Biologiczne

Biologiczne

Podstawy

Podstawy

Zachowania

Zachowania

Podstawowe pojęcia

Podstawowe pojęcia

klasycznej etologii

klasycznej etologii

Elementy zachowania

Elementy zachowania

składniki – wrodzone/nabyte o

składniki – wrodzone/nabyte o

różnym stopniu złożoności, nie pełnią

różnym stopniu złożoności, nie pełnią

samodzielnej funkcji biolog.

samodzielnej funkcji biolog.

elementarne rodzaje zachowania –

elementarne rodzaje zachowania –

wrodzone, obejmują zazwyczaj cały

wrodzone, obejmują zazwyczaj cały

organizm, pełnią samodzielną rolę

organizm, pełnią samodzielną rolę

biolog.

biolog.

Toniczne reakcje

Toniczne reakcje

przystosowawcze

przystosowawcze

Odruchy posturalne

Odruchy posturalne

Wywoływane głównie przez

Wywoływane głównie przez

bodźce proprioceptywne

bodźce proprioceptywne

Mają często charakter

Mają często charakter

odruchów tonicznych

odruchów tonicznych

Np. odruch homostroficzny

Np. odruch homostroficzny

u wija, ułożenie kończyn u

u wija, ułożenie kończyn u

ptaków podczas lotu itp.

ptaków podczas lotu itp.

Odruchy posturalne

Odruchy posturalne

Reakcja poziomego

Reakcja poziomego

utrzymywania

utrzymywania

głowy

głowy

Znieruchomienie

Znieruchomienie

Pełni funkcję ochronną

Pełni funkcję ochronną

Występuje u kręgowców i

Występuje u kręgowców i

bezkręgowców

bezkręgowców

Szczególną formą jest tanatoza

Szczególną formą jest tanatoza

(udawanie martwego) występująca

(udawanie martwego) występująca

głównie u bezkręgowców

głównie u bezkręgowców

Reakcje orientacyjne i

Reakcje orientacyjne i

startowe

startowe

Po zadziałaniu nowego bodźca występuje

Po zadziałaniu nowego bodźca występuje

przerwanie dotychczasowej działalności

przerwanie dotychczasowej działalności

Pojawia się odruch celowniczy – zwrócenie

Pojawia się odruch celowniczy – zwrócenie

głowy (telereceptorów) w stronę nowego

głowy (telereceptorów) w stronę nowego

bodźca

bodźca

Gdy bodziec jest bardzo silny może pojawić

Gdy bodziec jest bardzo silny może pojawić

się reakcja startowa (odruch wzdrygnięcia)

się reakcja startowa (odruch wzdrygnięcia)

Odruchy ochronne

Odruchy ochronne

Odruchy cofania (retrakcyjne) i odruchy

Odruchy cofania (retrakcyjne) i odruchy

czyszczące (repulsyjne) polegają na

czyszczące (repulsyjne) polegają na

szybkich skurczach mięśni nie

szybkich skurczach mięśni nie

powodujących jednak ruchu osobnika

powodujących jednak ruchu osobnika



Retrakcyjne wywołane przez ból i wstręt

Retrakcyjne wywołane przez ból i wstręt



Repulsyjne przez słabe bodźce działające

Repulsyjne przez słabe bodźce działające

na powierzchnie błon śluzowych lub skóry

na powierzchnie błon śluzowych lub skóry

(kichanie, wypluwanie, kaszel, wymioty,

(kichanie, wypluwanie, kaszel, wymioty,

drapanie się, otrząsanie, wicie

drapanie się, otrząsanie, wicie

się/trzepotanie, autotomia)

się/trzepotanie, autotomia)

Elementarne rodzaje

Elementarne rodzaje

zachowania się nie

zachowania się nie

ukierunkowanego

ukierunkowanego

Są one wywołane przez bodźce zewnętrzne

Są one wywołane przez bodźce zewnętrzne

ale nie są względem nich ukierunkowane

ale nie są względem nich ukierunkowane

Nastie

Nastie

nie powodują ruchu osobnika w przestrzeni

nie powodują ruchu osobnika w przestrzeni

(skurcz polegający na zamknięciu się

(skurcz polegający na zamknięciu się

całego ciała)

całego ciała)

głównie u organizmów o promienistej

głównie u organizmów o promienistej

symetrii ciała (pierwotniaki, jamochłony)

symetrii ciała (pierwotniaki, jamochłony)

