HISTORIA PSYCHOLOGII

Wykład VIII

Wielkie szkoły niemieckie

Część 2

Od laboratorium

do psychologii postaci

Przyrząd do badania czasu

reakcji

Wielkie szkoły niemieckie

• Wundt i tzw. Pierwsza Szkoła Lipska
• Szkoła Wiedeńska
• Freiburska Szkoła Psychologii
• Szkoła Würzburska

1. ...PSYCHOLOGIA POSTACI

– Szkoła z Grazu,
– Szkoła Frankfurcko-Berlińska,
– Druga Szkoła Lipska

Początki psychologii postaci

• Na początku zajmowała

się efektami percepcji,

– przede wszystkim Phi-

Phi-

fenomenem

fenomenem

: dwa źródła

światła, które są

zlokalizowane blisko siebie,

i które w krótkich

odstępach czasu od siebie

rozbłyskują, brane są za

jedno.

– Rozwiązywanie problemów,

myślenie, uczenie się są

produktami

przestrukturalizowania pola

dobra postać

dobra postać

Prawo podobieństwa

Prawo bliskości

Prawo następstwa

Prawo zamknięcia

Prawo doświadczenia

Prawo symetrii

Całość procesu świadomości
nie ma tych właściwości, co
poszczególne jej części
– ma za to POSTAĆ

POSTAĆ

• Psychologię postaci proklamuje

Max Wrtheimer

Max Wrtheimer

w 1912 r.

–

Christian von Ehrenfels (1859-1932),

Christian von Ehrenfels (1859-1932),

–

Kurt Koffka (1886-1941),

Kurt Koffka (1886-1941),

–

Wolfgang Köhler (1887-1967),

Wolfgang Köhler (1887-1967),

Inspiracje

•

Johann W.von Goethe

Johann W.von Goethe

•

Farbenlehre

Farbenlehre

• Przeprowadził liczne

doświadczenia związane z

powstawaniem widma

optycznego.

• Wykracza poza fizykę i

wkracza na obszar określany

wówczas jako metafizyka

(obecnie psychologia).

• pierwsza psychologię kolorów

.

.

•

Ernst Mach

Ernst Mach

•

Perspektywa z wnętrza

Perspektywa z wnętrza

Szkoła z Grazu

Szkoła z Grazu

•

Alexius Meinong

Alexius Meinong

(1853-

(1853-

1920)

1920)

• „teoria produkcji”
• Opisał aktywność

poznającego podmiotu,

któremu przypisał

zdolność łączenia

pojedynczych

elementów w całościowe

wrażenie (KOMPLEKSY).

Kompleksy

PERCEPCJA JEST

PERCEPCJA JEST

PRODUKTYWNA!

PRODUKTYWNA!

Christian von Ehrenfels

Christian von Ehrenfels

(1859-1932)

• Podstawy psychologii postaci

• W roku 1890 publikuje on swoja prace na temat

JAKOŚCI POSTACI

JAKOŚCI POSTACI

. Tę datę zwykło się uważać za

moment powstania psychologii postaci, w której

na początku czuć silny wpływ szkoły

würzburskiej,.

•

Proces percepcji nie buduje całości z pojedynczych

Proces percepcji nie buduje całości z pojedynczych

elementów, ale jest jednocześnie uwikłany w postać

elementów, ale jest jednocześnie uwikłany w postać

całości.

całości.

– analiza melodii i dźwięków jako składowych – nawet,

jeśli dźwięki zostaną zagrane wolniej (addytywnosć)i w

innej tonacji (transponowalność) rozpoznamy znaną

melodię (stąd jakości postaci).

– Te same badania w odniesieniu do percepcji optycznej.

•

Postaci są zatem wtórne, są efektem pracy percepcji.

Postaci są zatem wtórne, są efektem pracy percepcji.

Włoska szkoła postaci

• PERCYPUJEMY CAŁOŚCI, ZBIORY A NIE

POJEDYNCZE ELEMENTY - opozycja wobec

„atomistycznych” elementów Wundta.

