Przyczyny zatrucia

Przyczyny zatrucia

lekami – czynniki

lekami – czynniki

powodujące

powodujące

toksyczność leków.

toksyczność leków.

Zatrucia nienarkotycznymi

Zatrucia nienarkotycznymi

lekami przeciwbólowymi

lekami przeciwbólowymi

PRZYCZYNY ZATRUĆ

PRZYCZYNY ZATRUĆ

Intensywny rozwój cywilizacji w XX

Intensywny rozwój cywilizacji w XX

wieku, a szczególnie po II wojnie

wieku, a szczególnie po II wojnie

światowej, przyniósł wiele

światowej, przyniósł wiele

wspaniałych zdobyczy służących

wspaniałych zdobyczy służących

człowiekowi, ale wywołał także liczne

człowiekowi, ale wywołał także liczne

uboczne, szkodliwe zjawiska

uboczne, szkodliwe zjawiska

społeczne. Jednym z nich jest

społeczne. Jednym z nich jest

obserwowany w ostatnich

obserwowany w ostatnich

dziesięcioleciach wzrost liczby

dziesięcioleciach wzrost liczby

zatruć.

zatruć.

PRZYCZYNY ZATRUĆ

PRZYCZYNY ZATRUĆ

Wpływ na to ma wiele czynników:

Wpływ na to ma wiele czynników:

-

ciągle wzrastająca, stosunkowo łatwa

ciągle wzrastająca, stosunkowo łatwa

dostępność trucizn (zarówno leków, jak i

dostępność trucizn (zarówno leków, jak i

środków używanych w przemyśle,

środków używanych w przemyśle,

rolnictwie, transporcie oraz w

rolnictwie, transporcie oraz w

gospodarstwie domowym),

gospodarstwie domowym),

-

obciążenie psychiczne związane z tempem

obciążenie psychiczne związane z tempem

współczesnego życia, będące powodem

współczesnego życia, będące powodem

samozatruć wywołanych wprost, lub przez

samozatruć wywołanych wprost, lub przez

stany lekozależności i narkomanii,

stany lekozależności i narkomanii,

-

używanie raczej trucizny niż innych

używanie raczej trucizny niż innych

sposobów

sposobów

w celu odbierania sobie życia.

w celu odbierania sobie życia.

RODZAJ ZATRUĆ

RODZAJ ZATRUĆ

Ostre zatrucia egzogenne, tzn.

Ostre zatrucia egzogenne, tzn.

wywołane wniknięciem z zewnątrz

wywołane wniknięciem z zewnątrz

do ustroju substancji szkodliwej,

do ustroju substancji szkodliwej,

dzieli się na:

dzieli się na:

1)

1)

zamierzone, w tym samobójcze;

zamierzone, w tym samobójcze;

2)

2)

przypadkowe,

przypadkowe,

3)

3)

ostre zawodowe;

ostre zawodowe;

4)

4)

zabójcze.

zabójcze.

Wśród czynników toksycznych,

Wśród czynników toksycznych,

będących

będących

przyczyną ostrych zatruć, na pierwszy

przyczyną ostrych zatruć, na pierwszy

plan

plan

wysuwają się leki (ok. 60% wszystkich

wysuwają się leki (ok. 60% wszystkich

ostrych zatruć). Są to najczęściej leki

ostrych zatruć). Są to najczęściej leki

nasenne, psychotropowe i

nasenne, psychotropowe i

przeciwbólowe.

przeciwbólowe.

Substancje szkodliwe mogą wniknąć lub

Substancje szkodliwe mogą wniknąć lub

być wprowadzone do organizmu

być wprowadzone do organizmu

różnymi drogami:

różnymi drogami:

1)

1)

przez przewód pokarmowy (drogą

przez przewód pokarmowy (drogą

doustną),

doustną),

2)

2)

przez skórę i błony śluzowe, rzadko

przez skórę i błony śluzowe, rzadko

innymi drogami (zatrucia

innymi drogami (zatrucia

kontaktowe),

kontaktowe),

3)

3)

przez płuca (zatrucia wziewne),

przez płuca (zatrucia wziewne),

4)

4)

drogą pozajelitową (np. wstrzyknięcia

drogą pozajelitową (np. wstrzyknięcia

podskórne, domięśniowe, dożylne).

podskórne, domięśniowe, dożylne).

