Problematyka samobójstw

Problematyka samobójstw

Samobójstwo- złożone zjawisko, badane i

Samobójstwo- złożone zjawisko, badane i

opisywane przez różne dziedziny- medycynę,

opisywane przez różne dziedziny- medycynę,

zdrowie publiczne, psychologię, prawo,

zdrowie publiczne, psychologię, prawo,

socjologię, filozofię, kulturę [Hołyst 2002]

socjologię, filozofię, kulturę [Hołyst 2002]

Jeden z 4 rodzajów zgonów wg systemu NASH

Jeden z 4 rodzajów zgonów wg systemu NASH

WHO:

WHO:

Natural- naturalny

Natural- naturalny

Accidental- wskutek wypadku

Accidental- wskutek wypadku

Suicide- samobójstwo- 2% wszystkich zgonów

Suicide- samobójstwo- 2% wszystkich zgonów

Homicide- zabójstwo

Homicide- zabójstwo

Lekarz wyposażony w wiedzę z zakresu suicydologii

Lekarz wyposażony w wiedzę z zakresu suicydologii

może przewidzieć i skutecznie zapobiec

może przewidzieć i skutecznie zapobiec

przedwczesnej śmierci pacjenta w wyniku

przedwczesnej śmierci pacjenta w wyniku

samobójstwa.

samobójstwa.

Tym samym chroni co najmniej 5 osób (w tym

Tym samym chroni co najmniej 5 osób (w tym

siebie) prze tragicznymi konsekwencjami. [WHO

siebie) prze tragicznymi konsekwencjami. [WHO

2003]

2003]

Skala roczna- ponad milion osób na świecie i ponad

Skala roczna- ponad milion osób na świecie i ponad

160 000 w Europie, najwięcej- byłe kraje ZSRR.

160 000 w Europie, najwięcej- byłe kraje ZSRR.

Trzecia główna przyczyna zgonów wśród osób w

Trzecia główna przyczyna zgonów wśród osób w

wieku 15-24 lat. Głównie mężczyźni- dokonane „s”.

wieku 15-24 lat. Głównie mężczyźni- dokonane „s”.

Samobójstwo („s”)- zamierzone działanie

Samobójstwo („s”)- zamierzone działanie

zagrażające życiu jednostki, podjęte

zagrażające życiu jednostki, podjęte

samodzielnie, którego następstwem jest śmierć

samodzielnie, którego następstwem jest śmierć

Próba samobójcza- działanie podjęte z intencją

Próba samobójcza- działanie podjęte z intencją

samobójstwa, bez udziału osób trzecich i

samobójstwa, bez udziału osób trzecich i

tragicznego zakończenia, mogące spowodować

tragicznego zakończenia, mogące spowodować

samouszkodzenie i zatrucie. Głównie młode

samouszkodzenie i zatrucie. Głównie młode

kobiety.

kobiety.

Zamierzone samouszkodzenie- działanie podjęte

Zamierzone samouszkodzenie- działanie podjęte

bez intencji samobójstwa, typu samookaleczenie,

bez intencji samobójstwa, typu samookaleczenie,

zatrucie (cele różne- zwrócenie na siebie uwagi,

zatrucie (cele różne- zwrócenie na siebie uwagi,

wołanie o pomoc, rozładowanie napięcia,

wołanie o pomoc, rozładowanie napięcia,

potrzeba ukarania sięitp.)

potrzeba ukarania sięitp.)

Myśli samobójcze- fantazje i przemyślenia na

Myśli samobójcze- fantazje i przemyślenia na

temat samobójstwa a także impulsy i

temat samobójstwa a także impulsy i

pragnienia jego podjęcia

pragnienia jego podjęcia

Myśli rezygnacyjne- myśli dotyczące bezsensu

Myśli rezygnacyjne- myśli dotyczące bezsensu

życia, niechęć do życia bez jednoczesnego

życia, niechęć do życia bez jednoczesnego

planowania i rozmyślania o własnej śmierci.

planowania i rozmyślania o własnej śmierci.

Proces samobójczy- narastanie zagrożenia od

Proces samobójczy- narastanie zagrożenia od

myśli „s”, poprzez próby aż do dokonania.

myśli „s”, poprzez próby aż do dokonania.

Przebieg warunkowany wieloma

Przebieg warunkowany wieloma

czynnikami. m. in. stresorami i wsparciem.

czynnikami. m. in. stresorami i wsparciem.

Istotna komunikacja słowna wprost lub

Istotna komunikacja słowna wprost lub

pośrednia i niewerbalna (sporządzanie

pośrednia i niewerbalna (sporządzanie

testamentu)- faza utajona i jawna.

testamentu)- faza utajona i jawna.

Zachowania samobójcze- wypowiadane

Zachowania samobójcze- wypowiadane

groźby „s”, sporządzanie konkretnych

groźby „s”, sporządzanie konkretnych

planów, próby, dokonanie.

planów, próby, dokonanie.

Tendencje samobójcze- występowanie

Tendencje samobójcze- występowanie

w określonym okresie życia myśli i

w określonym okresie życia myśli i

zachowań „s”, będące istotnym

zachowań „s”, będące istotnym

czynnikiem ryzyka „s”.

czynnikiem ryzyka „s”.



