Bakterie

Bakterie

Budowa komórki bakteryjnej

Budowa komórki bakteryjnej

Bakterie to

Bakterie to

mikroskopijnej

mikroskopijnej

wielkości organizmy

wielkości organizmy

jednokomórkowe,

jednokomórkowe,

które występują

które występują

powszechnie w całej

powszechnie w całej

biosferze. Wszystkie

biosferze. Wszystkie

mają stosunkowo

mają stosunkowo

prostą budowę.

prostą budowę.

Występują pojedynczo

Występują pojedynczo

lub mogą tworzyć

lub mogą tworzyć

kolonie.

kolonie.

Komórka bakteryjna otoczona jest sztywną

ścianą komórkową

ścianą komórkową

.

U licznych gatunków jest ona powleczona

otoczką śluzową

otoczką śluzową

, która pozwala przetrwać

niekorzystne warunki.
Wnętrze komórki osłonięte błoną komórkową

błoną komórkową

,

wypełnia płynna

cytoplazma

cytoplazma

, w której zachodzi większość

reakcji chemicznych

składających się na procesy życiowe komórki.
Cechą charakterystyczną komórki bakteryjnej
jest brak wyodrębnionego jądra komórkowego.
Jego odpowiednikiem jest nukleoid

nukleoid

, tj. obszar

cytoplazmy zawierający kolistą cząsteczkę DNA.
W komórce nie ma też mitochondriów i
plastydów.
Niektóre bakterie posiadają rzęski

rzęski

, dzięki

którym mogą poruszać się w środowisku
płynnym.

Kształty komórek

Kształty komórek

bakteryjnych

bakteryjnych

ziarniak

ziarniak

pałeczk

pałeczk

a

a

przecinkowie

przecinkowie

c

c

krętek

krętek

Formy kolonii bakteryjnych

Formy kolonii bakteryjnych

dwoink

dwoink

a

a

tetrada

tetrada

paciorkowiec

paciorkowiec

gronkowiec

gronkowiec

Porównanie komórki

Porównanie komórki

bakteryjnej z komórką

bakteryjnej z komórką

roślinną

roślinną

Komórka

bakteryjna

Komórka

roślinna

Otoczka
śluzowa

może występować

brak

Ściana

komórkowa

występuje,

zbudowana m.in. z

mureiny

występuje,

zbudowana z

celulozy

Rzęski

mogą występować

brak

Błona

komórkowa

występuje

występuje

Jądro

komórkowe

brak, jego

odpowiednik to

nukleoid

występuje

Cytoplazma

występuje

występuje

Chloroplasty

brak

występują

Mitochondria

brak

występują

Czynności życiowe bakterii

Czynności życiowe bakterii

• odżywianie

• oddychanie

• rozmnażanie

Odżywianie

bakterie

samożywne

bakterie

cudzożywne

fotosyntetyzujące

chemosyntetyzyjące

saprofity

pasożyty

bakterie

symbiotyczne

Oddychanie

tlenowe

beztlenowe

(fermentacja)

Rozmnażanie – podział komórki

komórka

potomna

komórka

potomna

komórka

macierzysta

Dzielące się komórki

bakterii

Bacillus subtilis

Choroby pochodzenia

Choroby pochodzenia

bakteryjnego

bakteryjnego

• gruźlica
• cholera
• salmonelloza
• błonica (dyfteryt)
• szkarlatyna (płonica)
• inne

prątki Kocha - wywołujące gruźlicę

Drogi zakażenia:

Drogi zakażenia:

•

droga kropelkowa – źródłem zakażenia jest

chory
człowiek;

• rzadko droga pokarmowa – mleko chorej krowy.

Objawy:

Objawy:

•

utrzymujący się kaszel;

• stany podgorączkowe i intensywne
nocne pocenie się;

• złe samopoczucie;

• bóle klatki piersiowej;

• spadek wagi ciała;

• krwioplucie.

Gruźlicze nacieki

w płucach

Zapobieganie:

Zapobieganie:

•

wykrywanie i leczenie osób chorych;

• szczepienia ochronne;

• eliminowanie przypadków gruźlicy u bydła oraz
pasteryzacja mleka;

• odpowiednie warunki higieniczne.

przecinkowce
cholery

Drogi zakażenia:

Drogi zakażenia:

•

droga pokarmowa – wypicie

wody skażonej odchodami
osób chorych na cholerę lub
nosicieli;

• rzadziej spożycie
zakażonego pokarmu np.
owoców morza.

Objawy:

Objawy:

•

gwałtowne i częste biegunki

(luźny stolec) oraz wymioty,
co prowadzi do odwodnienia
organizmu;

• szybkie oznaki odwodnienia
–
suchość skóry, zaostrzenie
rysów twarzy, chrapliwy głos;

Chory w trakcie nawadniania

•

obniżona ciepłota ciała, obniżone

ciśnienie krwi, szybkie tętno (wstrząs
choleryczny).

