Rak jelita

grubego

epidemiologia

objawy

diagnostyka

Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. med. A. Dziki

Epidemiologia

Epidemiologia

(1)

(1)

•

Drugi nowotwór co do częstości

Drugi nowotwór co do częstości

zgonów.

zgonów.

•

Polska około 12 000

Polska około 12 000

•

Zgony z powodu raka okrężnicy

Zgony z powodu raka okrężnicy

i odbytnicy około 6 000 osób/rok.

i odbytnicy około 6 000 osób/rok.

Epidemiologia

Epidemiologia

(2)

(2)

•

11%

11%

wszystkich zgonów

wszystkich zgonów

spowodowanych przez nowotwory

spowodowanych przez nowotwory

•

ryzyko zachorowania w ogólnej

ryzyko zachorowania w ogólnej

populacji wynosi

populacji wynosi

6%

6%

•

ryzyko zgonu

ryzyko zgonu

3%

3%

populacji

populacji

•

wzrost liczby zachorowań, mężczyźni

wzrost liczby zachorowań, mężczyźni

3,5%

3,5%

na rok, kobiety

na rok, kobiety

2,5%

2,5%

na rok.

na rok.

Rak j.grubego – klasyfikacja

histopatologiczna

• Rak gruczołowy przedinwazyjny ( adenocarcinoma in

situ ),

• Rak gruczołowy śluzotwórczy ( adenocarcinoma

mucinosum ),

• Rak galaretowaty [ sygnetowato-komórkowy ]

( signet ring carcinoma ),

• Rak płaskonabłonkowy ( squamous cell carcinoma ),

• Rak gruczołowo-płaskonabłonkowy ( carcinoma

adeno-squamosum ),

• Rak drobnokomórkowy ( carcinoma microcellulare ),

• Rak niezróżnicowany ( carcinoma non-

differentiatum ),

• Raki nie dające się sklasyfikować.

Klasyfikacja TNM

• T

0

brak guza pierwotnego

• T

is

rak in situ

• T

1

nowotwór naciekający błonę podśluzową

• T

2

nowotwór naciekający błonę mięśniową

• T

3

nowotwór naciekający błonę surowiczą

• T

4

nowotwór naciekający inne narządy

• N

0

brak przerzutów w okolicznych węzłach

chłonnych

• N

1

przerzuty w 1-3 okolicznych węzłach chłonnych

• N

2

przerzuty w więcej niż 4 węzłach chłonnych

• N

3

przerzuty w jakimkolwiek węźle w danym pniu

• M

1

brak przerzutów odległych

• M

2

obecność przerzutów odległych

Klasyfikacja raka jelita grubego
wg. Astlera-Collera

A

nowotwór ograniczony do błony śluzowej

B

1

nowotwór nacieka błonę mięśniową właściwą,

ale jej

nie przekracza

B

2

nowotwór nacieka przez błonę mięśniową

właściwą,

brak przerzutów w węzłach

chłonnych

C

1

nowotwór ograniczony do ściany jelita, obecne

przerzuty w węzłach chłonnych

C

2

nowotwór nacieka poza ścianę jelita, obecne

przerzuty w

węzłach chłonnych

D

obecne przerzuty odległe

Wyniki leczenia a stopień

zaawansowania

•A -- 95 - 100 %
•B -- 72 - 80 %
•C -- 26 - 34 %
•D -- 0 - 2 %

Wyniki leczenia

przeżycia 5-cio letnie

•

POLSKA 25 - 35

%

• ŚWIAT 50 - 60 %

Lokalizacja

•Wstępnica - 11%
•Poprzecznica - 4%
•Zstępnica - 9%
•Esica + Odbytnica -

76%

Etiologia

(1)

•Polipy jelita grubego

 cewkowe

 kosmkowe

 cewkowo-kosmkowe.

