Zakład Radiologii Zabiegowej
i Neuroradiologii
Kości i stawy cz. II
Nieswoiste zapalenie kości
Nieswoiste zapalenie kości
to proces zapalny
kości, rozwijający się drogą hematogenną,
wywoływany najczęściej przez gronkowca
złocistego.
Podział zapaleń kości:
1. Zapalenia ostre
2. Zapalenia przewlekłe
pierwotnie
wtórnie
Ostre zapalenie kości
Obejmuje wszystkie składniki kości, w tym też
szpik kostny (
osteomyelitis
). Ma najczęściej
charakter ropny.
U noworodków ostre zapalenie kości rozwija się
bardzo gwałtownie i wielomiejscowo, związane
jest najczęściej z zakażeniem pępowinowym.
Dochodzi do niszczenia nasad, a wtórnie także
przynasad i trzonów kości długich.
U młodzieży zapalenie kości ma zwykle charakter
miejscowy i dotyczy najczęściej przynasad kości
długich z ewentualnym rozprzestrzenianiem się na
trzony kości. Przewaga zachorowań u płci męskiej.
Ostre zapalenie kości
Wczesne rozpoznanie ozk możliwe jest w oparciu o
badanie izotopowe, MR, a także USG.
Objawy radiologiczne w postaci delikatnych
odczynów okostnowych oraz drobnych ognisk
centralnego przejaśnienia w kości występują
dopiero po 10-14 dniach od rozpoczęcia choroby, a
często nawet później. Późniejsze objawy to tworzenie
martwaków oraz przetok.
Ostre zapalenie kości może przejść w
zapalenie
wtórnie przewlekłe
. Odczyny okostnowe w tym
okresie mają charakter nieregularnych,
pasmowatych cieni przykostnych.
Ostre zapalenie kości
scyntygrafia
MR obraz T2-zależny
Pierwotnie przewlekłe zapalenie kości
ropień Brodiego
zapalenie Garre
Gruźlica kostno-stawowa
Grużlica kostno-stawowa
należy do swoistych zapaleń
kości. Zazwyczaj ma charakter wtórny,
krwiopochodny
i przewlekły przebieg.
Grużlica umiejscawia się najczęściej w kręgosłupie
(około 30%) i w stawach, bardzo rzadko w trzonach
kości długich (u dzieci). Objawy radiologiczne
rozwijają się późno. Najwcześniej pojawia się
miejscowa osteoporoza.
W kręgosłupie grużlica najczęściej umiejscawia się w
odcinku piersiowym, obejmując krążek
międzykręgowy oraz dwa sąsiadujące trzony. Typowe
jest powstawanie „zimnych ropni” opadowych.
Spina ventosa
Reumatoidalne zapalenie stawów
RZS
jest to przewlekła, postepująca choroba
ogólnoustrojowa o nieznanej etiologii. Początek
choroby może wystąpić w każdym wieku,
najczęściej jednak u osób dorosłych z przewagą
płci żeńskiej.
Najwcześniej zmiany obejmują stawy rąk i stóp z
wyraźną predylekcją do stawów śródręczno-
paliczkowych. Początkiem choroby może być
także zapalenie dużego stawu, zwłaszcza u dzieci.
Rozpoznanie: kliniczne
+ obraz radiologiczny.
Odczyn Waalera-Rosego (+)
Reumatoidalne zapalenie stawów
Okresy „radiologiczne” (zdjęcia RTG obu rąk):
1. Okres I – osteoporoza okołostawowa
2. Okres II – osteoporoza, zwężenie szpar
stawowych
3. Okres III – j.w. + nadżerki, geody kostne
4. Okres IV – j.w. + nadwichnięcia dołokciowe,
przykurcze
5. (Okres V) – ankyloza nadgarstka
I
II/II
I
IV
V
caries sicca
Zmiany zapalne stawów - rola metod
obrazowych
• ocena stopnia wysięku stawowego
• ocena stopnia i charakteru przerostu błony
maziowej (pogrubienie, przerost kosmkowy,
fałdowaty, przerost naciekający - łuszczka)
• ocena stanu chrząstki stawowej
• ocena kaletek maziowych i przestrzeni
płynowych okołostawowych
Badanie MR
– dwufazowe
(przed i po dożylnej iniekcji paramagnetyku)
Badanie USG
– z zastosowaniem oceny dopplerowskiej
(ewentualnie także ze środkiem kontrastowym)
Synovitis
obraz T1-zależny po gad.
USG
MR
Zesztywniające zapalenie stawów
kręgosłupa
ZZSK (ch. Bechterewa) jest przewlekłą,
postepującą chorobą o nieustalonej etiologii, na
którą zapadają prawie wyłącznie młodzi mężczyźni.