Zapobieganie:

Zapobieganie:

•

kontrola źródeł wody;

• przestrzeganie zasad higieny – mycie rąk, owoców;

• picie wody świeżo przegotowanej lub mineralnej;

• izolacja osób chorych i nosicieli.

pałeczki
Salmonelli

Źródła zakażenia:

Źródła zakażenia:

• żywność zanieczyszczona odchodami
zakażonych zwierząt (drobiu,
myszy,szczurów);

• produkty żywnościowe pochodzące od
zakażonych zwierząt (jajka, mięso,
mleko);

• zakażone zwierzęta (hodowane kurczęta)
i ludzie wydalający pałeczki z kałem.

Objawy:

Objawy:

• dolegliwości żołądkowo – jelitowe nazywane potocznie
zatruciem pokarmowym (bóle brzucha, gorączka, ostra
biegunka
z wymiotami)

Zapobieganie:

Zapobieganie:

•

mycie rąk po wyjściu z ubikacji i przed przygotowywaniem

posiłków;

• utrzymywanie w czystości naczyń, sprzętów kuchennych i
samej
kuchni;

• przechowywanie żywności w niskiej temperaturze;

• zapobieganie rozmrażaniu i ponownemu zamrażaniu
żywności;

• wydzielanie miejsca w lodówce na surowy drób, mięso i
jajka, tak,
aby nie stykały się z innymi produktami;

• poddawanie żywności działaniu wysokiej temperatury –
gotowanie,
pieczenie, duszenie ( smażenie jest mniej skuteczne);

• mycie jaj przed rozbiciem skorupki;

• parzenie we wrzątku przez 10 sekund jaj używanych do
wyrobu
potraw i deserów nie poddawanych działaniu wysokiej
temperatury;

• unikanie lodów i ciastek pochodzących od nieznanych
wytwórców
i przygodnych sprzedawców.

maczugowce

błonicy

Źródła zakażenia:

Źródła zakażenia:

•

kontakt z osobą chorą lub nosicielem;

• kontakt z przedmiotami używanymi przez chorego
lub nosiciela – naczynia, ręczniki, chusteczki do nosa.

Objawy:

Objawy:

•

początkowo osłabienie, złe samopoczucie,

bóle gardła, narastająca gorączka;

• w gardle i na migdałkach pojawia się
zaczerwienienie, a potem charakterystyczne,
szarawe, błoniaste naloty;

• twarz chorego robi się blada;

• pogrubiała szyja (obrzęk podżuchwowych
węzłów chłonnych) objaw określany jako
szyja bycza lub szyja Nerona;

• przykry zapach z ust;

• mogą występować objawy działania jadu błoniczego, który
powoduje m.in. ciężkie uszkodzenia serca i układu
nerwowego.

Zapobieganie:

Zapobieganie:

•

unikanie kontaktu z chorymi, izolacja ostrych przypadków;

• leczenie nosicieli maczugowców błonicy;

• szczepienia ochronne.

Pacjent z szyją Nerona

Streptococcus pyogenes – paciorkowiec z grupy A

Źródła zakażenia:

Źródła zakażenia:

•

chory, ozdrowieniec lub nosiciel zarazków szkarlatyny

(droga kropelkowa);

• zakażone przedmioty.

Objawy:

Objawy:

• ból gardła i wysoka temperatura;

• często również wymioty;

• drobna, czerwona wysypka na
całym
ciele, najwyraźniejsza w miejscach
nagrzanych – na brzuchu,
w pachwinach, na pośladkach ;

• język, początkowo pokryty białym
nalotem, przybiera wygląd
„malinowy”;

• po 2 – 3 tygodniach od ustąpienia
wysypki występuje grubopłatowe
łuszczenie się skóry,
najwyraźniejsze
na dłoniach i stopach.

Inne choroby bakteryjne:

Inne choroby bakteryjne:

2

2

3

3

4

4

5

5

1. Angina
2. Dżuma
3. Kiła
4. Dur brzuszny (tyfus)
5. Koklusz (krztusiec)

1

1

Źródła informacji:

Źródła informacji:

• Mała Encyklopedia Medycyny, praca zbiorowa pod redakcją T.

Rożniatowskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1991

• Natura. Biologia dla klasy 3 gimnazjum, A. Przybył- Prange, I.

Ratajszczak, R. Stachowiak, LektorKlett, Poznań 2001

• Ulotki medyczne: Uwaga, salmonella!!!, Bać się, czy nie bać cholery?,

IRWiK-Ośrodek Poradnictwa Konsumenta PZH, 1992

• www.wikipedia.org

• www.pfm.pl

• www.biolog.pl