• Uczeń Ehrenfelsa Vitorio Benussi

Vitorio Benussi

uzależnił percepcję dodatkowo od

– doświadczenia,

– treningu

– i osobowości.

• Po wyjeździe do Włoch wraz z Musattim,

Metellim, tworzy szkołę psychologii

postaci w Padwie.

Fritz Heider

Fritz Heider

• Do szkoły z Grazu zaliczyć trzeba

również Fritza Heidera,

– wcześniej był krótko asystentem

Williama Sterna.

– Już w 1930 roku wyemigrował on do USA

i rozwinął tam tzw. naiwną

naiwną

psychologię

psychologię

, badając wiedzę potoczną.

• teoria „balansu przedstawień”,
• oraz teoria atrybucji

.

Frankfurcka-berlińska

szkoła psychologii postaci

•

M.Wertheimer, W.Köhler, …K. Lewin, K.Koffka,

M.Wertheimer, W.Köhler, …K. Lewin, K.Koffka,

– Krytykują eksperymentalną warstwę psychologii Wundta.

– skupiaj uwagę na prawach strukturalizacji percepcji

(STRUKTURA)

– Prawa te pełnią aktywna rolę w percepcji i myśleniu (w

zależności od kontekstu albo litera B albo liczba 13 – w

ciągu a, b, c lub 12, 13, 14)

– Postulują prawo DOBREJ POSTACI - psychologiczne procesy

mają tendencje zamykania otwartych sytuacji

• percepcja optyczna litery A napisanej 8 kropkami,

• widzenie gwiazdozbiorów na niebie,

• psychologiczne „obrabianie” materiału z przeszłych

doświadczeń

• te idee wykorzystał Fritz Perls

Fritz Perls

w tworzeniu

terapii-Gestalt. Na kształt tej terapii złożył się

również wpływ „młodej” psychoanalizy. Do

klinicznej praktyki przeniósł zwłaszcza

koncepcję „tendencji zamykania postaci”.

PHI-FENOMEN

• Krąży anegdota, której nie potwierdza syn i

jednocześnie biograf Werheimera, jakoby ojciec

podczas podróży pociągiem z Wiednia na urlop

wyglądając przez okno wpadł na swoją koncepcję

percepcji ruchu.

• Miał on rzekomo spontanicznie przerwać podróż we

Frankfurcie, gdzie zakupił stroboskop i

eksperymentował na sobie samym w pokoju

hotelowy (przyrząd do pomiaru prędkości obrotowej,

lub częstotliwości drgań umożliwiający widzenie

poruszającego się obiektu w równych odstępach

czasu)

• W hotelu miał spotkać

profesora Schumanna

profesora Schumanna,

który udostępnił mu swoje laboratorium i oddał do

dyspozycji asystenta

W. Köhlera

W. Köhlera.

• Wynik swoich badań określił jako

PHI-FENOMEN

–

wrażenie, ze przedmiot jest nieruchomy, gdy

częstotliwość widzenia przedmiotu jest równa sumie

jego obrotów

.

Wertheimer a Szkoła z

Grazu

• W przeciwieństwie do Szkoły z Grazu

stwierdził, że:

– Postaci są PIERWOTNE

PIERWOTNE

– są

„podstawowymi jednostkami życia
duszy”,

– Umysł ludzki nie tworzy postaci,
– Postaci nie tworzą się paralelnie do

danych zmysłowych.

W.Köhler

W.Köhler

• Najważniejsze, samodzielne badania

przeprowadził na Teneryfie nad
szympansami

(tam niemiecka stacja badawcza, dokąd

udał się jako kierownik na prośbę Carla Stumpa)

• W 1917 roku opublikował wyniki

czteroletnich badań nad nauką
szympansów proponując i
udowadniając, rewolucyjną na owe
czasy hipotezę, że zwierzęta mogą
uczyć się poprzez "nagłe olśnienie"
dotyczące struktury problemu.

