Problematyka samobójstw

Samobójstwo- złożone zjawisko, badane i

opisywane przez różne dziedziny- medycynę,

zdrowie publiczne, psychologię, prawo,

socjologię, filozofię, kulturę [Hołyst 2002]

Jeden z 4 rodzajów zgonów wg systemu NASH

WHO:

Natural- naturalny

Accidental- wskutek wypadku

Suicide- samobójstwo- 2% wszystkich zgonów

Homicide- zabójstwo

Lekarz wyposażony w wiedzę z zakresu suicydologii

może przewidzieć i skutecznie zapobiec

przedwczesnej śmierci pacjenta w wyniku

samobójstwa.

Tym samym chroni co najmniej 5 osób (w tym

siebie) prze tragicznymi konsekwencjami. [WHO

2003]

Skala roczna- ponad milion osób na świecie i ponad

160 000 w Europie, najwięcej- byłe kraje ZSRR.

Trzecia główna przyczyna zgonów wśród osób w

wieku 15-24 lat. Głównie mężczyźni- dokonane „s”.

Samobójstwo („s”)- zamierzone działanie

zagrażające życiu jednostki, podjęte

samodzielnie, którego następstwem jest śmierć

Próba samobójcza- działanie podjęte z intencją

samobójstwa, bez udziału osób trzecich i

tragicznego zakończenia, mogące spowodować

samouszkodzenie i zatrucie. Głównie młode

kobiety.

Zamierzone samouszkodzenie- działanie podjęte

bez intencji samobójstwa, typu samookaleczenie,

zatrucie (cele różne- zwrócenie na siebie uwagi,

wołanie o pomoc, rozładowanie napięcia,

potrzeba ukarania sięitp.)

Myśli samobójcze- fantazje i przemyślenia na

temat samobójstwa a także impulsy i

pragnienia jego podjęcia

Myśli rezygnacyjne- myśli dotyczące bezsensu

życia, niechęć do życia bez jednoczesnego

planowania i rozmyślania o własnej śmierci.

Proces samobójczy- narastanie zagrożenia od

myśli „s”, poprzez próby aż do dokonania.

Przebieg warunkowany wieloma

czynnikami. m. in. stresorami i wsparciem.

Istotna komunikacja słowna wprost lub

pośrednia i niewerbalna (sporządzanie

testamentu)- faza utajona i jawna.



Samobójstwo rozszerzone

– samobójstwo

po zadaniu śmierci innym (najczęściej

członkom własnej rodziny). Zdarza się w

ciężkich zespołach depresyjnych i

psychozach.



Eutanazja

– przyspieszenie lub

powodowanie

śmierci w celu skrócenia cierpień chorego

człowieka

, teoretycznie

zawsze za zgodą

umierającej osoby.



Ortotanazja

(z gre. ὀρθός

orthos

– "słuszny"

+ θάνατος

thanatos

– "śmierć") – zaniechanie

dalszego sztucznego podtrzymywania życia

pacjenta będącego w stanie agonalnym

Czynniki ryzyka zachowań

samobójczych

-obecność współwystępujących zaburzeń

psychicznych

-brak kompetencji lekarza konsultującego (POZ,

psychiatra)

Czynniki społeczno- demograficzne:

- wiek: w Polsce 45-54 -dokonane, 15-19- próby.

Starsi: determinacja, wiedza, choroby przewlekłe,

utrata, zaburzenia depresyjne, samotność. „Ciche

samobójstwa”.

