Zabawa jako podstawowa

forma aktywności dziecka

• Zabawa to działalność wykonywania dla przyjemności.

• Główna forma aktywności dzieci.

• Funkcje zabawy:

- zaspokojenie indywidualnych i społecznych potrzeb dziecka
- poznawanie rzeczywistości i dostosowywanie jej do własnych

potrzeb.
- zabawy przygotowują dziecko do dalszego życia
- zaspokajają potrzeby aktywności i poznawania rzeczywistości
- kształtują i rozwijają zmysły dziecka
- wzbogacają wyobraźnię i życie uczuciowe
- wpływają na rozwój społeczny
- zabawy rozwijają myślenie, spostrzegawczość, pamięć,

uwagę, orientację, wyobraźnię i inteligencję twórczą
- uczą wytrwałości
- rozwijają poczucie koleżeństwa i przyjaźni
- W zabawach i grach zespołowych dziecko dostrzega

konieczność podporządkowania się regułom. Uczy się nie tylko

wygrywać, ale i przegrywać.
- Zabawy rozwijają także sprawność fizyczną dziecka. Ćwiczą

mięśnie, usprawniają działanie systemu nerwowego.
- Przez aktywność zabawową dziecko rozwija swój umysł,

rozszerza swoje doświadczenia, doskonali sprawności i

umiejętności psychiczne i fizyczne, rozwija się intelektualnie i

emocjonalnie.

Rodzaje zabaw

• 1. Zabawy manipulacyjne (nazywane też funkcjonalnymi lub

czynnościowymi) polegają na wykonywaniu przez dziecko prostych

czynności nie prowadzących do żadnych, wytworów, np.

manipulowanie różnymi przedmiotami gaworzenie, przenoszenie

różnych przedmiotów z miejsca na miejsce.

2. Zabawy konstrukcyjne polegają na budowaniu czy wytwarzaniu

pewnych przedmiotów, zaspokajają one potrzebę wytwarzania.

3. Zabawy tematyczne nazywane także zabawami twórczymi,

zabawami fikcyjnymi, iluzyjnymi i imaginacyjnymi, zabawami w role

oraz zabawami symbolicznymi. Cechą charakterystyczną tego

rodzaju zabaw jest fakt używania przez dziecko przedmiotów w

specjalnej funkcji oraz przybierania przez dziecko pewnych ról -

odzwierciedlających przeważnie normalne życie, pracę ludzi.

4. Zabawy badawcze - ten rodzaj zabaw polega na dokonywaniu na

różnorodnym materiale najrozmaitszych doświadczeń. Zabawy te

zaspokajają potrzeby poznawcze, a zwłaszcza ciekawość dziecka.

5. Zabawy ruchowe - polegają na wykonywaniu przez dziecko dużej

ilości ruchów wymagających pewnego wysiłku, zręczności, siły,

szybkości. Zaspokajają one potrzebę ruchu, nabywania zręczności.

6. Zabawy dydaktyczne - zasadniczo różnią się od poprzednio

wymienionych. Różnica sprowadza się do tego, że nie są one

wynikiem swobodnej twórczości dzieci, lecz są przygotowane,

inicjowane i organizowane przez opiekuna dziecka powinny mieć

zawsze wartości kształcące.

• Ze względu na formalne kryteria

wyróżnia się jeszcze takie rodzaje

zabaw jak: swobodne,
kierowane,
samotne - indywidualne,
grupowe,
równoległe,
wspólne,
zespołowe.

• Wszystkie rodzaje zabaw są ze sobą

bardzo powiązane, istnieje wiele

zabaw mieszanych.

