[e-mail]

[e-mail]

Modelowanie

Modelowanie

przypadków użycia

przypadków użycia

Jarosław Kuchta

Jarosław Kuchta

Dokumentacja i Jakość

Dokumentacja i Jakość

Oprogramowania

Oprogramowania

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

2/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Podstawowe pojęcia

Podstawowe pojęcia



Przypadek użycia

Przypadek użycia

jest formalnym środkiem dla

jest formalnym środkiem dla

przedstawienia funkcjonalności systemu

przedstawienia funkcjonalności systemu

informatycznego z punktu widzenia jego użytkowników.

informatycznego z punktu widzenia jego użytkowników.



Przypadek użycia reprezentuje

Przypadek użycia reprezentuje

możliwość

możliwość

oferowaną

oferowaną

użytkownikowi przez system

użytkownikowi przez system



Przypadek użycia jest realizowany przez

Przypadek użycia jest realizowany przez

interakcję

interakcję

pomiędzy systemem a jego użytkownikami.

pomiędzy systemem a jego użytkownikami.



Ten sam użytkownik może występować w różnych

Ten sam użytkownik może występować w różnych

rolach w różnych przypadkach użycia.

rolach w różnych przypadkach użycia.

Rolę

Rolę

użytkownika w interakcji z systemem reprezentuje

użytkownika w interakcji z systemem reprezentuje

aktor

aktor

.

.



Aktorem może być też

Aktorem może być też

system zewnętrzny

system zewnętrzny

, o ile

, o ile

korzysta z usług projektowanego systemu.

korzysta z usług projektowanego systemu.

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

3/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Przykłady

Przykłady



Aktorzy:

Aktorzy:



Klient

Klient



Sprzedawca

Sprzedawca



Magazynier

Magazynier



Przypadki użycia:

Przypadki użycia:



Złożenie zamówienia

Złożenie zamówienia



Wystawienie faktury

Wystawienie faktury



Sprawdzenie stanu towaru

Sprawdzenie stanu towaru

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

4/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Dwustopniowy proces

Dwustopniowy proces

definiowania przypadków

definiowania przypadków

użycia

użycia

1.

1.

Zespół projektowy we współpracy z

Zespół projektowy we współpracy z

użytkownikami opracowuje

użytkownikami opracowuje

tekstowy opis przypadków użycia

tekstowy opis przypadków użycia

2.

2.

Zespół projektowy na podstawie

Zespół projektowy na podstawie

opisu tekstowego opracowuje

opisu tekstowego opracowuje

diagramy przypadków użycia.

diagramy przypadków użycia.

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

5/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Rodzaje przypadków

Rodzaje przypadków

użycia

użycia



ogólny(

ogólny(

overview

overview

)

)

/

/

szczegółowy

szczegółowy

(detail)

(detail)



ogólny

ogólny

przypadek użycia prezentuje ogólnie wymagania

przypadek użycia prezentuje ogólnie wymagania

użytkowników co do funkcjonalności systemu

użytkowników co do funkcjonalności systemu



szczegółowy

szczegółowy

przypadek użycia pokazuje szczegóły

przypadek użycia pokazuje szczegóły

interakcji

interakcji



podstawowy(

podstawowy(

essential

essential

)/rzeczywisty

)/rzeczywisty

(real)

(real)



podstawowy

podstawowy

przypadek użycia pokazuje tylko

przypadek użycia pokazuje tylko

podstawowe rozwiązania konieczne dla zrozumienia

podstawowe rozwiązania konieczne dla zrozumienia

wymaganej funkcjonalności niezależnie od implementacji

wymaganej funkcjonalności niezależnie od implementacji



rzeczywisty

rzeczywisty

przypadek użycia pokazuje konkretny ciąg

przypadek użycia pokazuje konkretny ciąg

kroków potrzebnych do realizacji tej funkcjonalności

kroków potrzebnych do realizacji tej funkcjonalności

(implementację)