Płeć. Młodzież: dziewczęta- próby

samouszkodzenia, dokonane- chłopcy. Dorośli-

mężczyźni (oprócz Chin)- bardziej radykalne

metody niż przedawkowanie leków

Rasa kaukaska

Imigranci, w dużych miastach

Czynniki psychologiczne

Cechy lub zaburzenia

osobowości- impulsywność,

agresywność, poczucie

beznadziejności

Myślenie tunelowe

Postawy społeczne

(wycofanie, samookaleczenia,

niska samoocena)

Niski poziom funkcjonowania,

komunikacji rozwiązywania

problemów

Obecność stresorów- utrata,

nadużycia seksualne, „s”

bliskiej osoby, rozpad rodziny,

ograniczenie wolności, wojna,

homoseksualizm

Zaburzenia psychiczne:

Mogą występować przed próbą „s” (18-80%)

lub na jej skutek (80-100%).

-zaburzenia depresyjne

-zaburzenia zachowania/osobowości

-Zaburzenia lękowe

-PTSD

-uzależnienie od alkoholu, używanie SPA

-schizofrenia

-zaburzenia lękowe

-anoreksja

Samookaleczenia zwiększają ryzyko dokonanego samobójstwa w

przyszłości.

-choroby somatyczne- przewlekłe lub z niepomyślnym

rokowaniem

-biologiczne czynniki 9 zaburzenia poziomu neuroprzekaźników,

hormonów, gospodarki lipidowej, w obrębie oun, genetyczne)

Syndrom Wertera



Istnieje związek pomiędzy nagłośnieniem w mediach faktu

popełnienia samobójstwa a wzrostem liczby popełnionych

samobójstw

, zwłaszcza w

przypadkach samobójstw sławnych

ludzi

. F

akt popełnienia samobójstwa przez np. sławną osobę

jest

często

wystarczającym powodem, aby niektórzy ludzie

doszli do wniosku, iż odebranie sobie życia jest właściwą

decyzją.



Nawiązanie

do książki Johanna von Goethego

„

Cierpienia

młodego Wertera

”

i podobnego efektu masowych

samobójstw mającego miejsce tuż po opublikowaniu książki

w 1774 (wówczas w niektórych krajach w związku z tym

faktem zakazano jej dystrybucji).



adania

statystyk

samobójstw wykazały, że nagłośniony

publicznie fakt popełnienia samobójstwa wywoł

uje

serię

następnych podobnych samobójstw naśladowczych

w czasie

kilku

miesięcy po podaniu tej wiadomośc

przy czym

wzrost liczby samobójstw był tym większy, im więcej czasu

poświęcano w mass mediach na opisywanie i informowanie o

popełnionym czynie, a grupą najbardziej podatną na

naśladowanie są nastolatkowie i osoby podobne do

samobójcy.

prócz potencjalnych samobójców na odebranie

sobie życia decydują się także osoby które nigdy nie

podjęłyby takiej decyzji. .



Nagłaśnianie

mediach

faktu popełnienia

samobójstwa prowadzi do stałej nadwyżki samobójstw,

ponieważ po początkowym gwałtownym wzroście ilości

samobójstw nie zauważa się później spadku ilości

samobójstw poniżej stałego poziomu dla danej

populacji, który powinniśmy zaobserwować, gdyby pod

wpływem wrzawy medialnej samobójstwo popełniali

tylko potencjalni samobójcy. Końcowym efektem jest

trwały wzrost średniego poziomu popełnianych

samobójstw dla danej populacji.



WHO

wykazała, iż niewłaściwe informowanie o

samobójstwach przyczynia się do śmierci wielu

młodych ludzi.

stotnymi czynnikami wpływającymi na

powstanie „efektu Wertera” są podawane publicznie w

mediach: szczegóły dotyczące okoliczności

samobójstwa, fotografie zmarłych, dokładne opisy

powodów oraz samego aktu odebrania sobie życia,

posługiwanie się stereotypami religijnymi,

przypisywanie komuś winy, oraz przede wszystkim

ukazywanie samobójstwa w formie atrakcyjnej

medialnie sensacji oraz jako metody rozwiązywania

problemów

Czynniki ochronne:

Zasoby indywidualne

(wyższe wykształcenie,

umiejętności społeczne,

elastyczność myślenia,

planowania, rozwiązywania

problemów, dobra

samoocena)