Samobójstwo rozszerzone

Samobójstwo rozszerzone

– samobójstwo

– samobójstwo

po zadaniu śmierci innym (najczęściej

po zadaniu śmierci innym (najczęściej

członkom własnej rodziny). Zdarza się w

członkom własnej rodziny). Zdarza się w

ciężkich zespołach depresyjnych i

ciężkich zespołach depresyjnych i

psychozach.

psychozach.



Eutanazja

Eutanazja

– przyspieszenie lub

– przyspieszenie lub

powodowanie

powodowanie

śmierci w celu skrócenia cierpień chorego

śmierci w celu skrócenia cierpień chorego

człowieka

człowieka

, teoretycznie

, teoretycznie

zawsze za zgodą

zawsze za zgodą

umierającej osoby.

umierającej osoby.



Ortotanazja

Ortotanazja

(z gre. ὀρθός

(z gre. ὀρθός

orthos

orthos

– "słuszny"

– "słuszny"

+ θάνατος

+ θάνατος

thanatos

thanatos

– "śmierć") – zaniechanie

– "śmierć") – zaniechanie

dalszego sztucznego podtrzymywania życia

dalszego sztucznego podtrzymywania życia

pacjenta będącego w stanie agonalnym

pacjenta będącego w stanie agonalnym

Lekarz ma obowiązek odnotowania w

Lekarz ma obowiązek odnotowania w

dokumentacji wszelkich prób

dokumentacji wszelkich prób

samobójczych oraz samouszkodzeń i

samobójczych oraz samouszkodzeń i

uwzględnienia ich w rozpoznaniu

uwzględnienia ich w rozpoznaniu

(główne lub towarzyszące) przy

(główne lub towarzyszące) przy

wypisie ze szpitala.

wypisie ze szpitala.

Co 3 osoba z myślami „s” planuje

Co 3 osoba z myślami „s” planuje

samobójstwo.

samobójstwo.

Nigdy nie należy lekceważyć przesłanek i

Nigdy nie należy lekceważyć przesłanek i

treści dotyczących samobójstwa, nawet jeśli

treści dotyczących samobójstwa, nawet jeśli

dotyczą osoby, która „nie mówi poważnie”,

dotyczą osoby, która „nie mówi poważnie”,

jest zbuntowanym nastolatkiem, „chce

jest zbuntowanym nastolatkiem, „chce

zwrócić na siebie uwagę”, „tylko tak gada”.

zwrócić na siebie uwagę”, „tylko tak gada”.

Czynniki ryzyka zachowań

Czynniki ryzyka zachowań

samobójczych

samobójczych

-obecność współwystępujących zaburzeń

-obecność współwystępujących zaburzeń

psychicznych

psychicznych

-brak kompetencji lekarza konsultującego (POZ,

-brak kompetencji lekarza konsultującego (POZ,

psychiatra)

psychiatra)

Czynniki społeczno- demograficzne:

Czynniki społeczno- demograficzne:

- wiek: w Polsce 45-54 -dokonane, 15-19- próby.

- wiek: w Polsce 45-54 -dokonane, 15-19- próby.

Starsi: determinacja, wiedza, choroby przewlekłe,

Starsi: determinacja, wiedza, choroby przewlekłe,

utrata, zaburzenia depresyjne, samotność. „Ciche

utrata, zaburzenia depresyjne, samotność. „Ciche

samobójstwa”.

samobójstwa”.

-

Płeć. Młodzież: dziewczęta- próby

Płeć. Młodzież: dziewczęta- próby

samouszkodzenia, dokonane- chłopcy. Dorośli-

samouszkodzenia, dokonane- chłopcy. Dorośli-

mężczyźni (oprócz Chin)- bardziej radykalne

mężczyźni (oprócz Chin)- bardziej radykalne

metody niż przedawkowanie leków

metody niż przedawkowanie leków

-

Rasa kaukaska

Rasa kaukaska

-

Imigranci, w dużych miastach

Imigranci, w dużych miastach

-inne: patologie rodzinne- zaburzenia psychiczne,

-inne: patologie rodzinne- zaburzenia psychiczne,

próby „s”, SPA, przemoc, bieda, zaburzenia

próby „s”, SPA, przemoc, bieda, zaburzenia

komunikacji, deprywacja potrzeb, nadmierne

komunikacji, deprywacja potrzeb, nadmierne

wymagania, niepowodzenia szkolne, trudne

wymagania, niepowodzenia szkolne, trudne

sytuacje życiowe, mobbing, więzienie, sezonowość-

sytuacje życiowe, mobbing, więzienie, sezonowość-

koniec roku szkolnego, wiosna, niektóre święta

koniec roku szkolnego, wiosna, niektóre święta

Czynniki psychologiczne

Czynniki psychologiczne

-

Cechy lub zaburzenia

Cechy lub zaburzenia

osobowości- impulsywność,

osobowości- impulsywność,

agresywność, poczucie

agresywność, poczucie

beznadziejności

beznadziejności

-

Myślenie tunelowe

Myślenie tunelowe

-

Postawy społeczne

Postawy społeczne

(wycofanie, samookaleczenia,

(wycofanie, samookaleczenia,

niska samoocena)

niska samoocena)

-

Niski poziom funkcjonowania,

Niski poziom funkcjonowania,

komunikacji rozwiązywania

komunikacji rozwiązywania

problemów

problemów

-

Obecność stresorów- utrata,

Obecność stresorów- utrata,

nadużycia seksualne, „s”

nadużycia seksualne, „s”

bliskiej osoby, rozpad rodziny,

bliskiej osoby, rozpad rodziny,

ograniczenie wolności, wojna,

ograniczenie wolności, wojna,

homoseksualizm

homoseksualizm

Zaburzenia psychiczne:

Zaburzenia psychiczne:

Mogą występować przed próbą „s” (18-80%)

Mogą występować przed próbą „s” (18-80%)

lub na jej skutek (80-100%).

lub na jej skutek (80-100%).