(implementację)

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

6/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Opis przypadku użycia

Opis przypadku użycia



Informacje ogólne

Informacje ogólne



Lista aktorów (opis aktorów, relacje

Lista aktorów (opis aktorów, relacje

między nimi)

między nimi)



Relacje z aktorami i innymi

Relacje z aktorami i innymi

przypadkami użycia (diagramy

przypadkami użycia (diagramy

przypadków użycia)

przypadków użycia)



Scenariusz zdarzeń

Scenariusz zdarzeń



Charakterystyka opcjonalna

Charakterystyka opcjonalna

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

7/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Informacje ogólne

Informacje ogólne



Nazwa przypadku użycia

Nazwa przypadku użycia



czasownik – rzeczownik (np. Złożenie zamówienia)

czasownik – rzeczownik (np. Złożenie zamówienia)



Identyfikator

Identyfikator



identyfikator cyfrowy umożliwiający powiązanie

identyfikator cyfrowy umożliwiający powiązanie

funkcjonalności z przypadkiem użycia

funkcjonalności z przypadkiem użycia



Referencja do wymagania funkcjonalnego ze specyfikacji

Referencja do wymagania funkcjonalnego ze specyfikacji

wymagań

wymagań



umożliwia powiązanie przypadku użycia ze specyfikacją

umożliwia powiązanie przypadku użycia ze specyfikacją

wymagań

wymagań



Poziom ważności

Poziom ważności



umożliwia ustalenie kolejności implementacji przy podejściu

umożliwia ustalenie kolejności implementacji przy podejściu

ewolucyjno-iteracyjnym

ewolucyjno-iteracyjnym



Rodzaj

Rodzaj



ogólny/szczegółowy

ogólny/szczegółowy



podstawowy/rzeczywisty

podstawowy/rzeczywisty

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

8/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Lista aktorów

Lista aktorów



Lista aktorów wyszczególnia wszystkich

Lista aktorów wyszczególnia wszystkich

aktorów uczestniczących w przypadku

aktorów uczestniczących w przypadku

użycia.

użycia.



Każdy aktor reprezentuje rolę użytkownika

Każdy aktor reprezentuje rolę użytkownika

w interakcji z systemem.

w interakcji z systemem.



Aktor może też reprezentować zewnętrzny

Aktor może też reprezentować zewnętrzny

system współpracujący z danym systemem.

system współpracujący z danym systemem.



Jeden z aktorów jest wyróżniany. Jest to

Jeden z aktorów jest wyróżniany. Jest to

tzw.

tzw.

aktor główny

aktor główny

(

(

primary actor

primary actor

), który

), który

inicjuje interakcję.

inicjuje interakcję.

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

9/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Wielu aktorów w jednym

Wielu aktorów w jednym

przypadku użycia

przypadku użycia

Złożenie

zamówienia

Klient

Sesja gry

Gracz

2

Sprzedaw

ca

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

10/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Relacje między

Relacje między

aktorami

aktorami

Użytkow

nik

Klient

Administrato

r

Użytkownik reprezentuje

uogólnioną klasę

użytkowników. Ma ogólne

możliwości (np. logowanie)

Klient

reprezentuje klasę

klientów. Ma

możliwości

biznesowe (np.

złożenie

zamówienia)

Administrator

reprezentuje użytkownika

pełniącego funkcję

nadzorczą. Ma możliwości

administracyjne (np.

zarządzanie

użytkownikami)

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

11/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Relacje między

Relacje między

przypadkami użycia

przypadkami użycia



relacja zawierania (

relacja zawierania (

include

include

)

)



zachodzi wówczas, gdy jeden przypadek użycia jest

zachodzi wówczas, gdy jeden przypadek użycia jest

obowiązkowo

obowiązkowo

częścią innego przypadku użycia, tzn.

częścią innego przypadku użycia, tzn.