Większość

substancji

szkodliwych

dostających
się drogą doustną dobrze wchłania się z
przewodu pokarmowego.
Wchłanianie polega na przenikaniu
substancji przez nabłonek jelitowy i jest
na

ogół

proporcjonalne

do

jej

rozpuszczalności w tłuszczach.
Substancje będące słabymi kwasami lub
zasadami są lepiej rozpuszczalne w
tłuszczach w postaci niezjonizowanej.
Na szybkość wchłaniania się trucizn z
przewodu pokarmowego wpływa wiele
czynników,

m.in.

skład treści pokarmowej, motoryka
przewodu

pokarmowego

i

flora

bakteryjna jelit.

Skład treści pokarmowej może wpływać
na tworzenie się kompleksów między
substancjami szkodliwymi a białkami lub
jonami metali. Kompleksy takie są źle
rozpuszczalne, a więc i słabo wchłaniane
z przewodu pokarmowego.
Przeciwnie, np. obecność w treści
pokarmowej tłuszczów, a także alkoholu,
może dramatycznie nasilić wchłanianie
różnych substancji toksycznych. Podanie
więc osobie zatrutej mleka (które
zawiera tłuszcz) jako pierwszej pomocy
może okazać się niebezpieczne,
zwłaszcza w zatruciach substancjami
rozpuszczalnymi w tłuszczach lub
niezidentyfikowanymi truciznami.

Czynność motoryczna przewodu

pokarmowego warunkuje

bezpośredni kontakt trucizny z

powierzchnią wchłaniającą, odgrywa

zatem dużą rolę

w szybkości wchłaniania tej

substancji. Natomiast flora

bakteryjna jelit, biorąc udział w

procesach biotransformacji

substancji trujących, może

przyczyniać się do powstawania

różnych metabolitów, co modyfikuje

ich wchłanianie.

Po wchłonięciu trucizna dostaje się do
krwi. Tam może w stopniu mniejszym lub
większym

(zależnym

od

rodzaju

trucizny) związać się z jej białkami lub
pozostać w formie wolnej. Aktywna jest
frakcja wolna, rozpuszczalna w wodzie,
między obiema zaś istnieje równowaga
dynamiczna (czyli w miarę zmniejszania
się wolnej formy, trucizna jest uwalniana
z połączeń białkowych). Substancja
toksyczna jest przenoszona z krwią do
różnych tkanek i narządów, wywierając
działanie szkodliwe, tj. objawy zatrucia.

Niektóre środki mogą ulec czasowemu

magazynowaniu (np. DDT,

trójchloroetylen w tkance tłuszczowej

lub związki ołowiu w kościach).

Większość ich jednak jest eliminowana

dzięki procesom biotransformacji

i wydalania. Procesy biotransformacji

(metabolizm), zachodzące głównie w

wątrobie, na ogół powodują utratę

biologicznej aktywności danej

substancji.

Czasem pierwsze produkty przemiany
(metabolity) są bardziej toksyczne niż
substancja pierwotna (np. formaldehyd i
kwas mrówkowy - metabolity alkoholu
metylowego,

powodujące

ciężkie

zatrucie tym związkiem).
Wydalanie trucizny, zarówno w formie
metabolitów, jak i w formie nie
zmienionej

(zależnie

od

rodzaju

substancji trującej), może się odbywać
przez
układ moczowy (z moczem),

pokarmowy (z kałem)
oddechowy

(z

powietrzem

wydechowym).

Wydalanie trucizny z moczem odgrywa
ogromną rolę w odtruwaniu. Trucizny
rozpuszczalne w wodzie są wydalane
przez nerki drogą filtracji kłębuszkowej.
Jednak część substancji ulega wchłanianiu
zwrotnemu w kanalikach nerkowych.
Wchłanianie zwrotne jest tym większe, im
mniej zjonizowana jest dana substancja, a
jonizacja zależy w dużym stopniu od
odczynu moczu. Substancje kwaśne są
mniej

zjonizowane

w

środowisku

kwaśnym, odwrotnie jest z zasadami.
Zatem, aby zwiększyć wydalanie trucizny,
należy doprowadzić odczyn moczu do pH
przeciwstawnego odczynowi substancji
trującej.

Niewydolność

nerek

może

utrudnić

lub

uniemożliwić

wydalanie

nerkowe.

Działanie trucizny po wniknięciu do
organizmu

może

rozpocząć

się

natychmiast lub być opóźnione (np. jeśli
metabolit jest bardziej toksyczny niż
trucizna pierwotna).
Dawka

przyjętej

trucizny

(a

ściślej

wchłoniętej) jest decydująca dla przebiegu
zatrucia, lecz czynniki, takie jak:

wiek chorego,
stan odżywienia,
interakcja z innymi związkami

(szczególnie z alkoholem),

przyzwyczajenie do preparatu

mogą

również

przesądzić

o

losie

zatrutego.

