Ekonomika i finansowanie w ochronie
zdrowia

Dostawa i finansowanie usług

Dostawa i finansowanie usług - wstęp

Formy organizacji i finansowania opieki

zdrowotnej są istotnie zróżnicowane.
Używane często w innych obszarach
gospodarki rozróżnienie na sektor prywatny i
publiczny nie wyczerpuje bogactwa form
organizacyjnych i własnościowych w opiece
zdrowotnej.

Z kolei pojęcie prywatyzacji w opiece

zdrowotnej jest dużo bardziej złożone niż
mogłoby się pozornie wydawać. Finansowanie
i dostawa (produkcja) są całkowicie
odrębnymi formami interwencji, zarówno
pojęciowo, jak i w praktyce.

Podmioty rynku usług
zdrowotnych

Jak w każdym obszarze gospodarki w opiece

zdrowotnej można przeprowadzić
rozróżnienie między stroną popytową a
podażową.

Strona podażowa tutaj to dostawa (produkcja,

zaopatrzenie) usług medycznych dla
pacjentów.

Strona popytowa odnosi się do metod

finansowania opieki zdrowotnej i organizacji
reprezentujących konsumentów w procesie
zakupu zabezpieczenia kosztów
zdrowotnych.

Podmioty rynku usług
zdrowotnych

W najprostszych systemach zdrowotnych

pacjenci kupują usługi bezpośrednio od

dostawców opieki medycznej.

Niepewność co do konsumpcji usług

zdrowotnych skłania konsumentów do

zakupu ubezpieczenia zdrowotnego, co

pomiędzy dostawców i konsumentów

wprowadza nowego gracza: płatnika

trzeciej strony. Konsument,

ubezpieczyciel i dostawca tworzą tzw.

„triadę opieki zdrowotnej” (w ekonomii

mamy dychotomię konsument-

producent).

Sponsor

Sprawiedliwość społeczna i zasada równego

dostępu powodują, że istnieje między

pacjentem i dostawcą kolejny pośrednik,

nazywany sponsorem, który finansuje

ubezpieczenie dla osób, nie będących w

stanie zapewnić go sobie samemu.

Podstawową funkcją sponsorów jest

pośredniczenie między ich beneficjentami i

ubezpieczycielami. Rolą sponsora jest

także wnoszenie wkładów w finansowanie

wydatków na opiekę zdrowotną. Sponsor

może także spełniać funkcję regulacyjną

(jak dostawca licencji).

Przykładem sponsorów mogą być agencje

rządowe i grupy pracodawców.

Strona podażowa

Pacjenci uzyskują usługi medyczne od

personelu medycznego, który działa w

ramach określonych form instytucjonalnych i

ram organizacyjnych. Wyróżnić tu można:

(1)

ORGANIZACJE zatrudniające personel

medyczny. Można je sklasyfikować według

kryterium własności i wskazać trzy

przypadki:

(a)

Organizacje będące własnością państwa,

(b)

Organizacje, których właścicielem jest

niedochodowa i niepaństwowa instytucja (np.

fundacja lub kościół),

(c)

Organizacje prywatne i nastawione na zysk (np.

spółdzielnia lekarska).

Strona podażowa

Wskazane wyżej przykłady są „formami

czystymi”. W rzeczywistości istnieją przypadki

mieszane, na które składają się elementy form

czystych, które łącza się na kilka sposobów,

np.:



Szpital może być niedochodowy i niepaństwowy i może nie

ograniczać się do dostarczania opieki zdrowotnej wyłącznie przez

swoich pracowników. Może zakontraktować zewnętrzne, prywatne

organizacje do realizacji określonych zadań. Organizacje te działają

jako poddostawcy i są ukierunkowane na zysk (szpital może zlecić

firmie prywatnej wykonywanie określonych testów laboratoryjnych).



Możliwa jest sytuacja odwrotna – prywatna praktyka medyczna,

będąca własnością pracujących w niej lekarzy, może oferować

określone usługi w ramach państwowej lub niepaństwowej,

niedochodowej kliniki. Praktyka prywatna może pobierać honoraria

za te usługi, płacąc jednocześnie czynsz za użytkowanie

pomieszczeń czy też opłaty za wykorzystywanie szpitalnej

infrastruktury

Strona podażowa

(2) PROFESJONALIŚCI NA WŁASNYM

ROZRACHUNKU – dostawcy usług w opiece

zdrowotnej dostarczają swoich usług jako

niezależni, prowadzący własną działalność

gospodarczą profesjonaliści lub prywatni

przedsiębiorcy.

Ten sam system klasyfikacji może być

zastosowany do sponsorów i

ubezpieczycieli. Sponsor czy ubezpieczyciel

może być organizacją państwową (agencja

państwowa lub lokalny samorząd);

prywatny i niedochodowy (jak regionalny

lub ogólnokrajowy fundusz ubezpieczenia

zdrowotnego) lub prywatny i ukierunkowany

na zysk (jak wielki pracodawca).

Strona popytowa
(finansowanie)

Odbiorcą usług zdrowotnych jest pacjent,

jednak mechanizm ekonomiczny

płacenia nie angażuje pacjenta, lecz

płatnika. Rozróżnienia dokonano na

podstawie źródła, z którego pochodzą

fundusze, wykorzystywane do

płacenia dostawcom opieki

zdrowotnej. Rozróżnia się cztery

„czyste przypadki”:

(A)

FINANSOWANIE PRZEZ PAŃSTWO

– państwo finansuje opiekę zdrowotną

z budżetu (podatków)

Strona popytowa
(finansowanie)

(B) OBOWIĄZKOWE UBEZPIECZENIE –

obywatele mają prawny obowiązek
ubezpieczenia się. Przypadek ten może
mieć dwie formy. Może istnieć
ogólnokrajowa, monopolistyczna
instytucja działająca jako ubezpieczyciel
społeczny lub zbiór mniejszych,
regionalnych ubezpieczycieli-
monopolistów, albo też jako
zdecentralizowany system instytucji
ubezpieczeniowych, które konkurują o
klientów.

