ROZWÓJ IDEI PROMOCJI ZDROWIA

WYDARZENIE

1974 Marc LaLonde (Kanada )-dokument

"Nowa perspektywa dla zdrowia

Kanadyjczyków"

Prekursor działań w zakresie promocji zdrowia

Stan zdrowia społeczeństw jest zły!!

Promocja zdrowia jest tańszą metodą niż działania medycyny

naprawczej!!!

ROZWÓJ IDEI PROMOCJI ZDROWIA

1978 Ałma Ata - Światowe Zgromadzenie Zdrowia
(nacisk na podstawową opiekę zdrowotną i

podjęcie działań prozdrowotnych na szeroką
skalę)

ROZWÓJ IDEI PROMOCJI ZDROWIA

Ałma Ata

Po raz pierwszy pojawiło się oficjalnie określenie –

„promocja zdrowia”, w dokumencie

Zgromadzenia WHO: „Zdrowie dla

wszystkich”:

„

zdrowie nie powinno być przywilejem lecz

prawem dla wszystkich ludzi naszego globu, a

rządy poszczególnych krajów powinny stworzyć

do tego warunki”

ROZWÓJ IDEI PROMOCJI ZDROWIA

1986 Ottawa Pierwsza Międzynarodowa

Konferencja Promocji Zdrowia.

Za „podstawowe warunki życiowe i źródła dla

zachowania zdrowia”, uznano:



pokój



poczucie bezpieczeństwa



kształcenie



odżywianie



zarobki

ROZWÓJ IDEI PROMOCJI ZDROWIA

Karta Ottawska - ,,Konstytucja’’ Promocji Zdrowia -

A) Określa działania promocji zdrowia jako:

wspierające, broniące i umożliwiające

zachowanie zdrowia

B) Określa strategię promocji zdrowia:



Określenie polityki zdrowia publicznego



Tworzenie środowisk wspierających



Wzmocnienie działań społecznych



Rozwijanie umiejętności osobniczych



Reorientacja świadczeń zdrowotnych

ROZWÓJ IDEI PROMOCJI ZDROWIA



1989 Adelajda (Australia)



1991 Sundsvall (Szwecja)



1997 Dżakarta (Indonezja)



2000 Meksyk



Polska

–

1992 r

.: Pierwsza Krajowa Konferencja Promocji

Zdrowia



1985 Światowa Organizacja Zdrowia opracowała 38 zadań

dla poprawy zdrowia ludności „Zdrowie dla Wszystkich",



Narodowy Program Zdrowia 2007-2015



(1990, 1993, 1996- nowelizacje NPZ).



DEFINICJE:



1 ..... jest to proces umożliwiający ludziom
kontrolę nad własnym zdrowiem i poprawianie
go. (Ottawa 1986)



2 ..... jest nauką i sztuką pomagania ludziom w
dążeniu do optymalnego zdrowia poprzez zmianę
stylu życia (American Journal of Health
Promotion).



3 ..... działanie społeczne i polityczne na

poziomie indywidualnym i zbiorowym, którego

celem jest podniesienie stanu świadomości

zdrowotnej społeczeństwa, krzewienie

zdrowego stylu życia i tworzenie warunków

sprzyjających zdrowiu.



4. Jest to proces aktywizacji społeczności

lokalnych, polityków, profesjonalistów i laików,

podejmowanej dla osiągnięcia trwałych zmian

zachowań( redukcji zachowań będących

czynnikami ryzyka i rozpowszechniania

zachowań prozdrowotnych) (WHO 1993).



5. Definicja amerykańska:
Promocja zdrowia jest połączeniem działań
edukacyjnych oraz różnego rodzaju wsparcia:
środowiskowego, społecznego, politycznego,
ekonomicznego i prawnego, sprzyjających
zdrowiu.

 



Celem promocji zdrowia jest pomnażanie rezerw
i potencjału zdrowotnego ludzi.

Edukacja zdrowotna

Edukacja zdrowotna:

To trwały stan uczenia się, który umożliwia ludziom
indywidualnie oraz grupie społecznej,
podejmowanie dobrowolnych decyzji w zakresie
modyfikowania zachowania i zmiany warunków
środowiskowych w sposób, który przyczynia się do
wzmocnienia zdrowia.

Cechy:
-       zmiana sposobu myślenia o zdrowiu w sensie

jego promowania

-       zwiększenie skuteczności oddziaływania i

kontroli nad własnym zdrowiem

Edukacja zdrowotna



Promocja zdrowia jest problemem bardziej
złożonym niż edukacja zdrowotna.