Zatrucia

Zatrucia

nienarkotycznymi

nienarkotycznymi

lekami

lekami

przeciwbólowymi

przeciwbólowymi

Zatrucia nienarkotycznymi

Zatrucia nienarkotycznymi

lekami przeciwbólowymi

lekami przeciwbólowymi



Niesterydowe leki przeciwzapalne
(NLPZ), to duża grupa leków o
różnorodnej budowie chemicznej,
ale o podobnych właściwościach
farmakologicznych. Wywierają
działanie przeciwzapalne,
przeciwbólowe i przeciwgorączkowe,
aczkolwiek poszczególne efekty są
wyrażone w różnym stopniu.

KWASY KARBOKSYLOWE

KWASY

ENOLOWE

POCHODNE

KW. SALICY-

LOWEGO

POCHODNE

KW.

OCTOWEGO

POCHODNE

KW. PROPIO-

NOWEGO

POCHODNE

KW.FENA-

MOWEGO

OKSYKAMY

POCHODNE

PIRAZOLONU

PIROKSYKAM

SUDOKSYKAM
IZOKSYKAM

AMINOFENAZON

FENYLOBUTAZON

OKSYFENBUTAZON

KW.FLU-

FENAMOWY

KW.MEFENA
-MOWY

IBUPROFEN

NAPROXEN

FENOPROFEN
KETOPROFEN

INDOMET-

ACYNA

TOLMETYNA
SULINDAK

DIKLOFENAK

AKLOFENAK
FENKLOFENAK

ASPIRYNA

SALICYLAMID

SALICYLAN Na

SALICYLAN
CHOLINY

POCHOD.

KARBO-

HETERO-

CYKLICZNE

POCHOD.

KW. FENY-

LOOCTO-

WEGO

Mechanizm działania

Mechanizm działania

BIOTRANSFORMACJ A KWASU ARACHIDONOWEGO

FOSFOLIPIDY

ENDONADTLENKI

Fosfolipaza A

2

5-HPETE

KWAS

ARACHIDONOWY

cyklooksygenaza

Ser 529

lipooksygenaza

Leukotrien B

4

Leukotrien D

4

Leukotrien C

4

Leukotrien A

4

PGI

2

TXA

2

PGE

2



COX-1 konstytutywna - odpowiedzialna za

syntezę PGI2 w śródbłonku naczyniowym,

TXA2 w płytkach krwi, PGs działających

protekcyjnie w śluzówce żołądka oraz PGs

wazoaktywnych w nerkach.



COX-2 indukowalna - aktywowana w

leukocytach, jako odpowiedź na działanie

cytokin oraz czynników wyzwalających

zapalenie. Odpowiedzialna za syntezę PGs,

proteaz i innych mediatorów zapalenia.



Korzystne działanie przeciwzapalne jest

związane z hamowaniem aktywności COX-

2, zaś niepożądane efekty pojawiają się

wraz z hamowaniem aktywności COX-1.



Kwas acetylosalicylowy hamuje głównie

COX-1, w mniejszym stopniu COX 2.

Fizjologiczne stymulatory Czynniki zapalne

COX-1

COX-2

Zapalenie

TXA

2

PGI

2

PGE

2

proteazy PG

s

inne mediatory



Działanie przeciwzapalne:

Działanie przeciwzapalne:

W wywoływaniu poszczególnych objawów

W wywoływaniu poszczególnych objawów

zapalenia biorą udział następujące

zapalenia biorą udział następujące

metabolity kwasu arachidonowego:

metabolity kwasu arachidonowego:



migracja makrofagów, leukocytów,

migracja makrofagów, leukocytów,

fagocytów, fagocytoza:

fagocytów, fagocytoza:

5-HPETE, leukotrieny

5-HPETE, leukotrieny



zwiększenie przepływu naczyniowego i

zwiększenie przepływu naczyniowego i

przepuszczalności naczyń włosowatych:

przepuszczalności naczyń włosowatych:

