Rozpad związku

radzieckiego

ZSRR

Przyczyna rozpadu

związku

radzieckiego

• Na początku lat 70’,

wyczerpane ustrojem

komunistycznym, ZSRR nadal

starało się utrzymać pozycję

mocarstwa. Mieszając się w

lokalne konflikty (Mozambik,

Nigeria etc.) nadal posiadało

status głównego oponenta

USA. W związku z tym na

początku lat 80’ nowy

prezydent Stanów

Zjednoczonych – Ronald

Reagan zainicjował kolejną

falę wyścigu zbrojeń.

Sukcesem USA był m.in.

program SDI (tzw. wojen

gwiezdnych). Ruch ten, który

pozostał nieodczuwalny z

„podatkowego” punktu

widzenia przez mieszkańców

Ameryki całkowicie pogrążył

Rosję radziecką. Kolejne

inwestycje spowodowały

spadek cen złota i ropy

naftowej z tegoż kraju.

Ponadto z problemami

borykała się sama rządząca

Komunistyczna Parta Związku

Radzieckiego.

• W związku z wysoką średnią

wieku i ogromnie rozbudowanym

aparatem urzędniczym był to

twór niepostępowy i

nieskuteczny w działaniach.

Sytuacja nie uległa zmianie po

przejęciu władzy przez

przewodniczącego Leonida

Breżniewa. Klęską okazało się

przywrócenie nieefektywnego

systemu nakazowo- 

rozdzielczego. Kwitła korupcja i

nepotyzm. Sam Breżniew

uznawany był za miernego

polityka, który nie rozumiał

własnych przemówień. Po jego

śmierci władzę przejął Juri

Andropow - szef KGB, a od 1984

r. funkcję tą pełnił Konstantyn

Czernienko. Dopiero kolejny

przewodniczący - Michaił

Gorbaczow zapowiedział

przeprowadzenie reform. Miały

temu służyć dwa działania

zwane: głasnost i pierestrojka.

Głasnost zapowiadał częściowe

zniesienie cenzury i odtajnienie

historycznych faktów ZSRR.

Rozpad związku

radzieckiego

• Z czasem na obszarze Republiki

sowieckiej pojawiły się ruchy

separatystyczne. Z największą

siłą zaczęły narastać na

obszarze republik

nadbałtyckich. W 1987 r.

powstał Litewski Ruch Na Rzecz

Przebudowy Sajudis. Żądano

przywrócenie flagi, herbu i

litewskiego języka urzędowego

oraz uznanie dominacji Kościoła

katolickiego. Kiedy w 1990 r.

Litwa ogłosiła niepodległość,

Moskwa zarządziła blokadę

krajów nadbałtyckich.

Wstrzymano dostawy ropy,

gazu, energii elektrycznej,

części maszyn etc. W skutek

gwałtownego spadku poziomu

życia mieszkańców Litwa

odeszła od pomysłu separacji.

Jednak już w styczniu 1991 r.

hasła odżyły. W związku z

budową barykad i deklaracją

zbrojnego oporu wojska

radzieckie opuściły koszary. W

starciach zginęło ok. 13 cywili.

• Pierestrojka miała za zadanie

przebudowę systemu

gospodarczego. Aby walczyć

z plagą alkoholizmu

wprowadzono monopol na

produkty przemysłu

spirytusowego. Miało to

jednak negatywny wpływ na

sytuację budżetową państwa,

odcinając je od istotnego

źródła dochodu. Dodatkowo

w kwietniu 1986 r. doszło do

wybuchu elektrowni

atomowej w Czarnobylu.

Udowodnione niedbalstwo i

chęć ukrycia tego faktu przez

Partię doprowadziło do

podkopania prestiżu

państwa. Michaił Gorbaczow

podejmował jednak celne

decyzje polityczne.

Wyprowadził wojska z

Afganistanu, zaprzestał

popierania ruchów

rewolucyjnych na świecie,

zrezygnował z doktryny

Breżniewa oraz często gościł

na Zachodzie.

• Akt ten potępił nawet Michaił

Gorbaczow. W skutek

dalszych działań Litwa

uzyskała niepodległość, a

uznana przez USA szybko

stała się członkiem ONZ.

Było to tylko preludium do

rozpadu struktur ZSRR. Do

rozruchów doszło również na

południu chylącego się ku

upadkowi mocarstwa

(konflikt Ormian i Azerów). Z

dnia 18 na 19 stycznia

doszło do próby puczu

wojskowego i odsunięcia

Gorbaczowa od władzy.

Zdecydowana postawa

prezydenta Rosji Borysa

Jelcyna sprawiła, że nie udało

się zatrzymać rozkładu.

Jelcyn zdelegalizował KPZR, a

w sierpniu 1991 r. w skutek

spotkania III polityków:

Leonida Krawczuka z

Ukrainy, Stanisława

Szuzkiewicza z Białorusi i

Borysa Jelcyna z Rosji

zdecydowano o rozwiązaniu

ZSRR i utworzeniu na to

miejsce Wspólnoty

Niepodległych Państw (WNP).

• W tym samym roku

przestał istnieć

Układ Warszawski.

Do 25 grudnia 1991

r. większość

republik ogłosiła

niepodległość toteż

uznaje się tą datę

za oficjalny koniec

ZSRR. Jednak

jeszcze przez

dłuższy czas byłe

państwa Bloku

Wschodniego

borykały się z

problemami wzrostu

przestępczości,

braku kultury

politycznej i

dostosowaniem

gospodarki do

warunków rynku

wolnokonkurencyjne

go. 

Koniec

•

Dziękuje za uwagę.

Dziękuje za uwagę.

• Piotr Jankowski