• Nie ma jednego podziału zabaw

• Zabawy plastyczne
• Zabawy muzyczne
• Zabawy techniczne
• Zabawy rytmiczne
• Zabawy eksploracyjne

Zabawy plastyczne

• kompozycje przestrzenne i płaskie,

• papieroplastyka,

• techniki dekoracyjne,

• wykonywanie prac okolicznościowych,

• zdobnictwo,

• dobór zabaw do wieku dzieci i ich możliwości,

• rzeźbienie w mydle,

• zabawy z wykorzystaniem farb,

• zabawy z wykorzystaniem plasteliny, modeliny, gliny,

• rysunki zwierząt,

• scenografia do teatru kukiełek,

• przygotowywanie masek i kostiumów,

• kształtowanie u dzieci potrzeby ładu, porządku i estetyki

Zabawy muzyczne

• znajomość nut,
• wykorzystanie prostych

instrumentów muzycznych do zabaw,

• tworzenie prostych układów

tanecznych,

• nauka śpiewu piosenek dziecięcych,
• ćwiczenia muzyczno – ruchowe

Zabawy techniczne

• zastosowanie różnych materiałów i surowców do

prowadzenia zajęć,

• wykonywanie zabawek i pomocy dydaktycznych,
• korzystanie z przyborów krawieckich,
• praca z szydełkiem,
• umiejętność dostosowania trudności ćwiczenia do

poziomu grupy rozwojowej,

• posługiwanie się sprzętem elektronicznym,
• własnoręczne wykonanie zabawek,
• szycie,
• obróbka papieru,
• wykorzystanie surowców naturalnych: szyszki,

makaron, drewno, kasztany, żołędzie, kora.

Zabawy rytmiczne

• rozwijanie poczucia rytmu,
• ćwiczenie koncentracji uwagi,
• ćwiczenie sprawności ruchowej,
• rozpoznawanie dźwięków

instrumentów

• zabawy uczące wyrażania emocji w

związku z muzyką

Zabawy eksploracyjne

• sposoby poznawania przez dzieci

przyrody.

• Zabawy sprzyjające poznanie wiatru,

ciał skupienia, z zakresu akustyki i
optyki, zjawiska elektromagnetyczne,
właściwości ciała stałego i płynnego.

Nowatorskie metody pracy z

dziećmi

• Dennison
• Sherborne

Zasady prowadzenia zabaw z

dziećmi

• - zasada dobrowolności - do zabawy

zapraszamy
- zasada uznawania przeżyć
uczestnika za wartość samą w sobie
- zasada różnorodności środków
wyrazu (gest, muzyka, słowo, ruch,
plastyka)
- zakaz bezsensownej konkurencji

Cechy zabawy

(za

Rogerem Caillois

)

• Dobrowolność – zabawa jest działaniem, w którym zarówno udział, jak

i rezygnacja z niego, są całkowicie zależne od chęci

uczestnika/uczestników. Bawiący się lub grający robią to dla własnej

przyjemności i bez jakiegokolwiek przymusu.

• Wyodrębnienie, zamknięcie w określonych ramach czasu i

przestrzeni – gra i zabawa stanowią zamkniętą rzeczywistość,

rozgrywającą się we własnej przestrzeni, starannie oddzielonej od

reszty „normalnego” życia. Posiadają też określone ramy czasowe, poza

którymi rozciąga się czas szary, nie nacechowany radosnym napięciem.

• Zawieranie elementu niepewności – przebieg zabawy czy wynik gry

nie mogą być z góry ustalone. Ich istota zawiera się w niespodziance i

ciągłemu zaskoczeniu.

• Bezproduktywność – nawet gra o pieniądze nie prowadzi do

wytworzenia jakichkolwiek dóbr materialnych; możliwe jest jedynie

przemieszczenie własności w ramach grupy grających. Ogólna suma

wygranej nie może być większa od sumy, którą inny przegrali.

• Ujęcie w normy – świat gry i zabawy rządzony jest przez konwencje i

reguły, których przestrzeganie jest warunkiem koniecznym

uczestnictwa. Gra rozpada się, jeśli ukazać nonsensowność i

konwencjonalność jej reguł.