PGE

PGE

1

1

, PGE

, PGE

2

2

, PGA

, PGA

2

2



rozrost tkanki łącznej: PGE1, PGE

rozrost tkanki łącznej: PGE1, PGE

2

2



zniszczenie komórek: PGG

zniszczenie komórek: PGG

2

2

, PGH

, PGH

2

2



zakrzepica i skurcz naczyń

zakrzepica i skurcz naczyń

krwionośnych: TXA

krwionośnych: TXA

2

2

Ponadto NLPZ wykazują

Ponadto NLPZ wykazują

działanie przeciwbólowe

działanie przeciwbólowe

–

–

eikozanoidy obniżają próg pobudliwości

eikozanoidy obniżają próg pobudliwości

nocyceptorów na bodźce mechaniczne i chemiczne

nocyceptorów na bodźce mechaniczne i chemiczne

(histamina, serotonina, kininy). Za nadrważliwość

(histamina, serotonina, kininy). Za nadrważliwość

zakończeń czuciowych szczególnie odpowiedzialne

zakończeń czuciowych szczególnie odpowiedzialne

są PGE

są PGE

1

1

i PGF

i PGF

2

2

α

α

, które są szybko syntetyzowane w

, które są szybko syntetyzowane w

miejscu zapalenia. NLPZ hamują ból występujący w

miejscu zapalenia. NLPZ hamują ból występujący w

stanach zapalnych przez hamowanie syntezy

stanach zapalnych przez hamowanie syntezy

prostaglandyn, nie antagonizują działania

prostaglandyn, nie antagonizują działania

eikozanoidów. Za zjawisko hiperalgezji (czyli

eikozanoidów. Za zjawisko hiperalgezji (czyli

zwiększonej wrażliwości na ból) odpowiadają: PGE

zwiększonej wrażliwości na ból) odpowiadają: PGE

2

2

PGF

PGF

2

2

α

α

PGD

PGD

2

2

PGI

PGI

2

2

PGH

PGH

2

2

Działanie przeciwgorączkowe

Działanie przeciwgorączkowe

:

:

Gorączka jest wynikiem syntezy w organizmie

Gorączka jest wynikiem syntezy w organizmie

białka zwanego pirogenem endogennym, który

białka zwanego pirogenem endogennym, który

wpływa na podwzgórze za pośrednictwem

wpływa na podwzgórze za pośrednictwem

prostaglandyn. Dzięki temu działaniu neurony

prostaglandyn. Dzięki temu działaniu neurony

podwzgórza zostają pobudzone do utrzymania

podwzgórza zostają pobudzone do utrzymania

temperatury ciała na wyższym poziomie niż w

temperatury ciała na wyższym poziomie niż w

warunkach normalnych. NLPZ hamując syntezę

warunkach normalnych. NLPZ hamując syntezę

prostaglandyn zmniejszają oddziaływanie pirogenu

prostaglandyn zmniejszają oddziaływanie pirogenu

endogennego na podwzgórze. Za gorączkę

endogennego na podwzgórze. Za gorączkę

odpowiedzialne są PGE

odpowiedzialne są PGE

2

2

i PGF

i PGF

2

2

α

α

Zatrucia NLPZ

Zatrucia NLPZ



Objawy kliniczne zatrucia



objawy ze strony przewodu pokarmowego –
nudności, wymioty (mogą być podbarwione krwią),
bóle brzucha



rzadko – senność, ataksja, szum w uszach,
oczopląs, dezorientacja



w ciężkich zatruciach niektórymi lekami
(piroxicam, ibuprofen, fenylobutazon, kw.
mefenamowy) – drgawki, śpiączka, niewydolność
nerek, uszkodzenie wątroby, zaburzenia
krzepnięcia, agranulocytoza



Leczenie - objawowe

Objawy

Objawy

ze strony przewodu

ze strony przewodu

pokarmowego

pokarmowego

Efekty uboczne związane ze stosowaniem

aspiryny

i innych NLPZ obejmują szereg działań

ubocznych

od

łagodnych

dolegliwości

dyspeptycznych po krwawienie z przewodu

pokarmowego

czy

jego

perforację.

Przyjmowanie przez ponad rok przepisywanych

przez lekarza NLPZ może prowadzić do

objawowej choroby wrzodowej i jej powikłań.

Uszkodzenie śluzówki przewodu pokarmowego

jest wynikiem bezpośredniego hamowania

syntezy prostaglandyn, które stanowią element

„bariery śluzówkowej”. (Wykazano, że dawki

aspiryny nie przekraczające 10 mg/dobę

hamują syntezę prostaglandyn w śluzówce

żołądka.)

Objawy

Objawy

ze strony przewodu

ze strony przewodu

pokarmowego

pokarmowego



Niestrawność – występuje u 25-40% pacjentów przyjmujących

NLPZ i jest zależna od dawki. Częściej jest zgłaszana przez ludzi

starszych.



Nadżerka – u 90% badanych, którzy przyjęli na 2 godziny przed

badaniem 1300mg aspiryny, wykazano w żołądku obecność

poszerzenia naczyń śluzówkowych. Mogą one stanowić podłoże

do powstawania nadżerek, które często stwierdza się u

przewlekle stosujących NLPZ.