scenariusz jednego przypadku użycia wchodzi w skład

scenariusz jednego przypadku użycia wchodzi w skład

scenariusza innego przypadku użycia.

scenariusza innego przypadku użycia.



relacja rozszerzenia (

relacja rozszerzenia (

extend

extend

)

)



zachodzi wówczas, gdy jeden przypadek użycia

zachodzi wówczas, gdy jeden przypadek użycia

może być

może być

częścią innego przypadku użycia, tzn. scenariusz jednego

częścią innego przypadku użycia, tzn. scenariusz jednego

przypadku użycia może zostać wykonany w scenariuszu

przypadku użycia może zostać wykonany w scenariuszu

innego przypadku użycia w pewnych warunkach.

innego przypadku użycia w pewnych warunkach.



relacja generalizacji-specjalizacji

relacja generalizacji-specjalizacji



zachodzi wówczas, gdy jeden przypadek stanowi stanowi

zachodzi wówczas, gdy jeden przypadek stanowi stanowi

szczególną (wyspecjalizowaną) wersję innego przypadku

szczególną (wyspecjalizowaną) wersję innego przypadku

użycia, np. jeden z aktorów jest wyspecjalizowaną klasą

użycia, np. jeden z aktorów jest wyspecjalizowaną klasą

aktora z drugiego przypadku użycia

aktora z drugiego przypadku użycia

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

12/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Przykłady relacji między

Przykłady relacji między

przypadkami użycia

przypadkami użycia

Zarządzanie

użytkownikami

Dodawanie

użytkownika

Edycja danych

użytkownika

Usuwanie

użytkownika

Złożenie

zamówienia

Określenie terminu

dostawy

«include»

Logowanie

użytkownika

Rejestracja nowego

użytkownika

«extend»

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

13/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Relacje między aktorami

Relacje między aktorami

i przypadkami użycia (1)

i przypadkami użycia (1)

User

Admin

Logowanie

User

Admin

Logowanie

Logowanie

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

14/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Relacje między aktorami

Relacje między aktorami

i przypadkami użycia (2)

i przypadkami użycia (2)

Zarządzanie

użytkownikami

Dodawanie

użytkownika

Edycja danych

użytkownika

Usuwanie

użytkownika

Administrato

r

Dodawanie

użytkownika

Edycja danych

użytkownika

Usuwanie

użytkownika

Administrato

r

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

15/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Diagram przypadków

Diagram przypadków

użycia

użycia

Klient

Złożenie zamówienia

Sprawdzenie zamówienia

Zmiana zamówienia

Anulowanie zamówienia

Spedytor

Realizacja zamówienia

Sprzedawca

Magazynier

Sprawdzenie stanu

w magazynie

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

16/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Scenariusz zdarzeń

Scenariusz zdarzeń



Podstawowy ciąg zdarzeń

Podstawowy ciąg zdarzeń



Aktywności zagłębione

Aktywności zagłębione



Sytuacje wyjątkowe

Sytuacje wyjątkowe

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

17/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Scenariusz zdarzeń

Scenariusz zdarzeń

– opis tekstowy (1)

– opis tekstowy (1)

Złożenie zamówienia:

Złożenie zamówienia:

1.

1.

Akceptacja klienta

Akceptacja klienta

2.

2.

Negocjacje pozycji

Negocjacje pozycji

3.

3.

Akceptacja zamówienia

Akceptacja zamówienia

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

18/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Scenariusz zdarzeń

Scenariusz zdarzeń

- opis tekstowy (2)

- opis tekstowy (2)

Akceptacja klienta:

Akceptacja klienta:

1.

1.

Po zgłoszeniu się klienta sprzedawca

Po zgłoszeniu się klienta sprzedawca

wyszukuje jego dane na liście klientów.

wyszukuje jego dane na liście klientów.

2.

2.

Jeśli brak klienta na liście klientów, to

Jeśli brak klienta na liście klientów, to

sprzedawca wprowadza nowego klienta.

sprzedawca wprowadza nowego klienta.