• Fikcyjność – grom i zabawom opartym na naśladownictwie towarzyszy

poczucie odrealnienia, wyodrębnienia się z rzeczywistego życia.

Zabawa jako terapia

Muzykoterapia

• dziedzina posługująca się muzyką lub

jej elementami w celu przywracania
zdrowia lub poprawy funkcjonowania
osób z różnorodnymi problemami
natury emocjonalnej, fizycznej lub
umysłowej.

Muzykoterapia - cele

• uspokojenie, rozluźnienie
• poznanie (cel dydaktyczno-poznawczy)
• zabawa
• poznanie siebie nawzajem
• kulturotwórcza
• wytworzenie za pośrednictwem muzyki

równowagi pomiędzy sferą przeżyć

emocjonalnych a procesami

fizjologicznymi

Muzykoterapia - funkcje

• muzyka pozwala na docieranie do głęboko ukrytych

konfliktów oraz wydobywa i aktywizuje emocje

• poprawa nastroju uczestnika oraz realizacja ćwiczeń

zaburzonych sfer psychicznych

• dostarczenie pozytywnych przeżyć uczestnikowi
• pozwala na specyficzne doznania mogące

doprowadzić do głębszego zainteresowania muzyką

• wspólne przeżywanie pozytywnych emocji daje

szansę na przełamanie barier nieśmiałości,

rozładowanie napięcia

• stwarzanie okazji do zabawy

Teatroterapia

• Koncepcja zakładająca wychowanie przez teatr sięga

swymi korzeniami do starożytności, lecz jej

praktyczne zastosowanie na szerszą skalę miało

miejsce dopiero w początkowych latach XX wieku i

kryje się pod terminem "teatroterapia".

• Pochodzi on od łacińskiego słowa theatrum i

greckich słów: téhatron (od theáomai „oglądam”)

oraz therapeuéin, które w szerszym kontekście

oznacza leczenie. Rozumiany jest jako narzędzie do

wewnętrznego wzrostu i wzbogacenia osobowości

oraz definiowany jako „spontaniczne przedstawienie

teatralne, stosowane w celach terapeutycznych przy

udziale dzieci i dorosłych z zaburzeniami charakteru”.

Teatroterapia - cele

• wchłanianie, powtarzanie i

przyswajanie odpowiednich
zachowań

Teatroterapia - rodzaje

• psychodrama czyli „spontaniczne przedstawienie

sceniczne, które pozwala na uwidocznienie i

ponowne przeżycie konfliktów interpersonalnych i

intrapsychicznych w ramach terapeutycznych”;

• Drama rozumiana jako metoda pomocniczą w

nauczaniu różnych przedmiotów szkolnych lub

samoistną metodę kształcenia osobowości człowieka

poprzez rozwijanie wyobraźni i wrażliwości, uczenie

aktywnej twórczości, kształcenie umiejętności

współpracy z innymi ludźmi;

• pantomima, czyli „nieme widowisko sceniczne, w

którym zdarzenia przekazywane są przez aktorów

wyłącznie za pomocą ruchów ciała, gestów, mimiki”.

Bajkoterapia

• Terapia przez bajki
• Cele:

-lepsze zrozumienie dziecka oraz

jego problemu
- dostarczenie mu wiedzy oraz

pozytywnych wzorców zachowania
- dziecko poznaje różne sposoby

myślenia jak i działania dzięki czemu

potrafi sam stawić czoła problemom.

Gatunki bajek

terapeutycznych

•

Bajki relaksacyjne – ich celem jest wywołanie

odprężenia oraz uspokojenia. Fabuła bajki zawsze

dzieje się w miejscu bardzo dobrze znanym

dziecku, ale jednocześnie spokojnym, przyjaznym

oraz bezpiecznym. Bohater wszystkimi swoimi

zmysłami doświadcza miejsca, w którym przebywa,

co sprawia, że również dziecko odbiera bajkę

swoimi wszystkimi zmysłami. Relaks ma za zadanie

odprężyć mięśnie dziecka. Im jest on głębszy, tym

łatwiejsze jest odprężenie, uspokojenie oraz lepsze

samopoczucie. Wszystkie zmartwienia dziecka oraz

lęki są wyciszane oraz schodzą na dalszy plan.