•Predyspozycje genetyczne

•Choroby zapalne jelit

•Czynniki dietetyczne

Etiologia

(2)

genetyka

•Polipowatość rodzinna

autosomalnie dominująco gen na

chromosomie 5

•Zespół Turcota

(OUN)

•Zespół Gardnera

(kostniaki,

włókniaki skóry, torbiele

skórzaste)

desmoid tumor

Etiologia

(3)

genetyka

•Zespół Peutz-Jeghersa

 przebarwienia na

śluzówkach, twarzy i palcach



polipy hamartomatyczne w

całym przewodzie
pokarmowym

 duże ryzyko rozwoju raka

Etiologia

(3)

genetyka

•Zespół Peutz-Jeghersa

Etiologia

(3)

genetyka

•Zespół Peutz-Jeghersa

Etiologia

(3)

genetyka

•Zespół Peutz-Jeghersa

Etiologia

(4)

genetyka

HNPCC

(

Dziedziczny niepolipowaty rak jelita

grubego)

– Zespół Lynch I i II

(rak jajnika, macicy,

nadnerczy)

Obraz kliniczny

• Prawa część okrężnicy

– zaburzenia częstości oddawania stolca,
– niedokrwistość z niedoboru żelaza,
– guz po prawej stronie jamy brzusznej

• Lewa część okrężnicy

– zmiana charakteru wypróżnień,
– wydalanie jasnoczerwonej krwi,
– kolkowe bóle brzucha,
– zmiana kształtu stolca

•

krew w stolcu (>85% chorych)

•

bóle odbytu

•

zaburzenia w oddawaniu stolca

Nowotwory złośliwe odbytnicy

Obraz kliniczny

•

Guzy te rosną najczęściej w postaci
okrężnych nacieków i dają wczesne objawy
zwężenia:

– wzdęcia
– gwałtowne oddawanie gazów
– ołówkowate tub tasiemkowate stolce

Nowotwory złośliwe odbytnicy

Obraz kliniczny

• uczucie ciągłego parcia na stolec

• uczucie niepełnego wypróżnienia

Nowotwory złośliwe odbytnicy

Obraz kliniczny

•

bóle podczas defekacji

•

nietrzymanie stolca i/lub brudzenie bielizny

•

częste, niewielkie wypróżnienia

(określane przez chorych jako biegunki)

Nowotwory złośliwe odbytnicy

Obraz kliniczny

Rozpoznanie

(1)

• Badanie przedmiotowe brzucha

• Badanie per rectum

• Rektosigmoidoskopia

• Kolonoskopia

• Wlew doodbytniczy

• USG transrektalne

• CT j.brzusznej i miednicy

• Usg j.brzusznej

• RTG klatki piersiowej

• CEA, CA 19-9

• Badanie histopatologiczne

Rozpoznanie

(2)

Rozpoznanie

(2)

Rozpoznanie

(3)

Leczenie operacyjne

(1)

• Hemikolektomia
• Kolektomia
• Resekcja esicy, operacja Hartmanna,
• Przednie wycięcie odbytnicy ( PME ),
• Niskie przednie wycięcie odbytnicy

( TME ),

• Brzuszno-kroczowe odjęcie odbytnicy
• TEM ( miejscowe wycięcie guza ),
• Zespolenia omijające.

Leczenie operacyjne

(2)

Leczenie operacyjne

(3)

Leczenie operacyjne

(3)

Leczenie operacyjne

(3)

Leczenie operacyjne

(3)

Leczenie

wspomagające

• Chemioterapia

-

5FU + lewamizol

-5FU + leukoworyna

• Radioterapia

-

przedoperacyjna

- pooperacyjna

• Leczenie skojarzone

Chemioterapia raka jelita grubego



Naciekanie poza ścianę

Naciekanie poza ścianę

jelita

jelita



tkanki tłuszczowej okołojelitowej

tkanki tłuszczowej okołojelitowej



błony surowiczej

błony surowiczej

Dukes B lub TNM II

Dukes B lub TNM II

Wskazania

Wskazania

do leczenia uzupełniającego cytostatykami

do leczenia uzupełniającego cytostatykami

Chemioterapia raka jelita grubego



Zajęcie regionalnych węzłów

Zajęcie regionalnych węzłów

chłonnych bez względu na

chłonnych bez względu na

stopień nacieczenia ściany

stopień nacieczenia ściany

jelita

jelita

Dukes C lub TNM III

Dukes C lub TNM III

Wskazania

Wskazania

do leczenia uzupełniającego cytostatykami

do leczenia uzupełniającego cytostatykami

Chemioterapia raka jelita grubego



Niski stopień

Niski stopień

zróżnicowania

zróżnicowania

raka

raka

(G3)