Strona popytowa
(finansowanie)

(C) DOBROWOLNE UBEZPIECZENIE –

jednostki mogą wykupić dobrowolne

ubezpieczenie komercyjne w instytucji

ubezpieczeniowej.

W przypadkach (A), (B) i (C) sponsor lub

instytucja ubezpieczeniowa zazwyczaj płacą

dostawcy i zastępują w tym pacjenta.

Niektóre systemy ubezpieczeniowe wymagają

od ubezpieczonego wniesienia dopłaty.

(D) BEZPOŚREDNIE PŁATNOŚCI

INDYWIDUALNYCH NABYWCÓW – pacjenci

płacą dostawcy za swoją kurację z własnej

kieszeni.

Strona popytowa
(finansowanie)

Rozróżnienie między przypadkami (B) i (C)

ma fundamentalne znaczenie dla
funkcjonowania opieki zdrowotnej.
Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne
może być w niektórych krajach kupione u
prywatnego ubezpieczyciela, lecz na ogół
odbywa się to w formie „ubezpieczenia
społecznego”, które zapewnia quasi-
państwowa, niedochodowa instytucja
ubezpieczeniowa stworzona specjalnie do
tego celu.

Strona popytowa (finansowanie)

W rzeczywistości istnieją różne mieszane

formy finansowania. Najistotniejszą z nich
jest kombinacja D (bezpośredniej
płatności) z A, B lub C (płatnością sponsora
– np. państwa – lub ubezpieczyciela).

Powyższe formy finansowania nie wykluczają

się wzajemnie. Ten sam pacjent może na
przykład posiadać zarówno dobrowolne,
jak i obowiązkowe ubezpieczenie,
korzystając z niektórych usług
finansowanych przez państwo i
bezpośrednio płacąc za inne.

Stopień integracji między nabywcą,
ubezpieczycielem i dostawcą

Pomiędzy popytem i podażą, a więc dostawą i

finansowaniem mogą istnieć różnego rodzaju
powiązania, sprowadzające się do separacji lub
integracji funkcji.

Stopień integracji między sponsorami,

ubezpieczycielami i dostawcami jest jedną z
najważniejszych cech systemów opieki zdrowotnej.

Integracja

Separacja

SPONSOR

UBEZPIECZYCIEL

DOSTAWCY

UBEZPIECZYCIEL

DOSTAWCY

SPONSOR

UBEZPIECZYCIEL

SPONSOR

DOSTAWCY

SPONSOR

UBEZPIECZYCIEL

DOSTAWCY

(i)

(ii)

(iii)

Integracja

INTEGRACJA. Dwie funkcje - finansowanie i

dostawa – są spełniane przez tę samą osobę

prawną czy organizację. Obydwie te role

pełni zintegrowany usługodawca.

Przykłady:



Klasyczny socjalistyczny system opieki

zdrowotnej składający się z pojedynczej

wielkiej organizacji, łączącej w sobie

własność państwową po stronie podaży, z

finansowaniem budżetowym po stronie

popytu



Model brytyjski (NHS) również łączący

państwową podaż z finansowaniem

budżetowym. Państwo spełnia podwójną rolę:

sponsora i właściciela

Separacja

SEPARACJA. W niektórych systemach dwie funkcje –

kupującego i dostawcy – są od siebie ściśle
odseparowane. Jeden podmiot dostarcza usługę,
drugi za nią płaci. Istnieją trzy warianty systemów,
w których role kupującego i dostawcy są
odseparowane.

(i)

Rola sponsora jest odseparowana, a zintegrowane
są role ubezpieczyciela i dostawcy, np. prywatny
ubezpieczyciel posiada własnych lekarzy pierwszego
kontaktu, decydujących o skierowaniu pacjentów do
zewnętrznych organizacji.
Układ ten łączy formy (1) po stronie podaży
(organizacja jako dostawca) z formami (C) i (D) po
stronie popytu (ubezpieczyciel płaci, ale pacjent też
wnosi swój wkład)

Separacja

(ii) Sponsor i ubezpieczyciel są zintegrowani

ale odseparowani od dostawców. W tej
formie na ogół wykluczona jest konkurencja
między ubezpieczycielami, pacjenci mają
za to duże możliwości wyboru dostawcy.
Przykład: w Kanadzie w systemie National
Health Insurance każda prowincja prowadzi
obowiązkowy program ubezpieczeniowy dla
zamieszkałych na jej terenie obywateli,
płacąc niezależnym dostawcom.

Separacja

(iii) Wszystkie trzy role pełnione są przez osobne

podmioty. Sponsor zazwyczaj reguluje
konkurencję między kilkoma, alternatywnymi
ubezpieczycielami, spośród których mogą
wybierać konsumenci.
Przykład: duży pracodawca (działający jako
sponsor) zawiera umowy z kilkoma dostawcami
ubezpieczeń zdrowotnych, miedzy którymi
mogą wybierać pracownicy, a także pokrywa
część składek. Ubezpieczyciele z kolei
zawierają umowy z niezależnymi dostawcami
na zaopatrzenie pacjentów w usługi zdrowotne.