 



Edukacja zdrowotna jest pojęciem szerszym od
pojęcia wychowanie zdrowotne, gdyż dotyczy
nie tylko podmiotu wychowania (ludzi) ale
również środowiska w którym oni żyją i tworzą.

Promocja zdrowia - Edukacja

zdrowotna

Wychowanie zdrowotne

Wychowanie zdrowotne = oświata sanitarna =

oświata zdrowotna = wychowanie higieniczne

 
Wychowanie zdrowotne, to:
-       całościowa dojrzała postawa wobec zdrowia
-        kultura życia codziennego, której podstawą

jest szeroko pojęta higiena (osobista,

żywienia, pracy, wypoczynku, psychiczna).

 
 

Wychowanie zdrowotne

Szczeble wychowania zdrowotnego wg Demela:



     małego dziecka (heteroedukacja) – mycie się,
mycie rąk, owoców itp.



     okresu pokwitania (autoedukacja) –
zainteresowanie własnym ciałem, wyglądem,
sprawnością, wiedza o własnym organizmie



     okresu dojrzałego (heteroedukacja odwrócona)
– wychowanek zaczyna sam wychowywać innych

Nauka pojęć:

Wychowanie zdrowotne:

= uczenie ludzi jak mają modyfikować swoje zachowania

(w celu wzmocnienia zdrowia)

Edukacja zdrowotna:

= ……………………. + (oraz) zmieniać warunki

środowiskowe (………………………)

Promocja zdrowia:

= …………………….. + ………………… + połączone z

wsparciem: środowiskowym, społecznym,

politycznym, ekonomicznym i prawnym

(…………………….)

Profilaktyka – Promocja

zdrowia

-

Profilaktyka, czyli prewencja – to

działanie zapobiegawcze, głównie

medyczne, skierowane przeciwko

chorobom.

 Uwaga!
- Promocja zdrowia – to działanie w

kierunku zachowania zdrowia.

Profilaktyka:

-

Profilaktyka, czyli prewencja – to działanie

zapobiegawcze, głównie medyczne,

skierowane przeciwko chorobom.

 Uwaga!
- Promocja zdrowia – to działanie w

kierunku zachowania zdrowia.

 

- Podejście prewencyjne:

- Punkt wyjścia - Choroba
- Cel - Uniknięcie choroby
- Grupa oddziaływania - Grupa

szczególnego ryzyka

- Wykonawcy – Głównie resort

zdrowia -działania medyczne

Różnice pomiędzy

prewencją a promocją

zdrowia:

Różnice pomiędzy

prewencją a promocją

zdrowia:

- Podejście promocyjne:
- Punkt wyjścia - Zdrowie
- Cel - Pomnażanie rezerw i

potencjału zdrowia

- Grupa oddziaływania - Cała

populacja

- Wykonawcy – Całe

społeczeństwo – działania
wielosektorowe

Profilaktyka:

    

gr. phylax = stróż

Profilaktyka (prewencja) - to zapobieganie

pojawieniu się i/lub rozwojowi niepożądanych

zachowań, stanów. Istotą tych działań jest

przeciwdziałanie zagrożeniom.

- Utrzymanie stanu dotychczasowego – status

quo

- Nie jest domeną medycyny, dotyczy

wszystkich sfer życia (pożary, katastrofy,

przestępczość itd.)

Profilaktyka:

    Profilaktyka I fazy (pierwszorzędowa,

pierwotna)

- dotyczy całej populacji,

-

działania najwcześniejsze,

- ma szeroki zakres i obejmuje działania:
a) swoiste – zapobieganie konkretnej chorobie

(np. szczepienie ochronne, podawanie wit. D

dzieciom w celu zapobiegania krzywicy itp.)

b) nieswoiste – zapobieganie wielu chorobom

(np. karmienie piersią, racjonalne żywienie,

aktywność fizyczna itp.)