E. Schweninger

E. Schweninger

• Lekarz w Berlinie

• W duchu psychologii postaci został

wrogiem diagnozy.

–

Nie było dla niego chorób, ale chorzy

Nie było dla niego chorób, ale chorzy

pacjenci, lekarz nie leczył, ale pacjent się

pacjenci, lekarz nie leczył, ale pacjent się

leczy, ciało i dusza to jedność, każdy

leczy, ciało i dusza to jedność, każdy

pacjent wymaga indywidualnego

pacjent wymaga indywidualnego

podejścia.

podejścia.

• Zasłynął jednak jako prywatny lekarz

Bismarcka, za zaordynowanie mu diety

śledziowej. Stąd śledzie Bismarck.

• Jego uczeń – Georg Groddeck został twórcą

PSYCHOSOMATYKI.

Inspiracje dla dalszych

badań

•

Kurt Lewin

Kurt Lewin

•

(1890 – 1947)

(1890 – 1947)

•

Kurt Koffka

Kurt Koffka

•

(1886 – 1941)

(1886 – 1941)

Lewin i teoria pola

•

Kurt Lewin

Kurt Lewin

urodzony w Mogilnie pod Poznaniem

(ówczesne Prusy). Studiował krótko medycynę i

biologię, a następnie fizjologię i psychologię u Carla

Stumpfa.

• Pod wpływem Ernsta Cassirera, Wolfganga Köhlera,

Maxa Wertheimera i Kurta Koffki pracował na

początku nad psychologią woli.

– W ten sposób rozwinął swoją własną koncepcję, niezależną

od teorii pola Köhlera. Emigrował do USA w 1933 a tam

podjął badania w zakresie psychologii stosowanej,

psychologii rozwoju, wychowania i psychologii społecznej.

–

Lewin odcisnął swoje piętno na badaniach nad

Lewin odcisnął swoje piętno na badaniach nad

dynamiką zachowań grupowych, badaniach

dynamiką zachowań grupowych, badaniach

działania, psychologii ekologicznej.

działania, psychologii ekologicznej.

Wirklich ist was wirkt

Wirklich ist was wirkt

• TEORIA POLA: W naukach społecznych pojęcie to używane

jest w różnych kontekstach – wskazanie na całościowy

charakter dynamiki przeżycia, percepcji i zachowania -

Edwarda C.Tolmana i Kurta Lewina:

• Zachowanie jednostki jest zdeterminowane przez otoczenie

jednostki (otoczenie, które jest przedmiotem percepcji i

wartościowania tej samej jednostki jest FUNKCJONALNYMI

MOŻLIWOŚCIAMI: fotel do wspinania, widok pobudzającego

apetyt itd.

• Analiza konfliktów:

–

Konflikt awersyjno-awersyjny

Konflikt awersyjno-awersyjny

-

- kiedy obie możliwości

decyzyjne są nieatrakcyjne

–

Konflikt dążnościowo-dążnościowy

Konflikt dążnościowo-dążnościowy

-nnieszczególnie dobre

tłumaczenie), kiedy dwie dążności mają pozytywny i

podobnie mocny charakter.

–

Konflikt dążnościowo-awersyjny

Konflikt dążnościowo-awersyjny

, kiedy pozytywne i

negatywne wektory oddziaływają na jednostkę (che pogłaskać

psa ale się boi) należy wtedy wyjść poza pole.

•

Kurt Koffka

Kurt Koffka

•

wykorzystał psychologię postaci do

wykorzystał psychologię postaci do

stworzenia psychologii rozwojowej

stworzenia psychologii rozwojowej

–

badał konteksty kulturowe i znaczenie

badał konteksty kulturowe i znaczenie

oraz dynamikę rozwoju percepcji

oraz dynamikę rozwoju percepcji

uzależnionej od doświadczenia i

uzależnionej od doświadczenia i

kontekstów.

kontekstów.

