
społecznego i gospodarczego, będącego 
funkcją norm prawnych i zwyczajowych.  W 
zamian za to państwo opodatkowuje 
jednostki, firmy i organizacje. 

• Struktura praw własności oraz porządek 

ekonomiczny (w tym jakość państwa) 
współdeterminują efekty produkcyjne 
gospodarki. 

Państwo

• Znaczenie wolności i rządów prawa.  

Stosunek do demokracji.

• Problem rent-seekingu oraz dylematy 

związane z „median voter”.

• Dostrzeganie ograniczonej 

racjonalności oraz zachowań 
oportunistycznych.

• Postrzeganie państwa, 

przedsiębiorstw, gospodarki jako 
sieci kontraktów.

Konstytucyjna 

ekonomia polityczna 

• Instytucjonalne spojrzenie na 

ustroje, międzynarodowe 
stosunki gospodarcze, biznes 
międzynarodowy, stosunki 
międzynarodowe (J. Dunning).

• Metody koordynacji i 

makroorganizacji: rynek 
(ceny), hierarchia, rząd, sieć, 
inne (mieszane, hybryda)

Wnioski i pytania

• Przez dążenie do redukcji kosztu 

transakcyjnego system dąży do wyższej 
efektywności.

• Wnioski dla Polski: jak realizować 

zasady rozwoju integralnego 
(zrównoważonego), sprzyjać rozwojowi 
kapitału społecznego i jakości instytucji 
oraz gospodarki opartej na wiedzy?

• Czy doświadczenia innych w tym 

zakresie są przenaszalne na nasz grunt?

Szczególne cechy 

ekonomii 

instytucjonalnej

• Zainteresowanie instytucjami i kosztem 

transakcyjnym

• Między „homo oeconomicus” a „ograniczoną 

racjonalnością”

• Istnienie zachowań oportunistycznych i 

altruistycznych oraz hazardu moralnego 
(moral hazard).

• Dlaczego w pewnych sytuacjach pojawia się 

„rynek na zachowania pozornie nierynkowe”?

• Rodzaje koordynacji (makroorganizacji): 

przez rynek, hierarchię, państwo, sieci, 
mieszane.

Wybrane pojęcia typowe 

dla ekonomii 

instytucjonalnej

• W kontekście teorii kontraktów i 

kosztów transakcyjnych:

• Zawodność państwa i zawodność 

rynku

• Problem pryncypała i agenta
• Koszty zachowań oportunistycznych
• „Moral hazard” (pokusa nadużycia)
• Ograniczona racjonalność
• Teoremat Coase’a