Profilaktyka:

     Profilaktyka II fazy (drugorzędowa,

wtórna):

- Ukierunkowana na określoną grupę

populacji (osoby o podwyższonym lub
dużym ryzyku),

- Cel – wczesne wykrycie objawów

choroby i wczesne wdrożenie
leczenia,

Profilaktyka:

Głównie polega na wykonywaniu 3 rodzajów

bad. profilaktycznych:

1 - testy przesiewowe i profil. bad. lekarskie

dzieci i młodzieży (finansowanie – NFZ),

2 - profil. bad. lekarskie różnych grup

zawodowych przez lekarzy medycyny pracy

(zgodnie z przepisami) – finansowanie przez

pracodawców,

3 - inne bad. profilaktyczne u dorosłych w

celu wczesnego wykrywania najczęstszych

chorób (pomiar: RR, cholesterolu, bad :

stomatologiczne, cytologiczne, mammografia

itp.) – w ramach programów zdrowotnych

Profilaktyka:

    

Profilaktyka III fazy

(trzeciorzędowa, metafilaktyka):

- Działania głównie rehabilitacyjne, reedukacyjne,
- Ukierunkowana na osoby przewlekle chore lub

niepełnosprawne,

- Celem – zapobieganie dalszym, niepomyślnym skutkom

chorób (nawrotom, powikłaniom) lub niepełnosprawności, w
tym:

A) przywrócenie (rehabilitacja) lub zastąpienie ( np. proteza)

uszkodzonych funkcji,

B) pomoc w radzeniu sobie z chorobą i zaakceptowaniu siebie,
C) przeciwdziałanie izolacji społecznej (wtórne kalectwo),
D) pomoc w utrzymaniu dobrej kondycji fizycznej i psychicznej

pomimo niepełnosprawności (umiejetności samopielęgnacji)



UWAGA:



Edukacja zdrowotna jest
związana ze wszystkimi fazami
profilaktyki.

Powiązania edukacji

zdrowotnej

POZIOMY PROMOCJI ZDROWIA



Poziom środowiskowy:



- oddziaływanie na środowisko życia i pracy
(zdrowe miasta, zdrowy dom)



Poziom społeczny:



- oddziaływanie na grupy społeczne i inne
elementy struktury społecznej,



- tworzenie i programowanie nowych,
sprzyjających zdrowiu wzorców i
standardów zachowań (reklama, polityka
fiskalna, zmiany w ustawodawstwie i
działania edukacyjne.)

POZIOMY PROMOCJI ZDROWIA



Poziom organizacyjny (instytucjonalny):



- instytucje jako ośrodki promocji zdrowia
(zdrowa szkoła, zdrowy szpital).



Poziom indywidualny:



- zmiana zachowań jednostek i
kształtowanie ich zdrowego stylu życia
(główna sfera działań).

ELEMENTY SKŁADOWE PROMOCJI

ZDROWIA



Edukacja zdrowotna



Zapobieganie chorobom (prewencja)



Ochrona zdrowia

Strategia promocji zdrowia -

cechy:



Integralna



- tj. zawierająca wiele elementów, lecz
wewnętrznie spójna, by realizować cel
nadrzędny - wzmacnianie zdrowia



Wielosektorowa



- nie może zamykać się w kręgu działań tylko
medycznych, politycznych czy ekonomicznych,
lecz musi przekraczać tradycyjne granice
sektorów i łączyć je dla wspólnego dobra

Strategia promocji zdrowia:



Całościowa



- tj. obejmująca wszystkie ważne determinanty
zdrowia i choroby



Aktywizująca



- zapewniająca aktywny współudział jednostek
i społeczności w realizacji i programów



Mobilizująca zasoby



- czyli różnego rodzaju środki do realizacji
celów

Rola personelu medycznego wg. N.

Bracht:



Na poziomie klinicznym



- dostarczenie pacjentom informacji o
zachowaniach prozdrowotnych i szkodzących
zdrowiu



Na poziomie społeczności lokalnej



- udział w pracach komitetów społecznych,
organizacji dobrowolnych i samopomocowych



Na poziomie osobowościowym



- jest to przejmowanie zdrowego stylu życia
(wzór)

Cele promocji zdrowia

:



Zmniejszenie zachorowalności i
przedwczesnej umieralności.



Redukcja czynników ryzyka



Zmiana zachowań zdrowotnych



Zmniejszenie absencji chorobowej



Obniżenie kosztów opieki zdrowotnej. Lepsze
standardy organizacyjne



Wzrost wiedzy społeczeństwa o czynnikach
wpływających na zdrowie

Współczesne pojęcie systemu ochrony zdrowia jest

konsekwencją globalnej koncepcji zdrowia,

która została podana w 1974 r. przez M.

Lalonda – kanadyjskiego ministra zdrowia.

Wg amerykańskiego teoretyka G.E.A

Devera:

- nakłady finansowe ponoszone przez państwo i

zaangażowanie aktywności społecznej na każdą z
wyżej podanych sfer nie są adekwatne do ich
potencjalnego wpływu na rzeczywisty stan
zdrowia populacji.

Dever stwierdził, że:
- system opieki zdrowotnej pochłania aż ok.

