EKOMOMIA

dr inż. Mariusz Chądrzyński

Przedsiębiorstwo

jest jednostką gospodarczą 
wyodrębnioną pod względem 
techniczno - organizacyjnym, 
prawnym i ekonomicznym 
prowadzącą działalność produkcyjną, 
handlową lub usługową

Małe i średnie 

przedsiębiorstwa

Kategoria 
firmy

Liczba 
zatrudnionych

Obroty

Suma bilansowa 
ogółem

Mikro

<10 osób

≤ 2 mln €

lub

≤2 mln €

Mała

<50 osób

≤ 10 mln € lub

≤ 10 mln €

Średnia

<250 osób

≤ 50 mln € lub

≤ 43 mln €

Nie uważa się za MŚP jeśli inni przedsiębiorcy, Skarb Państwa 
oraz jednostki samorządu terytorialnego mają 25% i więcej 
udziałów.

Struktura działalności 

przedsiębiorstw

• produkcyjne
• usługowe
• handlowe
• wielobranżowe

Izokwanta

• inaczej linia jednakowego produktu 

to obszar możliwych kombinacji 

czynników produkcji celem 

osiągnięcia produkcji określonej 

wielkości

Pokazuje ona jakie kombinacje metod 

wytwarzania są niezbędne, aby 

wytworzyć tą samą wielkość 

produkcji

Izokwanta

Krańcowa stopa substytucji

to stosunek zgodnie, z którym można 
zastąpić jeden czynnik produkcji innym 
tak, aby wielkość produkcji nie uległa 
zmianie

L

M

Kss









Izokoszta

• inaczej linia jednakowego nakładu (kosztu), 

przedstawia obszar kombinacji czynników 

wytwórczych przy danych zasobach finansowych, 

przy nie zmienionych relacjach cen czynników 

wytwórczych celem osiągnięcia danej określonej 

wielkości produkcji

Ilustruje ona jakie kombinacje metod wytwarzania 

są możliwe do zastosowania przy uwzględnieniu 

relacji cen między czynnikami wytwórczymi i 

wysokości zasobów finansowych przedsiębiorstwa

Izokwanta i izokoszta

• Kierując się rachunkiem opłacalności, 

każde przedsiębiorstwo działając 
racjonalnie będzie dążyło do takiej 
kombinacji czynników produkcji, przy 
której osiąga ono najniższe koszty 
wytwarzania w stosunku do 
wytwarzanej produkcji.

Produkcja

działalność ludzka polegająca na 
wytwarzaniu różnych  środków 
niezbędnych do zaspokojenia potrzeb 
ludzkich.
Efektem działalności produkcyjnej są 
dobra inaczej zwane produktami

Kategorie produkcji

• Produkcja całkowita

to produkcja wytworzona w całym 

przedsiębiorstwie przy użyciu nakładów

• Produkcja przeciętna (jednostkowa)

to produkcja przypadająca na jednostkę 

zaangażowanego w działalność wytwórczą 

nakładu

• Produkcja krańcowa

wzrost produkcji związany ze zwiększeniem 

zużycia nakładu o jednostkę (wzrost produkcji 

przypadającej na kolejną jednostkę zużytego 

nakładu)

Produkcja

N

P

P

c

p



)'

(Pc

N

P

P

c

k









Nakład, wydatek, koszt

Nakład – oznacza wyrażone w jednostkach 

naturalnych zużycie siły roboczej oraz 

środków gospodarczych przeds.

Wydatek – to wypływ środków finansowych 

z przedsiębiorstwa.

Koszt – oznacza wyrażoną w pieniądzu 

wartość pracy żywej oraz zasobów 

majątku przedsiębiorstwa zużytych w 

danym czasie w celu wytworzenia 

wyrobów lub świadczenia usług.

Nakład, wydatek, koszt

Koszt

Wydatek

Nakłak





Koszty

W rachunkowości wyróżniamy koszty w 

układzie:

• rodzajowym;
• kalkulacyjnym.

Koszty

• Układ rodzajowy – punktem wyjścia 

jest analiza zużywania się 
poszczególnych czynników produkcji

• Przykład: amortyzacja, koszty 

materiałowe, wynagrodzenia itp.

Koszty

Układ kalkulacyjny – podstawą jest 
sposób rozliczania różnych 
elementów kosztów na poszczególne 
wyroby i wyróżniamy:

• koszty bezpośrednie;
• koszty pośrednie.

Koszty

W analizie kosztów pod wpływem 
zmian rozmiarów produkcji 
wyróżniamy:

• koszty stałe – ich wielkość nie 

zmienia się przy zmianie 
rozmiarów produkcji

• koszty zmienne – zmieniają się wraz 

ze zmianą rozmiarów produkcji

Koszty

)'

(Kc

P

K

K

P

K

K

P

K

K

P

K

K

Kz

Ks

Kc

c

k

z

pz

s

ps

c

pc



















Utarg

wpływy przedsiębiorstwa 
ze sprzedaży swojej 
produkcji lub usług na 
rynku

• Utarg całkowity
• Utarg przeciętny

• Utarg krańcowy

)'

(Uc

P

U

U

P

U

U

C

P

U

c

k

c

p

c















Zysk

• Zysk całkowity jest dodatnią różnicą 

między utargiem całkowitym a 
kosztem całkowitym

• Zysk jednostkowy jest nadwyżką 

ceny nad przeciętnymi kosztami 
całkowitymi

Zysk

• Zysk bilansowy (księgowy) – 

nadwyżka rocznych wpływów nad 
kosztami własnymi

• Zysk brutto – zysk przed 

opodatkowaniem

• Zysk netto – zysk brutto – podatek

Zysk

• Zysk normalny – związany jest z 

kosztem ekonomicznym, to koszt 

alternatywny, liczony jest jako 

różnica między kosztem 

ekonomicznym a księgowym

• Zysk nadzwyczajny (ekonomiczny) – 

jest nadwyżką utargu całkowitego 

nad łącznymi kosztami 

ekonomicznymi

Zysk

• Koszt księgowy – to koszt jawny, 

uwzględniany w księgach 
rachunkowych

• Łączny koszt ekonomiczny = koszty 

alternatywne + koszty księgowe

Cechy alternatywnych struktur 

rynkowych

• Konkurencja doskonała
• Konkurencja monopolistyczna
• Oligopol
• Monopol

Optimum techniczne

1) koszt krańcowy = przeciętny koszt 

całkowity

2) maksymalny zysk jednostkowy
3) najniższe przeciętne koszty 

całkowite

Optimum ekonomiczne

1) maksymalny zysk całkowity
2) koszt krańcowy = utarg krańcowy
3) koszt krańcowy = cena jest to 

szczególny przypadek konkurencji 
doskonałej

Granica opłacalności 

produkcji

• to zrównanie przeciętnego kosztu 

całkowitego z ceną

K

pc

 = C

Granica dopuszczalnych 

strat

• To zrównanie się kosztu krańcowego 

z przeciętnym kosztem zmiennym

K

k

 = K

pz

Równowaga w konkurencji 

doskonałej

• Optimum techniczne przy mniejszych 

rozmiarach produkcji niż optimum 
ekonomiczne

Optimum w monopolu

• Optimum ekonomiczne przy 

mniejszych rozmiarach produkcji niż 
optimum techniczne

• Siła monopolu mierzona jest 

wielkością nadwyżki ceny 
monopolisty nad optimum 
ekonomicznym

Konkurencja doskonała a 

monopol

• Monopolista sprzedaje towary po 

cenie wyższej niż rynkowa

• Monopolista dyktuje:

– Ceny
– Jakość
– Ilość