DEFICYT BUDŻETOWY

I DŁUG PUBLICZNY

Wynik i dług sektora finansów publicznych



Według ujęcia kasowego  wynik sektora finansów
publicznych stanowi różnicę między dochodami a
wydatkami  sektora.  Dochody  publiczne  i  wydatki
publiczne  oraz  nadwyżkę  lub  deficyt  sektora
ustala

się

wyeliminowaniu

przepływów

finansowych pomiędzy jednostkami tego sektora.



Dług  sektora    finansów  publicznych  (państwowy
dług publiczny) to wartość nominalna zadłużenia
jednostek  sektora  finansów  publicznych  ustalona
po  wyeliminowaniu  wzajemnych  zobowiązań
pomiędzy jednostkami tego sektora.

Koniunktura a wynik SFP



Koniunktura  gospodarcza  ma  istotny  wpływ  na  wynik  budżetu
państwa i na wynik sektora finansów publicznych, gdyż występuje
tzw.  efekt  cykliczny,  to  znaczy  dochody  publiczne  (w  tym
podatkowe)  zmieniają  się  podobnie  jak  zmienia  się  poziom  PKB,
natomiast  w  przypadku  wydatków  publicznych  występuje  efekt
opóźnienia zmian dynamiki w stosunku do PKB.



Jeśli następuje szybki wzrost PKB, to wydatki początkowo rosną
powoli, a dopiero później zaczynają rosnąć w tempie szybszym niż
PKB.



Z kolei w sytuacji pogorszenia koniunktury dynamika wydatków
początkowo nie ulega zmianom, ale później występują efekty
opóźnionego wzrostu wydatków.



W okresie dobrej koniunktury relacja deficytu do PKB spada, a w
okresie pogorszenia koniunktury relacja deficytu do PKB rośnie.

Równanie równowagi budżetowej

Dochody + Przychody = Wydatki + Rozchody

gdy dochody = wydatki to przychody = rozchody

Nadwyżka znajduje odzwierciedlenie w wydatkach lub rozchodach

gdy dochody > wydatki to przychody < rozchody

Deficyt znajduje odzwierciedlenie w przychodach

gdy dochody < wydatki to przychody > rozchody

Deficyt budżetowy

Różnica między dochodami a wydatkami budżetu

państwa i budżetu JST stanowi nadwyżkę
budżetu (różnica dodatnia) lub deficyt
budżetu (różnica ujemna).

Deficyt budżetu państwa/budżetu JST może być

pokryty przychodami pochodzącymi z:



sprzedaży papierów wartościowych



kredytów



pożyczek



prywatyzacji majątku



nadwyżki budżetu z lat ubiegłych

Rodzaje deficytu budżetowego



Deficyt planowany – ustalony w ustawie/uchwale

budżetowej



Deficyt bieżący – powstaje w wyniku braku płynności

finansowej budżetu, czyli gdy tempo realizacji

wydatków jest szybsze niż tempo realizacji

dochodów



Deficyt rzeczywisty – faktyczna różnica między

dochodami a wydatkami w danym roku budżetowym



Deficyt

cykliczny

–

rezultat

wpływu

cyklu

koniunkturalnego

dochody

wydatki

warunkach, gdy gospodarka nie funkcjonuje przy

pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych; jest

wynikiem

stosowania

automatycznych

stabilizatorów

koniunktury

(biernej

polityki

fiskalnej).



Deficyt strukturalny – wielkość hipotetyczna,

powstająca w warunkach gdy dochody i wydatki są

realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności

wytwórczych. Jest wynikiem stosowania aktywnej

polityki fiskalnej.

Rodzaje zobowiązań SFP

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania
sektora finansów publicznych z następujących tytułów:



wyemitowanych

papierów

wartościowych

opiewających na wierzytelności pieniężne,



zaciągniętych kredytów i pożyczek,



przyjętych depozytów,



wymagalnych

zobowiązań:

wynikających

odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń
sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych,
uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę
sektora finansów publicznych, będącą dłużnikiem.

WYNIK SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH W LATACH 2005-2009

Wyszczególnienie

Wynik SFP w mld zł

200

Ogółem

29,6

22,2

1,7

20,0

51,1

Podsektor rządowy, z tego:

26,8

21,4

-9,7

18,9

25,7

Budżet państwa

28,4

25,1

16,0

24,3

23,8

Agencje państwowe

0,2

0,5

0,8

-0,7

-0,6

Pozostałe jednostki

1,4

3,2

5,4

6,2

-1,2

Podsektor samorządowy, z tego:

-3,5

-3,3

2,1

-2,3

13,6

Budżety JST

-0,9

-3,0

2,3

-2,6

13,0

Pozostałe jednostki

-2,6

-0,3

-0,2

0,3

-0,6

Podsektor ubezpieczeń

społecznych, z tego:

0,7

2,5

9,3

1,2

11,8

Fundusz Ubezpieczeń

Społecznych

-0,1

1,6

7,8

0,3

13,2

Fundusz Emerytalno-Rentowy

-0,2

0,2

0,5

-0,6

0,0

Pozostałe jednostki

1,0

0,7

1,0

1,4

1,3

Rodzaje państwowego długu publicznego

1/3



Według kryterium dobrowolności udzielania
pożyczek dług publiczny dzieli się na dług
dobrowolny i przymusowy.