Wrzód – gdy uszkodzenie śluzówki sięga błony podśluzowej. U

osób przyjmujących aspirynę dłużej niż 3 miesiące wrzód żołądka

stwierdzano u 15%, a dwunastnicy u 2-4% badanych.



Krwawienie i perforacja – powikłania choroby wrzodowej. Dotyczy

1% pacjentów po 3 – 6 miesięcznej kuracji z użyciem NLPZ, ale

już 2-4% po rocznym leczeniu. Powikłania te są zależne od dawki

przyjmowanej aspiryny. Ryzyko względne wystąpienia

przewlekłego wrzodu żołądka nie wzrasta znacząco, gdy ilość

spożywanej aspiryny nie przekracza 20 tabletek tygodniowo.

90% pacjentów, u których potwierdzono endoskopowo nadżerkę

śluzówki bądź wrzód nie zgłaszało dolegliwości.

Objawy

Objawy

ze strony przewodu

ze strony przewodu

pokarmowego

pokarmowego



Ponad 7 pacjentów/1000 z chorobą zwyrodnieniową stawów,

którzy są leczeni z użyciem NLPZ przez rok, dochodzi do

poważnego powikłania ze strony przewodu pokarmowego.



Oznacza to, że rocznie 16 500 pacjentów z chorobą

zwyrodnieniową stawów umiera w USA, co należy wiązać ze

stosowaniem NLPZ. Jest to liczba porównywalna z liczbą zgonów z

powodu AIDS, a większa od liczby zgonów z powodu szpiczaka

mnogiego czy astmy oskrzelowej.



Ryzyko powikłań wzrasta wraz z dawką stosowanego NLPZ. Ilość

hospitalizacji związanych z terapią NLPZ wzrasta z 4/1000

leczonych do 40/1000 leczonych dużymi dawkami. Do 1/3 zgonów

u chorych powyżej 65r.ż. przyczyniają się NLPZ.

Czynniki ryzyka powikłań ze strony górnego odcinka przewodu

pokarmowego u chorych przyjmujących NLPZ:



wiek, ciężki ogólny stan chorego, stosowanie doustnych

glikokortykosterydów, choroba wrzodowa w wywiadzie (wrzód

trawienny), epizod krwawienia z górnego odcinka przewodu

pokarmowego w wywiadzie, leczenie przeciwzakrzepowe,

kombinowana terapia NLPZ, duże dawki NLPZ, palenie tytoniu

(?), picie alkoholu (?)

Objawy

Objawy

hematologiczne

hematologiczne



Aspiryna i inne NLPZ wpływają na hemostazę i funkcję płytek

krwi poprzez hamowanie syntezy prostaglandyn i tromboksanu

A2, wynikiem czego jest wydłużenie czasu krwawienia i

zmniejszenie agregacji płytek krwi. Aspiryna blokuje COX

nieodwracalnie poprzez acetylację z wytworzeniem wiązania

kowalencyjnego. Ponieważ płytki krwi pozbawione są jądra

komórkowego

resynteza

COX

staje

się

niemożliwa,

a

antyagregacyjne działanie aspiryny przedłuża się na 7-10 dni. Po

odstawieniu aspiryny czas krwawienia ulega normalizacji w ciągu

1-2dni, ale agregacja płytek pozostaje upośledzona conajmniej

7dni.



Pozostałe NLPZ hamują aktywność COX odwracalnie, powodując

przejściowe (Piroxicam do 3 dni, Ibuprofen do 24h), zależne od

dawki, wydłużenie czasu krwawienia, który rzadko przekracza

górną granicę normy

.

Poważne spontaniczne krwawienia zdarzają się rzadko. Nawet duże
zabiegi chirurgiczne w nikłym procencie komplikowane są przez
znaczną utratę krwi, co wiązać by można ze stosowaniem przed
zabiegiem przez chorego NLPZ. Ryzyko krwawień dotyczy głównie
tych chorych, którzy mają upośledzoną hemostazę (np. wrodzone
koagulopatie, trobocytopenię) czy też ciężkie uszkodzenie wątroby.
Większe ryzyko krwawień dotyczy również osób, które stosują
równocześnie antykoagulanty (np.pochodne kumaryny), bądź też piją
alkohol.