Elementarne rodzaje

Elementarne rodzaje

zachowania się nie

zachowania się nie

ukierunkowanego

ukierunkowanego

Kinezy

Kinezy

reakcje lokomocyjne np. u

reakcje lokomocyjne np. u

pierwotniaków i stawonogów,

pierwotniaków i stawonogów,

prowadzą do znalezienia optymalnych

prowadzą do znalezienia optymalnych

warunków środowiska – preferendum

warunków środowiska – preferendum

etologicznego

etologicznego

ich intensywność zależy od siły

ich intensywność zależy od siły

bodźca

bodźca

Kinezy

Kinezy

Podział ze względu

Podział ze względu

na charakter ruchu

na charakter ruchu

– orto- i klinokinezy

– orto- i klinokinezy

Podział ze względu

Podział ze względu

na rodzaj bodźca –

na rodzaj bodźca –

chemo-, foto-,

chemo-, foto-,

higrokinezy

higrokinezy

Elementarne rodzaje

Elementarne rodzaje

zachowania się

zachowania się

ukierunkowanego

ukierunkowanego

Tropizmy

Tropizmy

najczęściej u organizmów osiadłych,

najczęściej u organizmów osiadłych,

wydłużonych i giętkich – wygięcie osi

wydłużonych i giętkich – wygięcie osi

ciała w stronę do lub od bodźca

ciała w stronę do lub od bodźca

klasyfikacja opiera się na rodzaju

klasyfikacja opiera się na rodzaju

bodźca i kierunku względem bodźca

bodźca i kierunku względem bodźca

traumatotropizm

traumatotropizm

Elementarne rodzaje

Elementarne rodzaje

zachowania się

zachowania się

ukierunkowanego

ukierunkowanego

Taksje

Taksje

mechanizm reakcji prowadzących do

mechanizm reakcji prowadzących do

przyjęcia i utrzymania właściwej pozycji

przyjęcia i utrzymania właściwej pozycji

ciała (kierunku ruchu)

ciała (kierunku ruchu)

ruch zorientowany taktycznie

ruch zorientowany taktycznie

nazywamy zachowaniem taktycznym

nazywamy zachowaniem taktycznym

albo elazją, przywrócenie pozycji ciała

albo elazją, przywrócenie pozycji ciała

względem bodźca nazywamy obrotem

względem bodźca nazywamy obrotem

taktycznym

taktycznym

Taksje

Taksje

Taksje dzielimy na 3 grupy:

Taksje dzielimy na 3 grupy:



Bazotaksje

Bazotaksje

Diataksja, tropotaksja, telotaksja

Diataksja, tropotaksja, telotaksja



Menotaksje (reakcja kompasowa)

Menotaksje (reakcja kompasowa)



Astrotaksje

Astrotaksje

Taksje

Taksje

Podział ze względu na sposób

Podział ze względu na sposób

identyfikacji źródła bodźca:

identyfikacji źródła bodźca:

klinotaksja, tropotaksja, telotaksja

klinotaksja, tropotaksja, telotaksja

Taksje

Taksje

Podział ze względu na rodzaj bodźca:

Podział ze względu na rodzaj bodźca:



Fototropotaksja (karaluchy)

Fototropotaksja (karaluchy)



Termotaksja (węże)

Termotaksja (węże)



Wibrotaksja (pająki)

Wibrotaksja (pająki)



Fonotaksja (szarańczaki)

Fonotaksja (szarańczaki)



Skototaksja (bezkręgowce)

Skototaksja (bezkręgowce)



Kinetotaksja (żaby)

Kinetotaksja (żaby)



Reotaksja (ryby)

Reotaksja (ryby)



Anemotaksja (organizmy latające)

Anemotaksja (organizmy latające)



Geotropotaksja (człowiek)

Geotropotaksja (człowiek)

Elementarne rodzaje

Elementarne rodzaje

zachowania się

zachowania się

ukierunkowanego

ukierunkowanego

Reakcja optokinetyczna

Reakcja optokinetyczna

polega na podążaniu głową lub

polega na podążaniu głową lub

oczami za poruszającym się spójnym

oczami za poruszającym się spójnym

ruchem obiektem – u człowieka

ruchem obiektem – u człowieka

oczopląs kinetyczny lub kolejowy

oczopląs kinetyczny lub kolejowy

zasada reaferentacji

zasada reaferentacji

Elementarne rodzaje

Elementarne rodzaje

zachowania się

zachowania się

ukierunkowanego

ukierunkowanego

Zachowanie się korekcyjne

Zachowanie się korekcyjne

Powrót na pierwotny tor ruchu po

Powrót na pierwotny tor ruchu po

jego chwilowej zmianie

jego chwilowej zmianie

Zachodzi bez udziału bodźców

Zachodzi bez udziału bodźców

zewnętrznych, jest oparte na

zewnętrznych, jest oparte na

propriocepcji

propriocepcji