Choroba zawsze rozpoczyna się obustronnym
zapaleniem stawów krzyżowo-biodrowych z
następowym ich zarośnięciem. Pogłębienie kifozy
odcinka piersiowego kręgosłupa, kostnienie
więzadeł kręgosłupa (syndesmofity) i pierścieni
włóknistych krążków międzykręgowych, trzony
kręgowe przyjmują kształt kasetowy.
Rozpoznanie: radiologiczne (sacroilitis) i kliniczne
Odczyn Waalera-Rosego (-)
sacroilitis
Martwice aseptyczne kości
Martwica aseptyczna
powstaje wskutek znaczącego
zmniejszenia unaczynienia kości w wyniku
zakrzepicy, ucisku bądź kurczu naczyń, urazu itp.,
bez udziału czynnika infekcyjnego. Występuje
głównie u dzieci i osób młodych, także u
sportowców.
Początkowo w obrazie radiologicznym widoczne są
dyskretne cechy osteoporozy i drobne torbielki
podkorowe. Obrazy RTG zmian późnych są
zróżnicowane.
Rozpoznanie:
kliniczne i radiologiczne,
w okresie wczesnym duża wartość badania MR
i scyntygrafii
Choroba Perthesa
zmiany wczesne
zmiany w ciągu 6 miesięcy
Choroba Perthesa – martwica głowy
kości udowej
Choroba Köhlera – martwica kości łódkowatej
Choroba Kienböcka – martwica główki kości księżycowatej
Choroba Scheuermanna
Martwica niedokrwienna głowy lewej kości
udowej
Osteochondrosis dissecans
Osteochondrosis
dissecans
I°
obraz T1-zależny
obraz T2-zależny
Osteochondrosis
dissecans
II°
obraz T1-zależny
obraz T2-zależny
Osteonekroza
pourazowa
obraz T2-zależny
obraz T1-zależny
Akromegalia (gruczolak przysadki)
Akromegalia
Choroba Recklinghausena
Krzywica
Choroba zwyrodnieniowa kości i
stawów
Chorobą zwyrodnieniową
określa się zmiany
pierwotne lub wtórne, połączone z
występowaniem bólu i ograniczeniem ruchomości.
Choroba obejmuje wszystkie elementy stawu:
chrząstkę, błonę maziową, torebkę stawową i
podchrzęstną strefę kości.
Wczesnym objawem radiologicznym artrozy jest
zwężenie szczeliny stawowej
odpowiadające
degeneracji chrząstki. W miarę postępu choroby
pojawia się
zagęszczenie
(sklerotyzacja)
podchrzęstnej kości
,
zmiany wytwórcze
(osteofity)
,
a w zaawansowanych przypadkach także
geody
.
Zmiany zwyrodnieniowe - rola metod
obrazowych
• ocena stanu chrząstki stawowej
• ocena zmian wytwórczych
• ocena nadżerek i torbieli podchrzęstnych
• ocena ewentualnych uszkodzeń części
miękkich
• ocena obrzęku szpiku
Prawidłowa chrząstka
rzepki
obraz T2-zależny
Chondromalacja rzepki IV°
obraz T2-zależny
Gonartroza
obraz T2-zależny FatSat
Artroza rzepkowo-udowa
Artropatie neurogenne
Artropatie neurogenne
(stawy Charcota)
mogą wystąpić jako powikłanie w
przebiegu chorób i uszkodzeń układu
nerwowego (najczęściej w syringomielii i
wiądzie rdzenia, rzadziej w cukrzycy).
We wczesnym okresie artropatie
przypominają zmiany zwyrodnieniowe. Z
czasem może dojść do znacznego
zniszczenia stawów z obrazem „rumowiska
kostnego”.