-zaburzenia depresyjne

-zaburzenia depresyjne

-zaburzenia zachowania/osobowości

-zaburzenia zachowania/osobowości

-Zaburzenia lękowe

-Zaburzenia lękowe

-PTSD

-PTSD

-uzależnienie od alkoholu, używanie SPA

-uzależnienie od alkoholu, używanie SPA

-schizofrenia

-schizofrenia

-zaburzenia lękowe

-zaburzenia lękowe

-anoreksja

-anoreksja

Samookaleczenia zwiększają ryzyko dokonanego samobójstwa w

Samookaleczenia zwiększają ryzyko dokonanego samobójstwa w

przyszłości.

przyszłości.

-choroby somatyczne- przewlekłe lub z niepomyślnym

-choroby somatyczne- przewlekłe lub z niepomyślnym

rokowaniem

rokowaniem

-biologiczne czynniki 9 zaburzenia poziomu neuroprzekaźników,

-biologiczne czynniki 9 zaburzenia poziomu neuroprzekaźników,

hormonów, gospodarki lipidowej, w obrębie oun, genetyczne)

hormonów, gospodarki lipidowej, w obrębie oun, genetyczne)

Syndrom Wertera

Syndrom Wertera



Istnieje związek pomiędzy nagłośnieniem w mediach faktu

Istnieje związek pomiędzy nagłośnieniem w mediach faktu

popełnienia samobójstwa a wzrostem liczby popełnionych

popełnienia samobójstwa a wzrostem liczby popełnionych

samobójstw

samobójstw

, zwłaszcza w

, zwłaszcza w

przypadkach samobójstw sławnych

przypadkach samobójstw sławnych

ludzi

ludzi

. F

. F

akt popełnienia samobójstwa przez np. sławną osobę

akt popełnienia samobójstwa przez np. sławną osobę

jest

jest

często

często

wystarczającym powodem, aby niektórzy ludzie

wystarczającym powodem, aby niektórzy ludzie

doszli do wniosku, iż odebranie sobie życia jest właściwą

doszli do wniosku, iż odebranie sobie życia jest właściwą

decyzją.

decyzją.



Nawiązanie

Nawiązanie

do książki Johanna von Goethego

do książki Johanna von Goethego

„

„

Cierpienia

Cierpienia

młodego Wertera

młodego Wertera

”

”

i podobnego efektu masowych

i podobnego efektu masowych

samobójstw mającego miejsce tuż po opublikowaniu książki

samobójstw mającego miejsce tuż po opublikowaniu książki

w 1774 (wówczas w niektórych krajach w związku z tym

w 1774 (wówczas w niektórych krajach w związku z tym

faktem zakazano jej dystrybucji).

faktem zakazano jej dystrybucji).



B

B

adania

adania

statystyk

statystyk

samobójstw wykazały, że nagłośniony

samobójstw wykazały, że nagłośniony

publicznie fakt popełnienia samobójstwa wywoł

publicznie fakt popełnienia samobójstwa wywoł

uje

uje

serię

serię

następnych podobnych samobójstw naśladowczych

następnych podobnych samobójstw naśladowczych

w czasie

w czasie

do

do

kilku

kilku

miesięcy po podaniu tej wiadomośc

miesięcy po podaniu tej wiadomośc

i

i

przy czym

przy czym

wzrost liczby samobójstw był tym większy, im więcej czasu

wzrost liczby samobójstw był tym większy, im więcej czasu

poświęcano w mass mediach na opisywanie i informowanie o

poświęcano w mass mediach na opisywanie i informowanie o

popełnionym czynie, a grupą najbardziej podatną na

popełnionym czynie, a grupą najbardziej podatną na

naśladowanie są nastolatkowie i osoby podobne do

naśladowanie są nastolatkowie i osoby podobne do

samobójcy.

samobójcy.

O

O

prócz potencjalnych samobójców na odebranie

prócz potencjalnych samobójców na odebranie

sobie życia decydują się także osoby które nigdy nie

sobie życia decydują się także osoby które nigdy nie

podjęłyby takiej decyzji. .

podjęłyby takiej decyzji. .



Nagłaśnianie

Nagłaśnianie

w

w

mediach

mediach

faktu popełnienia

faktu popełnienia

samobójstwa prowadzi do stałej nadwyżki samobójstw,

samobójstwa prowadzi do stałej nadwyżki samobójstw,

ponieważ po początkowym gwałtownym wzroście ilości

ponieważ po początkowym gwałtownym wzroście ilości

samobójstw nie zauważa się później spadku ilości

samobójstw nie zauważa się później spadku ilości

samobójstw poniżej stałego poziomu dla danej

samobójstw poniżej stałego poziomu dla danej

populacji, który powinniśmy zaobserwować, gdyby pod

populacji, który powinniśmy zaobserwować, gdyby pod

wpływem wrzawy medialnej samobójstwo popełniali

wpływem wrzawy medialnej samobójstwo popełniali

tylko potencjalni samobójcy. Końcowym efektem jest

tylko potencjalni samobójcy. Końcowym efektem jest

trwały wzrost średniego poziomu popełnianych

trwały wzrost średniego poziomu popełnianych

samobójstw dla danej populacji.

samobójstw dla danej populacji.



