METODA

METODA

NDT -

NDT -

BOBATH

BOBATH

Rys historyczny i podstawy

Rys historyczny i podstawy

teoretyczne

teoretyczne

W metodzie tej, podobnie jak i wielu innych, rys historyczny i

W metodzie tej, podobnie jak i wielu innych, rys historyczny i

podstawy teoretyczne zostały opracowane niejako wtórnie

podstawy teoretyczne zostały opracowane niejako wtórnie

do wykorzystywanych założeń praktycznych. W połowie lat

do wykorzystywanych założeń praktycznych. W połowie lat

40. XX wieku fizjoterapeutka, Berta Bobach, stosując u

40. XX wieku fizjoterapeutka, Berta Bobach, stosując u

usprawnianych przez siebie pacjentów różnorodne pozycje

usprawnianych przez siebie pacjentów różnorodne pozycje

złożeniowe oraz odpowiednio prowadzone ruchy bierne i

złożeniowe oraz odpowiednio prowadzone ruchy bierne i

czynne, uzyskiwała zmianę rozkładu napięcia mięśniowego.

czynne, uzyskiwała zmianę rozkładu napięcia mięśniowego.

Uznała więc, że w takich przypadkach zaburzenia

Uznała więc, że w takich przypadkach zaburzenia

motoryczne są wyrazem nieprawidłowego działania OUN. To

motoryczne są wyrazem nieprawidłowego działania OUN. To

spostrzeżenie sprawdzał jej mąż, Karel Bobach, który

spostrzeżenie sprawdzał jej mąż, Karel Bobach, który

szczegółowo analizował rozwój psychomotoryczny

szczegółowo analizował rozwój psychomotoryczny

człowieka. Ich zdaniem, zewnętrznym wyrazem poziomu

człowieka. Ich zdaniem, zewnętrznym wyrazem poziomu

dojrzałości i integracji OUN jest mechanizm odruchu

dojrzałości i integracji OUN jest mechanizm odruchu

postawy. Pod pojęciem tym rozumieli silnie zróżnicowaną

postawy. Pod pojęciem tym rozumieli silnie zróżnicowaną

grupę reakcji automatycznych, które pozwalają na

grupę reakcji automatycznych, które pozwalają na

przybieranie i utrzymywanie wbrew sile grawitacji dowolnej

przybieranie i utrzymywanie wbrew sile grawitacji dowolnej

pozycji, umożliwiając jednocześnie skomplikowane czynności

pozycji, umożliwiając jednocześnie skomplikowane czynności

ruchowe.

ruchowe.

Uszkodzenie OUN:

Uszkodzenie OUN:

Powoduje powstanie patologicznego

Powoduje powstanie patologicznego

mechanizmu odruchu postawy.

mechanizmu odruchu postawy.

Nieprawidłowe napięcie mięśniowe,

Nieprawidłowe napięcie mięśniowe,

przetrwałe prymitywne odruchy oraz

przetrwałe prymitywne odruchy oraz

opóźnione wystąpienie bardziej złożonych

opóźnione wystąpienie bardziej złożonych

reakcji i ich nieprawidłowa integracja

reakcji i ich nieprawidłowa integracja

wymuszają powstanie tzw. „bloków

wymuszają powstanie tzw. „bloków

funkcjonalnych” (kompensacja samoistna),

funkcjonalnych” (kompensacja samoistna),

które ze względu na swą małą

które ze względu na swą małą

wariantowość nie zapewniają prawidłowego

wariantowość nie zapewniają prawidłowego

rozwoju psychomotorycznego.

rozwoju psychomotorycznego.

Do głównych blokad

Do głównych blokad

funkcjonalnych należy zaliczyć:

funkcjonalnych należy zaliczyć:

•

blok głowy i szyi

blok głowy i szyi

- nieprawidłowy rozwój

- nieprawidłowy rozwój

koordynacji oko-ręka, utrwalenie złego

koordynacji oko-ręka, utrwalenie złego

ustawienia głowy w przestrzeni,

ustawienia głowy w przestrzeni,

zaburzona funkcja języka i ust.

zaburzona funkcja języka i ust.