Objawy

Objawy

ze strony nerek

ze strony nerek

Aktualnie dobrze udokumentowano 2 rodzaje uszkodzenia nerek

indukowane przez NLPZ:

1. „Klasyczna” nefropatia analgetyczna – jest efektem nawykowego

spożywania przez co najmniej kilka lat mieszaniny leków, wśród

których są przynajmniej 2 przeciwgorączkowe oraz kodeina lub

kofeina. Charakteryzuje się martwicą brodawek nerkowych i

przewlekłym śródmiąższowym zapaleniem nerek, co z czasem

wiedzie do postępującej niewydolności nerek.

2.  Toksyczne uszkodzenie nerek związane ze stosowaniem NLPZ –

schorzenie to występuje pod różnymi postaciami:
- ostra niewydolność nerek wtórna od skurczu naczyń

nerkowych
- śródmiąższowe zapalenie nerek często objawiające się jako

zespół nerczycowy
- hiperkaliemia
- zatrzymanie wody i sodu w organiźmie
- martwica brodawek nerkowych (rzadko)

Objawy

Objawy

ze strony nerek

ze strony nerek

Czynniki ryzyka chorób nerek

indukowanych przez NLPZ

1. wcześniej już istniejąca choroba nerek
2. cukrzyca
3. nadciśnienie tętnicze
4. zastoinowa niewydolność krążenia
5. marskość wątroby
6. utrata płynów (biegunka, krwotoki,

stosowanie środków moczopędnych).

Objawy

Objawy

ze strony nerek

ze strony nerek

Zaburzenia wodno-elektrolitowe:

Najczęstsze powikłanie nerkowe w trakcie
terapii NLPZ. Obrzęki stwierdza się u 3-5%
leczonych. Często stwierdza się
hipernatriemię, hiperkaliemia jest rzadsza.
Zaburzenia te są wynikiem hamowania
syntezy prostaglandyn, które mediują efekty
wywierane przez ADH, przeciwstawne do
aldosteronu. Skurcz naczyń nerkowych
prowadzi do zmniejszenia przepływu
nerkowego zwiększając reabsorpcję sodu.

Objawy

Objawy

ze strony nerek

ze strony nerek

Ostra niewydolność nerek

Dotyczy osób z wcześniej już upośledzoną funkcją nerek. Opisywana

przy przedawkowaniu paracetamolu.

Pacjenci z wyjściowym poziomem kreatyniny w surowicy przekraczającym

2.5mg% powinni unikać stosowania jakichkolwiek NLPZ.

Zespół nerczycowy i ostre śródmiąższowe zapalenie nerek

Zespół nerczycowy jest efektem uszkodzenia cewek nerkowych.

Stwierdza się obniżenie przesączania kłębkowego oraz zatrzymanie

wody i sodu w organizmie. NLPZ działają jak alergeny prowadząc do

aktywacji limfocytów. Rozwija się zespół nerczycowy i śródmiąższowe

zapalenie nerek. Jest rzadkim powikłaniem (dotyczy 0.01-0.02%

leczonych NLPZ) i może wystąpić w każdym momencie leczenia.

Martwica brodawek nerkowych

Wywoływana przez fenacetynę, jednoczesne stosowanie paracetamolu,

aspiryny i kofeiny lub kodeiny. Jest najcięższym powikłaniem

związanym z przewlekłym stosowaniem dużych dawek środków

przeciw-bólowych.

Efekty nerkowe zahamowania syntezy

Efekty nerkowe zahamowania syntezy

prostaglandyn przez NLPZ

prostaglandyn przez NLPZ

przepłw

u

nerkowe

go

zatrzyma

nie sodu

 

aldostero

n

zatrzyma

nie wody

 

GFR

 

absorpc

ji

chlorków

 

renina

efektów

ADH

mocznik

a
kreatyni

ny

nadciśnien

ie

obrzęki

 

hiperkalie

mia

 

hiponatriemi

a

Kwas arachidonowy

NLPZ

cyklooksygena

za

prostaglandyn

Zatrucie Paracetamolem

Zatrucie Paracetamolem



Faza I – występuje po

Faza I – występuje po ok. ½ godz. po spożyciu i trwa 24 godziny



brak łaknienia

brak łaknienia



złe samopoczucie

złe samopoczucie



obfite pocenie się

obfite pocenie się



bladość skóry

bladość skóry



Faza II – 24 do 48 godzin

Faza II – 24 do 48 godzin



bóle w okolicy podżebrza prawego

bóle w okolicy podżebrza prawego



wzrost aktywności AspAT, AlAT i stężenia bilirubiny

wzrost aktywności AspAT, AlAT i stężenia bilirubiny



obniżenie wskaźnika protrombiny

obniżenie wskaźnika protrombiny



może rozpocząć się ostra niewydolność nerek (oliguria

może rozpocząć się ostra niewydolność nerek (oliguria

początkowo z prawidłowym poziomem mocznika, ze

początkowo z prawidłowym poziomem mocznika, ze

względu na brak jego syntezy w uszkodzonej wątrobie)

względu na brak jego syntezy w uszkodzonej wątrobie)