Rodzina

Ciąża, wczesne okresy

macierzyństwa

Religia (głównie islam)

Podejście religijne



Religie abrahamiczne



W katolicyzmie samobójstwo jest grzechem, przez wieki uznawanym za grzech

śmiertelny — skazujący samobójcę na wieczne potępienie. W świetle

współczesnej nauki Kościoła samobójcy mogą osiągnąć zbawienie,

jeżelisamobójstwo jest wynikiem działania diabła, silnego stresu, poświęcenia,

depresji lub innego zaburzenia czynności psychicznych. W takiej sytuacji może

w ogóle nie dojść do popełnienia grzechu śmiertelnego

„Nie powinno się tracić

nadziei dotyczącej wiecznego zbawienia osób, które odebrały sobie życie. Bóg,

w sobie wiadomy sposób może dać im możliwość zbawiennego żalu. Kościół

modli się za ludzi, którzy odebrali sobie życie.”



Kościół prawosławny surowo potępia samobójstwo.



Protestantyzm ogólnie uznaje samobójstwo za grzech, jednak nie potępia go

jednoznacznie, ostateczną ocenę samego czynu i jego motywów pozostawiając

Bogu.



Judaizm w Talmudzie również głosi potępienie samobójcy i zakazuje rytualnego

pochówku takiej osoby.



Islam zakazuje samobójstwa. Muzułmanie uważają, że człowiek umiera wtedy,

gdy wezwie go do siebie Bóg: tym samym nie wolno przyspieszać tego

momentu. Jednak męczennicy, którzy poświęcają własne życie dla Allaha (np. w

walce) nie są uznawani za samobójców, ponieważ samobójstwo wiąże się z

niewiarą w Boga.



Religie dharmiczne



Hinduizm ogólnie potępia samobójstwo, jednak do końca XIX w. popierał

dobrowolne palenie się wdów na stosie pogrzebowym męża. Zaś obecnie

uznaje pewną formę eutanazji, polegającą na dobrowolnym zagłodzeniu się na

śmierć



W buddyzmie mahajana było praktykowane samobójstwo mnichów przez

zagłodzenie

Badanie pacjenta:

Zapewnić przyjazny kontakt, komfort,

poczucie bezpieczeństwa

Nie obiecywać, że się „nikomu nie

powie”- niezbędne są konsultacje z

zespołem terapeutycznym, nie wolno

pacjenta zrazić, rozczarować, oszukać

Prowadzić szczegółową dokumentację

Plan badania:

Ocena zachowań samobójczych

-Jasne formułowanie pytań o myśli i zachowania

-Opis planowanego „s”, dostępność metod, ocena ich

letalności- pytanie nie „wywoła samobójstwa”, ale

pomaga zmniejszyć napięcie i nawiązać dialog, w

którym można pokazać argumenty „za życiem”

-Wywiad z przeszłości- jak udaremniono, czy pacjent

to przewidywał, czy zostawiał listy, czy zagrażało

to innym (niska letalność vs silna determinacja



zmiana metody, słaba determinacja vs groźna

metoda



wypadek)

2. Wywiad psychiatryczny

3. Wywiad „s” w rodzinie

4. Ocena indywidualnych zasobów

5. Obecność stresorów ostrych i

przewlekłych

6. Sytuacja społeczna, czynniki chroniące

7. Aktualne skargi somatyczne i

psychiczne

8. Wywiad od bliskich, świadków, gdy

pacjent jest nieprzytomny

Ocena ryzyka samobójstwa

-Stopień zagrożenia niski, średni i wysoki

-suma czynników ryzyka długo- (genetyczne,

biologiczne, psychologiczne) i

krótkodziałających (środowiskowe-

naśladowanie S, podatność na S, diagnoza

psychiatryczna) oraz spustowych (dostępność

środków, trudne doświadczenia) minus czynniki

chroniące (elastyczność myślenia, nadzieja,

brak utrat, stresorów, wsparcie, leczenie

psychiatryczne)