(G3)

raki anaplastyczne

raki anaplastyczne

raki śluzotwórcze

raki śluzotwórcze

Wskazania

Wskazania

do leczenia uzupełniającego cytostatykami

do leczenia uzupełniającego cytostatykami

Schematy leczenia

Schematy leczenia

tygodnie

tygodnie

Radioterapia w leczeniu raka odbytnicy

RT

RT

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
13 14

OP

OP

RT

RT

5040 cGy

5040 cGy

OP

OP

2500 cGy

2500 cGy

5 FU

5 FU

(5x325mg/m

(5x325mg/m

2

2

)

)

LV

LV

(5 x 20mg/m

(5 x 20mg/m

2

2

)

)

5 FU

5 FU

(5x325mg/m

(5x325mg/m

2

2

)

)

LV

LV

(5 x 20mg/m

(5 x 20mg/m

2

2

)

)

1

1

2

2

Granice pól

Granice pól

napromieniania

napromieniania

Radioterapia w leczeniu raka odbytnicy

Radioterapia w leczeniu raka odbytnicy -
PORÓWNANIE

NEJM 1997, 336,980

48

27

58

11

0

10

20

30

40

50

60

Przeżycia

Nawroty

sama

sama

chirurgia

chirurgia

5 x 5 Gy +

5 x 5 Gy +

chirurgia

chirurgia

5-letnie przeżycia i nawroty

5-letnie przeżycia i nawroty

miejscowe

miejscowe

Czynniki prognostyczne

Czynniki prognostyczne

raka

raka

odbytnicy

odbytnicy

Chirurgiczne leczenie raka jelita grubego

Guz

Guz

Gene

Gene

unologia

unologia

Lecze

Lecze

Nowotwory j.grubego – badania

przesiewowe (1)

• Badanie na obecność krwi utajonej w stolcu (

FOBT – fecal occult blood test ),

• Badanie Rtg j.grubego metodą podwójnego

kontrastu,

• Sigmoideoskopia,
• Kolonoskopia.

Nowotwory j.grubego – badania

przesiewowe (2)

Grupa osób o umiarkowanym ryzyku po 50 rż
• Corocznie FOBT lub
• Giętka sigmoideoskopia co 5 lat, a najlepiej
• Corocznie FOBT i sigmoideoskopia co 5 lat

lub

• Badanie Rtg j.grubego metodą podwójnego

kontrastu co 10 lat lub

• Kolonoskopia co 10 lat.

Nowotwory j.grubego – badania

przesiewowe (3)

Osoby, których krewni I stopnia

chorowali na raka j.grubego, po 40
roku życia

• Jak na poprzednim slajdzie.

Nowotwory j.grubego – badania

przesiewowe (4)

Osoby, które miały usuwane polipy

gruczolakowate

• Kolonoskopia co 3 lata.

Osoby po radykalnej operacji j.grubego
• Kolnoskopia po roku.

Nowotwory j.grubego – badania

przesiewowe (5)

Osoby z rodzinną polipowatością j.grubego
• porada genetyczna – czy istnieje

nosicielstwo zmutowanego genu FAP,

• od okresu pokwitania kolonoskopia co 12

miesięcy.

Osoby z HNPCC
• po 20 r.ż. kolonoskopia co 2 lata,
• po 40 r.ż. kolonoskopia co 12 miesięcy.

Nowotwory j.grubego – badania

przesiewowe (6)

Osoby chorujace na zapalne choroby

j.grubego

po 8 latach trwania choroby dotyczącej

całej okrężnicy, bądź

po 15 latach trwania choroby dotyczącej

jedynie lewej połowy okrężnicy

• Kolonoskopia co 1-2 lata.

stwierdzenie dysplazji lub raka jest wskazaniem do

całkowitego wycięcia okrężnicy

Follow up

Pierwszy rok po zabiegu
• USG j.brzusznej, CAE, CA 19-9 - co 3 miesięce,
• CT j.brzusznej i RTG klatki piersiowej co 6

miesięcy,

• Koloskopia po 12 miesiącach.

Drugi i dalsze lata po zabiegu
• USG j.brzusznej, CEA, CA 19-9 – co 6 miesięcy,
• 24 miesiąc – CT j.brzusznej, kolonoskopia, RTG

klatki piersiowej.