WHO

WHO

wykazała, iż niewłaściwe informowanie o

wykazała, iż niewłaściwe informowanie o

samobójstwach przyczynia się do śmierci wielu

samobójstwach przyczynia się do śmierci wielu

młodych ludzi.

młodych ludzi.

I

I

stotnymi czynnikami wpływającymi na

stotnymi czynnikami wpływającymi na

powstanie „efektu Wertera” są podawane publicznie w

powstanie „efektu Wertera” są podawane publicznie w

mediach: szczegóły dotyczące okoliczności

mediach: szczegóły dotyczące okoliczności

samobójstwa, fotografie zmarłych, dokładne opisy

samobójstwa, fotografie zmarłych, dokładne opisy

powodów oraz samego aktu odebrania sobie życia,

powodów oraz samego aktu odebrania sobie życia,

posługiwanie się stereotypami religijnymi,

posługiwanie się stereotypami religijnymi,

przypisywanie komuś winy, oraz przede wszystkim

przypisywanie komuś winy, oraz przede wszystkim

ukazywanie samobójstwa w formie atrakcyjnej

ukazywanie samobójstwa w formie atrakcyjnej

medialnie sensacji oraz jako metody rozwiązywania

medialnie sensacji oraz jako metody rozwiązywania

problemów

problemów

Czynniki ochronne:

Czynniki ochronne:

-

Zasoby indywidualne

Zasoby indywidualne

(wyższe wykształcenie,

(wyższe wykształcenie,

umiejętności społeczne,

umiejętności społeczne,

elastyczność myślenia,

elastyczność myślenia,

planowania, rozwiązywania

planowania, rozwiązywania

problemów, dobra

problemów, dobra

samoocena)

samoocena)

-

Rodzina

Rodzina

-

Ciąża, wczesne okresy

Ciąża, wczesne okresy

macierzyństwa

macierzyństwa

-

Religia (głównie islam)

Religia (głównie islam)

Podejście religijne

Podejście religijne



Religie abrahamiczne

Religie abrahamiczne



W katolicyzmie samobójstwo jest grzechem, przez wieki uznawanym za grzech

W katolicyzmie samobójstwo jest grzechem, przez wieki uznawanym za grzech

śmiertelny — skazujący samobójcę na wieczne potępienie. W świetle

śmiertelny — skazujący samobójcę na wieczne potępienie. W świetle

współczesnej nauki Kościoła samobójcy mogą osiągnąć zbawienie,

współczesnej nauki Kościoła samobójcy mogą osiągnąć zbawienie,

jeżelisamobójstwo jest wynikiem działania diabła, silnego stresu, poświęcenia,

jeżelisamobójstwo jest wynikiem działania diabła, silnego stresu, poświęcenia,

depresji lub innego zaburzenia czynności psychicznych. W takiej sytuacji może

depresji lub innego zaburzenia czynności psychicznych. W takiej sytuacji może

w ogóle nie dojść do popełnienia grzechu śmiertelnego

w ogóle nie dojść do popełnienia grzechu śmiertelnego

„Nie powinno się tracić

„Nie powinno się tracić

nadziei dotyczącej wiecznego zbawienia osób, które odebrały sobie życie. Bóg,

nadziei dotyczącej wiecznego zbawienia osób, które odebrały sobie życie. Bóg,

w sobie wiadomy sposób może dać im możliwość zbawiennego żalu. Kościół

w sobie wiadomy sposób może dać im możliwość zbawiennego żalu. Kościół

modli się za ludzi, którzy odebrali sobie życie.”

modli się za ludzi, którzy odebrali sobie życie.”



Kościół prawosławny surowo potępia samobójstwo.

Kościół prawosławny surowo potępia samobójstwo.



Protestantyzm ogólnie uznaje samobójstwo za grzech, jednak nie potępia go

Protestantyzm ogólnie uznaje samobójstwo za grzech, jednak nie potępia go

jednoznacznie, ostateczną ocenę samego czynu i jego motywów pozostawiając

jednoznacznie, ostateczną ocenę samego czynu i jego motywów pozostawiając

Bogu.

Bogu.



Judaizm w Talmudzie również głosi potępienie samobójcy i zakazuje rytualnego

Judaizm w Talmudzie również głosi potępienie samobójcy i zakazuje rytualnego

pochówku takiej osoby.

pochówku takiej osoby.



Islam zakazuje samobójstwa. Muzułmanie uważają, że człowiek umiera wtedy,

Islam zakazuje samobójstwa. Muzułmanie uważają, że człowiek umiera wtedy,

gdy wezwie go do siebie Bóg: tym samym nie wolno przyspieszać tego

gdy wezwie go do siebie Bóg: tym samym nie wolno przyspieszać tego

momentu. Jednak męczennicy, którzy poświęcają własne życie dla Allaha (np. w

momentu. Jednak męczennicy, którzy poświęcają własne życie dla Allaha (np. w

walce) nie są uznawani za samobójców, ponieważ samobójstwo wiąże się z

walce) nie są uznawani za samobójców, ponieważ samobójstwo wiąże się z

niewiarą w Boga.

niewiarą w Boga.