-ocenić czy wystąpienie myśli „s” jest nagłe <48h,

krótkoterminowe-tygodnie czy długoterminowe

Skala SAD PERSONS (Sex, Age,

Depression, Previous attepts, Ethanol,

Rational thinking loss, Social support

lacking, Organized plan, No spouse,

Sickeness)

Niskie 0-2, średnie 3-4 (hospitalizacja

zalecona, powyżej



bezwzględna),

wysokie 5-6, b. wysokie 7-10

Skale: Beznadziejności Becka, Becka do

oceny myśli „s”, Depresji Becka,

Depresji Hamiltona

3 Profile czynników ryzyka:

Profil indywidualny (płeć męska, wiek 15-35

lub >65, rodzinna historia „s”, przewlekłe

choroby fizyczne, zaburzenia psychiczne,

izolacja społeczna, SPA, wykorzystywanie)

Profil objawowy (objawy depresyjne,

wytwórcze, poczucie beznadziejności, niska

samoocena, anhedonia, agitacja, ataki

paniki, złość, impulsywność)

Profil wywiadu „s” (wczesny początek SPA,

myśi, zamiary, plany, dostęp do metod,

nierozwiązywalne wg pacjenta problemy,

omamy nakazujące samobójstwo)

Przykłady w praktyce

lekarskiej

-Matka miesięcznego dziecka zgłasza się do lekarza POZ- od

kilku dni ma myśli „s”, obawia się targnięcia na własne

życie

-16-latka na IP Chirurgii po podcięciu żył, żałuje tego, co

zrobiła

-młody mężczyzna na OIOMie po próbie powieszenia się,

smutny, niezadowolony z odratowania, ale zgadza się na

leczenie, wywiad schizofrenii

-mężczyzna w stanie upojenia alkoholowego, znaleziony z

bronią, pobudzony

-wdowiec z cukrzycą t2, w kolejnej śpiączce cukrzycowej,

twierdzi, że nagminnie zapomina przyjmować leków

-kobieta z nowotworem z przerzutami, odmawia przyjmowania

leków onkologicznych, przedawkowała leki nasenne

Zawsze należy oszacować samodzielnie ryzyko „s” i

opracowanie dostosowanego planu leczenia, miejsca

dalszego leczenia pacjenta oraz skonsultować go

psychiatrycznie!

Zasady postępowania:



Pełne badanie psychiatryczne



Opanowanie lęku przed stygmatyzacją,

zapewnienie ciągłości opieki



Nie bagatelizować żadnych prób czy

wypowiadanych treści (nastolatki)



Każdy nastolatek po próbie „S” powinien być

przez pewien czas pod opieką psychiatry



Miejsce leczenia musi gwarantować

bezpieczeństwo, monitoring bezpieczeństwa



Przymierze terapeutyczne, rozłożenie

odpowiedzialności

Nagłe ryzyko

* Do 48 h -pacjent ma tendencje „s” i plan

Hospitalizacja: dobrowolna lub

przymusowa

Ciągła obserwacja- dozór, przymus

bezpośredni

Identyfikacja stresorów- interwencja

kryzysowa, ewentualnie środowiskowa

(edukacja rodziny, pomoc społeczna)

Krótkoterminowe ryzyko

* dni-tygodnie- obecne myśli „s”/inne

zaburzenia

1.Ograniczenie dostępu do środków-

hospitalizacja przy wysokim ryzyku

2. Sieć społecznego wsparcia- jeśli pacjent

współpracuje i jest wiarygodny- leczenie

ambulatoryjne

3. Okresowa ocena zaburzeń psychicznych i

somatycznych- leczenie przyczynowe, mało

letalnymi lekami, redukcja objawów ryzyka

„s” (lęk, niepokój, bezsenność)

Farmakoterapia:

Leki przeciwdepresyjne- niski poziom

letalności, np. SSRI + obserwacja d.n.-

napięcia, niepokoju, drażliwości,

impulsywności, zaburzeń snu- induktory „S”!