•

blok obręczy barkowej

blok obręczy barkowej

- zaburzenie

- zaburzenie

funkcji chwytnej kończyny górnej,

funkcji chwytnej kończyny górnej,

utrudnienie ruchów rotacyjnych tułowia.

utrudnienie ruchów rotacyjnych tułowia.

•

blok obręczy biodrowej

blok obręczy biodrowej

- niewłaściwe

- niewłaściwe

przenoszenie ciężaru ciała, problemy w

przenoszenie ciężaru ciała, problemy w

osiąganiu wyższych pozycji,

osiąganiu wyższych pozycji,

nieprawidłowe wzorce lokomocyjne.

nieprawidłowe wzorce lokomocyjne.

TERAPIA:

TERAPIA:

Zasadniczym celem tej metody

Zasadniczym celem tej metody

kinezyterapeutycznej jest uzyskanie

kinezyterapeutycznej jest uzyskanie

przez osobę usprawnianą możliwie

przez osobę usprawnianą możliwie

maksymalnej samodzielności ruchowej.

maksymalnej samodzielności ruchowej.

W zrealizowaniu tego zadania pomaga:

W zrealizowaniu tego zadania pomaga:

•

normalizacja napięcia mięśniowego

normalizacja napięcia mięśniowego

•

hamowanie nieprawidłowych oraz

hamowanie nieprawidłowych oraz

ułatwianie reakcji fizjologicznych

ułatwianie reakcji fizjologicznych

•

przywrócenie pełnego zakresu

przywrócenie pełnego zakresu

ruchomości stawowej

ruchomości stawowej

•

przygotowanie czuciowe („hartowanie”

przygotowanie czuciowe („hartowanie”

nadmiernie wrażliwych rejonów lub

nadmiernie wrażliwych rejonów lub

stymulacja okolic o słabej wrażliwości).

stymulacja okolic o słabej wrażliwości).

W metodzie NDT Bobach największy

W metodzie NDT Bobach największy

akcent położony jest na wyrównanie

akcent położony jest na wyrównanie

napięcia mięśniowego. Początkowo, w

napięcia mięśniowego. Początkowo, w

latach 50. i 60. XX wieku

latach 50. i 60. XX wieku

wykorzystywano statyczne pozycje

wykorzystywano statyczne pozycje

hamujące. Osobę poddaną

hamujące. Osobę poddaną

usprawnianiu biernie układano w

usprawnianiu biernie układano w

pozycjach przeciwnych do ujawnionych

pozycjach przeciwnych do ujawnionych

synergii na tak długo, aż napięcie

synergii na tak długo, aż napięcie

mięśniowe uległo wyrównaniu i możliwe

mięśniowe uległo wyrównaniu i możliwe

było wykonywanie dowolnych ruchów

było wykonywanie dowolnych ruchów

czynnych. Skuteczność powyższych

czynnych. Skuteczność powyższych

pozycji była umiarkowana i przynosiła

pozycji była umiarkowana i przynosiła

rezultaty tylko w sytuacji nieznacznie

rezultaty tylko w sytuacji nieznacznie

wzmożonego napięcia mięśniowego.

wzmożonego napięcia mięśniowego.

Kolejnym etapem rozwoju metody było

Kolejnym etapem rozwoju metody było

wprowadzenie „manipulacji” punktami

wprowadzenie „manipulacji” punktami

kluczowymi, do których autorzy zaliczyli:

kluczowymi, do których autorzy zaliczyli:

•

głowę, szyję i tułów

głowę, szyję i tułów

•

obręcz barkową i

obręcz barkową i

kończyny górne

kończyny górne

•

obręcz biodrową i

obręcz biodrową i

kończyny dolne.

kończyny dolne.

Odpowiednie poruszanie tymi rejonami

Odpowiednie poruszanie tymi rejonami

miało za zadanie ułatwić wystąpienie

miało za zadanie ułatwić wystąpienie

prawidłowych reakcji nastawczych,

prawidłowych reakcji nastawczych,

równoważnych i obronnych.

równoważnych i obronnych.

Przemieszczanie tych punktów

Przemieszczanie tych punktów

względem siebie pozwalało na

względem siebie pozwalało na

zmianę rozkładu napięcia

zmianę rozkładu napięcia

mięśniowego. Z czasem, ze względu

mięśniowego. Z czasem, ze względu

na większość skuteczność działań

na większość skuteczność działań

dynamicznych, zastąpiły one prawie

dynamicznych, zastąpiły one prawie

całkowicie statyczne pozycje

całkowicie statyczne pozycje

hamujące.

hamujące.