Religie dharmiczne

Religie dharmiczne



Hinduizm ogólnie potępia samobójstwo, jednak do końca XIX w. popierał

Hinduizm ogólnie potępia samobójstwo, jednak do końca XIX w. popierał

dobrowolne palenie się wdów na stosie pogrzebowym męża. Zaś obecnie

dobrowolne palenie się wdów na stosie pogrzebowym męża. Zaś obecnie

uznaje pewną formę eutanazji, polegającą na dobrowolnym zagłodzeniu się na

uznaje pewną formę eutanazji, polegającą na dobrowolnym zagłodzeniu się na

śmierć

śmierć

.

.



W buddyzmie mahajana było praktykowane samobójstwo mnichów przez

W buddyzmie mahajana było praktykowane samobójstwo mnichów przez

zagłodzenie

zagłodzenie

.

.

Badanie pacjenta:

Badanie pacjenta:

-

Zapewnić przyjazny kontakt, komfort,

Zapewnić przyjazny kontakt, komfort,

poczucie bezpieczeństwa

poczucie bezpieczeństwa

-

Nie obiecywać, że się „nikomu nie

Nie obiecywać, że się „nikomu nie

powie”- niezbędne są konsultacje z

powie”- niezbędne są konsultacje z

zespołem terapeutycznym, nie wolno

zespołem terapeutycznym, nie wolno

pacjenta zrazić, rozczarować, oszukać

pacjenta zrazić, rozczarować, oszukać

-

Prowadzić szczegółową dokumentację

Prowadzić szczegółową dokumentację

Plan badania:

Plan badania:

1.

1.

Ocena zachowań samobójczych

Ocena zachowań samobójczych

-Jasne formułowanie pytań o myśli i zachowania

-Jasne formułowanie pytań o myśli i zachowania

-Opis planowanego „s”, dostępność metod, ocena ich

-Opis planowanego „s”, dostępność metod, ocena ich

letalności- pytanie nie „wywoła samobójstwa”, ale

letalności- pytanie nie „wywoła samobójstwa”, ale

pomaga zmniejszyć napięcie i nawiązać dialog, w

pomaga zmniejszyć napięcie i nawiązać dialog, w

którym można pokazać argumenty „za życiem”

którym można pokazać argumenty „za życiem”

-Wywiad z przeszłości- jak udaremniono, czy pacjent

-Wywiad z przeszłości- jak udaremniono, czy pacjent

to przewidywał, czy zostawiał listy, czy zagrażało

to przewidywał, czy zostawiał listy, czy zagrażało

to innym (niska letalność vs silna determinacja

to innym (niska letalność vs silna determinacja





zmiana metody, słaba determinacja vs groźna

zmiana metody, słaba determinacja vs groźna

metoda

metoda





wypadek)

wypadek)

2. Wywiad psychiatryczny

2. Wywiad psychiatryczny

3. Wywiad „s” w rodzinie

3. Wywiad „s” w rodzinie

4. Ocena indywidualnych zasobów

4. Ocena indywidualnych zasobów

5. Obecność stresorów ostrych i

5. Obecność stresorów ostrych i

przewlekłych

przewlekłych

6. Sytuacja społeczna, czynniki chroniące

6. Sytuacja społeczna, czynniki chroniące

7. Aktualne skargi somatyczne i

7. Aktualne skargi somatyczne i

psychiczne

psychiczne

8. Wywiad od bliskich, świadków, gdy

8. Wywiad od bliskich, świadków, gdy

pacjent jest nieprzytomny

pacjent jest nieprzytomny

Ocena ryzyka samobójstwa

Ocena ryzyka samobójstwa

-Stopień zagrożenia niski, średni i wysoki

-Stopień zagrożenia niski, średni i wysoki

-suma czynników ryzyka długo- (genetyczne,

-suma czynników ryzyka długo- (genetyczne,

biologiczne, psychologiczne) i

biologiczne, psychologiczne) i

krótkodziałających (środowiskowe-

krótkodziałających (środowiskowe-

naśladowanie S, podatność na S, diagnoza

naśladowanie S, podatność na S, diagnoza

psychiatryczna) oraz spustowych (dostępność

psychiatryczna) oraz spustowych (dostępność

środków, trudne doświadczenia) minus czynniki

środków, trudne doświadczenia) minus czynniki

chroniące (elastyczność myślenia, nadzieja,

chroniące (elastyczność myślenia, nadzieja,

brak utrat, stresorów, wsparcie, leczenie

brak utrat, stresorów, wsparcie, leczenie

psychiatryczne)

psychiatryczne)

-ocenić czy wystąpienie myśli „s” jest nagłe <48h,

-ocenić czy wystąpienie myśli „s” jest nagłe <48h,

krótkoterminowe-tygodnie czy długoterminowe

krótkoterminowe-tygodnie czy długoterminowe

Skala SAD PERSONS (Sex, Age,

Skala SAD PERSONS (Sex, Age,

Depression, Previous attepts, Ethanol,

Depression, Previous attepts, Ethanol,

Rational thinking loss, Social support

Rational thinking loss, Social support

lacking, Organized plan, No spouse,

lacking, Organized plan, No spouse,

Sickeness)

Sickeness)

Niskie 0-2, średnie 3-4 (hospitalizacja

Niskie 0-2, średnie 3-4 (hospitalizacja

zalecona, powyżej

zalecona, powyżej





bezwzględna),

bezwzględna),

wysokie 5-6, b. wysokie 7-10

wysokie 5-6, b. wysokie 7-10

Skale: Beznadziejności Becka, Becka do

Skale: Beznadziejności Becka, Becka do

oceny myśli „s”, Depresji Becka,

oceny myśli „s”, Depresji Becka,

Depresji Hamiltona

Depresji Hamiltona

3 Profile czynników ryzyka:

3 Profile czynników ryzyka:

1.

