Funkcje komunikowania i

mediów masowych

Omówienie wybranych

typologii funkcji

Pojęcie funkcji

• Funkcja jest rozumiana jako: czynność,

działanie, zadanie, rola, relacja, wzajemna
zależność, stanowisko, a nawet obowiązek

• W odniesieniu do mediów najczęściej jako:

zadania, które mają wykonywać, cel jaki
powinny osiągnąć, lub skutek ich działania

• W ujęciu W. Pisarka „funkcja to działanie

(lub przeznaczenie do działania) danego
elementu w układzie, do którego ten
element należy”

Założenia analizy

funkcjonalnej R. Mertona

•

1. Funkcje każdego elementu są uwarunkowane

przez strukturę układu, w którym ten element

działa

•

2. Każdy element może spełniać szereg różnych

funkcji, a te same funkcje mogą być realizowane

przez różne elementy

•

3. Każdy element może spełniać zarówno funkcje

jawne (zamierzone, uświadamiane), jak i ukryte

(niezamierzone, niedostrzegane)

•

4. Każdy element może być względem układu

eufunkcjonalny lub dysfunkcjonalny

Eufunkcje i dysfunkcje

• Eufunkcje – element działa na

rzecz modyfikacji i adaptacji
całego układu, którego jest częścią
– wzmacnia układ

• Dysfunkcje – element osłabia

zdolność do modyfikacji i adaptacji
układu – osłabia układ

Typologia H. Lasswella

(1948)

• Uniwersalna, odnosi się do wszystkich form

komunikowania i każdej zbiorowości. Każda z

funkcji wymaga istnienia wyspecjalizowanych

struktur przystosowanych do ich wypełniania

– jedną z nich są media masowe

• Trzy funkcje komunikowania: 1 - obserwacja

otoczenia, 2 - koordynowanie reakcji

poszczególnych elementów społeczeństwa na

zmiany w jego otoczeniu, 3 - przekazywanie

dziedzictwa kulturowego z pokolenia na

pokolenie

Funkcje komunikowania

wg

F. Dance’a

• Tworzenie więzi społecznych
• Funkcja regulacyjna
• Samodoskonalenie się człowieka

Funkcje komunikowania

wg

R. Aldaga i T. Stearnsa

• Informacyjna
• Motywacyjna
• Kontrolna
• Emotywna (wyrażanie emocji)

Typologia C. Wrighta

(1959)

• Odnosi się do komunikowania masowego

(zbudowana na bazie funkcji Lasswella)

• 1. Zbieranie i rozpowszechnianie informacji o

aktualnych wydarzeniach wewnątrz i na zewnątrz

społeczeństwa (nadzór nad otoczeniem)

• 2. Interpretacja rzeczywistości i nakłanianie do

pewnych działań za pośrednictwem przekazów

perswazyjnych i propagandowych (koordynacja

reakcji)

• 3. Przekaz wartości i norm społecznych – działania

socjalizacyjne (przekaz międzypokoleniowy)

• 4. Dostarczanie rozrywki – nowa funkcja

Uzupełnienie do typologii

Ch. Wrighta

• Funkcja ekonomiczna mediów

(reklamowa), dodana nieco później,
ale uznana za jedną z najważniejszych

• Rozumiana jest jako: pomnażanie

zysku właścicieli mediów oraz
kształtowanie popytu na dobra i
usługi konsumpcyjne – stymulacja
rynku

Typologia R. Mertona i

P. Lazersfelda (1948)

• Wyróżnili dwie funkcje i jedną

dysfunkcję mediów

• Funkcje: 1) nadawanie statusu osobom,

instytucjom i kwestiom publicznym; 2)
wzmacnianie norm społecznych przez
piętnowanie zachowań wobec nich
dewiacyjnych

• Dysfunkcja narkotyzująca – postępujące

uzależnienie od mediów

Dysfunkcja narkotyzująca

•

Jest to jeden z negatywnych skutków

długofalowego oddziaływania mediów

•

Oznacza postępujące uzależnienie odbiorców

od środków masowego przekazu

•

Ludzie poświęcają mediom coraz więcej

czasu i uwagi, poszukują aktualnych

informacji w przekonaniu, że w ten sposób

pełniej i bardziej świadomie uczestniczą w

życiu społecznym

•

To przekonanie jest wzmacniane przez same

media

Dysfunkcja narkotyzująca

• Odbywa się to jednak kosztem

ograniczenia kontaktów interpersonalnych
i relacji ze światem zewnętrznym

• Media (odbiorcom uzależnionym) oferują

zastępcze przeżywanie rzeczywistości –
zamiast działać przyglądają się działaniu
innych => apatia społeczna, są raczej
obserwatorami niż zaangażowanymi
uczestnikami życia społecznego

Typologia W. Schramma

• Media jako obserwator
• Arena wymiany poglądów
• Nauczyciel
• Dostarczyciel rozrywki

Funkcje komunikowania wg

Raportu Komisji MacBride’a

(UNESCO)

• Informacyjna
• Socjalizacyjna
• Motywacyjna
• Wymiany poglądów
• Edukacyjna
• Kulturalna
• Rozrywkowa
• Integracyjna

Typologia funkcji I.

Tetelowskiej

• Funkcje zamierzone (zgodne z

zamiarami nadawcy)

• Funkcje nadane (związane z przekazem)
• Funkcje pełnione (związane z odbiorcą)
Kryterium wyróżnienia: etap procesu

komunikowania masowego

Na poszczególnych etapach NIE są one

zwykle tożsame, tylko w uproszczonym

podejściu są zbieżne.

Funkcje zamierzone

• Są określone przez założenia i cele polityki

redakcyjnej (te cele to np. informacyjne –

dostarczanie aktualnych wiadomości,

propagandowe – propagowanie określonych

poglądów, rozrywkowe, reklamowe,

edukacyjne, itp.)

• Oraz strukturę redakcji – cele te realizują

określone redakcje, działy, stanowiska

(analiza: czy struktura instytucji medialnej

jest dostosowana do realizacji przyjętych

funkcji)

Funkcje nadane

•

Własności przekazu, jego forma i treść

•

Selekcja treści, kody, znaki, konwencje, użyte

formuły i gatunki – powinny być tak dobrane,

by nadać całemu przekazowi stosowny do

zamierzonego (funkcjonalny) kształt

•

Funkcje nadane mogą być odczytane np. przy

użyciu metody analizy zawartości

•

Zdarza się jednak, że w informacji

dziennikarskiej dominuje np. funkcja

rozrywkowa, albo reklamowa

Funkcje pełnione

• Oznaczają rzeczywiste oddziaływanie przekazu na

odbiorcę

• Jest ono zależne od od odczytania komunikatu, a

to z kolei uwarunkowane budową przekazu,

kompetencją komunikacyjną, sytuacją społeczną i

psychologiczną odbiorcy – każdy odbiorca „po

swojemu” pojmuje treść przekazu i intencje

nadawcy (zatem dekodowanie może być

symetryczne lub aberracyjne, preferowane lub

opozycyjne)

• Funkcje pełnione ustalane są np. w oparciu o

badania ankietowe i obserwację