W czasie ćwiczeń metodą Bobath

W czasie ćwiczeń metodą Bobath

wykorzystać można następujące działania

wykorzystać można następujące działania

wspomagające:

wspomagające:

•

kompresję- stosowanie docisku powierzchni

kompresję- stosowanie docisku powierzchni

stawowych dla ułatwienia wyprostu In utrzymania

stawowych dla ułatwienia wyprostu In utrzymania

pozycji

pozycji

•

trakcję- osunięcie od siebie powierzchni

trakcję- osunięcie od siebie powierzchni

stawowych; aktywizacja zginaczy, ułatwienie

stawowych; aktywizacja zginaczy, ułatwienie

wykonania ruchu (łączne, naprzemienne

wykonania ruchu (łączne, naprzemienne

stosowanie kompresji i trakcji wpływa na poprawę

stosowanie kompresji i trakcji wpływa na poprawę

unerwienia reciprokalnego),

unerwienia reciprokalnego),

•

umiejscowienie (placing)- zatrzymanie ruchu i

umiejscowienie (placing)- zatrzymanie ruchu i

utrzymanie pozycji w dowolnym momencie; trening

utrzymanie pozycji w dowolnym momencie; trening

świadomej kontroli ruchu;

świadomej kontroli ruchu;

•

oklepywanie (tapping) – o działaniu hamującym lub

oklepywanie (tapping) – o działaniu hamującym lub

pobudzającym;

pobudzającym;

•

głaskanie, wstrząsanie i wibracje – ułatwiają

głaskanie, wstrząsanie i wibracje – ułatwiają

rozluźnienie nadmiernie napiętych grup

rozluźnienie nadmiernie napiętych grup

mięśniowych.

mięśniowych.

•

Dodatkowo w procesie usprawniania można

Dodatkowo w procesie usprawniania można

wykorzystać różnego rodzaju pomoce:

wykorzystać różnego rodzaju pomoce:

platformy wahadłowe, piłki, materace, wałki.

platformy wahadłowe, piłki, materace, wałki.

•

W pełniejszym wymiarze omawiany sposób

W pełniejszym wymiarze omawiany sposób

postępowania to nie tylko mechaniczna

postępowania to nie tylko mechaniczna

próba odtworzenia sekwencji

próba odtworzenia sekwencji

neurorozwojowej, ale raczej przygotowanie

neurorozwojowej, ale raczej przygotowanie

indywidualnej bazy dla zdobywania kolejnych

indywidualnej bazy dla zdobywania kolejnych

umiejętności ruchowych. Bardzo istotne jest

umiejętności ruchowych. Bardzo istotne jest

nie tylko prowadzenie ćwiczeń ruchowych,

nie tylko prowadzenie ćwiczeń ruchowych,

ale i prawidłowa pielęgnacja, karmienie,

ale i prawidłowa pielęgnacja, karmienie,

ubieranie i noszenie dziecka.

ubieranie i noszenie dziecka.

•

Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku Berta

Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku Berta

Bobath przedstawiła program usprawniania

Bobath przedstawiła program usprawniania

osób dorosłych z objawami ogniskowego

osób dorosłych z objawami ogniskowego

uszkodzenia mózgu.

uszkodzenia mózgu.

Dla oceny osób dorosłych Berta Bobath

Dla oceny osób dorosłych Berta Bobath

posługiwała się specjalnym testem, za

posługiwała się specjalnym testem, za

pomocą którego określała:

pomocą którego określała:

1.ogólny stan pacjenta:

1.ogólny stan pacjenta:

+ występowanie chorób towarzyszących (m.in.:

+ występowanie chorób towarzyszących (m.in.:

nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca,

nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca,

cukrzyca)

cukrzyca)

+ poziom napięcia mięśniowego (wiotkość lub

+ poziom napięcia mięśniowego (wiotkość lub

spastyczność ocenianą osobno w obrębie

spastyczność ocenianą osobno w obrębie

kończyny górnej i dolnej)

kończyny górnej i dolnej)

+ globalne możliwości ruchowe

+ globalne możliwości ruchowe

+ stopień aktywności ekstero- i proprioreceptorów

+ stopień aktywności ekstero- i proprioreceptorów

+ stan psychiczny i poziom emocjonalny

+ stan psychiczny i poziom emocjonalny

( zaangażowanie pacjenta w ćwiczenia, zakres

( zaangażowanie pacjenta w ćwiczenia, zakres

współpracy)

współpracy)

2. możliwości ruchowe poszczególnych okolic ciała,

2. możliwości ruchowe poszczególnych okolic ciała,

zaawansowanie reakcji równoważnych i

zaawansowanie reakcji równoważnych i

obronnych.

obronnych.