1.

Profil indywidualny (płeć męska, wiek 15-35

Profil indywidualny (płeć męska, wiek 15-35

lub >65, rodzinna historia „s”, przewlekłe

lub >65, rodzinna historia „s”, przewlekłe

choroby fizyczne, zaburzenia psychiczne,

choroby fizyczne, zaburzenia psychiczne,

izolacja społeczna, SPA, wykorzystywanie)

izolacja społeczna, SPA, wykorzystywanie)

2.

2.

Profil objawowy (objawy depresyjne,

Profil objawowy (objawy depresyjne,

wytwórcze, poczucie beznadziejności, niska

wytwórcze, poczucie beznadziejności, niska

samoocena, anhedonia, agitacja, ataki

samoocena, anhedonia, agitacja, ataki

paniki, złość, impulsywność)

paniki, złość, impulsywność)

3.

3.

Profil wywiadu „s” (wczesny początek SPA,

Profil wywiadu „s” (wczesny początek SPA,

myśi, zamiary, plany, dostęp do metod,

myśi, zamiary, plany, dostęp do metod,

nierozwiązywalne wg pacjenta problemy,

nierozwiązywalne wg pacjenta problemy,

omamy nakazujące samobójstwo)

omamy nakazujące samobójstwo)

Przykłady w praktyce

Przykłady w praktyce

lekarskiej

lekarskiej

-Matka miesięcznego dziecka zgłasza się do lekarza POZ- od

-Matka miesięcznego dziecka zgłasza się do lekarza POZ- od

kilku dni ma myśli „s”, obawia się targnięcia na własne

kilku dni ma myśli „s”, obawia się targnięcia na własne

życie

życie

-16-latka na IP Chirurgii po podcięciu żył, żałuje tego, co

-16-latka na IP Chirurgii po podcięciu żył, żałuje tego, co

zrobiła

zrobiła

-młody mężczyzna na OIOMie po próbie powieszenia się,

-młody mężczyzna na OIOMie po próbie powieszenia się,

smutny, niezadowolony z odratowania, ale zgadza się na

smutny, niezadowolony z odratowania, ale zgadza się na

leczenie, wywiad schizofrenii

leczenie, wywiad schizofrenii

-mężczyzna w stanie upojenia alkoholowego, znaleziony z

-mężczyzna w stanie upojenia alkoholowego, znaleziony z

bronią, pobudzony

bronią, pobudzony

-wdowiec z cukrzycą t2, w kolejnej śpiączce cukrzycowej,

-wdowiec z cukrzycą t2, w kolejnej śpiączce cukrzycowej,

twierdzi, że nagminnie zapomina przyjmować leków

twierdzi, że nagminnie zapomina przyjmować leków

-kobieta z nowotworem z przerzutami, odmawia przyjmowania

-kobieta z nowotworem z przerzutami, odmawia przyjmowania

leków onkologicznych, przedawkowała leki nasenne

leków onkologicznych, przedawkowała leki nasenne

Zawsze należy oszacować samodzielnie ryzyko „s” i

Zawsze należy oszacować samodzielnie ryzyko „s” i

opracowanie dostosowanego planu leczenia, miejsca

opracowanie dostosowanego planu leczenia, miejsca

dalszego leczenia pacjenta oraz skonsultować go

dalszego leczenia pacjenta oraz skonsultować go

psychiatrycznie!

psychiatrycznie!

Zasady postępowania:

Zasady postępowania:



Pełne badanie psychiatryczne

Pełne badanie psychiatryczne



Opanowanie lęku przed stygmatyzacją,

Opanowanie lęku przed stygmatyzacją,

zapewnienie ciągłości opieki

zapewnienie ciągłości opieki



Nie bagatelizować żadnych prób czy

Nie bagatelizować żadnych prób czy

wypowiadanych treści (nastolatki)

wypowiadanych treści (nastolatki)



Każdy nastolatek po próbie „S” powinien być

Każdy nastolatek po próbie „S” powinien być

przez pewien czas pod opieką psychiatry

przez pewien czas pod opieką psychiatry



Miejsce leczenia musi gwarantować

Miejsce leczenia musi gwarantować

bezpieczeństwo, monitoring bezpieczeństwa

bezpieczeństwo, monitoring bezpieczeństwa



Przymierze terapeutyczne, rozłożenie

Przymierze terapeutyczne, rozłożenie

odpowiedzialności

odpowiedzialności

Co oceniamy:

Co oceniamy:

1.

1.

Czy wystąpiło znaczące wydarzenie

Czy wystąpiło znaczące wydarzenie

2.

2.

Czy nastąpiła zmiana zachowania

Czy nastąpiła zmiana zachowania

3.

3.

Stan afektywny (smutek)

Stan afektywny (smutek)

Nagłe ryzyko

Nagłe ryzyko

* Do 48 h -pacjent ma tendencje „s” i plan

* Do 48 h -pacjent ma tendencje „s” i plan

1.

1.

Hospitalizacja: dobrowolna lub

Hospitalizacja: dobrowolna lub

przymusowa

przymusowa

2.

2.