Artropatia
syringomieliczna
Artropatia cukrzycowa
Nowotwory i zmiany
nowotworopodobne kości
Klasyfikacja guzów kości
I
Nowotwory wytwarzające kość
Łagodne
(kostniak, kostniak zarodkowy, kostniak kostnawy)
Złośliwe
(mięsak kostny, mięsak przykorowy)
II
Nowotwory wytwarzające chrząstkę
Łagodne
(chrzęstniak, kostniakochrzęstniak, chrzęstniak
zarodkowy,
chrzęstniakowłókniak śluzowy)
Złośliwe
(chrzęstniakomięsak, chrzęstniakomięsak
przykorowy,
chrzęstniakomięsak
mezenchymalny)
III
Guz olbrzymiokomórkowy
IV
Nowotwory szpiku kostnego
(mięsak Ewinga, mięsak siateczkowy, mięsak limfatyczny,
szpiczak)
V
Nowotwory tkanki naczyniowej
Łagodne
(naczyniak krwionośny, naczyniak limfatyczny,
kłębczak)
Pośredniej złośliwości
(naczyniak śródbłonkowy,
przybłoniak)
Złośliwe
(mięsak naczyniowy)
VI
Inne nowotwory tkanki łącznej
Łagodne
(włókniak powięziowy, tłuszczak)
Złosliwe
(włókniakomięsak, tłuszczakomięsak, mięsak
niezróżnicowany, mesenchymoma malignum)
VII
Inne nowotwory kości
(struniak, szkliwiak kości długich, osłoniak,
nerwiakowłókniak)
VIII
Nowotwory niesklasyfikowane
IX
Zmiany nowotworopodobne kości
(torbiel
samotna kości, torbiel tętniakowata kości,
torbiel śródkostna, ubytek włóknisty kości, włókniak
niekostniejący, ziarniniak kwasochłonny, dysplazja
włóknista kości, kostniejące zapalenie mięśni, guz
brunatny)
X
Nowotwory przerzutowe
Przedziały wiekowe i charakterystyczne
dla nich niektóre łagodne guzy kości
Wiek (w latach) Guz
5 do 20
Pojedyncza torbiel kostna
10 do 20
chrzęstniak zarodkowy, włókniak
niekostniejący, kostniak kostnawy
10 do 30
Torbiel tętniakowata kości, włókniak
chrzęstno-śluzowy,
kostniak zarodkowy, wyrośla
chrzęstno-kostne
15 do 35
Chrzęstniak śródkostny, kostniak
20 do 40
Guz olbrzymiokomórkowy
30 do 50
Tłuszczak, naczyniak
Przedziały wiekowe i charakterystyczne
dla nich niektóre złosliwe guzy kości
Wiek (w latach) Guz
Poniżej 1 r.ż Przerzuty neuroblastoma
1-30
Mięsak Ewinga, mięsak
kościopochodny
20-40
Guz olbrzymiokomórkowy,
mięsak
kościopochodny przykorowy
30-50
Struniak, chrzęstniakomięsak,
włókniakomięsak, złośliwy
włókniak histiocytarny,
pierwotny
chłoniak kości
powyżej 40 r.ż.Chrzęstniakomięsak, przerzuty do
kości, szpiczak mnogi
Umiejscowienie niektórych guzów w
kości
Na przekroju podłużnym
Trzon
Guzy drobnokomórkowe, złośliwy włókniak
Pogranicze trzonu/przynasady
Kostniak zarodkowy,
włókniak chrzęstno-śluzowy, włókniak
niekostniejący, mięsak Ewinga
Przynasada
Torbiel tętniakowata kości,
chrzęstniakomięsak, chrzęstniak
śródkostny,
włókniakomięsak, guz
olbrzymiokomórkowy,
osteosarcoma
Nasada
Chrzęstniak zarodkowy, guz
olbrzymiokomórkowy
Umiejscowienie niektórych guzów w
kości
Na przekroju osiowym
Środkowo
Chrzęstniakomięsak centralny, mięsak
Ewinga,
dysplazja włóknista, pierwotny chłoniak
kości,
pojedyncza torbiel kostna
Odśrodkowo
Torbiel tętniakowata kości,
włókniakomięsak,
guz olbrzymiokomórkowy,
włókniak niekostniejący
Korowo
Włóknisty ubytek korowy
Okostnowo
Chrzęstniakomięsak przykostny, chrzęstniak
przykostny
Charakterystyka radiologiczna stopni
złośliwości guzów kości
Stopień złośliwości
Charakterystyka
Guzy o niskim stopniu złośliwości
Geograficzne niszczenie
kości
otoczone rąbkiem sklerotycznym
Guzy o średnim stopniu złośliwości
Geograficzne niszczenie
kości,
niewielka strefa przejściowa, może być
rąbek
sklerotyczny wokół, poszerzenie
kości,
wyraźny odczyn okostnowy
Guzy o wysokim stopniu złośliwości
niszczenie kości typu
permeacyjnego
(„wyżarcie przez mole”), szeroka strefa
przejściowa, brak rąbka sklerotycznego, agresywny
odczyn okostnowy
Kostni
ak
Kostniak kostnawy
Kostniak kostnawy
Mięsak kostny
Osteosarcoma osteolyticum
1
2
3
Chłoniak kości
MR T1-zależny przed i po
kontraście
Mięsak przykorowy
Chrzęstniak
1
2
Mnogie chrzęstniaki śródkostne – choroba Olliera
Kostniakochrzęstniak – wyrośl chrzęstno-kostna
Mnogie wyrośla
chrzęstno-kostne
Chrzęstniakomięsak
Guz olbrzymiokomórkowy
Mięsak Ewinga
Szpiczak mnogi
Naczyni
ak
Włókniec
Torbiel samotna
Torbiel tętniakowata
Torbiel zębopochodna
Włóknisty ubytek korowy
Włókniak niekostniejący
Dysplazja włóknista
„czaszka lwia”
1
2
Kostniejące zapalenie mięśni
Przerzuty