Tzw. Druga Szkoła Lipska –

genetyczna psychologia

całościowa

Feliks KRÖGER

Feliks KRÖGER

(1874-1948) uczeń Lippsa, habilitował

się u Wundta

–

Wraz z Spärmanem zaproponował metodę tzw.: analizy

faktorów.

–

Badał „jakości postaci” w rozumieniu Ehrenfelsa.

–

Krytykował Szkolę Würzburską za niedoszacowanie roli

emocji

w kształtowaniu się postaci. Wyszedł bowiem od

teorii uczuć swojego nauczyciela Corneliusa - uczucia jako

jedna z jakości postaci w rozumieniu Ehrenfelsa.

–

JAKOŚCI KOMPLEKSOWE

JAKOŚCI KOMPLEKSOWE

czyli jakości psychiczne

całości, która dawała prymat przeżycia całości przed

częścią.

–

Zjawiska psychiczne zdeterminowane są przez „kompleks

spraw”: ukierunkowania zdobyte dzięki wcześniejszym

przeżyciom. Kompleks oddziaływań jest zamknięty w

jednym momencie w całość: geneza „aktualności

geneza „aktualności

indywiduum”

indywiduum”

Wundt a psychologia postaci

• Rozdźwięk pomiędzy wundtyzmem a psychologią

Gestalt zatarł się z kilku powodów:

1. Niewielu naśladowców, gdyż wybuch wojny zmusił jej

twórców do rozproszonej emigracji,

2. Psychologia Gestalt była zbyt skomplikowana teorią jak na

tak „młoda” naukę jaką była psychologia w owym czasie,

3. Późniejsze badania neurologiczne wskazały na znaczenie

strukturalizacji naszych procesów percepcyjnych

poprzedzających obraz rzeczywistości

4. Wiele badań (często niezależnych i w różnych

subdyscyplinach) wskazało również na znaczenie

motywacji, wcześniejszych doświadczeń, afektywnego

nastroju kontekstu i wielu innych.

5. Ostatecznie „zwrot kognitywistyczny” zdeprecjonował

czysto atomistyczne i asocjatywne wyobrażenie o procesie

percepcji

Psychoanaliza

• Inspiracje dla psychoanalizy:

1.G. Leibniz i teoria „drobnych postrzeżeń”
2.Tzw. romantyczna psychologia

• Eduard von Hartmann (1842-1906), filozof, autor

„Psychologii nieświadomego” – 1869, 3 tomy

• Johann Friedrich Herbart, w „metafizyce ogólnej” z 1828/29

opisał „popędy” spychane poniżej progu świadomości

• Carl-Gustaw Carus (1789-1869) lekarz, przyrodnik, do

nieświadomego życia duszy możemy uzyskać dostęp przez

uczucia i sny

3. Jean-Martin Charcot, Pierr Janet (sugestia i

hipnoza)

4.F. Brentano (intencjonalność duszy)
5.W. Helmholtz i jego mechanistyczny paradygmat

fizjologii

Jean-Martin Charcot

Jean-Martin Charcot

(

(

1825 – 1893)

1825 – 1893)

Pierre Janet

Pierre Janet

– Salpertrier w Paryżu to kompleks

szpitalny, leczyli tam obaj. Freud, ale i

W. James uczyli się tam.

– Charcot prowadził przede wszystkim

wzbudzające ogromne zainteresowanie

badania nad

HISTERIĄ

.

– Dzięki tym badaniom

uznano histerię za

prawdziwą i nie

symulowana chorobę.

Stworzył rozległą

dokumentację objawów i

ich klasyfikację. Ale nie

prowadził wywiadów z

pensjonariuszami.

– Uczniowie Chrcota (Freud i

Janet współzawodniczyli ze

sobą) poszli dalej w

badaniu przyczyn i doszli

niezależnie od siebie do

wniosku, że histeria jest

skutkiem traumatycznego

przeżycia.

dziękuję