Dziecko, które posiada spokój wewnętrzny, łatwiej

upora się z trudnościami jakie stawia mu życie.

Gatunki bajek

terapeutycznych

•

Bajki psychoedukacyjne – ich priorytetem

jest wprowadzanie pozytywnych zmian

w zachowaniu dziecka. Bajkowy bohater

zawsze przeżywa problem podobny do tego,

który trapi dziecko. Dzięki temu dziecko

zdobywa ważne doświadczenie, które uczy

jakie wzory postępowania należy w danym

momencie zastosować. Bajki te wspomagają

trudny proces dorastania dziecka, wskazują

nowe wzory myślenia o sytuacjach

lękotwórczych.

Gatunki bajek

terapeutycznych

•

Bajki psychoterapeutyczne – zawierają

zupełnie inny sposób myślenia sprawiający, że

sytuacje lękotwórcze dziecko odczuwa w zupełnie

inny, nowy sposób. Zastępczo zaspakajają

potrzeby dziecka, dowartościowują je, dają

poczucie zrozumienia poprzez akceptację. Budują

pozytywne emocje, nadzieję oraz przyjaźń, które

prezentują bajkowe postacie. Przekazują wiedzę

o lękach dziecka oraz wskazują sposoby radzenia

sobie z nimi. Celem nadrzędnym tych bajek jest

obniżenie lęku u dziecka.

Choreoterapia

• Choreoterapia, muzykoterapia aktywna,

arteterapia muzyczno-ruchowa – inaczej terapia

tańcem wykorzystująca taniec w grupie.

• Obejmuje taniec, ćwiczenia muzyczno-ruchowe,

improwizacje ruchowe do wybranej muzyki. Wartości

lecznicze tańca, które zdecydowały o jego coraz

szerszym zastosowaniu w psychoterapii, to przede

wszystkim: społeczny charakter tańca, różnorodność

i atrakcyjność form tanecznych oraz możliwość

oddziaływania na psychikę poprzez ruch, muzykę i

kontakt psychiczny z ludźmi.

• Choreoterapię można stosować w pracy z pacjentami

cierpiącymi na zaburzenia psychomotoryczne,

zaburzenia psychiczne, trudności w kontaktach z

ludźmi.

Wprowadzenie dziecka w

kulturę

Terminy

• Akulturacja

- W węższym rozumieniu: stopniowe

nabywanie wzorców zachowań

charakterystycznych dla otaczającej

jednostkę kultury (względnie subkultury).

- W szerszym rozumieniu: przyjęcie bądź

zasymilowanie elementów kulturowych

pochodzących z innej kultury.

• Przez akulturację rozumie się szczególnie

proces rozwiązywania problemów związanych

ze znalezieniem się w kulturze odmiennej od

tej, w której nastąpiła pierwotnie enkulturacja

Terminy

• Inkulturacja

1. proces stopniowego wrastania
jednostki w kulturę otaczającego ją
społeczeństwa;
2. w teologii: przekształcenie wartości
kulturowych jakiejś społeczności w
wartości chrześcijańskie, dostosowanie
metod katechizacji i rytuału do
specyfiki lokalnej kultury; akomodacja

• - Organizacja wycieczek edukacyjnych

• - Zapoznanie dziecka z różnorodnymi

formamiplastycznymi

• - Zapoznanie z tradycjami narodowymi,

państwowymi, regionalnymi oraz innych państw

• - Wyrażanie postawy twórczej w różnych formach

dziecięcej ekspresji

• - Rozwijanie wrażliwości na piękno muzyki

• - Różnorodne kontakty ze sztuką