90% z całkowitych nakładów na ochronę zdrowia a

ma tylko ok.10% wpływ na redukcję umieralności!

 -   nakłady na kształtowanie stylów życia i

edukacja zdrowotna pochłaniają zaledwie ok. 1,5%

nakładów a mają ok. 53% wpływ na obniżenie

umieralności

-   nakłady finansowe na ochronę środowiska

naturalnego człowieka – 1,5%, posiadają ok. 21%

potencjalny wpływ na redukcję umieralności.

- nakłady finansowe na genetykę i biologię człowieka

– 7%, posiadają ok. 16% potencjalny wpływ na

redukcję umieralności.

Uniwersalna strategia WHO, programy Rady Europy i

Wspólnoty Europejskiej a także narodowe programy

zdrowia, przesuwają ciężar gatunkowy na działania

kształtujące style życia oraz proekologiczne

kosztem medycyny naprawczej.

W coraz większym stopniu do tych działań

angażowane są instytucje spoza systemu opieki

zdrowotnej.

 



Światowa Deklaracja Zdrowia – Zdrowie 21 –

„Zdrowie dla Wszystkich w XXI wieku”:



- jej najbardziej istotnym elementem jest określenie

kierunków działań w zakresie polityki zdrowotnej;



- kraje członkowskie WHO są zobowiązane do

podejmowania działań w celu odwrócenia i

powstrzymania pogarszających się trendów w

stanie zdrowia ludności.



Dla Regionu Europejskiego ustalono 21 zadań, czyli

kwintesencję polityki europejskiej w ochronie zdrowia

dające możliwości poprawy stanu zdrowia

populacji i redukcji ryzyka zdrowotnego.

21 zadań dla Regionu Europejskiego

:

1.

Porozumienie na rzecz zdrowia w Regionie
Europejskim – wyrównanie szans
zdrowotnych.

2.

Równość w zdrowiu.

3.

Zdrowy start życiowy - zdrowie od urodzenia.

4.

Zdrowie młodych ludzi.

5.

Zdrowie ludzi starszych.

6.

Poprawa zdrowia psychicznego.

o:

7.

Redukcja chorób niezakaźnych.

8.

Redukcja urazów powstałych w wyniku
przemocy i wypadków.

9.

Zdrowe i bezpieczne środowisko
naturalne.

10.

Zdrowszy tryb życia.

11.

Redukcja skutków nadużywania alkoholu,
palenia tytoniu i zażywania narkotyków.

12.

Tworzenie przyjaznego zdrowiu otoczenia.

13.

Tworzenie przyjaznego zdrowiu otoczenia.

14.

Wielosektorowa odpowiedzialność za
zdrowie.

15.

Zintegrowany sektor zdrowia.

16.

Zarządzanie jakością opieki zdrowotnej.

17.

Finansowanie świadczeń zdrowotnych i
alokacja środków.

18.

Rozwijanie kadry pracowniczej w opiece
zdrowotnej.

19.

Badania naukowe i wiedza na rzecz
zdrowia.

20.

Pozyskiwanie partnerów do zdrowia.

21.

Założenia strategii i polityki zdrowia dla
wszystkich

W 1990 roku w odpowiedzi na strategię Światowej

Organizacji Zdrowia

"Zdrowie dla wszystkich w

2000 roku",

opracowano w Polsce, po raz pierwszy,

Narodowy Program Zdrowia (NPZ).

Była to pierwsza próba zjednoczenia wysiłków różnych

resortów, instytucji centralnych, organizacji

pozarządowych oraz społeczności lokalnych wokół

ochrony, utrzymania i poprawy zdrowia społeczeństwa.

NPZ 2007 - 2015

1990 r. – pierwsza wersja

Nowelizacje NPZ :



1993 - 1995



1996 – 2005



2007 – 2015 czwarta wersja

Dlaczego NPZ?

„

„

Szanuj zdrowie, bo jak nie, to Cię

Szanuj zdrowie, bo jak nie, to Cię

spotka to co mnie…”

spotka to co mnie…”

(

(

napis na nagrobku na cmentarzu pod

napis na nagrobku na cmentarzu pod

Warszawą , 2005 r.

Warszawą , 2005 r.