OKRESY CHOROBOWE OGNISKOWEGO

OKRESY CHOROBOWE OGNISKOWEGO

USZKODZENIA MÓZGU WG BOBATH:

USZKODZENIA MÓZGU WG BOBATH:

- wiotkość-

- wiotkość-

Charakterystyka:

Charakterystyka:

- obniżone napięcie mięśniowe

- obniżone napięcie mięśniowe

- zaburzenia czucia po stronie porażonej

- zaburzenia czucia po stronie porażonej

- brak reakcji równoważnych i obronnych po tej

- brak reakcji równoważnych i obronnych po tej

stronie

stronie

Postępowanie:

Postępowanie:

1.pielęgnacyjne: ułożenia pacjenta, działanie

1.pielęgnacyjne: ułożenia pacjenta, działanie

przeciwodleżynowe i przeciwprzykurczeniowe

przeciwodleżynowe i przeciwprzykurczeniowe

2.terapeutyczne: ćwiczenia przejmowania

2.terapeutyczne: ćwiczenia przejmowania

ciężaru ciała przez kończyny porażone, nauka

ciężaru ciała przez kończyny porażone, nauka

czynnej zmiany pozycji, ćwiczenia stawów

czynnej zmiany pozycji, ćwiczenia stawów

bliższych

bliższych

- narastanie spastyczności-

- narastanie spastyczności-

Charakterystyka:

Charakterystyka:

- stopniowe zwiększanie aktywności mięśni

- stopniowe zwiększanie aktywności mięśni

zginaczy w obrębie kończyny górnej i

zginaczy w obrębie kończyny górnej i

prostowników kończyny dolnej (mniejsza

prostowników kończyny dolnej (mniejsza

możliwość wykonywania ruchów dowolnych)

możliwość wykonywania ruchów dowolnych)

Postępowanie:

Postępowanie:

-pionizacja pacjenta

-pionizacja pacjenta

- dalsze selektywne ćwiczenia stawów w pozycji

- dalsze selektywne ćwiczenia stawów w pozycji

siedzącej i stojącej, prowadzone zgodnie z

siedzącej i stojącej, prowadzone zgodnie z

sekwencją rozwojową( od centrum do obwodu,

sekwencją rozwojową( od centrum do obwodu,

najpierw ruchy w płaszczyźnie strzałkowej,

najpierw ruchy w płaszczyźnie strzałkowej,

następnie czołowej i poprzecznej)

następnie czołowej i poprzecznej)

- ćwiczenia równoważne w klęku podpartym i

- ćwiczenia równoważne w klęku podpartym i

prostym

prostym

- analityczne ćwiczenia poszczególnych faz chodu

- analityczne ćwiczenia poszczególnych faz chodu

- zdrowienie i zmiany utrwalone-

- zdrowienie i zmiany utrwalone-

Charakterystyka:

Charakterystyka:

- zmniejszenie synergii

- zmniejszenie synergii

- stopniowy powrót ruchów czynnych

- stopniowy powrót ruchów czynnych

- uwolnienie od synergii stawów dalszych

- uwolnienie od synergii stawów dalszych

Postępowanie:

Postępowanie:

- wprowadzanie ruchów globalnych

- wprowadzanie ruchów globalnych

-ćwiczenia czynności dnia codziennego

-ćwiczenia czynności dnia codziennego

- nauka poprawnego chodu

- nauka poprawnego chodu

- zwrócenie szczególnej uwagi na funkcję

- zwrócenie szczególnej uwagi na funkcję

chwytną ręki ( izolowane ćwiczenie

chwytną ręki ( izolowane ćwiczenie

palców, opozycji kciuka)

palców, opozycji kciuka)