Ciągła obserwacja- dozór, przymus

Ciągła obserwacja- dozór, przymus

bezpośredni

bezpośredni

3.

3.

Identyfikacja stresorów- interwencja

Identyfikacja stresorów- interwencja

kryzysowa, ewentualnie środowiskowa

kryzysowa, ewentualnie środowiskowa

(edukacja rodziny, pomoc społeczna)

(edukacja rodziny, pomoc społeczna)

Długoterminowe

Długoterminowe

* miesiące-lata

* miesiące-lata

Jak wyżej plus terapia poznawczo-

Jak wyżej plus terapia poznawczo-

behawioralna, interwencje

behawioralna, interwencje

terapeutyczne

terapeutyczne

Krótkoterminowe ryzyko

Krótkoterminowe ryzyko

* dni-tygodnie- obecne myśli „s”/inne

* dni-tygodnie- obecne myśli „s”/inne

zaburzenia

zaburzenia

1.Ograniczenie dostępu do środków-

1.Ograniczenie dostępu do środków-

hospitalizacja przy wysokim ryzyku

hospitalizacja przy wysokim ryzyku

2. Sieć społecznego wsparcia- jeśli pacjent

2. Sieć społecznego wsparcia- jeśli pacjent

współpracuje i jest wiarygodny- leczenie

współpracuje i jest wiarygodny- leczenie

ambulatoryjne

ambulatoryjne

3. Okresowa ocena zaburzeń psychicznych i

3. Okresowa ocena zaburzeń psychicznych i

somatycznych- leczenie przyczynowe, mało

somatycznych- leczenie przyczynowe, mało

letalnymi lekami, redukcja objawów ryzyka

letalnymi lekami, redukcja objawów ryzyka

„s” (lęk, niepokój, bezsenność)

„s” (lęk, niepokój, bezsenność)

Farmakoterapia:

Farmakoterapia:

-

Leki przeciwdepresyjne- niski poziom

Leki przeciwdepresyjne- niski poziom

letalności, np. SSRI + obserwacja d.n.-

letalności, np. SSRI + obserwacja d.n.-

napięcia, niepokoju, drażliwości,

napięcia, niepokoju, drażliwości,

impulsywności, zaburzeń snu- induktory „S”!

impulsywności, zaburzeń snu- induktory „S”!

Zawsze informować o odroczonym działaniu

Zawsze informować o odroczonym działaniu

oraz możliwych d.n. (spadek libido)

oraz możliwych d.n. (spadek libido)

-

Normotymiki- uwaga na lit!

Normotymiki- uwaga na lit!

-

Neuroleptyki

Neuroleptyki

-

Benzodiazepiny- długodziałające, pamiętać o

Benzodiazepiny- długodziałające, pamiętać o

odhamowaniu, mogącego torować działania

odhamowaniu, mogącego torować działania

„s”

„s”

Inne formy leczenia

Inne formy leczenia

-EW

-EW

-Psychoterapia:

-Psychoterapia:

Uwaga na

Uwaga na

przeciwprzeniesienie

przeciwprzeniesienie

•

Daj nam czas

Daj nam czas

•

Plan kryzysowy

Plan kryzysowy

•

Karta rozwiązań

Karta rozwiązań

•

Pudełka afirmacji

Pudełka afirmacji

•

Trening rozwiązywania problemów SOLVE (Select

Trening rozwiązywania problemów SOLVE (Select

a problem, Options, Likely outcomes, Very best

a problem, Options, Likely outcomes, Very best

one, Evaluate)

one, Evaluate)

-Kontrakt: nie u pierwszorazowych, impulsywnych

-Kontrakt: nie u pierwszorazowych, impulsywnych

pacjentów lub z zaburzeniami psychicznymi

pacjentów lub z zaburzeniami psychicznymi

Postępowanie w przypadku

Postępowanie w przypadku

zaistnienia:

zaistnienia:

Samopomocowe grupy wsparcia

Samopomocowe grupy wsparcia

Pomoc dla rodziny- duże ryzyko „s”

Pomoc dla rodziny- duże ryzyko „s”

Pomoc dla grupy społecznej (klasa, koledzy)

Pomoc dla grupy społecznej (klasa, koledzy)

Podejście prawne

Podejście prawne



W okresie średniowiecza i późniejszym w

W okresie średniowiecza i późniejszym w

licznych europejskich systemach prawnych

licznych europejskich systemach prawnych

próba samobójstwa była karana śmiercią,

próba samobójstwa była karana śmiercią,

zadawaną często w męczarniach. W

zadawaną często w męczarniach. W

przypadku udanych prób samobójstwa

przypadku udanych prób samobójstwa

symboliczną „karę” wykonywano niekiedy

symboliczną „karę” wykonywano niekiedy

na zwłokach. Z drugiej strony w innych

na zwłokach. Z drugiej strony w innych

kulturach, jak w feudalnej Japonii,

kulturach, jak w feudalnej Japonii,

samobójstwo było honorowym rodzajem

samobójstwo było honorowym rodzajem

śmierci (seppuku).

śmierci (seppuku).



We współczesnych systemach prawnych

We współczesnych systemach prawnych

samobójca nie podlega karze za próbę

samobójca nie podlega karze za próbę

samobójczą.

samobójczą.

W polskim prawie nigdy nie uznawano samobójstwa za czyn

W polskim prawie nigdy nie uznawano samobójstwa za czyn

zabroniony, nie jest czynem zabronionym również próba

zabroniony, nie jest czynem zabronionym również próba

samobójcza.

samobójcza.