)

)

Korzyści wynikające z
realizacji NPZ

Monitoring prowadzony jest od 1998r.
wykazał:



wzrost przeciętnego dalszego trwania życia,



zmniejszające się zagrożenie ch. układu krążenia
(50% wśród osób do 45 r.ż.),



obniżenie umieralności okołoporodowej niemowląt
do 7,8/na1000 żywych urodzeń

(w 1991r.-18,2)

Monitoring NPZ

Wykazał:



potrzebę kontynuacji zadań z NPZ 1996 –
2005,



dodania nowych celów np.



dotyczących ludzi starych,



problemów macierzyństwa, i zwiększenia
dzietności polskich małżeństw

Zmiany w układzie NPZ

I.

W podejściu do formułowania celów wyróżniono
grupy wiekowe np.:



kobiety w wieku rozrodczym,



noworodki,



dzieci i młodzież,



populacja w wieku produkcyjnym,



osoby starsze

II.

Wprowadzenie nowej grupy celów operacyjnych

związanych z poprawą działania systemu
ochrony zdrowia w aspekcie jej odbioru
społecznego.

Powstała po wdrożeniu reform : administracyjnej,

ochrony zdrowia, ubezpieczeń społecznych, edukacji

nawiązuje do:



Światowej Deklaracji Zdrowia, przyjętej, także
przez Polskę, w 1998 r. na Światowym Zgromadzeniu
Zdrowia, w której potwierdzono, że "zdrowie jest
jednym z podstawowych praw jednostki ludzkiej";



Strategii " Zdrowie 21 - zdrowie dla wszystkich w
XXI wieku " - określającej kierunki polityki
zdrowotnej w Regionie Europejskim Światowej
Organizacji Zdrowia.

N P Z 2007-2015

– czwarta

wersja

NPZ – czwarta wersja



Koncepcja zgodna z założeniami programu Unii
Europejskiej

(Decyzja 1400/1997/WE),



Nową strategią zdrowia publicznego
zaproponowaną przez Komisję Europejską
zawartą w Programie Zdrowia Publicznego

10. Zmniejszenie liczby
wypadków

.



W Polsce liczba zgonów z powodu wypadków
urazów i zatruć wynosi 26-28 tys. rocznie.

Statystyki NPZ:



Wypadki drogowe 50 tys. rocznie - w których
ginie 5 tys. osób, 60-70 tys. jest rannych;



na 100 wypadków ginie 11 osób, wobec
wskaźnika UE – 3,5.

Wypadki komunikacyjne



Mimo zaznaczającego się od około 10 lat trendu
spadkowego poziom umieralności

spowodowanej przez wypadki drogowe w Polsce

należy on do najwyższych w krajach UE.



W roku 2007 zginęło w Polsce w wypadkach
drogowych 5 583 osób (dane KGP).



Największa nadwyżka umieralności w

stosunku do krajów UE występuje wśród osób
w wieku 45-74 lata - o ponad 72 %.

Zgony z powodu wypadków drogowych w
Polsce i w Unii Europejskiej ogółem w
grupach wieku w 2006 r.

cd.:



Wypadki przy pracy – 86 tys. na rok w
tym 500 śmiertelnych i 1 000 ciężkich.



Wypadki uczniów w szkole – 145 tys. na
rok w tym 90 śmiertelnych.

Zanotowano ogólne zwiększenie

wszystkich w/w wypadków w Polsce.

cd.:

Dotychczasowe działania niewystarczające!



Sukces:

- program GAMBIT (poprawa niektórych

wskaźników wypadków komunikacyjnych)

Cel:
- Kontynuacja programu w nowym NPZ i wdrażanie

nowych programów prewencyjnych
ukierunkowanych na wybrane grupy.

- Spadek liczby wypadków o 54%.

15. Tworzenie warunków do
aktywnego życia
niepełnosprawnym



Polska jest krajem o bardzo wysokiej i

narastającej liczbie osób

niepełnosprawnych (!)

Wg danych liczba ta wynosiła:



- w 1988 r. – 3,7 mln



- w 1995 r. – 4,8 mln



- w 2003 r. – 5,5 mln



- w 2007 r. – ok.6 mln

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ W
LICZBACH



Liczba niepełnosprawnych osób w Polsce w
populacji w i wieku produkcyjnym jest
według szacunków UE najwyższa wśród
wszystkich krajów członkowskich i
wyniosła w 2005 r. aż 16%.

15. Tworzenie warunków do
aktywnego życia
niepełnosprawnym



Cel:



Dalsza edukacja społeczeństwa ukierunkowana na

obniżenie dyskryminacji ludzi niepełnosprawnych,



Opiekuńcza polityka państwa i jego

ustawodawstwa,



Wzmocnienie roli samorządu terytorialnego w

zakresie realizacji potrzeb osób

niepełnosprawnych.