Zawsze informować o odroczonym działaniu

oraz możliwych d.n. (spadek libido)

Normotymiki- uwaga na lit!

Neuroleptyki

Benzodiazepiny- długodziałające, pamiętać o

odhamowaniu, mogącego torować działania

„s”

Inne formy leczenia

-EW

-Psychoterapia:

Uwaga na

przeciwprzeniesienie

•

Daj nam czas

•

Plan kryzysowy

•

Karta rozwiązań

•

Pudełka afirmacji

•

Trening rozwiązywania problemów SOLVE (Select

a problem, Options, Likely outcomes, Very best

one, Evaluate)

-Kontrakt: nie u pierwszorazowych, impulsywnych

pacjentów lub z zaburzeniami psychicznymi

Podejście prawne



W okresie średniowiecza i późniejszym w

licznych europejskich systemach prawnych

próba samobójstwa była karana śmiercią,

zadawaną często w męczarniach. W

przypadku udanych prób samobójstwa

symboliczną „karę” wykonywano niekiedy

na zwłokach. Z drugiej strony w innych

kulturach, jak w feudalnej Japonii,

samobójstwo było honorowym rodzajem

śmierci (seppuku).



We współczesnych systemach prawnych

samobójca nie podlega karze za próbę

samobójczą.

W polskim prawie nigdy nie uznawano samobójstwa za czyn

zabroniony, nie jest czynem zabronionym również próba

samobójcza.



rzestępstwem jest w Polsce nakłanianie do samobójstwa

lub udzielenie pomocy w popełnieniu samobójstwa przez

inną osobę, nawet na jej życzenie. Ten typ przestępstwa

przewiduje przepis art. 151 Kodeksu karnego, który

stanowi: „kto namową lub przez udzielenie pomocy

doprowadza człowieka do targnięcia się na własne życie,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat

5”.



art. 207 kodeksu. W § 3 przewidziano karę pozbawienia

wolności dla sprawcy, którego ofiara (osoba najbliższa lub

nad inna osoba pozostająca w stałym lub przemijającym

stosunku zależności od sprawcy albo małoletni lub osoba

nieporadna ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny),

w wyniku znęcania się psychicznego lub fizycznego

dokonuje targnięcia się na własne życie. Analogiczny

przepis znajduje się w części wojskowej kodeksu

Podsumowanie:

Zawsze oceniamy ryzyko samobójstwa,

gdy ktoś:



mówi o czekaniu na śmierć,

bezcelowości życia, poczuciu

beznadziejność



Daje pośrednie znaki ostrzegawcze nt.

„s”, wycofuje się zżycia społecznego,

sporządza testament, rozdaje własne

rzeczy

Najważniejszym elementem oceny ryzyka jest

badanie psychiatryczne, zwłaszcza w

kierunku zaburzeń depresyjnych. Musi być

ono

aktualne

Zawsze szacujemy różne czynniki ryzyka, aby

zapobiec „s”

Wysokie ryzyko:

osoby po próbach „S”, dokonujące

samouszkodzeń, z zaburzeniami

psychicznymi, obciążone samobójstwem

kogoś bliskiego, z alkoholem i SPA w

wywiadzie

Po stwierdzeniu zagrożenia „s” ustalić

wskazania do bezwzględnej

hospitalizacji lub innego leczenia,

czynniki chroniące, wsparcie społeczne.

Pacjenci szpitali psychiatrycznych-

największe ryzyko w ciągu tygodnia od

przyjęcia i wkrótce po wypisie

Przy poważnym wywiadzie

psychiatrycznym zapewnić opiekę

psychiatryczną- czynną,

długoterminową.

Document Outline