Według

przyczyn

skutków

zadłużenia

publicznego dług publiczny dzieli się na
wewnętrzny

(krajowy)

zewnętrzny

(zagraniczny).



Według kryterium struktury władz publicznych
dług publiczny dzieli się na rządowy i
samorządowy.



Według kryterium czasu rozróżnia się dług:
krótkoterminowy (płynny) i długoterminowy
(fundowany).

Rodzaje państwowego długu publicznego

2/3



Według zasad ewidencji i rzeczywistego
obciążenia

gospodarki

społeczeństwa

długiem

publicznym

wyróżnia

się

dług

publiczny: brutto i netto.

Dług publiczny brutto są to zobowiązania władz

publicznych  względem  podmiotów  krajowych  i
zagranicznych  znajdujących  się  poza  sektorem
publicznym,  czyli  zobowiązania  które  wynikają
z

powstania

stosunków

wierzycielsko-

dłużniczych.

Dług publiczny netto jest to wartość długu

publicznego brutto pomniejszona o należności
władz publicznych od innych podmiotów, które
wynikają najczęściej z tytułów wierzycielsko-
dłużniczych

lub

zaległości

tytułu

podatków...

Rodzaje państwowego długu publicznego

3/3



Według kryterium uwzględnienia lub nie
zjawiska inflacji dług publiczny dzieli się na:
nominalny i realny.



Dług publiczny dzieli się na dług: rzeczywisty i
potencjalny.

Dług rzeczywisty to zdefiniowane wcześniej

wymagalne

zobowiązania

bilansowe

władz

publicznych (dług nominalny).

Dług potencjalny to warunkowe pozabilansowe

zobowiązania

władz

publicznych

związane

najczęściej

udzielanymi

przez

władze

publiczne poręczeniami i gwarancjami.

Zasady zaciągania

zobowiązań przez Skarb Państwa i JST



Skarb Państwa i JST może zaciągać pożyczki i
kredyty.



Kwota zaciągniętych pożyczek i kredytów nie
może przekroczyć limitu przyrostu zadłużenia
określonego w ustawie/uchwale budżetowej.



W  imieniu  Skarbu  Państwa  pożyczki  i  kredyty
zaciągane  są  przez  Ministra  Finansów;  emituje
on  również  skarbowe  papiery  wartościowe  o
świadczeniu pieniężnym.



W imieniu JST pożyczki i kredyty są zaciągane
przez organ wykonawczy JST po upoważnieniu
go

przez

organ

stanowiący

JST.

Organ

wykonawczy JST posiada określone kompetencje
w zakresie przeprowadzania emisji komunalnych
papierów wartościowych, jednak o emisji
decyduje organ stanowiący JST, który uchwala
najpierw uchwałę w sprawie ich emisji.

Skarbowe i komunalne papiery

wartościowe



Bon

skarbowy

(bon

komunalny)

jest

krótkoterminowym  papierem  wartościowym
oferowanym  do  sprzedaży  w  kraju  na  rynku
pierwotnym  z  dyskontem  i  wykupywanym
według  wartości  nominalnej,  po  upływie
okresu, na jaki został wyemitowany.



Obligacja skarbowa (obligacja komunalna)
jest papierem wartościowym oferowanym do
sprzedaży

kraju

lub

granicą,

oprocentowanym w postaci dyskonta lub
odsetek.

Sprzedawana

jest

rynku

pierwotnym: z dyskontem, według wartości
nominalnej, powyżej wartości nominalnej i
wykupywana

upływie

określonego

terminu, nie krótszego niż jeden rok (365
dni).

Skarbowy papier oszczędnościowy



Skarbowy papier oszczędnościowy jest skarbowym
papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży
osobom

fizycznym,

stowarzyszeniom,

innym

organizacjom  społecznym  i  zawodowym  oraz
fundacjom  wpisanym  do  rejestru  sądowego,  a  w
przypadku  nierezydentów  –  również  wpisanym  do
innego  rejestru  urzędowego,  o  ile  warunki
emitowania  tak  stanowią.  Skarbowy  papier
wartościowy  może  być  wyłączony  z  obrotu  na
wtórnym albo może być przedmiotem obrotu tylko
między podmiotami, o których wyżej była mowa, o
ile warunki emitowania tak stanowią.