P

P

rzestępstwem jest w Polsce nakłanianie do samobójstwa

rzestępstwem jest w Polsce nakłanianie do samobójstwa

lub udzielenie pomocy w popełnieniu samobójstwa przez

lub udzielenie pomocy w popełnieniu samobójstwa przez

inną osobę, nawet na jej życzenie. Ten typ przestępstwa

inną osobę, nawet na jej życzenie. Ten typ przestępstwa

przewiduje przepis art. 151 Kodeksu karnego, który

przewiduje przepis art. 151 Kodeksu karnego, który

stanowi: „kto namową lub przez udzielenie pomocy

stanowi: „kto namową lub przez udzielenie pomocy

doprowadza człowieka do targnięcia się na własne życie,

doprowadza człowieka do targnięcia się na własne życie,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat

5”.

5”.



art. 207 kodeksu. W § 3 przewidziano karę pozbawienia

art. 207 kodeksu. W § 3 przewidziano karę pozbawienia

wolności dla sprawcy, którego ofiara (osoba najbliższa lub

wolności dla sprawcy, którego ofiara (osoba najbliższa lub

nad inna osoba pozostająca w stałym lub przemijającym

nad inna osoba pozostająca w stałym lub przemijającym

stosunku zależności od sprawcy albo małoletni lub osoba

stosunku zależności od sprawcy albo małoletni lub osoba

nieporadna ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny),

nieporadna ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny),

w wyniku znęcania się psychicznego lub fizycznego

w wyniku znęcania się psychicznego lub fizycznego

dokonuje targnięcia się na własne życie. Analogiczny

dokonuje targnięcia się na własne życie. Analogiczny

przepis znajduje się w części wojskowej kodeksu

przepis znajduje się w części wojskowej kodeksu



W stosunku do osoby mogącej

W stosunku do osoby mogącej

stanowić zagrożenia dla swojego

stanowić zagrożenia dla swojego

zdrowia lub życia lekarz ma prawo

zdrowia lub życia lekarz ma prawo

zastosować przymus bezpośredni

zastosować przymus bezpośredni



Taką osobę można przyjąć do szpitala

Taką osobę można przyjąć do szpitala

psychiatrycznego bez zgody, nawet

psychiatrycznego bez zgody, nawet

w przypadku wątpliwości, czy jest

w przypadku wątpliwości, czy jest

ona chora psychicznie- do 10 dni.

ona chora psychicznie- do 10 dni.

„

„

Lekarzowi nie wolno stosować

Lekarzowi nie wolno stosować

eutanazji ani pomagać choremu w

eutanazji ani pomagać choremu w

popełnieniu samobójstwa”

popełnieniu samobójstwa”

Podsumowanie:

Podsumowanie:

Zawsze oceniamy ryzyko samobójstwa,

Zawsze oceniamy ryzyko samobójstwa,

gdy ktoś:

gdy ktoś:



mówi o czekaniu na śmierć,

mówi o czekaniu na śmierć,

bezcelowości życia, poczuciu

bezcelowości życia, poczuciu

beznadziejność

beznadziejność



Daje pośrednie znaki ostrzegawcze nt.

Daje pośrednie znaki ostrzegawcze nt.

„s”, wycofuje się zżycia społecznego,

„s”, wycofuje się zżycia społecznego,

sporządza testament, rozdaje własne

sporządza testament, rozdaje własne

rzeczy

rzeczy

Najważniejszym elementem oceny ryzyka jest

Najważniejszym elementem oceny ryzyka jest

badanie psychiatryczne, zwłaszcza w

badanie psychiatryczne, zwłaszcza w

kierunku zaburzeń depresyjnych. Musi być

kierunku zaburzeń depresyjnych. Musi być

ono

ono

aktualne

aktualne

.

.

Zawsze szacujemy różne czynniki ryzyka, aby

Zawsze szacujemy różne czynniki ryzyka, aby

zapobiec „s”

zapobiec „s”

Wysokie ryzyko:

Wysokie ryzyko:

osoby po próbach „S”, dokonujące

osoby po próbach „S”, dokonujące

samouszkodzeń, z zaburzeniami

samouszkodzeń, z zaburzeniami

psychicznymi, obciążone samobójstwem

psychicznymi, obciążone samobójstwem

kogoś bliskiego, z alkoholem i SPA w

kogoś bliskiego, z alkoholem i SPA w

wywiadzie

wywiadzie

Po stwierdzeniu zagrożenia „s” ustalić

Po stwierdzeniu zagrożenia „s” ustalić

wskazania do bezwzględnej

wskazania do bezwzględnej

hospitalizacji lub innego leczenia,

hospitalizacji lub innego leczenia,

czynniki chroniące, wsparcie społeczne.

czynniki chroniące, wsparcie społeczne.

Pacjenci szpitali psychiatrycznych-

Pacjenci szpitali psychiatrycznych-

największe ryzyko w ciągu tygodnia od

największe ryzyko w ciągu tygodnia od

przyjęcia i wkrótce po wypisie

przyjęcia i wkrótce po wypisie

Przy poważnym wywiadzie

Przy poważnym wywiadzie

psychiatrycznym zapewnić opiekę

psychiatrycznym zapewnić opiekę

psychiatryczną- czynną,

psychiatryczną- czynną,

długoterminową.

długoterminową.