ŚRODKI  ODKAŻAJĄCE 

Środki odkażające są to substancje zabijające 
wegetatywne postacie drobnoustrojów takie jak:

bakterie, grzyby, pierwotniaki i wirusy.

 

Działanie 

odkażające

 rzadko  prowadzi do 

wyjałowienia, tzn. zabicia wszystkich form 
drobnoustrojów łącznie z zarodnikami. 

Do 

wyjałowienia

 niezbędne jest większe  

stężenie środka i 

dłuższy 

czas działania niż do 

odkażania. 

Pojęcie środki odkażające obejmuje: 

środki antyseptyczne i  środki dezynfekcyjne.

 

.

ŚRODKAMI ANTYSEPTYCZNYMI

 

 
nazywamy środki stosowane na 

powierzchnię 

żywych

 tkanek w celu

 zabicia 

drobnoustrojów 

lub z

ahamowania

 ich rozwoju. 

Mogą one niekiedy powodować podrażnienie 
tkanek, choć niektóre z nich działają 
ściągająco i przeciwzapalnie.

Środki antyseptyczne są stosowane do 
odkażania:



skóry nieuszkodzonej



ran



błon śluzowych

ŚRODKI DEZYNFEKCYJNE

 

są to środki stosowane do 

zabicia

 

drobnoustrojów znajdujących się poza 

organizmem. 

Są one zbyt

 toksyczne

, aby mogły być 

stosowane na żywą tkankę organizmu 
wyższego - działają 

drażniąco

, a w większych 

stężeniach 

żrąco. 

Środki odkażające są stosowane do 
odkażenia:



pomieszczeń 



przedmiotów domowego użytku



narzędzi.

Środki antyseptyczne i dezynfekcyjne

 

mają duże znaczenie w

 

zapobieganiu

 

zakażeniom bakteryjnym. 

Siła działania tych środków zależy od wielu 
czynników: 



temperatury



wilgotności



odczynu środowiska



obecności niektórych substancji 

organicznych.

Pod względem chemicznym 

środki antyseptyczne i dezynfekcyjne

 

dzielimy na:

 



kwasy (np. kwas borowy(borny), salicylowy)



alkohole, aldehydy



fenole



środki utleniające (woda utleniona, 

nadmanganian 

potasowy i in.)



związki chlorowcowe i ich pochodne



sole czwartorzędowych zasad aminowych 

(tenzydy)



sole metali ciężkich (srebra, rtęci, cynku)



leki roślinne



barwniki i inne środki odkażające

.

MECHANIZM DZIAŁANIA ŚRODKÓW 

ODKAŻAJĄCYCH

Przykłady

Zmiany pH - 

Kwasy, zasady np. 

kwas borowy. kwas salicylowy, 

kwas nalidyksowy i 
undecylenowy

 Zmiany ciśnienia osmotycznego - 

Roztwory hipertoniczne - 

NaCl, cukier (syropy), glukoza (20-40%)

Wydzielanie tlenu atomowego -

Woda utleniona, 

nadmanganian potasowy, chlor, podchloryny

Inaktywacja enzymów drobnoustrojów zawierających grupy 
SH - 

Związki rtęci, związki bizmutu

Zmiany fizykochemiczne składników lipoproteinowych 
drobnoustrojów- 

Błękit metylowy, rozpuszczalniki organiczne, garbniki

Denaturacja białek drobnoustrojów

 - Formaldehyd, fenol, 

krezol, związki srebra, fiolet krystaliczny, jod

Zmiana napięcia powierzchniowego - 

Tenzydy, detergenty