STRUKTURA ZADŁUŻENIA SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

WEDŁUG KRYTERIUM MIEJSCA EMISJI W LATACH 2001-2009

Wyszczególnieni

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Państwowy dług

publiczny

100,

1. dług krajowy

67,1

69,2

68,5

73,9

72,8

74,5

76,5

74,2

73,7

dług z tytułu

papierów

wartościowych

58,4

60,3

60,8

66,9

67,3

69,8

72,4

69,9

68,3

dług z tytułu

kredytów

i pożyczek

3,3

4,5

4,8

4,4

4,0

3,2

3,4

4,7

pozostały dług

5,5

4,3

3,0

2,2

1,2

0,7

0,9

0,7

2. dług

zagraniczny

32,9

30,8

31,5

26,1

27,2

25,5

23,5

25,8

26,3

dług z tytułu
papierów

wartościowych

7,8

8,3

10,9

11,2

17,9

17,5

20,3

20,2

dług z tytułu

kredytów
i pożyczek

25,1

22,5

20,6

14,8

9,2

7,6

6,0

5,5

6,1

pozostały dług

0,0

DŁUG SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH W LATACH 2005-2009

Wyszczególnienie

Dług publiczny w mld zł

Struktura długu

publicznego w %

200

Ogółem

466

505

527

597

669

100

Podsektor rządowy, z

tego:

439

478

500

572

623

92,

94,

93,

Dług Skarbu

Państwa

438

476

499

569

622

92,

94,

93,

92,

Pozostałe jednostki

0,9

1,4

1,2

2,9

1,2

0,5

0,3

0,2

0,5

0,2

Podsektor

samorządowy, z tego:

20,

23,

24,

33,

39,

5,7

4,6

5,6

5,9

Dług JST

17,

20,

21,

29,

36,

4,5

3,9

4,0

4,8

5,4

Pozostałe jednostki

3,0

3,3

4,9

3,0

1,2

0,7

0,6

0.8

0,5

Podsektor

ubezpieczeń
społecznych, z tego:

7,1

5,0

2,8

7,0

1,5

1,0

0,5

1,0

ZUS i zarządzane

przez ZUS fundusze

7,1

5,0

2,8

7,0

1,5

1,0

0,5

1,0

Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia

Społecznego

0,0

1,0

0,0

STRUKTURA PODMIOTOWA DŁUGU KRAJOWEGO SKARBU PAŃSTWA

WEDŁUG KRYTERIUM MIEJSCA EMISJI W LATACH 1999-2009 W %

Wyszczególnieni

199

200

1. Krajowy

sektor bankowy,
w tym:

57,

45,

41,

35,

34,

29,

23,

32,

23,

32,

31,

- NBP

14,

11,

9,8

3,0

0,2

0,0

- banki

komercyjne

42,

34,

32,

34,

29,

23,

22,

23,

32,

2. Krajowy

sektor

pozabankowy, w

tym:

37,

42,

47,

49,

54,

56,

57,

54,

50,

- dług z tytułu

SPW

26,

34,

42,

47,

48,

49,

54,

55,

57,

54,

50,

3. Inwestorzy

zagraniczni

5,3

12,

11,

14,

16,

21,

19,

13,

17,

- dług z tytułu

SPW

5,3

12,

11,

14,

16,

21,

19,

13,

17,

Kryteria fiskalne konwergencji

Kryterium deficytu sektora instytucji rządowych i

samorządowych

(sektora

finansów

publicznych)

stanowi, że deficyt sektora nie może przekroczyć 3%
PKB, chyba że deficyt spada w sposób ciągły i
nieprzerwany

wymaganego

poziomu

albo

przekroczenie wymaganego poziomu deficytu ma
charakter wyjątkowy i krótkotrwały, a jego wartość
nieznacznie wykracza poza wymagany poziom.

Kryterium zadłużenia sektora instytucji rządowych i

samorządowych

(sektora

finansów

publicznych)

stanowi, że wielkość zadłużenia sektora nie może
przekroczyć 60% PKB, chyba, że stosunek ten maleje w
wystarczającym stopniu i zbliża się w zadowalającym
tempie do powyższego wskaźnika.

DEFICYT I DŁUG SEKTORA INSTYTUCJI

RZĄDOWYCH

I SAMORZĄDOWYCH W POLSCE

W RELACJI DO PKB W LATACH 2004-2012

Wyszczególnienie

201

Wzrost PKB w %

5,3 3,4 6,2 6,8 5,0 1,8 3,0 4,5

4,2

Deficyt SFP do PKB

w %

5,7

4,3

3,8

1,9

3,6

7,1

6,9

5,9

-2,9

Dług SFP do PKB w

45,

47,

45,

47,

50,

53,

56,

55,

Document Outline