Funkcje komunikowania i 

mediów masowych

Omówienie wybranych 

typologii funkcji

 

 

Pojęcie funkcji

• Funkcja jest rozumiana jako: czynność, 

działanie, zadanie, rola, relacja, wzajemna 
zależność, stanowisko, a nawet obowiązek

• W odniesieniu do mediów najczęściej jako: 

zadania, które mają wykonywać, cel jaki 
powinny osiągnąć, lub skutek ich działania

• W ujęciu W. Pisarka „funkcja to działanie 

(lub przeznaczenie do działania) danego 
elementu w układzie, do którego ten 
element należy” 

 

 

Założenia analizy 

funkcjonalnej R. Mertona

•

1. Funkcje każdego elementu są uwarunkowane 

przez strukturę układu, w którym ten element 

działa

•

2. Każdy element może spełniać szereg różnych 

funkcji, a te same funkcje mogą być realizowane 

przez różne elementy

•

3. Każdy element może spełniać zarówno funkcje 

jawne (zamierzone, uświadamiane), jak i ukryte 

(niezamierzone, niedostrzegane)

•

4. Każdy element może być względem układu 

eufunkcjonalny lub dysfunkcjonalny 

 

 

Eufunkcje i dysfunkcje

• Eufunkcje – element działa na 

rzecz modyfikacji i adaptacji 
całego układu, którego jest częścią 
– wzmacnia układ

• Dysfunkcje – element osłabia 

zdolność do modyfikacji i adaptacji 
układu – osłabia układ

 

 

Typologia H. Lasswella 

(1948)

• Uniwersalna, odnosi się do wszystkich form 

komunikowania i każdej zbiorowości. Każda z 

funkcji wymaga istnienia wyspecjalizowanych 

struktur przystosowanych do ich wypełniania 

– jedną z nich są media masowe

• Trzy funkcje komunikowania: 1 - obserwacja 

otoczenia, 2 - koordynowanie reakcji 

poszczególnych elementów społeczeństwa na 

zmiany w jego otoczeniu, 3 -   przekazywanie 

dziedzictwa kulturowego z pokolenia na 

pokolenie

 

 

Funkcje komunikowania 

wg

 F. Dance’a

• Tworzenie więzi społecznych 
• Funkcja regulacyjna
• Samodoskonalenie się człowieka

 

 

Funkcje komunikowania 

wg 

R. Aldaga i T. Stearnsa

• Informacyjna 
• Motywacyjna 
• Kontrolna 
• Emotywna (wyrażanie emocji) 

 

 

Typologia C. Wrighta 

(1959)

• Odnosi się do komunikowania masowego 

(zbudowana na bazie funkcji Lasswella)

• 1. Zbieranie i rozpowszechnianie informacji o 

aktualnych wydarzeniach wewnątrz i na zewnątrz 

społeczeństwa (nadzór nad otoczeniem)

• 2. Interpretacja rzeczywistości i nakłanianie do 

pewnych działań za pośrednictwem przekazów 

perswazyjnych i propagandowych (koordynacja 

reakcji)

• 3. Przekaz wartości i norm społecznych – działania 

socjalizacyjne (przekaz międzypokoleniowy)

• 4. Dostarczanie rozrywki – nowa funkcja

 

 

Uzupełnienie do typologii 

Ch. Wrighta

• Funkcja ekonomiczna mediów 

(reklamowa), dodana nieco później, 
ale uznana za jedną z najważniejszych

• Rozumiana jest jako: pomnażanie 

zysku właścicieli mediów oraz 
kształtowanie popytu na dobra i 
usługi konsumpcyjne – stymulacja 
rynku

 

 

Typologia R. Mertona i

 P. Lazersfelda (1948)

• Wyróżnili dwie funkcje i jedną 

dysfunkcję mediów

• Funkcje: 1) nadawanie statusu osobom, 

instytucjom i kwestiom publicznym; 2) 
wzmacnianie norm społecznych przez 
piętnowanie zachowań wobec nich 
dewiacyjnych

• Dysfunkcja narkotyzująca – postępujące 

uzależnienie od mediów

 

 

Dysfunkcja narkotyzująca

•

Jest to jeden z negatywnych skutków 

długofalowego oddziaływania mediów

•

Oznacza postępujące uzależnienie odbiorców 

od środków masowego przekazu

•

Ludzie poświęcają mediom coraz więcej 

czasu i uwagi, poszukują aktualnych 

informacji w przekonaniu, że w ten sposób 

pełniej i bardziej świadomie uczestniczą w 

życiu społecznym

•

To przekonanie jest wzmacniane przez same 

media 

 

 

Dysfunkcja narkotyzująca

• Odbywa się to jednak kosztem 

ograniczenia kontaktów interpersonalnych 
i relacji ze światem zewnętrznym

• Media (odbiorcom uzależnionym) oferują 

zastępcze przeżywanie rzeczywistości – 
zamiast działać przyglądają się działaniu 
innych => apatia społeczna, są raczej 
obserwatorami niż zaangażowanymi 
uczestnikami życia społecznego

 

 

Typologia W. Schramma

• Media jako obserwator
• Arena wymiany poglądów
• Nauczyciel
• Dostarczyciel rozrywki

 

 

Funkcje komunikowania wg 

Raportu Komisji MacBride’a 

(UNESCO)

 

• Informacyjna
• Socjalizacyjna
• Motywacyjna
• Wymiany poglądów
• Edukacyjna
• Kulturalna
• Rozrywkowa
• Integracyjna 

 

 

Typologia funkcji I. 

Tetelowskiej

• Funkcje zamierzone (zgodne z 

zamiarami nadawcy)

• Funkcje nadane (związane z przekazem)
• Funkcje pełnione (związane z odbiorcą)
   Kryterium wyróżnienia: etap procesu 

komunikowania masowego

   Na poszczególnych etapach NIE są one 

zwykle tożsame, tylko w uproszczonym 

podejściu są zbieżne.

 

 

Funkcje zamierzone

• Są określone przez założenia i cele polityki 

redakcyjnej (te cele to np. informacyjne – 

dostarczanie aktualnych wiadomości, 

propagandowe – propagowanie określonych 

poglądów, rozrywkowe, reklamowe, 

edukacyjne, itp.)

• Oraz strukturę redakcji – cele te realizują 

określone redakcje, działy, stanowiska 

(analiza: czy struktura instytucji medialnej 

jest dostosowana do realizacji przyjętych 

funkcji) 

 

 

Funkcje nadane

•

Własności przekazu, jego forma i treść 

•

Selekcja treści, kody, znaki, konwencje, użyte 

formuły i gatunki – powinny być tak dobrane, 

by nadać całemu przekazowi stosowny do 

zamierzonego (funkcjonalny) kształt

•

Funkcje nadane mogą być odczytane np. przy 

użyciu metody analizy zawartości

•

Zdarza się jednak, że w informacji 

dziennikarskiej dominuje np. funkcja 

rozrywkowa, albo reklamowa  

 

 

Funkcje pełnione

• Oznaczają rzeczywiste oddziaływanie przekazu na 

odbiorcę

• Jest ono zależne od od odczytania komunikatu, a 

to z kolei uwarunkowane budową przekazu, 

kompetencją komunikacyjną, sytuacją społeczną i 

psychologiczną odbiorcy – każdy odbiorca „po 

swojemu” pojmuje treść przekazu i intencje 

nadawcy (zatem dekodowanie może być 

symetryczne lub aberracyjne, preferowane lub 

opozycyjne)

• Funkcje pełnione ustalane są np. w oparciu o 

badania ankietowe i obserwację