Populacja

Wykład dla I roku 

Inżynierii 

Środowiska 

biologia-ekologia

Aleksandra Wagner

Struktura przyrody 

ożywionej

bio
m

komórka

tkank
a

narząd

układ narządów

osobnik

populacja

biocenoza

ekosyste
m

biosfera

Populacja

• Grupa organizmów należących do tego 

samego gatunku, współwystępujących na 
określonym obszarze, w tym samym czasie

Cechy populacji

• liczebność (zagęszczenie)
• cechy wpływające na zagęszczenie:

-

rozrodczość

-

śmiertelność

-

imigracja

-

emigracja

• struktura populacji

-

struktura wiekowa

-

struktura płci 

-

struktura genetyczna

-

struktura socjalna

-

struktura przestrzenna

Liczebność – liczba 
osobników

Zagęszczenie – 
liczba osobników 
na jednostkę 
powierzchni 
(objętości)

Rozrodczość 

Zdolność do rozrodu 

Rozrodczość potencjalna – w praktyce nie występuje. 
Ograniczana jedynie zdolnością organizmu – długością 
okresu płodności, długością ciąży itp..

Różne czynniki ograniczają rozrodczość, więc ta 
realizowana jest dużo niższa.

Czynniki ograniczające to: dostępność partnera, 
dostęp do pożywienia (kondycja organizmu), dostęp do 
miejsc rozrodu i gniazdowania, struktura socjalna (u 
człowieka uwarunkowania kulturowe)

Ciekawostka

Miała  69 dzieci (rekord). 27 razy rodziła 
(w latach 1725-1765), zawsze 
przynajmniej bliźniaczki (16 par),  7 
trojaczków i 4 razy czworaczki. 67 dzieci 
przeżyło okres dzieciństwa

Żona Fiodora Wasiliewa (Rosja, XVIII 
w.), 
nieznana z imienia chłopka

Dzietność u człowieka

Wzrost wykładniczy

  

 

                      

          

N - liczba 
osobników

t - czas

b – rozrodczość

m – śmiertelność

r – wskaźnik reprodukcji (tempo 
wzrostu na osobnika)

http://www.ento.vt.edu/~sharov/PopEcol/lec5/
exp.html

http://www.uwyo.edu/dbmcd/popecol/janlects/
lect05.html 

Wzrost logistyczny

http://www.uwyo.edu/dbmcd/popecol/janlects/lect05.html 

K – 
pojemność 
siedliska, 
maksymaln
a liczba 
osobników 
w danym 
siedlisku

Czynniki wpływające na 

liczebność populacji

•Woda
•Pokarm
•Miejsca do gniazdowania
•Drapieżniki
•Pasożyty (choroby)
•Warunki klimatyczne
•Klęski żywiołowe
•Struktura socjalna

Migracje 

Struktura wiekowa i struktura płci

Długość życia człowieka

Struktura genetyczna

Cepaea nemoralis charakteryzuje się polimorfizmem 
genetycznym

Prawo równowagi Hardy’ego-

Weinberga

Jeżeli :
 - nie zachodzi dobór naturalny (ani 
sztuczny), 
 - organizmy kojarzą się losowo,
 - nie występują  mutacje,
 - nie występują migracje,
 - populacja jest bardzo duża (brak dryfu 
genetycznego) to  populacja jest w 
równowadze genetycznej. 

Częstość genów z 

pokolenia na pokolenie 

nie ulega zmianie.

to:

 

p = częstość allelu A w populacji, 

q = częstość allelu a w populacji. 
p + q = 1.
Częstość występowania, czyli frekwencję, 
każdego z możliwych genotypów 
(AA, Aa, aa) w potomstwie oblicza się z 
iloczynu frekwencji alleli A i a w gametach. 
p + q = 1 => (p + q)

2

 = 1

p

2 

+ 2pq + q

2

 = 1, 

p

2

 – frekwencja genotypu AA, 

2pq – frekwencja Aa, 
q

2

 – frekwencja aa. 

Struktura socjalna

Mrówki

Zakładająca nowe gniazdo królowa 
Lasius niger.

Altruizm krewniaczy

Wyjaśnia zgodność zachowań altruistycznych 
z teorią doboru naturalnego. Ponieważ nasi 
krewni mają część naszych genów, pomagając 
im pozwalamy na przekazywanie również 
naszych genów

Zysk i strata

• Tracisz coś (s), a kto inny zyskuje (z)
• Strata i zysk rozumiane jako 

obniżenie lub zwiększenie 
DOSTOSOWANIA (zdolności do 
przeżycia i wydania potomstwa)

• Dla Ciebie strata może być mniejsza 

niż zysk dla kogoś (np. oddanie 
pożywienia przez sytego głodnemu)

Współczynniki 

pokrewieństwa - r

• Klon (bliźnięta jednojajowe) r=1
• Rodzic – dziecko, pełne 

rodzeństwo r=1/2

• Dziadkowie – wnukowie, 

rodzeństwo przyrodnie r=1/4

• Kuzyni r=1/8
• Kuzyni drugolinijni r=1/16

Agresja jest też ograniczana 

z przyczyn nie mających związku z 

altruizmem (ryzyko doznania uszczerbku 

na zdrowiu, a nawet utraty życia

Rozmieszczenie osobników w 

populacji

czyli struktura przestrzenna

Może być: 

losowe, 

skupiskowe, 

równomierne

Rozmieszczenie losowe

Nie ma tendencji ani do skupiania się ani 

rozpraszania

Zasoby są obfite, nie ma ograniczeń, nie 

ani rozpraszania się ani skupiania

- chwasty na polu

Ślimaki w czasie deszczu – 

rozmieszczenie losowe, w 

czasie suszy - skupiskowe

Wstężyk gajowy

Ślimak przydrożny

Rozmieszczenie 

skupiskowe

• Czynniki abiotyczny decyduje – np. 

dostęp do wody, składników 
mineralnych, struktura gleby

• Sposób rozmnażania się,
• Skupianie się w stada

– większe bezpieczeństwo
– łatwiejsze zdobywanie pokarmu

Rozmieszczenie 

równomierne

• Łączy się z konkurencją – o światło, o zasoby, 

np. drzewa w lesie, zwierzęta terytorialne