3.

3.

Sprzedawca potwierdza aktualne dane

Sprzedawca potwierdza aktualne dane

klienta.

klienta.

4.

4.

Jeśli dane klienta nie są aktualne, to

Jeśli dane klienta nie są aktualne, to

sprzedawca uaktualnia dane.

sprzedawca uaktualnia dane.

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

19/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Scenariusz zdarzeń

Scenariusz zdarzeń

– opis tekstowy (3)

– opis tekstowy (3)

Wprowadzenie nowego klienta:

Wprowadzenie nowego klienta:

1.

1.

Sprzedawca prosi klienta o podanie danych

Sprzedawca prosi klienta o podanie danych

osobowych.

osobowych.

2.

2.

Klient podaje swoje dane osobowe.

Klient podaje swoje dane osobowe.

3.

3.

Sprzedawca wprowadza dane osobowe klienta do

Sprzedawca wprowadza dane osobowe klienta do

tabeli klientów.

tabeli klientów.

Sytuacja wyjątkowa:

Sytuacja wyjątkowa:

1.

1.

Klient odmawia podania danych osobowych.

Klient odmawia podania danych osobowych.

2.

2.

Sprzedawca ponownie prosi klienta o podanie

Sprzedawca ponownie prosi klienta o podanie

danych osobowych.

danych osobowych.

3.

3.

Jeśli klient ponownie odmawia podania danych

Jeśli klient ponownie odmawia podania danych

osobowych, to transakcja się kończy.

osobowych, to transakcja się kończy.

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

20/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Scenariusz zdarzeń

Scenariusz zdarzeń

– opis tekstowy (4)

– opis tekstowy (4)

Negocjacje pozycji:

Negocjacje pozycji:

Dla każdej pozycji zamówienia:

Dla każdej pozycji zamówienia:

1.

1.

Sprzedawca informuje klienta o

Sprzedawca informuje klienta o

oferowanym towarze.

oferowanym towarze.

2.

2.

Klient wybiera towar.

Klient wybiera towar.

3.

3.

Sprzedawca informuje klienta o cenie i

Sprzedawca informuje klienta o cenie i

terminie realizacji.

terminie realizacji.

4.

4.

Klient akceptuje lub odrzuca ofertę

Klient akceptuje lub odrzuca ofertę

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

21/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Scenariusz zdarzeń

Scenariusz zdarzeń

– opis tekstowy (5)

– opis tekstowy (5)

Oferowanie towaru:

Oferowanie towaru:

1.

1.

Sprzedawca dostosowuje listę

Sprzedawca dostosowuje listę

oferowanych towarów do potrzeb

oferowanych towarów do potrzeb

klienta.

klienta.

2.

2.

Sprzedawca prezentuje listę

Sprzedawca prezentuje listę

oferowanych towarów dla klienta.

oferowanych towarów dla klienta.

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

22/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Scenariusz zdarzeń

Scenariusz zdarzeń

- diagram sekwencji

- diagram sekwencji

klient : Klient

: Sprzedawca

Lista klientów :

Lista klientów

Cennik towarów

: Cennik

Stan aktualny :

Stan magazynu

Pozycje zamówienia

Zapytanie o cenę

Cena towaru

Zgłoszenie klienta

Wyszukanie klienta

Dane klienta

Potwierdzenie zgłoszenia

Zapytanie o stan

Stan towaru

Cena i termin realizacji

Dokumentacja i Jako
ść Oprogramowania

23/23

Modelowanie przypadków użyci
a

Literatura

Literatura



A.Dennis, B.H.Wixom, D.Tegarden:

A.Dennis, B.H.Wixom, D.Tegarden:

Systems Analysis & Design. An

Systems Analysis & Design. An

Object-Oriented Approach with

Object-Oriented Approach with

UML

UML

, John Wiley & Sons, 2002

, John Wiley & Sons, 2002