Faza III – od 72 do 96 godzin

Faza III – od 72 do 96 godzin



postępujące uszkodzenie wątroby biochemiczne (wzrost aktywności transaminaz, wzrost

postępujące uszkodzenie wątroby biochemiczne (wzrost aktywności transaminaz, wzrost

stężenia bilirubiny, obniżenie stężenia protrombiny) i kliniczne (wymioty, zażółcenie

stężenia bilirubiny, obniżenie stężenia protrombiny) i kliniczne (wymioty, zażółcenie

powłok skórnych, bóle okolicy podżebrza prawego, splątanie, drżenia rąk, zaburzenia

powłok skórnych, bóle okolicy podżebrza prawego, splątanie, drżenia rąk, zaburzenia

świadomości)

świadomości)



encefalopatia wątrobowa, śpiączka wątrobowa

encefalopatia wątrobowa, śpiączka wątrobowa



uszkodzenie cewek nerkowych, niewydolność nerek

uszkodzenie cewek nerkowych, niewydolność nerek



zaburzenia metaboliczne (hipoglikemia, kwasica metaboliczna)

zaburzenia metaboliczne (hipoglikemia, kwasica metaboliczna)



niedotlenienie, uszkodzenie mięśnia sercowego, wzrost CPK, frakcji mB

niedotlenienie, uszkodzenie mięśnia sercowego, wzrost CPK, frakcji mB



krwotoczne zapalenie trzustki (

krwotoczne zapalenie trzustki (

zwłaszcza przy uzależnieniu od alkoholu)

zwłaszcza przy uzależnieniu od alkoholu)



zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego DIC

zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego DIC



wstrząs

wstrząs



Faza IV – faza zdrowienia – od 4 dnia do 2 tygodni

Faza IV – faza zdrowienia – od 4 dnia do 2 tygodni



Jeżeli w ciągu 4 pierwszych dni ostrego zatrucia nie dojdzie do

Jeżeli w ciągu 4 pierwszych dni ostrego zatrucia nie dojdzie do

martwicy wątroby

martwicy wątroby

, to objawy

, to objawy

występujące w trzecim etapie powoli cofają się i dochodzi do całkowitego wyzdrowienia

występujące w trzecim etapie powoli cofają się i dochodzi do całkowitego wyzdrowienia

pacjenta

pacjenta



Do zgonu dochodzi zwykle między 4 a 6 dniem od zatrucia

Do zgonu dochodzi zwykle między 4 a 6 dniem od zatrucia



Uszkodzenie wątroby cofa się w czasie do kilku tygodni. Dochodzi do całkowitej odbudowy

Uszkodzenie wątroby cofa się w czasie do kilku tygodni. Dochodzi do całkowitej odbudowy

struktury wątroby.

struktury wątroby.



Stosunkowo rzadko dochodzi do powstania zmian zwłóknieniowych w wątrobie.

Stosunkowo rzadko dochodzi do powstania zmian zwłóknieniowych w wątrobie.

Zatrucie Paracetamolem

Zatrucie Paracetamolem



Postępowanie lecznicze



opóźnienie wchłaniania

opóźnienie wchłaniania



prowokowanie wymiotów

prowokowanie wymiotów



płukanie żołądka i podanie środka przeczyszcającego

płukanie żołądka i podanie środka przeczyszcającego



(do 2 godzin od zażycia)

(do 2 godzin od zażycia)



podawanie węgla aktywowanego

podawanie węgla aktywowanego



podawanie specyficznej odtrutki

podawanie specyficznej odtrutki



N-acetylocysteina jest specyficzną odtrutką (prekursor

N-acetylocysteina jest specyficzną odtrutką (prekursor

glutationu), podawanie odtrutki powinno być rozpoczęte jak

glutationu), podawanie odtrutki powinno być rozpoczęte jak

najszybciej, najkorzystniej jest podać NAC w 4 - 8 godz. od

najszybciej, najkorzystniej jest podać NAC w 4 - 8 godz. od

zatrucia lub wcześniej

zatrucia lub wcześniej



Podawanie NAC zapobiega akumulacji, powstawaniu i

Podawanie NAC zapobiega akumulacji, powstawaniu i

gromadzeniu toksycznych produktów przemiany paracetamolu,

gromadzeniu toksycznych produktów przemiany paracetamolu,

przyspiesza i pobudza syntezę glutationu oraz przyspiesza

przyspiesza i pobudza syntezę glutationu oraz przyspiesza

sprzęganie z kwasem siarkowym, jako donor grup

sprzęganie z kwasem siarkowym, jako donor grup

sulfhydrylowych

sulfhydrylowych

Zatrucie salicylanami

Zatrucie salicylanami

Zatrucie lekkie :

Zatrucie lekkie :

najczęściej występuje u osób

najczęściej występuje u osób

przewlekle zażywających aspirynę, zwłaszcza u

przewlekle zażywających aspirynę, zwłaszcza u

osób starszych

osób starszych



Zaburzenia równowagi

Zaburzenia równowagi



Drżenia mięśniowe

Drżenia mięśniowe



Szum w uszach

Szum w uszach



Zaburzenia słuchu – niedosłyszenie

Zaburzenia słuchu – niedosłyszenie



Wzmożona potliwość

Wzmożona potliwość



Nudności, wymioty

Nudności, wymioty



Bóle głowy

Bóle głowy



Zaburzenia świadomości, splątanie

Zaburzenia świadomości, splątanie

Zatrucie salicylanami

Zatrucie salicylanami

Zatrucie ciężkie:



Hiperwentylacja

Hiperwentylacja



Wysoka gorączka (wtórna do hipertermii

Wysoka gorączka (wtórna do hipertermii

rhabdomyoliza)

rhabdomyoliza)



Pocenie się – prowadzi do odwodnienia organizmu

Pocenie się – prowadzi do odwodnienia organizmu



Hipoglikemia

Hipoglikemia



Drgawki

Drgawki



Halucynacje wzrokowe i słuchowe

Halucynacje wzrokowe i słuchowe



Pobudzenie a następnie depresja OUN

Pobudzenie a następnie depresja OUN



Porażenie ośrodka oddechowego

Porażenie ośrodka oddechowego



Wstrząs sercowo – naczyniowy

Wstrząs sercowo – naczyniowy

Zatrucie salicylanami

Zatrucie salicylanami

Śmierć spowodowana jest zwykle niewydolnością oddechową, towarzyszy

Śmierć spowodowana jest zwykle niewydolnością oddechową, towarzyszy

jej wstrząs sercowo-naczyniowy. Niekiedy przyczyną śmierci może być

jej wstrząs sercowo-naczyniowy. Niekiedy przyczyną śmierci może być

hipertermia. Najczęściej do zgonu dochodzi przy przewlekłym zatruciu, u

hipertermia. Najczęściej do zgonu dochodzi przy przewlekłym zatruciu, u

osób starszych (> 70 roku życia), u których średnie stężenie salicylanów w

osób starszych (> 70 roku życia), u których średnie stężenie salicylanów w

surowicy wynosi 700-900 mg/l.

surowicy wynosi 700-900 mg/l.



Leczenie



płukanie żołądka

płukanie żołądka



powtarzane dawki węgla aktywowanego

powtarzane dawki węgla aktywowanego



wyrównywanie zaburzeń wodno – elektrolitowych (hipokaliemia) i

wyrównywanie zaburzeń wodno – elektrolitowych (hipokaliemia) i

kwasowo – zasadowych (kwasica metaboliczna – leczenie kwasicy

kwasowo – zasadowych (kwasica metaboliczna – leczenie kwasicy

powinno być agresywne, ponieważ obniżone pH zwiększa penetrację

powinno być agresywne, ponieważ obniżone pH zwiększa penetrację

salicylanów do tkanek, zwłaszcza OUN)

salicylanów do tkanek, zwłaszcza OUN)



modyfikowana diureza alkaliczna - wodorowęglan sodu - optymalne jest

modyfikowana diureza alkaliczna - wodorowęglan sodu - optymalne jest

utrzymywanie pH moczu w granicach 8 - 8.5

utrzymywanie pH moczu w granicach 8 - 8.5



leczenie hipertermii, hipoglikemii, drgawek

leczenie hipertermii, hipoglikemii, drgawek



pozaustrojowe metody eliminacji – hemodializa (wskazanie – stężenie

pozaustrojowe metody eliminacji – hemodializa (wskazanie – stężenie

salicylanów w surowicy 1000 – 1200 mg/L)

salicylanów w surowicy 1000 – 1200 mg/L)

Dziękuję za

Dziękuję za

uwagę

uwagę

Anna Raca

Anna Raca